Oefeningen Coherentieanalyse Oefening 1 De onderstaande tekst is afkomstig uit een (oude) advertentie van zorgverzekeraar Achmea. Geef aan naar welke antecedent de onderstreepte woorden referentieel verwijzen en geef aan welke soort relatie dit is.
Ontzorgt. Wat is dat weer voor een woord? Flexwet. Muisarm. Kijkfile. Klapschaats. Dotcombedrijf. Eurostress. Docusoap. Duopresentatie en kaassensatie … Mensen maken vandaag de dag gebruik van de raarste woorden. Woorden die ingeburgerd raken omdat ze verbonden zijn met het leven van alledag. Omdat ze kort en krachtig een nieuw beeld, een nieuw product of een nieuwe mentaliteit omschrijven. Zo praten we bij Achmea over ‘ontzorgen’. Een nieuw woord geboren uit pure noodzaak. Omdat we nooit kort en krachtig konden uitleggen wat we nou precies de hele dag doen en wat ons bijzonder maakt. Nou, wij ‘ontzorgen’ dus. Maar wat is dat dan? Waar komt dat vandaan? Simpel: Achmea is van oorsprong eigenlijk niets anders dan een overkoepeling van meerdere verzekeringscoöperaties. Een coöperatie was van oudsher een aantal mensen uit een bepaalde beroepsgroep, agrariërs bijvoorbeeld, die besloten om bepaalde (bedrijfs)risico’s gezamenlijk te dragen. Daarmee maakte men een eind aan de zorgen van het individu, stond men samen sterker en ontzorgde men zodoende elkaar. (Bron: Elsevier, 2001)
Oefening 2 De onderstaande tekst is afkomstig uit een tijdschrift. Noteer de referentiële relaties in deze tekst en benoem ze.
(1) In Viva 17 stond een berichtje over vitamine B12. (2) Daar werd onder andere in gezegd dat veganisten met zeewier aan hun behoefte aan B12 konden voldoen. (3) Maar het is niet zeker dat je lichaam B12 kan opnemen uit zeewier. (4) Het is wel van groot belang dat je voldoende van die vitamine binnenkrijgt. (5) Een tekort kan namelijk zeer ernstige gevolgen hebben. (6) Iedereen die veganistisch eet wordt daarom aangeraden pilletjes te slikken. (Bron: Viva, juni 2001)
Oefeningen Coherentieanalyse Bij: Tekstanalyse: Methoden en Toepassingen, Karreman & Van Enschot (Red.)
1
Oefening 3 Geef aan welke coherentiemarkeerders voorkomen in de volgende tekst. De tekst is afkomstig uit een magazine van energieleverancier Essent.
Bio-energie is duurzame energie die wordt opgewekt uit het verbranden van restmateriaal van FSC-bossen. Maar ook uit de reststromen, zoals snoeiafval, oud papier, stortgas en schoon afvalhout uit de industrie. Maar let wel, biomassa is pas groene energie wanneer er sprake is van neutrale verbranding en er bijvoorbeeld minstens evenveel hout wordt bijgeplant als wordt verstookt om energie op te wekken. Immers, zou dat niet het geval zijn, dan raakt de voorraad op en is de term ‘duurzaam’ niet meer op zijn plaats. Om de balans niet te verstoren, kent Essent een eigen Green Gold Standard. Dit controle- en certificatiesysteem wordt uitgevoerd in samenwerking met twee onafhankelijke certificatie- en inspectiebedrijven. Essent gebruikt uitsluitend schone biomassa voor haar Groene Stroom. Voldoet een partij biomassa aan de strengste milieunormen en blijkt dat het hele traject is gecontroleerd, dan verdient de partij een zogeheten Green Gold-certificaat. En dat geldt zowel voor houtsnippers uit Noord-Holland als voor palmpitschilfers uit Maleisië. (Bron: Helemaal Thuis, zomer 2004)
Oefening 4 Geef aan welke relationele verbanden voorkomen in ieder van de zinnen/tekstjes hieronder. Geef ook aan of deze relaties worden gemarkeerd met een coherentiemarkeerder. a.
Vier weken lang volgt een groep Duitse studenten deze zomer een intensieve cursus Nederlands op de campus. Doel is om ze taalkundig klaar te stomen voor hun studie aan de faculteit Gedragswetenschappen.
b.
Jolanda heeft drie vaste medewerkers, maar verzorgt zelf het grootste deel van de cursussen. Elke avond en elke zaterdag geeft ze puppycursussen en trainingen op het gebied van behendigheid.
c.
Een Californische reclame van General Motors uit de jaren tachtig laat eerst een blauwe hemel zien, daarna verschijnen boven de wolken drie auto’s.
d.
De beste manier om in het buitenland een taal te leren, is om in therapie te gaan, want dan ben je gedwongen veel te praten.
e.
De camping mag dan wel van allerlei gemakken voorzien zijn, drie weken in een tentje bivakkeren is toch een primitieve manier van vakantie vieren.
f.
(1) Voor bloedvaten die zijn aangetast door aderverkalking zijn al wel betrouwbare kunststof vervangers beschikbaar, (2) maar die zijn alleen toe te passen voor de aderen die groter zijn dan zes millimeter in doorsnee. (3) Bij kleinere kunststof bloedvaten is het risico op trombose te groot. (4) Gezonde aderen uit het eigen lichaam zijn dan een alternatief, (5) maar die zijn beperkt voorhanden (6) en kunnen bovendien complicaties geven.
Oefeningen Coherentieanalyse Bij: Tekstanalyse: Methoden en Toepassingen, Karreman & Van Enschot (Red.)
2
(Bronnen: Alumni-magazine van de Universiteit Twente (mei 2005), De Volkskrant (17 augustus 2013). Enkele wijzigingen aangebracht)
Oefening 5 De tekst hieronder is afkomstig uit het maandblad Hollands Diep. Hij is geschreven door Ewoud Sanders. Breng de referentiële relaties en de relationele verbanden in dit fragment in kaart door twee tabellen te maken zoals in de voorbeeldanalyse in paragraaf 2.5 van het boek. Met andere woorden: voer stap 1 en stap 3 van een coherentieanalyse uit. (1) Jongerentaal is geen aparte taal, maar een variant van het Nederlands, met een eigen
woordenschat. (2) Die is overigens erg klein. (3) Sommige jongeren zullen weinig jeugdtaalwoorden gebruiken – een handvol tot enkele
tientallen woorden. (4) Anderen veel: wellicht een paar honderd woorden, maar dat lijkt mij eerder (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11)
(12) (13) (14) (15) (16)
uitzondering dan regel. Jeugdtaal is een groepstaal. Hoe het precies klinkt en welke woorden worden gebezigd, hangt af van de etnische samenstelling van de groep, de sociale situatie en de woonplaats. Autochtone kinderen die op ‘zwarte’ scholen zitten, zullen meer in aanraking komen met talen van allochtonen. En de jongerentaal in Drenthe klinkt anders dan die in Den Haag of Amsterdam. Jeugdtaal kenmerkt zich door de vluchtigheid van de woordenschat. Dat komt door het wezen van de groep. Wielrenners gebruiken ook een groepstaal, maar dat is een vakjargon (hooglandbaan, Italiaanse achtervolging, catchsprint) dat vrij stabiel is omdat in de wielrennerij veranderingen zich redelijk langzaam voltrekken. Jongerentaal verandert voortdurend. Dat komt doordat het een essentieel onderdeel is van het groepsvormingsproces. Het ‘wij-gevoel’ van jongeren ontstaat vooral doordat ze zich onderscheiden van andere groepen in de samenleving. Jongerentaal is een manier om je af te zetten, bijvoorbeeld tegen de generatie van je ouders. En om onderscheidend te blijven, wordt de woordenschat steeds vernieuwd.
Oefeningen Coherentieanalyse Bij: Tekstanalyse: Methoden en Toepassingen, Karreman & Van Enschot (Red.)
3
Oefening 6 Hieronder staat het begin van een al wat ouder nieuwsbericht, eerst afgebeeld als nieuwsbericht, daarna met genummerde zinnen. Voer een complete coherentieanalyse uit van dit bericht, zoals beschreven in paragraaf 2.5 van het boek. Maak dus twee coherentietabellen en evalueer de verbanden. Geef ook suggesties ter verbetering van de tekst.
Onthoofding van Nachtwacht lijkt moderne thriller Van onze verslaggeefster Cecile Elffers
De poging van regisseur Peter Greenaway om van De Nachtwacht een moderne thriller te maken, lijkt dit weekend directe navolging gevonden te hebben. De bronzen beeldengroep van De Nachtwacht op het Amsterdamse Rembrandtplein is zondagochtend vroeg vernield. Een van de 22 beelden werd door onbekenden omgegooid en onthoofd. Medewerkers van café Schiller troffen het bronzen hoofd maandagochtend aan en brachten het in veiligheid. Het slachtoffer is de zogenoemde ‘man met de musket’. Volgens Greenaways nieuwe multimediaproject Nightwatching, te zien in het Rijksmuseum, is deze man Martijn Geijle, de moordenaar van kapitein Piers Hasselburgh. Maar de hele groep schutters is in Greenaways lezing betrokken in het moordcomplot. Als een bezoeker van Nightwatching zozeer meegesleept werd door het verhaal dat hij besloot tot wraak, dan lopen mogelijk ook de andere bronzen samenzweerders gevaar. Peter Greenaway is geschokt door het vandalisme maar ziet geen verband met zijn project. ‘Ik maak me wel zorgen of ik met mijn project De Nachtwacht zelf niet in gevaar breng. Het werk hangt nu immers in een donkere zaal, omgeven door honderden mensen. Maar wat er op het Rembrandtplein is gebeurd, lijkt me gewoon een daad van dronken Britse hooligans.’ De Ondernemersvereniging Rembrandtplein, initiatiefnemer van de beeldengroep, onderzoekt nog of er permanent cameratoezicht op het kunstwerk kan komen. Het beeld had een waarde van 100 duizend euro maar was goed verzekerd. Een van de ondernemers verklaart: ‘Financieel zal dit weinig gevolgen hebben, maar het is diep triest.’ (Bron: De Volkskrant, 7 juni 2006)
Oefeningen Coherentieanalyse Bij: Tekstanalyse: Methoden en Toepassingen, Karreman & Van Enschot (Red.)
4
De tekst verdeeld in genummerde zinnen:
(1) De poging van regisseur Peter Greenaway om van De Nachtwacht een moderne thriller te maken, lijkt dit weekend directe navolging gevonden te hebben. (2) De bronzen beeldengroep van De Nachtwacht op het Amsterdamse Rembrandtplein is zondagochtend vroeg vernield. (3) Een van de 22 beelden werd door onbekenden omgegooid en onthoofd. (4) Medewerkers van café Schiller troffen het bronzen hoofd maandagochtend aan en brachten het in veiligheid. (5) Het slachtoffer is de zogenoemde ‘man met de musket’. (6) Volgens Greenaways nieuwe multimediaproject Nightwatching, te zien in het Rijksmuseum, is deze man Martijn Geijle, de moordenaar van kapitein Piers Hasselburgh. (7) Maar de hele groep schutters is in Greenaways lezing betrokken in het moordcomplot. (8) Als een bezoeker van Nightwatching zozeer meegesleept werd door het verhaal dat hij besloot tot wraak, dan lopen mogelijk ook de andere bronzen samenzweerders gevaar. (9) Peter Greenaway is geschokt door het vandalisme maar ziet geen verband met zijn project. (10) ‘Ik maak me wel zorgen of ik met mijn project De Nachtwacht zelf niet in gevaar breng. (11) Het werk hangt nu immers in een donkere zaal, omgeven door honderden mensen. (12) Maar wat er op het Rembrandtplein is gebeurd, lijkt me gewoon een daad van dronken Britse hooligans.’ (13) De Ondernemersvereniging Rembrandtplein, initiatiefnemer van de beeldengroep, onderzoekt nog of er permanent cameratoezicht op het kunstwerk kan komen. (14) Het beeld had een waarde van 100 duizend euro maar was goed verzekerd. (15) Een van de ondernemers verklaart: ‘Financieel zal dit weinig gevolgen hebben, maar het is diep triest.’
Oefeningen Coherentieanalyse Bij: Tekstanalyse: Methoden en Toepassingen, Karreman & Van Enschot (Red.)
5
Oefening 7 Hieronder vind je een stukje tekst uit NRC Handelsblad (30 juli, 2005). Eerst zie je een kopie van het bericht. Daarna zie je het tweede deel van het bericht nogmaals, maar nu met genummerde zinnen. Iedere zaterdag staat er in deze krant de rubriek ‘Hollands dagboek’. In deze rubriek beschrijft een bekende of een minder bekende Nederlander in de vorm van een dagboek wat hij of zij de afgelopen week heeft meegemaakt. Hieronder zie je de algemene, inleidende informatie die voorafgaand aan de eigenlijke tekst wordt gegeven en twee opeenvolgende fragmenten van de tekst die Lady Di geschreven heeft. De inleidende tekst dient alleen ter informatie. Je hoeft alleen een coherentieanalyse uit te voeren op de dagboekfragmenten van maandag en dinsdag.Voer een complete coherentieanalyse uit, zoals beschreven in paragraaf 2.5 van het boek.
Oefeningen Coherentieanalyse Bij: Tekstanalyse: Methoden en Toepassingen, Karreman & Van Enschot (Red.)
6
Tweede deel van de tekst verdeeld in genummerde zinnen: (1)
(2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) (15) (16) (17) (18) (19) (20) (21) (22)
Naast de documentaire wordt er ook een clip gemaakt waar we de problemen uitleggen die de mensen hier hebben. (a) Aangezien we al best een hoop te weten zijn gekomen van de Dominicaanse Republiek, (b) gaan we vandaag aan de slag. Het is voor mij de eerste keer dat ik moet schrijven met een deadline. (a) Dat is best lastig (b) omdat ik altijd gewend ben op mijn gemak in mijn eentje te schrijven. (a) Ali zegt dat het belangrijk is dat ik ook onder druk kan schrijven, (b) dus dat we het samen moeten doen. Wat een muffe nacht, zeg. (a) Heb bijna niet geslapen (b) van de pijn in mijn buik. Waarschijnlijk heb ik iets verkeerds gegeten. We moeten na het ontbijt direct aan de slag om het nummer op te nemen. Vanmiddag draaien we de clip. Dit wordt mijn eerste clip, echt keispannend. De buikkrampen worden gedurende de dag alleen maar erger. (a) Ik baal als een stekker, (b) want ik had me zo verheugd op de clip (c) en nu zie ik er alleen maar tegenop. (a) De regisseur, Jasper Faber is heel geduldig met me, (b) want ik vergeet steeds mijn tekst. We hebben helemaal geen tijd gehad om het in ons hoofd te stampen. (a) In het begin moest ik wel even wennen aan de camera, (b) maar het materiaal is erg leuk geworden. In de avond draaien we in het donker in een oud, vervallen monument dat naar pis en kots ruikt. Overal lopen kakkerlakken die zo groot zijn dat je ze als huisdier kunt houden. Supergoor!! De clip wordt volgens mij heel vet. Jammer dat ik er niet echt van kon genieten door de buikpijn. Ben blij als ik mijn bed zie.
Oefeningen Coherentieanalyse Bij: Tekstanalyse: Methoden en Toepassingen, Karreman & Van Enschot (Red.)
7
