tussenRAPPORT O10-08-01
O10 Innovatieve opsporingstechnieken ondergrondse infrastructuur
Fase 1: Inventariseren en analyseren van technieken en het opstellen van een programma van eisen
COB-137 omslag_tussenrapportO10_WT.indd 1
31-07-2008 15:26:36
Tussenrapport O10-08-01
Innovatieve opsporingstechnieken ondergrondse infrastructuur COB O10 FASE 1: Inventariseren en analyseren van technieken en het opstellen van een programma van eisen.
Het onderzoek is begeleid en/of uitgevoerd door Uitvoeringscommissie O10 Organisatie
Naam
ProRail
De heer ing. E-J. Achterhuis (Ernest-Jan)
Arcadis
De heer ing. K.A. Meinen (Karel)
Grontmij
De heer ing. D.J. de Bijl (Dick)
Kiwa gastec
De heer ir. P.P. van Norden (Paul) De heer ir. D. Oesterholt (Dave)
COB
Financiers ProRail Rijkswaterstaat Arcadis Grontmij Kiwa gastec
De heer drs. A.W.M. Kamphuis (Anne) De heer ing. R.A. van Ravesteijn (Richard)
Samenvatting Omdat veel schade aan kabels en leidingen ontstaat bij het uitvoeren van graafwerkzaamheden en de maatschappelijke ontwikkeling gestart is om de ondergrond beter te ordenen, ontstaat een steeds grotere behoefte om de ondergrondse infrastructuur beter in kaart te brengen. Vanuit de ordeningsvraag en het maatschappelijke perspectief heeft het platform kabels en leidingen van het COB de ambitie uitgesproken een objectieve praktijkproef (in het vervolg aangeduid als consumententest) van innovatieve detectietechnieken te willen opstellen. Om deze ambitie te verwezenlijken is gestart met het project “Innovatieve opsporingstechnieken ondergrondse Infrastructuur COB O10”. Ter voorbereiding van een praktijkproef is inzicht vereist in de bestaande technieken en aanbieders van opsporingstechnieken. Het project bestaat daarom uit twee fasen: • Eerste fase: Inventariseren en analyseren van technieken en het opstellen van een programma van eisen. • Tweede fase: uitwerking en houden van de consumententest. In dit rapport worden de resultaten van de eerste fase van het project gepresenteerd. De mogelijkheden van beschikbare technieken zijn onderzocht aan de hand van recente en lopende onderzoeken uitgevoerd door TNO, GIGA, ORFEUS, KIWA en KLO. Uit deze onderzoeken kan geconcludeerd worden dat grondradar en radiodetectie de meest gebruikte en meest geschikte innovatieve technieken zijn. TNO ziet ook mogelijkheden voor grondsonar en de Ground-Tracer. Deze laatste maakt gebruik van een techniek (detectie van vrij potentiaal) die door geen enkele andere fabrikant gebruikt wordt. Op basis van kennis en ervaring van deskundigen die aan dit onderzoek hebben meegewerkt zijn de mogelijkheden van de diverse technieken – zoals indringdiepte, onderscheidend vermogen, gebruiksgemak etc. – samengevat
3
in een matrix. De matrix geeft in één oogopslag de mogelijkheden en beperkingen van de technieken, en is daardoor een goed keuze-hulpmiddel voor een ieder die detectietechnieken wil gaan inzetten. Om de keuze voor een techniek verder te vereenvoudigen zijn voor een aantal toepassingen, zoals de grondroerder die gaat graven in een stuk land of de netbeheerder die exact wil weten waar zijn leidingen liggen, een aantal keuzemogelijkheden uitgewerkt. Ook dit kan dienen als een praktisch keuzehulpmiddel. Fabrikanten van detectiesystemen proberen het onderscheidend vermogen te verbeteren door nieuwe antennesystemen en betere en makkelijker te bedienen software. ORFEUS streeft er naar een grondradar te ontwikkelen die een factor 1,5 beter is dan de huidige grondradarsystemen. Uit gesprekken met gebruikers van grondradar en radiodetectie blijkt dat, net als bij het graven van proefsleuven, 100% detectie met een methode niet mogelijk is. In de praktijk wordt gebruik gemaakt van een combinatie van technieken en methoden om met grote zekerheid leidingen te detecteren, namelijk een combinatie van grondradar, radiodetectie, proefsleuven graven, deksels lichten, prikstokken en voorkennis van de ondergrondse infrastructuur. De detectie- en meetsnelheid hangen sterk af van de complexiteit van het leidingstelsel en de traceerbaarheid (diepte, diameter, materiaalsoort) van de leidingen. Gebruikers geven ook aan dat, geheel in lijn met het graven van proefsleuven, de deskundigheid en ervaring van de gebruiker invloed heeft op de betrouwbaarheid en snelheid waarmee resultaten verkregen kunnen worden. Naarmate er meer tijd beschikbaar is voor een meting zal de nauwkeurigheid omhoog gaan. Ook de deskundigheid van de gebruiker en zijn manier van aanpak is van grote invloed op het uiteindelijke resultaat. Hieruit blijkt dat voor een realistisch beeld van de detectietechnieken deze technieken altijd in combinatie met de aanpak van ervaren gebruikers en de beschikbare tijd gezien moeten worden. Omdat voorgaande onderzoeken zich voornamelijk op de technieken hebben gericht, blijkt hieruit de noodzaak om een test uit te gaan voeren waarin ook de aspecten deskundigheid en tijd worden meegenomen. In een zogenaamde consumententest kunnen aanbieders van ondergrondse detectietechnieken demonstreren wat zij kunnen opsporen met de hun beschikbare technieken. Door niet primair naar technieken te kijken maar naar de uitvoerders wordt een zo realistisch mogelijk beeld verkregen van de mogelijkheden en beperkingen van deze technieken in de praktijk. De ervaringen die tijdens de consumententest worden opgedaan kunnen in de toekomst gebruikt worden om te beoordelen of certificatie van aanbieders mogelijk is. De consumententest is in dit rapport in hoofdlijnen uitgewerkt. Het is de ambitie van het COB dat deze test uitgevoerd gaat worden.
4
Samenvatting conclusies: • De belangstelling en vraag naar detectietechnieken is groot. • Reeds verrichte onderzoeken geven en goed beeld van de mogelijkheden van de diverse technieken, zoals grondradar en radiodetectie. • Verbeteringen van de technieken zijn mogelijk. Hieraan wordt hard gewerkt door de fabrikanten en onderzoeksprojecten zoals ORFEUS. • Mits deskundig toegepast is het al mogelijk om innovatieve technieken succesvol toe te passen. • In de meeste gevallen zal voor een goed resultaat een combinatie van technieken ingezet dienen te worden. • Het resultaat wordt mede bepaald door de deskundigheid van de gebruiker, zijn plan van aanpak en de beschikbare tijd. • Hieruit volgt de noodzaak van een consumententest waarin niet primair technieken met elkaar vergeleken worden maar waarin uitvoerders demonstreren welke objecten zij met hun ondergrondse technieken kunnen detecteren en hoe zij de resultaten kunnen vastleggen.
5
Inhoud
Samenvatting
3
Inhoud
6
1
Projectomschrijving
10
1.1
Maatschappelijk context project
10
1.2
Opdracht project
11
1.3
Opbouw van het rapport
11
2
Wensen van de vragende partijen
12
2.1
Doel van de enquete
12
2.2
Beschrijving enqueteformulier
12
2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.3.5 2.3.6 2.3.7 2.3.8 2.3.9 2.3.10 2.3.11 2.3.12 2.3.13 2.3.14
Resultaten van de enquete Welke branche vertegenwoordigt u? Hoeveel mag het gereedschap kosten Hoe snel moet het gereedschap op de markt zijn? Hoe kan het gereedschap gebruikt worden? Technische eisen Wat is de gewenste range (diepte)? Hoe snel moeten de resultaten beschikbaar zijn? Welke afmetingen moet het detecteren? Welke materialen moet het detecteren Andere technische eisen Hoe zwaar mag het gereedschap worden? Wie gaat het gereedschap gebruiken? Hoe moeten de resultaten uitgedrukt worden Zijn er nog andere operationele eisen?
12 12 12 12 12 13 13 13 13 13 13 14 14 14 14
3
Resultaten uitgevoerde onderzoeken
15
3.1
Inleiding
15
3.2
Samenvatting uitgevoerde onderzoeken
15
3.3
Conclusies uitgevoerde onderzoeken
15
6
4
Vergelijking technieken
17
4.1 4.1.1
Mogelijkheden/Methoden Vernieuwingen bij grondradar en radiodetectie
17 18
4.2
Wat is de Matrix
19
4.3
Detecteerbaarheid en nauwkeuringheid
23
4.4
Vastlegging en Registratie
23
4.5
Invloed van externe omstandigheden
23
4.6
Logistiek en tijd
23
4.7
Overzicht van uitvoerders
23
4.8
Gesprekken met uitvoerders
24
4.9
De noodzaak van een consumententest
24
5
Wensen vergeleken met innovatieve technieken
26
5.1
Inleiding
26
5.2
Resultaten enquête versus de matrix van mogelijkheden
26
5.3
Samenvattende tabel met veelvoorkomende situaties
28
5.4
Conclusie
30
6
Consumententest
31
6.1
Inleiding
31
6.2
Resultaten consumententest
31
6.3
De vraag bepaalt de competentie
32
6.4
Criteria vragende partij
32
6.5
Verschillende competentieniveau’s
34
6.6
Doel van de consumententest
34
6.7 6.7.1 6.7.2 6.7.3
Voorstel uitwerking en beoordeling consumententest Organisatiecheck Kennis en ervaring bij data-inwinning Kennis en ervaring bij data-verwerking
35 35 35 36
6.8 6.8.1 6.8.2 6.8.3 6.8.4 6.8.5
Voorbereidingen van de consumententest Voorbereidingen voor het beoordelen van de organisatie Voorbereidingen voor het beoordelen van de data-inwinning Voorbereidingen van de locatie voor de veldproef Voorbereidingen van het testprogramma Voorbereidingen voor het beoordelen van de data-verwerking
36 36 36 37 38 38
6.9
Kosten
39
6.10
Voorstel beoordelingssystematiek
39
6.11
Samenvatting belang van consumententest
40
7
7
Literatuurlijst
41
I
Enquête
42
II
Samenvatting van onderzoek naar ondergrondse detectiemethoden
45
III
Grondradarsystemen
51
IV
IDS
55
V
Radiodetectie
57
VI
Matrix aspecten nader bekeken
61
VII
Uitvoerders van detectietechnieken
71
VIII
Ervaringen van uitvoerders
73
IX
Presentatie KLO
78
X
Balanced Scorecard
86
XI
Definities
87
8
9
