o r- r- naar het redactie-adres (!) 69 I

C3

o

o

:J

Z

z ill

z ill

o rBij de voorplaat De openbare school in Wilnis omstreeks 19 I 6. Het gebouw is in 1862 tot stand gekomen en in 19 I 6 onder architectuur van de gemeente-architect J. Brouwer vernieuwd. Reeds in 1920 werd de school buiten gebruik gesteld en vervangen door het hoofdgebouw van het voormalige raadhuis van Wilnis. Thans is het accountantskantoor P Th. Van ZUI & Zn. BV er in gevestigd. De plantaan op het raadhuisplein is bU de bouw van de school in 1862 geplant op de speelplaats.

ill

rU

« ,.....,

0 ........ ill

IT

Wilt u ook een bUdrage leveren aan de volgende aflevering van 'De Proosdijkoerier', dan kunt u die sturen naar het redactie-adres vermeld op pagina 95. De tekst graag getypt of op diskette (1 .44 MbJ in RTF, MS-Word of WPformaat. U kunt ook uw bUdrage per E-mail sturen. De sluitingsdatum voor de volgende 'ProosdUkoerier is:

dinsdag 9 november

/999. De redactie.

ill

67

Van de voorzitter

> «

68

Van de redactie

(!)

69

I<ectificatie

0.. 0

70

De gewelddadige dood van Pieter Plessius

80

De voogdesse van mUn hart

:J 0 I

89

Een geschil in het AchterlJosch

93

Pastoor weet zich geen raad

Z

95

Besluur

(J)

0

66

0:

w

N

0:

o

o

> W

o

z

>

Streekarchivariaat

Een andere verenigings8vond

De streekarchivaris mevrouw drs. F.E. Brouwer heeft met ingang J september ontslag genomen om een functie in ondervvUs te gaan vervullen Haar opvolger is de heer drs. J. Berghoefte Utrecht. WU wensen de heer Berghoef van harte geluk met zUn benoeming en hopen op een vruchtbare samenwerking.

Momenteel wordt met de gemeente De Ronde Venen gesproken over het openstellen van het archiefvoor het publiek op de maandagavond van 18.00 uur tot 22.00 uur. Daaraan kan dan onze verenigingsavond worden gekoppeld, zodat ook onze leden de gelegenheid krijgen om in de avonduren langduriger onderzoeken te doen. Omtrent de nadere voorwaarden waaronder een en ander zal dienen te geschieden is nog overleg noodzakelUk met de nieuwe streekarchivaris. Zodra er meer bekend is zullen we u daaromtrent nader informeren.

Monumentencommissie

Op 20 augustus is een van de leden van onze vereniging, Joop Valentijn, overleden. Joop was jarenlang een trouw bezorger van ons blad 'De ProosdUkoerier'. Dank hiervoor namens de Historische Vereniging 'De Proosdijlanden'.

Dankbare herinnering

De Provinciale Utrechtse Monumentencommissie verricht voor de gemeente De Ronde Venen de adviserende werkzaamheden ten aanzien van de gemeentelUke monumenten. De plaatselUke inbreng in deze commissie ontbreekt en dit wordt als een gemis gevoeld ten aanzien van de historische achtergronden van allerlei objecten. De gemeente De Ronde Venen heeft onze vereniging verzocht hierin te voorzien. WU hebben als bestuur hierop positief gereageerd en zullen een van de bestuursleden voor aanwUzing voordragen.

o

Paleografie

W

Het bestuur heeft het voornemen om in het aanstaande seizoen een cursus paleografie te starten. Op het moment van schrUven van dit artikel (begin augustus) zUn nog geen bUzonderheden bekend maar wU willen nu reeds een inzicht krUgen in de belangstelling voor een dergelUke cursus. De vorig jaar aangekondigde cursus kon door omstandigheden helaas niet doorgaan. Belangstellenden kunnen zich melden bU de vice-voorzitter, de heer H. Roling, Middenweg J, 3645 RB Mijdrecht, telefoon 0297-56 J 474.

...J

67

P. e. Grundmann

z

Welkom aan nleuwe leden

De oogst aan nieuwe Jeden is in het afw ge/open kwartaal niet zo groot geweest

w

S :J

w

z

a/s we de laatste tijd gewend waren. Om de 500 Jeden per J januari 2000 te ,.., ~ f"'~ halen zal alsnog een eindsprint moeten worden ingezet. We sporen aile Jeden aan een lid tewinnen. Overigens zUn de drie onderstaande Jeden van we/kom in onze vereniging. G.B.F. Bots - van Dort H.J. Kroes J.e. Leeman

Uithoorn Zaandam MUdrecht

Van de redactie In dit nummer van de I"roosdijkoerier vindt u weer een verscheidenheid aan artikelen ge· schreven door de eigen redactie en door bui· tenstaanders die zich interessante historische dingen weten te herinneren en die met anderen willen delen. Vooral dit laatste blijven wij toejuichen Jan Rouwenhorst gaat dit keer diep in op de gewelddadige (lood van Pieter Plessius, die in J 973 in Mijdrecht om het leven wordt gebl·acht. De moord haalt met veer ophef de regionale en landelijke pers, maar echte informatie wordt nauwelijks gegeven. Het artikel brengt politiefoto's tot leven, gaat in op het proces-verbaal, het sectierapport en wat de kranten er destijds allemaal over schreven. Door wie Plessius is vermoord en welke matieven daarbij een ral speelden is nooit duidelijk geworden. Van de oud--onderwijzer J.e. Bader ontvingen wij een verhaal over de Vinkeveense familie Vermaas omkleed met historische gebeurtenissen rand J 800. Zo is Matthijs Vermaas betrokken bij het Franse leger dat in J 8 J 2 Pusland binnentrekt en bij de rivier de Berezina wordt verslagen. Onderweg schrijft hij een ontrae· I'ende liefdesbrief aan zijn Hein0e en na veel omzwervingen komt hij terug in Vinkeveen. We lezen over Matthijs en Hein0e en hun negen kinderen. Over de aankoop van De Schans, het leven in de herberg en tenslotte over de tragi· sche dood van de bewoners. Binnen drie dagen overlijden allen aan de cholera, die in I 866 juist in die herberg zijn verwoestende werk in Vinkeveen is begonnen. Joop Frankenhuizen vertelt in een aantal artikelen gebeurtenissen in het gerecht Waveren, Borshol en Ruige Wi/nis. De verhalen spelen rand 1800 toen de polder Groot-Mijdrecrlt Noord bijna geheel onder water stond en er in Achterbosch een r.k. kerkje stond waaramheen toen het nodige gebeurde. De polder GrootMijdrecht Noord is nu draoggemalen maar staat op het punt voor een deel weer onder water te worden gezet. Dit is de reden om wat meer te vertellen over de boeiende geschiedenis van

Waverveen en Waveren en u te laten zien hoe de polder er uitzag toen de turfWinning nog niet had toegeslagen en zo'n 6 meter hager lag dan nu. Dat brengt ons meteen op de vraag "Zijn de artikelen die we in het verieden geplaatst heb· ben wei wat onze lezers willen." Zijn onze Ie· zers geinteresseerd in genealogie dat veelal verhalen IJetreft over een IJepaalde fami/ie. Zijn onze lezers geinteresseerd in schandaal0es van onze vooraudel's. Moet er meer verteld worden over de droogmakerijen en de manier waarop die tot stand kwamen en moeten we ons blij· ven beperken tot De Ronde Venen. Zonder u direct een verlanglijs0e te vragen, overwegen wij in een van de volgende nummers een enquete op te nemen. Gewoon een inlegvel dat wij gaarne ingevuld terug willen zien om te bepalen of we nag op het goede spoor zitten. Tenslotte een verhaal uit J 766. In datjaar komt een er nieuwe landheer waardoor Waverveen met Waveren, Botshol en Ruige Wilnis wordt samengevoegd. Daarna volgen tal van benoemingen, waaronder een nieuwe pastoor. Deze pastoor, Joannes Groothuijs genaamd, wordt bij zijn komst direct al met een probleem geconfronteerd. Hij weet zich geen raad en vraagt zijn aartspriester Berendtzen om advies.

Internet Zoals u in het juni·nummer van de I"raosdijkoerier hebt kunnen lezen is Johan Klijn gestart met een website van de historische vereniging op het internet. Voorlopig onder eigen naam met de nadruk op Ilet verstrekken van algemene informatie. De catalogus van de rijke boekenverzameling van de vereniging staat in· middels on-line samen met enkele genealogi· sche bronnen waaronder de huwelijksregisters van de r.k. statie Waveren. Op dit moment is Johan Klijn bezig een overzicht te maken van aile in de Proosdijkoerier verschenen artikelen en deze oak on·line te zetten. De site is niet makkelijk te vinden met de nederlandse zoek· machines. Wij raden u daaram aan voorlopig gebruik te maken van het adres: htt~ll.IJlIJrworldl.complIJser"e.com!

homepages!johanl< 68

Rectificatie In het juni-nummer pulJliceerden wU rlet vel-rlaal over llomen rooien en landjepil< in de Dorpsstraat te MUdrecht Het speelde in ] 922 en burgemeester Padmos wist ermee zelfs de I-Ioge Raad del' Nederlanden mee te halen. BU de geplaatste foto's zUn de onderschriften verwisseld.

Op pagina 4] ziet u de situatie in de Dorps straat na de bomenkap. Op de voorgrond ziet u nog net de toen wei erg sma 110' I(erkvaart met rechts ervan het huis van lOW Gille en daamaast dat van H. Rood. Voorbij het steegje staat het huis met hel0es van C Broerse en daaracrlter het huis van Himnes de Graaf Daar weer achtel' begon het land· goed van Mevrouw van Wieringen. Vol, gens Jan Rood hebben in de dertiger jaren voor zijn schoenenwinkel en aan de overkant altijd kleine llomen gestaan. Het kappen destUds IJetrof dus l<ennelUk aileen de grate bomen. U ziet deze bomen nog op de foto op pagina 45 met rechts Ilet huis met stoep en hekje van notaris Van del' 69

Heijden en in de verte nog juist zichtllaar de bovengrondse electriciteitspalen. Voor het huis links, waal' zich later een sigarenwinkel zou vestigen, staat, nog net zichtbaar het Ixandspuithuisje. Op pagina 46 tenslotte ziet u het bewuste huis van C Broerse tijdens de bomenkap. Het slot Vim het artikel verdient een verduidelijking. Burgemeester f"admos weI'd in novemlJer J 943 door de DuiJ:sel's gedwongen af te treden. HU zou nagelaten hebllen personen te bestraffen die NSB,ers zouden heblJen mishandeld, hij zou zijn amlltenaren afgeraden helJben lid te worden van de NSB getinte Nationale Volksdienst en toen de boeren weigerden melk afte dragen en zonder bon melk verkochten, zou hij niet ingegrepen heblJen. Padmos wordt opgevolgd door de NSB-er Hendrik Jacoll Doude van Troostwijk. Drie weken voor de bevrijding wordt P Heijman, een NSB-el' uit Wilnis, benoemd tot bUI'gemeester Na de bevrUding worden beiden gearresteerd en op 9 mei J 945 komt Padmos terug als burgemeester Van Mijdrecht en Wilnis. HU zal dit lllijven tot zUn eervol ontslag op 1 januari J 946.

De gewelddadige dODd van Pieter Plessius door Jan Rouwenhorst

uim 26)aargeleden vond In MlJdrecl7t een 'even haastig als bestiaal misdrUf' plaats. Met die onderstreepte tekst opent het dagblad De Telegraaf' Z!7 belicl7tgevlng over de 'brute roofmoord' op een 82jalige veehouder. De krant oteert ongenoemde recherchew-s, die hetslachtoffer typeren als een "volslagen overmmpeld(e) man ': Het zou gaan om "een bud dlf' misschlen 17et meenemen nauwe/j;/c; waan! was" INat is ergebeurd en hoe verloopthetpoldie-onderzoek?In ditamkel een reconstwetie van het ondelzoek naarhetmisdrlJ!op basis van krantenbelichten en archlefgegevens over de zaal( die de hoofdoffioer van JusLltie In Utrecht voor dit amkel beschlkbaar heeft gesteld.

Telefoon Op maandag 25 juni J 973 - 's avonds omstreeks half tien - rinkelt de telefoon op het politiebureau aan de Prins Bernardlaan te MUdrecht. Wachtmeester A.C NUenhuis neemt op. Volgens de officiele rapportage is het de 35jarige veehouder PWM Hogeveen, die meldt dat

ren zichtbaar zUn. Wachtmeester NUenhuis informeert direct groeps-commandant G. Groen. Die begeeft zich samen met wachtmeester J Schilstra naar het opgegeven adres: RingdUk Tweede BedUking 23. Daar treffen ze even later de opperwachtmeesters A. Buizert en G. Vink. Ook wachtmeester NUenhuis meldt zich op de plek van het misdrUf Aan lOwel de voorkant als aan de zUkanten van de woning staat een strakke rU bomen.

Omzichtig Voor de plaats van het misdrUf horen de politie-functionarissen dat de veehouder Hoge· veen en de kweker Van Diemen, beiden buren van het slachtoffer, reeds in de woning zUn geweest. Hogeveen heeft het stofFelUk overschot ontdekt en vervolgens zUn buurman Van Diemen er bU gehaald. Ze verklaren ieder voor zich dat ze het stoffelUk overschot van Plessius hebben herkend aan postuur en kleding. De andere twee mannen die de politie aantreft, zUn bmers van Hogeveen en Van Diemen. Gmen en Schilstra schrUven in hun pmces-verl)aal: "Het ons aangeduide perceel bleek te zUn een houten boerenwoning, bestaande uit enkele kamers met daarachter enkele bergingen, c.q. aanbouwen, staande ten zuiden van eerder genoemde RingdUk Tweede BedUking. Voor het toegangshek op een pad voor het erF zagen wij vier manspersonen staan. Door deze personen werd ons

Heier PlesslLlS ('Ons Weekblad' 28-06-19731

hU het levenloze lichaam van zUn buurman Pieter Plessius heeft aangetroffen. HU vertelt dat het IUk ernstige vervvondingen in het gezicht vertoont en dat op het gelaat en in de omgeving van het stoffelUk overschot duidelUke bloedspo-

70

meegedeeld, dat in een houten werkplaatsje aan de woning het IUk lag van de hen bekende persoon, in leven genaamd Pieter Plessius, geboren te Sioten IN. H.) thans gemeente Amsterdam, op 8 maart 1891, veehouder." Groen en Schilstra rapporteren verder: "Nadat wU ter plaatse van bedoelde personen hadden vernomen in welk gedeelte van de woning het IUk zich zou bevinden, hebben wU ons omzichtig naar dat gedeelte begeven

Binnentreding De beide politiefunctionarissen lopen over het pad langs de korte zUkant van het houten huisje en betreden het pand via de zUdeur. Oat tussendeel van de woning is in feite een schuur~e met een plat dak, dat gebruikt wordt als werkruimte. Oat werkplaatsje met halle~e ligt ingeklemd tussen het woongedeelte en een grote landbouwschuur Uit het proces-verbaal van de politie: "Gaande over het pad, in de richting van de woning, zagen wij dat het daarop geplaatste toegangshek gedeeltelijk openstond. Aan de oostzUde van de woning, ter hoogte van de zijingang, liep aan een lange ketting een middelgrote hond. Deze hond leek ons niet gevaarlijk en gedroeg zich rustig." De ketting waaraan de hond vast zal, was met een pin in de grond bevestigd. De toegangsdeur is bij aankomst van de politie gesloten. "Nadat wij de deur voorzichtig hadden geopend, kwamen we in een halle~e, met een toegangsdeur rechts naar het woongedeelte en recht vooruit een deur naar ( .. ) de werkplaats, die open stond. Door die geopende deur zagen wij het slachtoffer liggen." De beide politiefunctionarissen lopen de werkplaats in. "Daar zagen wij op de vloer een manspersoon liggen. Deze persoon lag ruggelings, geheel gekleed, met zijn voeten schuin in de richting naar de ingang van bedoelde ruimte en met zUn hoofd gedeeltelijk onder, rechts in die ruimte staande, een houten bok deel uitmakende van een slijpsteen. Wij zagen voorts dat het gelaat van die man op meerdere plaatsen 71

ernstige bloederige verwondingen vertoonde en dat het slachtoffer, voor zover als dat door ons kon worden waargenomen, reeds gedurende langere tijd geleden zou zijn overleden. Wij maakten dat op uit het feit dat het slachtoffer een grauw-bleke kleur had, geheel verstijfd teneer lag terwijl al het zichtbare bloed reeds geheel was gestold. Naast het slachtoffer lag aan diens linkerzUde een moker met een slaggedeelte dat met bloed was besmeurd. Tevens zagen wij bloedsporen achter en naast het hoofd van het slachtoffer en aan de houten bok van de slijpsteen. Uit het geheel bleek wei dat het slachtoffer vermoedelijk op een gewelddadige wijze om het leven lOU zijn gebracht"

Tijdstip Daarna verwijderen beide verbalisanten zich uit de bedoelde ruimte, "teneinde geen sporen die gebruikt lOuden moeten worden door te waarschuwen deskundigen, te beschadigen of onbruikbaar te maken." Ze geven in hun proces-verbaal aan dat vervolgens de omgeving van de woning wordt ge·isoleerd. Dan komt het er op aan om allerlei instanties en personen in te lichten over de geconstateerde feiten. De Officier van Justitie te Utrecht, mr. G.W von Meyenfeldt, wordt op de hoogte gebracht, evenals de districtscommandant van de RUkspolitie in De Bilt en de technische recherche-afdeling van de Rijkspolitie in's Hertogenbosch. Ook wordt gevraagd om de komst van een speurhond met begeleider Omstreeks kwart voor tien 's avonds wordt burgemeester Haitsma op de hoogte gesteld van rlet ernstige misdrijf Tegen kwart voor elf komt de Mijdrechtse huisarts H.HA Albada Jelgersma. Na onderzoek van het slachtoffer constateert hij dat het tijdstip van overlijden vermoedelijk twaalf uur eerder is. Diezelfde avond starten politie en justitie met hun onderzoek. De volgende dag, dinsdag 26 juni, omstreeks vier uur 's ochtends - ruim zes uur na de telefonische melding - neemt adjudant Groen het lijk in beslag, onmiddellijk nadat het onderzoek daaraan ter plaatse is afgerond. Per ambulance wordt het stoffelUk overschot overgebracht naar

het Hofpoortziekenhuis in Woerden. Nog diezelfde dag verricht de anatoom-patholoog dr. J. Zeldenrust daar een gerechtelUke sectie.

Politiefoto's De foto's die de tec:hnische recherche heeft gemaakt van de plaats van rlet misdr"Uf en van L...J

~;;-.;_JJ-J

L

I

i

!I;

!

UNQ Wf.R:·;fIMI~

I'm;

offer raakt de bovenkant van z'n broek. Aan de rechterzUde van het lichaam ligt een zware, blol
i"

5itu3/ies-ctJels vvonli7g en vI/Klp/aals s{o(/e(/jk overs-c!7o{ /I1ITOndi,,-el77cI7!I/Jillkel Ulledll)

rlet slac:htoffer [)evinden zich in een fotomap. In totaal gaat het om 26 zwartwit afdrukken en een kleurenfoto van het stoffelUk overschot. Ook is een situatietekening van de woning opgenomen in het dossier. dat nog aanwezig is op het parket in Utrecht. Op de foto's is te zien dat de kleding van het slachtoffer - Plessius droeg o.a. een blauw werl0asje en een vest - ter hoogte van zUn middel iets is opgerold. Hij ligt op de grond tussen slijpsteen en werkbank. BU zijn hoofd is een grote bloedplas op de tegels te zien. Zijn hoofd ligt gedeeltelijk onder de met bloed bespatte poten van de slijpsteen, zijn klompen raken bijna tegen de onderzijde van de werkbank. Op die rommelig ogende werkbank ligt allerlei gereedschap en een aantal papieren (veevoeder)zakken. De linkerhand van het slac:ht-

72

In zUn rapport noteert adjudant Groen op woensdag 27 juni: "Vermoedelijk werd het slachtoffer in het eerder genoemde tijdstip (maandagoc:htend tussen 10 en 12 uur. jr) door thans nog onbekende dader(s) door mid del van Ixuut geweld, meerdere slag en op het hoofd en het gelaat, met een moker(hamer) neergeslagen, ten gevolge waarvan hij het leven verloor." Het gaat dus om doodslag of zelfs moord als later voorbedachten rade kan worden bewezen Op het formulier staat ook dat er terstond een uitgebreid buurtonderzoek is beg onnen en dat de inzet van de speurhond heeft geleid tot een negatief resultaat. Groen noteert bovendien: "tevens onderzoek aangevangen bij aile daarvoor in aanmerking komende personen." In de rubriek 'Namen enz. van eventuele scrluldigen' vult de groepscommandant in: 'Thans nog onbekend."

Sectierapport Op 2 juli - een week na de ontdekking stuurt dr. Zeldenrust zijn bevindingen van de uiten inwendige lijkschouwing, evenals de resul-

taten van het microscopisch onderzoek, naat- de Officier van Justitie in Utrecht Die ontvangt van het GerechtelUk Laboratorium ook een rapport, waaruit blUkt dat er geen alcohol is aangetroffen in het bloed van Plessius. Het door dr. Zeldenrust opgestelde document telt zeven pagina's met in totaal 44 punten clan I)evindingen. Daaruit blUkt dat de 82 jarige Plessius een vrU forse man was met een lengte van J 82,5 cm. Onder meet- wordt vastgesteld dat de I)ovenkaak aan beide kanten verbrUzeld is, dat de neusbeenderen zUn gebroken en dat diverse tanden zUn losgeslagen Verder is sprake van diverse huidwonden in [let gezicht, een gebroken borstbeen en enkele gebroken ribben. Zeldenrust constateert bloedingen aan de hals nabU het strottenhoofd en l)loeduitstortingen op de voorzUde van de rechterhartkamer. Naast andersoortige verwondingen noteert hU een bloeduitstorting aan het achterhoofd. Zeldenrust vat zUn onderzoek samen met: "BIUkens de bevindingen had op het gelaat meermalig hard, stomp geweld ingewerkt (... ) en had ten minste eenmaal zwaar stomp geweld tegen het midden van de borstkast ingewerkt, waardoor het hart perforerende scheuren had opgelopen met als gevolg een grote bloedophoping in het hartezakje (.) hetgeen door belemmering van de hartswerking de dood heeft doen intreden. De letsels van het gelaat waren ernstig als geheel; zU zouden shock kunnen hebben veroorzaakt en daardoor ook de dood tot gevolg kunnen hebben gehad, dan wei door secundaire verwikkelingen later dodeIUk kunnen zUn verlopen. De gebleken letsels lOuden kunnen zUn teweeggebracht door harde slagen met de bU het IUk gevonden mokerhamer. ZU kunnen ook zUn ontstaan door schoppen met de geschoeide voet"

Media Hoe het onderzoek verder verloopt, is niet meer na te gaan op basis van originele politieof justitiegegevens. Die stukken zUn - naar het zich laat aanzien - hoogst waarschUnlUk na afronding van het onderzoek vernietigd op ver-

73

zoek van de rechter-commissaris of van de OfficiervanJustitie, "(H') lOals bU dergelUke onopgeloste zaken vaker gebeurt, omdat het onderzoek geen verdachte heeft opgeleverd", aldus de hoofdofficier van Justitie te Utrecht, mevrouw mr J
'Utrechts Nieuwsblad' Op dinsdag 26 juni kopt de regionale middagkrant: 'Moord geeft politie veel werk'. WaarschUnlUk is dit het eerste bericht over het misdrUf De berichtgeving wordt opgeluisterd met een foto van twee geuniformeerde agenten bU de woning van Plessius en een foto van de persconferentie op het MUdrechtse politiebureau. De tekst biedt nauwelUks relevante informatie. Zo zou het bU het huis van Plessius rustig zUn. "De rUkspolitiemannen, die er geposteerd waren om nieuwsgierigen uit de buurt te houden, hoefden weinig te doen. Het langsrUdende verkeer heeft waarschUnlUk niet eens in de gaten gehad, dat er wat aan de hand

Po!Jli()G~C)CI71el7

I/OOF de vvol7Ji7g van Pk'ssius.

(VIICc/lts Nk'wslJ!act' 26-06-/973/

was. Oat was anders bU het politiebureau in Mijdrecht Daar was het vanaf maandagavond een komen en gaan van deskundigen van de politie. I(oloneljhr. B. W F. de Beaufort gaf er vanochtend een persconferentie, waarop hU wei-nig meer kon mededelen dan dat het onderzoek gaande was. HU had er vertrouwen in vandaag een aanknopingspunt te krUgen en vroeg de mensen die maandagmorgen na 9 uur iets

bU de boerderU van 1"lessius gezien he[)ben, zich temelden."

'De Telegraaf' Van terughoudende berichtgeving is in 'de Telegraaf' van de volgende oc:htencl - woensdag 27 juni - geen sprake. Er wordt flink uitgepakt. Verslaggever Wim van Geffen meldt dat volgens dr Zeldenrust het gezicht van Plessius met vier tot zes hamel'slagen is verpletterd, terwUI het slachtoffer op de grand lag. ''1ler slachl:olier heeft ook een zware slag op het borstbeen moeten incasseren, (Jie enige inwendige bloedingen teweegbracht." Ook schrUft Van Geffen dat de bejaarde veehouder op de maandagochtend rond elf uur om het leven is gebracht en dat de doodsoorzaak moet worden gezocht in bloedverlies en shock. Hoe Van Geffen aan die informatie komt, intrigeert. Want de sectie is pas de vorige middag verricht en het duurt nog tot beginjuli voordal: Zeldenrust zUn bevindingen naar de Off/cier van justitie stuurt. In Van Geffen's gedetailleerde beschrUving ontbreekt het niet aan sfeertekening. "Het heeft tenminste tien uur geduurd voordat dit op klaarlichte dag uitgevoerde misdrUf werd ontdekt. Maandagavond om rond 21 .30 uur liepen twee jonge veehouders, de broers Piet en Nol Hooge, veen, op de kleine houten boerderU van Plessius onderaan de RingdUk. Nadat zU een kalvende koe ha(Jden geholpen, wilden zU Plessius vragen hun schapen, die in zUn land liepen, op te hokken, voordat zU de volgende ochtend zouden worden geschoren. Tot hun velwondering kwam de oude boer - een forse, gezonde man - hen niet tegemoet." "Een hunner riep nog een paar keer "Volk/", maar er volgde geen anlwoord. Luttele minuten later vonden de broers hun buurman achterover liggend op de viocr van zUn werkhok. ZUn hoofd bloedde, maar niet overmatig. De broers liepen de dUk over naar Plessius' buurman Wim Verdiemen [bedoeld wordt Van Diemen, jr), waar de rUkspolitie werd gealarmeerd." Van Geffen vervolgt: "De districtsrecherche on-

der leiding van districtscommandant jhr. B. W F. de Beaufort en de majoor B. van Twillert, traffen niet aileen bloedsporen op de moker aan, maar ook op openstaande kastdeuren die in de richting van een vluchtig dool'zoeken wezen. In een hoek van de woonkamer lag wat klein geld, maar verder werd geen gulden in het hele huis gevonden." Nog steeds volgens 'de Telegraaf': "De dader(s) moet[en) door de achtel'deur de bruin en wit geschilderde l)oerderU zUn binnengekomen. WaarschUnlUk werd de veehouder in het vlak bU de deur gelegen werkhok plotseling met hem [hen) geconfronteerd. De bejaarde man had ondanks zUn taaiheid geen schUn van kans tegenover zUn veel jongere tegenstander[s). HU moet vrUwel direct tegen de grond zUn geslagen, waarna de moordenaar met de moker, welke Plessius voor het slaan van palen in het werkhok bewaarde, zUn gruwelUke werk voltooide." 'De Telegraaf' weer ook dat de MUdrechtse kruidenier Den Hollander waarschUnlUk als laatste Plessius in levende IUve heeft gezien voordat het misdrUf plaatsvond. Maandagochtend, tussen half negen en negen uur, haalde de kruidenier namelUk het boodschappenbrieDe op. 'Tom hU later op de dag zUn boodschappen afleverde, zag hU de veehouder niet en zette daarom de boodschappen in de keuken neer" Van Geffen sluit z'n verhaal af mel: een even opmerkelUke als sensationele conclusie. "De Utrechtse districtsrecherche, prof dl: W Froenges van het GerechtelUk laboratorium en dr. Zeldenrust troffen parallellen aan met de onopgeloste moord op de [)ejaarde boer I
'Rijn en Gouwe' Deze regionale ochtendkrant kopt op woensdag 27 juni "MUdrecht gruwt van moord op veehouder'. De krant haalt buren aan die zeggen "dat het geld van de veehouder oorzaak van zUn dood is. I<ennissen van het slacht-

in 'De Ronde Vener', die elke woensdag wordt verspreid. Slechts lO'n dertig regels over de persconferentie in het MUdrechtse politiebureau. De kern is dat de recherche nog geen spoor van de dader heeft. 'De Ronde Vener' meldt verder: "De mogelijkheid van roofmoord is niet uitgesloten. Enkele kasten werden open aangetroffen (.) "Hoewel dr Zeldemust dinsdagmorgen nog geen sectie had verricht, kon worden meegedeeld dat in het lweede gedeelte van de maandagmorgen de moord moet zUn gepleegd." Pet:>conferenllt' op helpolilli'lJweau In Mljdrechl 9aand vll7.r polillP·oflicieren Bu1Zli7Cj, .fIJr De BeaufOit en lJur gemees'ler ifail977d (UUecIJI:s NIi'uwsblad 26-06-1973/

'Ons Weekblad'

offer weten dat hU heeft verklaard zUn bezittingen, als daar bU zUn dood nog sprake van zou zUn, zou overmaken aan de Nederlands Hervormde gemeente. Oat zou nogal wat verontwaardiging hebben gewekt en de spewlaties zUn in MUdrecht dan ook niet van de lucht."

'Ons Weekblad' I
De krant plaatst een foto van 'Fikkie', het hondje van het slachtoffer. De verslaggever meldt diverse wetenswaardigheden. "Voor lovel' bekend had de heer Plessius geen vUanden. Vaak reed hU op de fiets naar het centrum, waar hU met de slager, de tabakshandelaar en de timmerman goede vrienden was en omdat hU geen elektriciteit in huis wilde - evenmin als radio of televisie - schoor hU zich steeds bU een van zUn kennissen thuis Of bU de buren, waar hU vaak even aankwam en uren kon blUven praten. Een oude man, op lOek naar wat menselUk contact. Ze vroegen wei eens "Benje niet bang aileen in huis7" Dan zei hU: "Ikke niet. Er staat een dikke stak naast bed en reken maar dat ik daar raak mee sla." De dikke stok heeft hU niet kunnen gebruiken. De dood kwam te plotseling. (... ) 'Waarom toch?" vragen de buren. "Het is laf en gemeen" zeggen de buren met afschuw. En een van hen voorspelt dat de dader binnen twee dagen gegrepen is. Op welke gronden? "Ik heb zwUgplicht" zegt hU, aldus verslaggever A.G. PUnsse van der Aa

Het beg rip schedel wordt in de berichtgeving niet omschreven. Daarom is het voor de gemiddelde lezer niet duidelUk of met dat begrip het hele hoofd of aileen het bovendeel van het hoofd wordt bedoeld. Aan te nemen valt dat de krantenlezer bU het begrip schedel niet allereerst aan een ingeslagen gezicht zal denken, maar aan een kapot bovendeel van het hoofd. Die informatie wordt echter geenszins bevestigd door het officiele sectierapport, want daarin meldt Zeldenrust dat het schedeldak en de schedelbasis gaaf zUn. Wei constateert hU "een onderhuidse IJloeduitstorting ter grootte van een kwarge, midden aan het achterhoofd" en over het aantal mokerslagen op het gelaat laat hU zich niet preciezer uit dan "meermalig". De berichtgeving in 'Ons Weekblad' is anderszins ook curieus te noemen. Zo staat er in een van de artikelen: "(Van) sporen van geweld of kasten die overhoop zUn gehaald, is niets gebleken. De politie gelooft dan ook niet, dat er naar geld is gezocht". Maar een ander artikel in dezelfde editie van 'Ons Weeklad' staat dat het gaat om een IJrute roofmoord. Het blad

'De Ronde Vener' Opvallend is de summiere berichtgeving

75

meldt dat aan het onderzoel< wordt deelgenomen door een rechercheteam van zo'n 35 man. 001< haalt men dr. Zeldenrust aan, die het tUdstip van de moord rond het middaguur schat. Bovendien worden de lezers op de hoogte gebracht van rlet feit dat de politie speurt naar de eigenaar van een grUze bestelauto van het merl< I=ord Taunus, die's maandags omstreel<s tien UUI' bU de waning van ["Iessius is gesignaleerd, Maar de politic sluit nict uit dat het gaat am de auto van de I
IJeginnend handgemeen in grote woede of paniek toesloeg. Het is niet uilgesloten dat de dader een poging heeft gedaan geld van Plessius te lenen of hem afte persen. En dat roof slechts een nevenmotief is geweest." Pieter Plessius heeft ten tUde van zUn trouwen een boerderU in MUdrecht gekocht. 'De Telegraaf': "Het huwelUk bleef kinderloos en het echtpaal' nam een pleegdochter in rluis, die 211· lang is getrouwd en gem contact meer met Plessius en zUn vrouw had. Toen ["Iessius' huwe· IUk op de klippen liep, scheidde hU van tafel en bed en kocht in 1958 een flink stuk weidegrond aan de Ringdijk. Op 30 april van datjaar zelte hij daar met hulp van derden in een dag een houten noodwoning in elkaar. De aanleg van gas, elektriciteit en water' achtte Plessius een over· bodige luxe. HU behielp zich met een olielamp en rnet water uit een put. HU kookte zUn eigen potje en scheerde zich elektrisch bU zUn overbuurman Wim Verdiemen. (bedoeld wordt Van Diemen, jr) Als dagelUks gezelschap had hij een kat en een keeshond, (die) aan een touw bU de boerderU lag en op het uur van Plessius' dood geen alarrn sloeg." Ook weet de 'speciale verslaggever' dat Plessius het de laatsle jaren kalm aan deed, Het verhaal kabbelt voorl. "HU hield wat schapen en slechts twee koeien waarvan een rnelkkoe. HU kocht en verkocht eens een koetje, haalde sorns per fiets boodschappen in het dorp en was zondags een trouw kerkganger Eenmaal per week kreeg hU bewek van een zuster uit Badhoevedorp, die zUn woning opruimde, welke hU overigens zeit aardig onderhield. HU bewaarde geen geld thuis, maar liet alles over de bank lopen, 001< de huuropbrengst van zUn huisjes in Badrloevedorp. Op zUn buren maakte de veehouder geen onvriendelUke, maar een wat eigengereide, eenzelvige indruk; een man die voor zUn principes uitkwam. Nergens is gebleken dat Plessius echte vUanden had bU familie of buren. Noch onder deze laatsten noch onder de vaste passanten heeft de recherche iemand gevonden die Plessius nog in leven heeft gezien nadat de kruidenier Den Hollander hem om negen uur 's ochtends had bezocht."

Opnieuw 'De Telegraaf' Die landelUke ochtendkrant biedt de meest gedetailleerde ., voyeuristische . informatie, die uitmunt in het streven naar een hoog inlevingsgehalte in de berichtgeving. Op donderdag 28 juni kopt 'De Telegraaf "Boer waarschUnlUk door gelegenheids·moorde· naar gedood". In het bUhorende artikel wordt opnieuw uitgelJreid melding gemaakt van aller· lei details. De krant ziet er geen IJeen in om persoonlUke bUzonderheden uit het leven van Plessius in de publiciteit te brengen, De 'speciale verslaggever' schrUtt dat de dader vermoedelUk geen wapen bU zich had, gelet op het feit dat Plessius met z'n eigen moker is omgebracht "De distrietsrecrlerche houdt rekening met de kans dat de dader eerst na een twistgesprek of/en een

76

'De Telegraaf' meldt dan ook dat de Rijkspolitie op woensdag 27 juni een grootscrleeps buurtonderzoek heeft voltooid. Daaraan hebben 28 manschappen deelgenomen, die zo'n 40 adl'essen bezochten. Volgens de krant worstelt het opsporingsteam met het probleem dat Plessius' eigen levensomstandigheden weinig of geen aanknopingspunten opleveren "of deze moesten zijn gelegen in zijn uitgebreide familie"

Aanknopingspunt Op vrijdag 29 juni wordt Pieter Plessius begraven, na een rouwdienst in de Nederlands Hervormde kerk van zijn geboorteplaats Sioten. 'Ons Weekblad' meldl::"Een groot aantal rechercheurs nam foto's en noteerden autonummers rondom de begraafplaats."

doet de recherche een dringende oproep aan eventuele getuigen om contact op te nemen met het politiebureau. Er zijn tot dan maarweinig tips - zo'n twintig - binnengekomen en het onderzoek dreigt vast te lopen.

Majoor B. van Twillert, leider van de recherchegroep, wacht twee we ken later nog steeds tevergeefs op de gouden tip. "We kunnen niets anders doen dan IJlijven doorgaan en hopen dat de een of de ander een gegeven verschaft, waarvan wij denken: verdraaid, wij moeten deze richting uit zoeken." In het 'Utrechts Nieuwsblad' van vrijdag J 3juli wordt duidelijk dat het vooruitzicht op een succesvolle afsluiting van het onderzoek weinig hoopgevend is. Het aanknopingspunt waaraan kolonel jhr B.WF: de Beaufort bijna drie weken eerder - op de dag na het misdrijf - refereert, blijkt niet imeer)

Tel'ClClnlebe.s1elllng van Pic,,;!.!, Ie SIOIen (Ons Weekl)lac!' 04,07-1973/

Die vrijdag lijkt het er voor de politie op dat er sprake is van een doorbraak. Want in het zuiden van het land wordt een J 7jarigejongen uit Mijdrecht aangerl0uden Hij bekent weliswaar twintig insluipingen in de omgeving, maar voor het tijdstip van de moord beschikt de jongeman over een alibi. Onderzoek wijst uit dat hij met de dood van Plessius niets te maken rleeft Beginjuli

77

te bestaan.

Opnieuw 'Utrechts Nieuwsblad' Majoor Van Twillert vertelt de verslaggeefster van het 'Utrechts Nieuwsblad' dat het de politie ontbreekt aan gerichte tips, waardoor men in een bepaalde richting zou kunnen

I-eehereheren Omdat het motief voor het misdrUf niet tJekencJ is, waaiert het onderzoek uit, zonder resultaat. Ook de vakantieperiode en het feit eJ21t er vrijwel geen 'stille getuigen' gevoneJen zUn, bemoeilUken Ilet onderzoek. De enige vingerafdrukken die gevonden zUn, waren afkomstig vCln het slCielltoffer zeW En de politie heeft Clileen de moker wClClrmee Plessius werd neergeslClgen. Die zou te gelJruiken zUn IJij een sorteerproef met een hond, maCir eJCln moet wei eerst de cJClder ClangcL houden zUn. Uit het interview kCln wOI-den opgemClClkt dClt het politie..speurwelk VClSt zit, ook Cli wordt gemeld dat er nog voldoende aanknopingspunten zUn om het ondelzoek voort te zet.. ten.

Toeh Ls er middenjuli nog sprake van een belCingrUke onderzoeksvrClClg. Wie is de man die op de dClg vCln de moord omstreeks elf uur 's morgens een mde Opell
Majoor Van Twillerl "Het blUft gissen en dat maakt Ilet juist zo moeilUk. We gClan er wei van uit dat de moord door een man gepleegd is, maar theoretiseh kan het ook door een vrouw gedaCin zijn. Eeht, wij hopen op tips. De mensen vertellen vaak iets, waarvan ze zelf niet inzien hoe belangrUk het is. VClak ook durven ze niet te komen, omdClt ze veronderstellen dat het wei niet belCingrijk zClI zUn. Missehien heeft iemCind iets in de omgeving gezien."

Portefeuille en rode Opel Het 'Utreehts Nieuwsblad' meldt naar aanlei ding vCln het buurtonderzoek over Plessius: "Een krClsse oude b21as, die vrije eenzelvig leefde, mCiar aCin de Clndere kant toeh ook op z'n tijd behoefte hCld ClCIn een prClCltje. De vaste pas.. sCinten over de Ringdijk zijn voor het merendeel benaderd, evenCils de meeste ineidentele handelaren en het grootste deer van zijn vrU uitgelJreide fCimilie, wClClrmee Plessius sporadiseh contaeten onderhield. Van Twillert meldt in het interview dat ell' portefeuille van Plessius is verdwenen. Uit poli.. tie..onderzoek 1,IUkt ondertussen dClt dClClr ge.. woonlijk niet meer dCln 300 gulden in ZClt. I-Ioe.. wei er sprake is vCln een open kastdeur in de woning, IUkt het de politie niet dClt de kClst is doorzoeht. I
Om kwart voor elf is er op het erf van de boerderU een man gesignaleerd, die met Pieter Plessius stond te praten. De politie typeert die persoon als een 'boerentype' Ook die mCin heeft zieh nog niet gemeld. In het 'Utreehts Nieuwsblad' worden nog meer IJijzonderheden over f'lessius velmeld. Het kan bUna niet anders dan dat majoorVan Twillert de bron is. Zo zou Plessius iemand zUn die "nogal prineipieel dacht. HU had een geheide mening over de manier waarop je IJepaalde zaken IJe-

78

hoorde te doen en vertelde dat ook. ZUn omgeving vond hem wei eens eigenwUs, hU kwalll wei eens wat ongelukkig over, maar men liet I,elll praten. Nieilland kon echt kwaad op Ilem worden, daarvoor was het allemaal niet IJelangrUk genoeg. (... ) ZUn huis zag er proper uit. [enillaal in de week kwaillen zijn zuster en zwager uit Badhoevedorp Olll cle bOl'l schoon te maken en bU die gelegenheid kookte zijn zuster zUn eten; wat myaal zodat hU er enkele dagen mel' toe kon. Op die manier kon hij zich best redden. ( .. )Af en toe deed hU Wilt boodschappen in Mijdrecht of Uithoorn en trouw ging hU elke zondag mar de Nederlands Hervorillde kerk. Cafes bezocht hij nooit. Van tUd tot tUd verhandelde hij een koe. Die kocht hU op de markt in Purillerend, waar hij per taxi naar toe reed. HU hield het dier enige tijd bij zich en probeerde het met winst te verkopen. ZUn dagen br'acht hU door Illet het verzorgen van zUn vee, wat knutselen in en Olll zUn woning en als hij zich moe voelde ging hU wat rusten. ZUn buren hielpen helll Illet zUn tl'actor Met de mensen die op de olllliggende Ian· derUen werkten, Illaakte hU af en toe een praa0e en toen, maandagmorgen 2') juni was het ineens afgelopen."

Meer' (Jan vUfentwintig jaar ni.l dato blUkt dat ook jhr B. W F de Beaufort, destUds districts· cornrnandanr Win de I~Ukspolitie, het misdrUf nog niet vergeten is. HU verklaart ddt het toenma.. lige recher'cheteam uit goed gekwalificeerde Illensen fJestond, md2lr dat aile aanknopingspun· ten helaas resulteerden in onvoldoende adnwU· zingen om tot aanhoucling van een mogelUke dader over te gdan. "Het de enige ernstige zaak in m'n carTiere die nooi! is opgelost. la, dat zit me eigenlUk nog steeds dwar'.\ AI.\ zich nu nog Ie· Illand flU IllU zou melden met relevante informa· tie, dan zou ik opnieuw in die zaak willen duiken. Oat hedt te maken met je beroep.\eer." Met dank aan allen die helJIJen IJUgedragen aan de totstandkoming van dit artikel.

Onbevredigend De vraag: "Wie heeft Pieter Plessius Olll het leven gebracht7" blUft onopgelost, ondanks de reac- Polilie/Juslilie lucJlIfolO Vdn 17el IILIIS en omgeving ties van het publiek. [en tipgeef- (/inoncl/ss('I))enl5jxll1(el IJlnccillj ster meldt IJU de politie zelfs haar schoonzoon als mogelUke dadeI'. Het uitgelxeide Politie·onderzoek levert echter geen verdacllte IJron17cn: op, die wettig en overtuigend kan worden veroordeeld als de dader van het misdrUf. Ook op ClCI77ccn/t?,}/c!;!cl Dc' !?ol7cJe l.1?nen." kiG7nlenkmpscis Mijdlci/71 /973. het "waarom7" blijft het antwoor'd uit. [en van Sircekarchir.:'{ Clouda." (~if7 en (lOUlJjIC: jL.mi /9/3. de bij het onderzoek fletrokken politie· Arronrlissclncntspark('! Ulrecl7c pO//lie--tolo:S: rr.?!;k--/s functionarissen zegt desgevraagd het nog steeds vdn de !Jo/ific over l7cr !J/17nc/7treden sCeti(fdP!)()/1 bUzonder jammer te vinden dOlt de gevonden Vdn /kl/l7o!oog--,:.:lOatoo/77 ell." j Zc/cJcnru.sl: moker niet direct is voorgehouden aan een Corrc:spondel7!ie I7k?t de l!oo((/o(ficicr Vdn Jus!lli{~ te Utrecht, 1?7{'VIOUlli/ lE. /(1()ppc/~C;errclscn. politiehond, om op die manier' een mogelUk reuk· Tcic/oonqc5jJll'k mc! jl71 /3 WF de BCdU/{JII spoor te volgen. Deze Ixon acht het zeer wei mogelUk dOlt het onderzoek dan meer resultaat zou heblJen opgeleverd.

79

De voogdesse van mijn hart door J, C, Bader' Sr,

- - a/77llieverhalen die ons berelken via een vi/ftal generaties wOlven vaak zonder meer als waalheld aangenomel7. /-let betreft hier dne kinderen die tweehonclerd jaar geleden na het over/ijden van hun moecler in een weeshuis te Naarc/en zouden Z!Ji7 opgevoecl en een zestal ta/77llleleden Ult dne genelCities clle 117 1866 bli7l7en dne dagen aan de dlolera zouden Z!Ji7 ovedc'del7. AI'!)e op een bcpaald moment als hobby /77etgenealogle gaat begl17nen wi!;e zulke ved7alen glCiag cloor archlefondel?oek bevestlgdziel7. De verhalen spelen zich af /Dnd het echtpaar MatLh!/, Vermaas en /-Iel17ue van den Belg die volgens alae 112 op 30juli I B I 7 te Ut;-echt t/Duwden voor de bUigedijke stand Laten we eerst eens zlen hoe het gezl17 !, samengesteld waani7 MatLf7!/, is geborel7.

Hendrik en Johanna Verrnaas Hendrik Vermaas: I'IU is op 30 april J 760 in de rooms-katholieke kerk van Naarden gedoopt als zoon van Mattheus Vermaas en Joanna Voogt, waarLJU JanneVe Voogt als doopgetuige optrad, Hendrik is op 22 augustus 181 J in Naarden overleden, HU is op 13 mei J 787, 27 jaar oud, in Naarden voor het gerecht en in de rooms-katholieke kerk getrouwd met

als getuige, HU is in Utr'echt op 30 jUli J 817, dus toen 29 jaar oud, LJurgerlUk getrouwd met Hendrika IHeinVe) van den Berg, iakte 1 J 2), Hij is Ivolgens akte 9) op 23 feLJruari J 840 in Vinkeveen overleden, 2, BeoLJardus, HU is op J 5 feLJruari 1789 gedoopt, met Gerrigje Hart als getuige, HU is waar, schUnlUk jong overleden, 3, Johanna ZU is op 2 J juli

A/(((' 1/t:717 ondc/!lOUW vc!17 /--/

!/L'Il77ddS

e/7 j

J 791

gedoopt, met

/--Ian- (Cicrccl7t van Naarclcn)

Johanna Hart iHert) zij is op 23 april J 756 eveneens in de rooms-katrl0lieke kerk van Naarden gedoopt als cJochter van LubLJert Ilart en Hermina Sas met JanneVe Sas als cloopgetuige, ZU is op J 4 decemtJer 1798 in Naarden over'leden, Uit dit huwelijk zUn de volgende kinderen geboren, die allen in ell' rooms-katholieke kerk van Naarden gedoopt zUn:

Johanna Voogt als getuige, Haar huwelijk met GijsLJert Pothuizen, 2.3 jaar oud, van LJeroep werkman, zoon van Jasper Pothuizen en GUsje Plomp, wordt op 30 augustus J 8 J ') voor de amlJtenaar van de LJurgerlUke stand van Wilnis voltrokken, Johanna en GUsLJert verklaren dat zU niet kunnen schrUven, Johanna overlUdt op 20 feLJruari J 874 in Vinkeveen, 82 jaar oud,

J, Mattheus Hermanus IMatthUs) Hij is op 25 septemLJer J 787 gedoopt, met Wilhelmina Hart

4, AllJertus HU is op 6 januari J 794 gedoopt met Alida Peek als getuige, ZUn IJurgerlUk flU80

welUk metJohanna I
Waarschijnlijk zal Matthijs na de inlijving IJij I:rank~ rUk in J 8 J 0 al gauw ingelUfd zijn in flet keizer, lijke leger. Jaap ter Haar schrUf!: over de Wcht naar Puslimd:

Nd het overlijden van zijn vrouw Johanna Hert in J 798 hertrouwt Hendrik op 25 oktober J 80 J in Naarden in de Nederduits gerefor· meerde kerk met l'lendrikje Wouterse van L.oenen uit Eemnes~13uUtcndijk. HU is eJan 4 J jaar oue) Ddarmee IJegint de protestantse tak van de familie Vermai.ls. Vermoedelijk heef!: de moe der Johanna Hart gewild dat de kinderen ka' tholiek opgevoed zouden worden. Het is ook mogelijk dat de kinrJeren opgevoed zijn bij hun grootmoeder Jannege Voogt:.

"Het grootste leger dat in de wereldge~ sCfliedenis ooit op de been is gelxacht:, IJijna 600.000 mensen IJij elkaar; heeft zich in Duits, land verzameld en trekt in 18 J 2 teeJen Puslane! op. l3ij de riviel' de 13erezina wordt het: leger in ijzige kou verslagen. Op 4 decemlJer laat Ndpoleon zijn leger in de steek en tracht zo .SIlel mogelijk Pdrijs te IJereiken. IOdS weken later be~ reikt een scllamel restdnt Vim zijn strijdmacht I
Uit dit tweede huwelijk werden de vol~ gende vier kinderen geboren, die allen in de Nederduits gereformeerde kerk van Naarden ge~ doopt zUn:

J. 2. 3. 4.

Jaapie, gedoopt op 9 maart 1803. Cornelis, gedoopt op 5 november J 806. Geerge, gedoopt op 25 felJruari J 8 J O. Teunis, gedoopt op 17 maart 181 J.

Matthijs heef!: in I
Volgens de mondelinge overlevering wer· den de drie kinderen uit het eerste huwelijk van Hendrik en Johanna katholiek opgevoed. Na de dood van hun moeder in J 798 zouden ze in ,? f'·.f' (Oli" '("I tI<,__ ,./;, het weesfluis te Naarden zijn opgenomen. Na (ip" . i'li' f' (,,/ J'·(';j"'" 01 ..."(" .. ".I"/i<,I/-,!o."/!<.'-J,,/u!el/..c'f"(' (Jiepgaand one!erzoek in de weeskamer~ ,Yk.·-f,a/l.-/ue/' , j .a..alell,·f)!!/-("f '. '('') , , e, archieven van Naarden, Weesp en Amsterdam ("I/ll' ,(al ( n ' J";;'i<J\)(" <'<'II ·o!ill'lakle,,)!aaI \)«II(-J<,,>ol/(If;"~j"J If')~.. ''''1' " e ' <'fI, {t(/II)I.~l (U1Jlr'}(/(//'/.I,,· ",)".//..,e joJJ(/jIH. (.1"5<111,rle_'1 nemen in het leger van Napoleon en schrUft op /f,at'l/(/' 1<><,)!alUt ,flf/H)"",l /f.! 1It'"l 1// /«,// \1<111-' (ff ,Ian' ?/)ce" <'<'II J 0 decemlJer J 8 J 2 vanuit I'('//',1""

Ulllll/i<',)

,0.'-

(.l\1 ..

III-

".J.",,//..

,)U/I

0) I I

I

...

I

'c· /' (" i f " " ' "

.. ",.

"i

,j,'(/. .. ( 0.('. ,'IJ/.~r·{./f.·( <"'.":"''1..'" .",,-,,'.<'i //'" .. ~/k'OO.k. ,'
In de "Geschiedenis van de L.age L.anden" beschrijft Jaap ter Haar "In 1809 worden de bevelen uit Parijs steeds strenger. De arme koning L.odewijk Napoleon kronkelt als een aal aan de keizerlijke haak heen en weer. De keizer eist soldaten voor zijn legerc macht:: L.aten we de volwassen jongens uit de stadsweeshuizen maar als eemen VOOI' het le~ ger aanwijzen". I

8J

i· <'.'I.",

. . . I /)",'<" /;"1"'/-('--\·<'·1/- /;'1<'<', /'1' /'J~F .. ,,''/:,"" " (\/nn'" n,' r~! '/'1 .',' 0 /','Ii a I"/i'~!..

In~F /1-(.<'- <.1.

Ii' ..

i

\l<~/( ill~/,-" ...

(
•.x

r/'

lJ/(J

/!<"

"

'/'(',1'<',.,i ,(,,) .' IlIl/"

<,-<'n" '-

".. ",~(.en.· . , .. lI.(·/

/l1.,N{",U; 1;.. tJ

{('

rl

tk~/({", lIoo:j:l !/lew!, ,;,/1,,/;:, f.!((/r! ,V;/- \,',~'1., ef!tyul J;/n rial ill (1(,,)

I

/If).(f.,/

""'/'1 I

I/J~/

.<}. "

.. e

{UIII.·/I/.;/n·,.x (I.a

i " " ' " iI)un'(· rI,., ." " .,~. i ''''·<),'j,'//.-//.U-I,., oo·k·

fl{/.'

i.01'.·

/lw;;I,

,lfn WM 1"lI-//;/ ,I at'l a/roo,,' /-j),>, '{'J,!<)/jd<"M ,~, ,I"n 111;/11' !/a,·, I 1//;/',11'11 ~/;'/{1.O/l.'rI",oP'Il/.~!II.'" ." .' (It"'/;' e'f'";1<'1/ /;'" P Ly';.. 1001/,le,'ullll
<'/1..(>,<,

akte blUkt. WaarschUnlUk heeft zU MatthUs leren kennen omstreeks 18 I O. Er ontstond een zeer hechte liefdesband, wat wei is gebleken uit de brief die MatthUs vanuit Koningsbergen heeft OJ II.. f:! .. 'f" .ff! '0 f:! -.:';' Oft ';)(1."f/'<'.<'/l.. een.tlod<'.I~! J,.',~, k,)/!,!. ,.- !l1.~/·IJ/.()'O/l"" 1"fre'l--d,{n·,~?(/. "//0// geschreven. Onder welke omstandigheden . . ? i' ,,'! (:" p {D p . m_~//I/ ,,,-.'W, ' f. .II?- ()_1~W{·\J '{<'r1''-ll,' "II,' llH!' Iud ,1.tta.r.}L~. ,ud- ""Il,iI){r'j" MatthUs, zUn zusje Johanna en zUn broer Albertus YYaa/i.\\)"l! /'r, d,>, {}<J/l('ltc/I:(~iIL',-{e/l. in Vinkeveen terecht zUn gekomen vanuit Naare· , ;'f:' .. / .. " i I M ! I / / .'~d:J {iJ,'1/,( / o/llHe, . i'/1/.,'-i .. ,nyu .. den zullen wU nooit aan de weet komen. Wei is '''''''(.<'_,_e_,)L<'.~/"(!(,' !I i ' 0'1'1 ·I! I I " , ell-·IJI_~!.. (:" ,? / (!).. i f:' het opmerkelUk dat MatthUs goed I,eeft leren /I.~I").<'./u schrijven, terwijl zijn zus Johanna en broer ... I i en fll'f/ I!JII' e · ·__!li(n" I /"'1 .. fl.l,w, "" /l!r-myn//", "('I'" ItIOP i __ lilY//-Albertus bij hun huwelUk te kennen gaven dat ,\)",1111_(i(/J~ifi'l-' I (l\(//,>1/( IN /.,\1e,' I) 1.(/ tU zU het schrijven niet rlelJben geleerd j!;;

/Ill-

t..{,:"//I.,N:

f(/.

,!J/f(w,k.('!r-/J/.(!, .'(

!ia//." 1,(l/h.1.,(.<,/, '!_'tf,:"(UJlII<,.I.v..o/I.,\ __

n' .l.,,-,,J(',,.':")/U).. ('/L:.J,-

-';}(h,,-(/j~1-m~/II

/.I

IIUU{ .'

('/I,

£//l'

Volgens de mondelinge overlevering is MatthUs met zUn dienstkameraad GUs Woerden gedeserteerd en slaagden zU erin na een lange tocht dwars door Duitsland Vinkeveen te berei" ken. Ze hebben het overleefd. MatthUs kon zUn HeinVe weer in zUn armen sluiten en trouwde met haar op 30 juli I 81 7 te Utrecht. ZUn dienstkameraad GUs Woerden trouwde op 25 november J 8 J 8 te Vinkeveen met Maria I
·(/. >-

De brief die GUs Woerden schreef naar zUn familie is verloren gegaan door uitlenen. Ergjammer, want hU is mUn betovergrootvader. Het toeval wi! dat MatthUs de betovergrootvader is van mUn vrouw Bep van DorresteUn. HU is dan 29 jaar en zU 26 jaar oud. V//7keveen, ondcrtroLlW van Mc:ltth!/s VtY/17d;]S cn lIendnkje vein den Berg.

Het gezin Vermaas/Van den Berg De beroepen die MatthUs Vermaas heeft uitgeoefend worden als voigt omschreven: soldaat, groenteverkoper, werkman, herbergier en veldwachter. ZUn vrouw HeinVe is gedoopt te Vleuten op 19 december 1790 in de rooms-katholieke kerk op 't Hoog als kind van Johannes Arnoldus van den Berg en Hansje van der L.ee, die in Utrecht voor het gerecht zUn getrouwd op J 2 januari J 788. Hendri!0e, Hendrika of oak wei HeinVe genoemd, is opgegroeid in Vleuten en werd later dienstmeisje in Utrecht, zoals uit haar huweIUks·· 82

Kinderen uit het gezin van MatthUs en HeinVe: I . Jannigje, zU is op 5 januari J 8 J 5 in Vleuten geboren en gelegaliseerd bU het huwelUk van haar ouders. ZU trouwt op 2 J mei 1839 te Vinke veen met GUsbert van der Toll, die op J 8 november J 816 als lOon van KrUn van der Tal en Cornelia Voorn geboren is. ZU is op J 9 juli 184 J in Abcoude-ProostdU overleden. 2. Johanna, zij is op 19 eJecember 18 J 6 in Utrecht geboren en evenals haar zusje Jannigje

is zU op 30 juli J 8 J 7 bU hun huwelijk door haarouders erkend. ZU trouwt op J 7 februari J 843 in Vinkeveen met de schipper Johannes van Vliet, lOon van Willem van Vliet en Claasje Verwoerd. Johanna overlUdt in de ouderdom van 70 jaar op 3 januari J 887 in Vinkeveen, getuige bU haar overlUdensaangilJe is Mattheus van Vliet, 4 J jaar oud. 3. Hermanus, hij is op J 0 februari J 8 J 9 in Vinke, veen geboren en in de rooms-katholieke kerk in dit dorp op J J felJruari J 819 gedoopt, met Hansje van den Berg als getuige. Hemlanus overlUdt, maar een week oud, op J 7 februari J 819 in huis nr. 23 in Vinkeveen. De buur Arie van Blokland is getuige l'JU het aangeven van het overlijden. 4. Henricus iHendrik), hU vormt een tweeling met Hermanus en is dus eveneens op J 0 februari 18 J 9 in Vinkeveen geboren en in de rooms-katholieke kerk aldaar op J J februari J 8 J 9 gedoopt, met Johanna van den Berg als getUige. HU is onder curatele gesteld van zUn broer Bartholomeus (LebertusJ bU vonnis van de Arrondissementsrechtbank te Utrecht van 29 oklober J 862 HU is op 3 juni 187 J overleden in de Lange Nieuwstraat A J 02 te Utrecht, 5 J jaar oud. Nog steeds is daar de psychiatrische inrichting gevestigd.

11ij Hoogheemraad was van het Groot Waterschap 'de I~onde Venen'. 7. Maria, zU is geboren in Vinkeveen op 4 maart J 828 en op dezelfde dag in de rooms-katholieke kerk aldaar gedoopt, met Jansje Vermaas als getuige. Zij overlijdt, J 5 maandm oud, op 9 juni J 829 in Vinkeveen. 13ij de overlUdensaangilte is de buur Arie van /310kland getuige. f3. Haasje, zU is geboren in Vinkeveen op 2 J december J 83 J en aldaar gedoopt in de roomskatholieke kerk op 22 decemlJer J 831, mel Hermanus van den 13erg en JansJe Vermaas als getuigen. Zij trouwl: in Vinkeveen op 5 oktober J 858 met eJe 1
IIW(!

godvrucht,igc

DE ZIEf..

6. LiI'Jertus iBarth%meus), hU is geboren in Vinkeveen op 27 mei J 824 en op dezelfde dag in de rooms-katholieke kerk aldaar gedoopt, met WUgje Voogt uit Demmerik als getuige. HU is in Vinkeveen op J 5 februari J 851 getrouwd met Agatha J
wordt

;-l.allbevo]en

ZALIGEH.

BARTHOLOMEUS VERMAAS, Wr.dUW1l3
.~

5. LiIJertus iLambertus), hU is op 25 februar'i J 822 in Vinkeveen geboren Arie van Blokland is op het gemeentehuis getuige bU de gelJoorteaangifte HU wordt op deze/fde dag in de roomskatholieke kerk van Vinkeveen gedoopt, met WUgje Voogt als getuige. HU overlUdt, twee jaar oud, in het Donkereind in Vinkeveen in huis m 23 op 20 april J 824.

gebeden VA~

G

.~

van

'I' H.~

I i 0 l{, l-!ooghee'llu!1.ad 'van lut Groot Waic'l'schap "de ROJ"de Venen. '1 overleden te Vink'Jvecn vool'zien van de n.H. S:\(~l'a!l1eJltel1 d(Jl1 11f!1l ;:)epteJlli)(~l' 1~l06 in den

oudcl'doHl van i32 jaill', en be~l'a\'en dell 14en d. 3. V. 0» hlJl B.. K. KerklJof aida:!!'. fk heb den goed':!ll sll'ij
weggelegd, Tim. IV. 7,8. Hij was eell vOo!'i)l'!eldig-e vadel', en het aandenken del' (lellgdvlinen waal'dig. Hij was betel' dan alie l'ijkd()lHllIcn; zljnl~ wegen wal'(m schoon en ~Jl zijlle paden Vl'GtHizaHlll. Jel'. XVI, 17, :~. ?llal't. VII, 20. Pn)\r. III. 15,17. I)icl'bare kindel'Cll, kleillkindel'en en vl'ienden! U vel'lalende vl'aag ik geen tl'Hllell, maar

een

vool'tdnt'cnd

aandenkl~l1

in

u\ve

gebedcn: vGl'geet mijn lessen niet stel IIW vortrouwen op (jod: denkt 3,:ln Hem op al uwc weg-en. zijt eensg(~zind onder elkandel', en bidt voor mij. Spr. 8, 6. Rom. XII en XV j

lrfi/n J 8SUS, ba,nnhartif/heid. (100 dag. arl.) Zoet JIart van Maria" wees llUjll heiL (300 dag. an.)

ONZE VADER. -- WEES GEGROET.

Hij ruste in vrede. B. :Michels, Boekll. -- Vinkeveen.

te Vinkeveen op 5 oktolJer ] 8513 met AllJertus van Diemen, die op 26 januari ] 835 te Vinkeveen geIJoren is als lOon van Arie van Diemen en Johanna van Loon, Uit dit huwelUk zijn de volgende kinderen gelJoren: a Mattheus op 24 novemlJer J 86 ] , IJ, Johanm Agatha op J6 Juli ] 865, c. liendrika op 28 mei J866, Het hele gezin is in J866 ten gevolge van de uitgelJroken cllolera-epidemie overleden,

De herberg aan de Schans Demmerik3

In

Door wat speurwerk in de notari01e archieven in het RUksarchiefte Utrecht ben ik wat meer aan de weet gekornen ovet' het leven en welzUn van MatthUs en HeinVe, In een notari0Je akte van 8 april J 8 J 8, verleden voor notaris Adrianus Verdam, cornpareren Comelis de BruUn, kastelein, wonende in de 11erIJerg aan de Heulbrug te Demrnerik en MatthUs Vermaas, groenteverkoper, rnede te Demmerik woonachtig, welke laatstgenoernde heeft: lJekend en verklaard gekocht te helJlJen en in koop en eigendom over te nernen:

84

Eene Boeren/7U1zlng en Herberg, genaamd de Schans, geme!1(/ No. 23 waar In eene koesta//li7g voorZestlen stuks Rundvee, rwine Bergp/aats tel' veIVanqlf7g van eene schuur en voorts de EIVe, Wert en Twn, daar toe behoorende, staande en ge/egen li7 't beglf7 van het Donkereind onder Demmen/( gemeente Vinkeveen, be/end ten noore/en en oosten de Heerenweg, ten ZWdCY7 en westen Gem! S/oothaak hebben de Ve!1wopers den Ei'gendom van dit PeI'C:ee/ velkregen in Pub/ieke veiling, gehou, den te Vinkeveen den twintlgsten maaFt aC/7/tien/70nderd en zevenlien door ofte van wege den /-Ieere lNi//em Keele/ Ie Utrecht voor de ene he/ft en de ElVen wlj/e V'l'Ouwe Clara Rein/70rch van Cleef( In /even weduwe van den heere Antol7le Johannes van Ee/de voor de wederhe/ft ten overstaan van den Notal'is /-/endnk V'lelvant te Abcoude en Iwee geluigen en If7 tegenwoordk'jheid van den heel' Vreeteregter des Kantons BaambIVgge, benevens van den heel' Gn/fioen etes ze/ven Kantons zijnete het Pmces Verbaa/ etler Veiling behoor/ijk geregistreeret Dit nu voemooets en blj'den koop, voor zoo vrl) en onvrl/ a/s buwhwzen en Erven a/daar; met a/ /7elgeen daar in, op en aan ofnage/vaslig en met a/Ie de bepolli7g en bep/anling,' except a/-

leen die Goederen, welk zoo Strak, zullen worden Ullqezondenj Voorts met aile die lusten en lasten, regten en Servrtuten!= eddienstbaarherd! betaling van Verpondrng, Dorps en andere lasten onderhoud van Di}k, wetering en brandblusc/7gereedschap op en overpaden, als aan 17et verkoch!!e goed, verknoc!7t en verbonden zijn, ofzulks namaak zouden mogen wero den. In aile welke veer en nadeelk]e regten en Servrluten, de Iwoper thans op de volledig,te wijze, wfyclt gesteld en gesurlt begeerende de Verkooper clat 17ij dre allen, van heclen af zal

Op vrijdag J J januari J 822 sluit MatthUs voor notaris A Verdam een hypotheek af voor een beeJrag van tweehonderd gulden met als onderpand zUn herberg en boerderij. HU verklaart dit bedrag schuldig te zUn aan Anthony de Casparis, kruidenier te Amsterdam op de Utrechtsestraat. De hypotheekrente IJedraagt 5 procent met een afiossingstermUn van zes jaar De eerste aflossing van vUftig gulden moet IJetaald worden op Ijanuari J 823. De akte is gepasseerd ten huize van I.

Ulloeffenen, gemeten en clragen even ge/ijk die cloor hem en zijn procleressoren != voorgangers/ tot heden toe !, geschkodt; of 17ad kunnen mogen en moeten gesc/7koden. Om en voor de Somma van Vijfhonclerd en Vijr tig GUldens~' wi} geld voor den Ver/(ooper; wes/7alven aile kosten, regten en ver,chotten over de tegenwoordige koop en overgang van eigendom te loopen geheel en aileen, door cle Kooper zullen moeten worden gedragen en voldaan.

In een herlJerg is in de winter natuurlUk veer rlakhout nodig voor de haard. En Matthijs zal daar voor zorgen. Op zaterdag 8 januari 1831 is er een grote verkoop van hout op stam in het zogenaamde 1<00ilJosch in de Noorderpolder van Waverveen. De verkoper is Willem I
MatthUs moet contant f 350,- betalen en de resterende tweehonderd gulden in drie jaar tijds tegen vUf procent rente. Na de opsomming van de verplichtingen van koper en verkoper wordt de akte getekend door de beide comparanten, de Heer I
85

I--jet rlOut zal door de verkoper worden gehakt, waarvan de koper vijf cent lJetaald van iedel'e gulden. Uiterlijk op de eerste april van dat jaar moet rlet hout uit het bos weggeruimd en vervoerd zijn. MatthUs koopt hout ter waarde van f 24,- waarvoor GijslJert I
aan de Schans. ZUn vrouw Heintje is dan 49 jaar. Van de kinderen is Jannigje 25 jaar oud en gehuwd met GUs van der Tol, Johanna is 24 jaar oud, Hendrik 21 jaar en Bart 15 jaar oud. Van de neg en kinderen uit het gezin zUn Hermanus, Libertus en Maria al zeer vmeg over· leden. Moeder Heintje zal nu Ilet werk van kasteleinesse van de herberg volledig op zich gaan nemen. Veel van dat werk zal ze wei steeds al gedaan hebben, want MatthUs was ook veldwachter. Met dit beroep wordt hU ook genoemd in de overlUdensakte nr. 9 van 24 februari. In deze akte wordt de herberg aangeduid met het huisnummer I 13. Ais getuigen bU de aangifte worden genoemd de veehouder Arie van Blokland, oud zestigjaar en de onderwUzer Hendrik Gaveel, oud 39 jaar, beiden bekenden van de overledene. De voogdUstelling is geregeld blUkens een proces-verbaal van 10 juni 1840 en is behoorlUk geregistreerd. Op de eerste maart 1853 heeft de boedelscheiding plaats voor notaris J.e. van der HeUden, gevestigd te MUdrecht" Uit de akte blUkt dat er nogal eens met namen gegoocheld werd. Aderree ofAgatha ben ik nog niet eerder tegengekomen in de archieven; hiermee wordt Haasje bedoeld, die vernoemd is naar haar grootmoeder Haasje van der Lee. Met Bernardus wordt Lebertus bedoeld, die later met de naam Bartholomeus wordt aangeduid. Ais getuige-deskundigen voor het schatten van de goederen worden genoemd de veehouder Fredet'ik Bosman, de veehouder en veenman Hendrik van Os en de timmerman GUsbert van der Vaart Jacobuszoon, allen wonende te Vinkeveen in Demmerik en daartoe beedigd door de kantonrechter te Loenen blUkens een proces-verbaal van 24 november 1852. Heintje verklaart dat er geen contanten in de boedel aanwezig zUn De onroerende goederen worden omschreven zoals eerder vermeld in de akte van 8 april 181 8, bU het kadaster bekend onder sectie D, nummers 426 en 427 ter grootte van vUftien meden en zestig ellen. Een Utrechtse mede is 14,13 vierkante meter en een 86

el 68,5 centimeter. Door deskundigen worden herberg, err, werf, tuin en ander getimmerte geschat op duizend gulden. De schulden bedragen in totaal 1253, I O. Een opvallende post is hier de schuld aan de Firma Finje en Compagnie' in Utrecht van f 459,02 wegens geleverde dranken. Deze post moet nog verhoogd worde: " voor daamp

f

gcloopcndc rcgterlijke renten en gctaxeerde geregtskosten drie en neqentig gulden vijf en zeventig': Recapitulatie van de goederen geeft het volgende beeld: Roerende goederen Vaste goederen

f

414,50 1000,-

Totaal bedrag van het actief Totaal van het passief

f

1414,50 1253, I 0

Batig saldo

f

161,40

Heintje is gerechtigd tot de helft van het bedrag: f 80,70, terwUI het kindsdeel van de zes kinderen f 13,45 bedraagt. De kinderen verklaren met eenparig goedvinden aile roerende en onmerende goederen toe te bedelen aan hun moeder Hendrika van den Berg, die ook het totaalbedrag van de schulden op zich neemt. Zeven weken later, op 22 april 1853, verschUn Heintje weer voor notaris J. e. van der HeUden in het Rechthuis te Vinkeveen 9 ZU verklaart een bedrag van negenhonderd gulden schuldig te zUn aan Willem Gerrit Hulsman, likeurstoker op de hoek van de Jonkerdwarsstraat 14 te Amsterdam tegen een rente van vUf pmcent. Op I mei en I november moetjaarlUks de halve rentesom betaald worden. De opeising van het totaalbedrag mag niet eerder geschieden dan op I mei 1860 met een opzegtermUn van drie maanden. Het onderpand van de hypotheek is de herberg aan de Schans op de hoek van de Uitweg in het Donkereind. De gebouwen moeten verzekerd worden bU een solide brandwaarborg-

maatschappU. Aan de geldschieter moet een dublJelpolis van assurantie worden afgegeven. De hypotheekakte is gedaan en verleden in het Rechthuis te Vinkeveen met als getuige de heer Cornelis van Wieringen, kandidaat-no· taris te Mijdrecht en Anthonie Merks, kastelein te Vinkeveen. p J 3 oktober J 865 sluit moeder HeinUe voor notaris JC van der HeUden een huul'contract met haar schoonzoon AII)ertus van Diemen, herbergier en tapper, en zUn huisvrouw Hendrika Vermaas I() Moeder HeinUe is dan 74 jaar en ziet graag dat haar jongste dochter en schoonzoon na haar dood het werk in de herberg kunnen voortzetten.

De jaarlUkse huurprUs zal f J 30,- bedragen, te voldoen in twee telmUnen op J november en J mel. Het huurcontract lOU nooit in werking treden. Het is maar goed dat een mens niet weet wat hem kan overkomen. Het komend jaar zal een zwarte bladzUde worden in de geschiedenis van de herberg aan de Schans.

Cholera-epidemie in Vinkeveen

Wij schrUven hetjaal' 1866. In april van dat jaar werden in de stad Utrecht gevallen van cholera geconstateerd, die zich in de volgende maanden her en der in de provincie verspreidden tot de cholera ook in Vinkeveen de kop opsteekt en wei in de herberg aan de Schans. Albert en Hendrika verklaren in huur aan In een tUdsbestek van drie dagen voltrel maand oud AI de Meubelen, Inboedel en Huisraad, billard, akte 3 J : overleden op 5 juni om 7 uur AII)ertus herbergias en tapperijgereedscl7appen en aile van Diemen, 3 J jaar oud verdere roerende goederen, zonder Ultzonde- akte 32: overleden op 5juni om 8 uur Hendrika nng, zicll bevlndende in de Opgehemelde van den berg, 77 jaar Huizlnge en aanbehooren en den Verhuurster akte 33: overleden op 6juni om J uur Mattheus toebehoorende van Diemen, 4 Y2 jaar oud En zulks voetstood<;, zoodal7lg en in den Staat akte 35: overleden op 6 juni om 22.00 uur waann het gehuurde zich bevindl; verklalende Hendrika Vermaas, 30 jaar oud de huurdels 17un ge/7uurde wei Ie kennel7, daarmede genoegen te nemen, geene nadere beBinnen de families Vermaas en Van Die.>chrijvlng daalVan te begheeren en alles velder men is van geslacht op geslacht doorverteld dat bij' het eindlgen der 17uur Ie zullen opleveren. Heintje, haar dochtel' Hendrika, haar schoonDE'Ze Verhuur en {luur is aangegaan voor den lOon Albert en haar drie kleinkinderen door de tijd van zes ac/7tereenvolgendej3ren, aanvang cholera zUn omgekomen. Het uitbreken van de nemende op den eersle Mel, het het Eerslvol- cholera zou oak ontstaan zUn in de herberg aan gende na de dc7g van Overlijden del' de Schans. Comparante Verhuursle;; door Wier ElVen het De oOl'zaak van het overlUden vinden we in verhuUlde c7lzoo c7c7n de 17uUldel'S moet worden Nederland niet terug in de overlUdensakten Ik afgestc7an'~ kan me voorstellen dat er bU het opmaken van zoveel akten in zo'n korte tUd ook fouten werden gemaakt. Zo was Heintje van den Berg bU haar overlUden geen 77 jaar, maar 75 jaar oUd. Ook blijkt dat haar lOon Bartholomeus iLebertus) bU de aangifte zich de naam van zUn grootmoe87

der Haasje van der Lee niet herinnert. Zou ik ergens in de archieven toch de oorzaak van overlljden kunnen vinden7 Daar was heel wat speurwerk voor nodig. Onderzoek in het gerneentearchief van de Ronde Venen leverde tot dusver niets op. Ook in het RUksarchiefte Utrecht kwarn ik niet veel verder bU onderzoek in de archieven van de provincie tot de heer Van I(alveen mU attent maakte op een boek 'Verslag over de Toestand der Provincie Utrecht in J 866". De adjunct-inspecteur van het geneeskundig staatstoezicht in Gelderland en Utrecht brengt daarin verslag uit over het uitbreken van de cholera in Vinkeveen, II We vinden vee I informatie op bladzUde 246.

slechts acht dagen. Oat was Hendrika, die vader Albertus bU terugkomst van zUn werk op het land dood aantrof. Een week daarvoor had hU haar geboorte op 28 mei aangegeven bU de burgerlUke stand te Vinkeveen, met als getuigen Comelis van Schaik, oud 35, jaar kastelein en Hendrik van Monfoort, oud 38 jaar. Zo liggen geboorte en dood soms zeer dicht bU elkaar. We lezen in het verslag over de achtenzeventigjarige grootmoeder en een eenjarig broer0e. Hiermede wordt Hendrika (Hein0e) van den Berg bedoeld, die lOals juist gemeld, 75 jaar oud was Het eenjarig broer0e was geen broer0e maareen zusje, Johanna Agatha, die J OY2 maand oud was.

Als je als amateur-genealoog zo'n verslag onder ogen krUgt, geeft dat van de ene kant een voldaan gevoel, want de speurtocht heeft tot succes geleid. We hebben nu de zekerheid dat in de herberg aan de Schans de cholel'a ook werkelUk is uitgebroken. Van de andere kant doet het pUn als je bedenkt wat een leed en verdriet daarachter schuil gaat. In het verslag lezen we over het overlUden van een kindje van

Natuurlijk is er veel te schrijven over de oorzaak van de epidemie, het verloop ervan en de verdere verspreiding in Vinkeveen. Er zijn nog veel vragen te beantwoorden, maar dat laat ik graag aan anderen over De herberg aan de Schans werd op 25 september J 866 bij openbare verkoping door de erven verkocht aan Paulus van den Berg, koopman te Oudenrijn voor f 2600,-1'.

6elaadpleegdc //IC'/atuur en 1701en: I. GeS'c/7/eden!, cle'! Lage landen door Jaap ler /-Iaa;; IMcesp. 198.5; /)/z 471. 2. Idem /)/z 474 en 475. .3 Bde(kdCllt !7ed)erg aan efe SC/7dns omS/leeks 1930. UI/gave J Wil/enbwg, 14nkeveen 4. Rljks IIre/lkI Ulrec!71 (R/lUj, loeg;/I79 R.34-1, 171: 1697 akle /56. 5. R/IU !ocgang 34··2 nr 2342 al(/E' 3. 6. liYlU, lOeqang .34-2, nr 2..342., akle 31. R/lu, lOegang R34-1. 171: 80 8. R/lu, lOegal7g N34,1, I7r 1155; akle.30 9. liYlU, lOe9a179 R34-1, nr 1155 akie 61. 10. R/lu, loegan9 N.14.-I, nr /755, aklc 183II. R/l1J, IOcgal7g RI9, nr 2.1[1, biz 2.46. 12. liYllJ, loc9im9 R34·-/, nr 1777. aklc 147

88

Een geschil in het Achterbosch door Joop Frankenhuizen

Jssen 1630 en 1842 stond in het AchtelDosch, in het verlengde van het huidiqe Achterbos in Wi7keveen, een katholleke schUi/kelk. In 1793 komt een meuwe pastoo;; Philippus van Vecn Net gedrag van de man is een ergemis voor sornmige bes[uunJers. N!J wOldt uit z!Jn tent gelokt; weet zic!7 niet te behee/sen en moet verdw/ji7el7.

De Bataafse vl'ijheid In J 593 constateert een gereformeerde visitatiecommissie dat de roomse bevolking in het gebied van de ronde venen de placaaten van de Staten van Holland maar slecht naleeft en sinds die tUd doet ook de gereformeerde gemeente van Waverveen en Waveren haar best om de uitoefening van de katholieke eredlenst te laten stoppen. Maar echt succes hebben ze niet In de overwegend katholieke streek. Integendeel, In J 630 wordt er in het Achterbosch een Roomse schuilkerk gebouwd en zo lang de kerk aan de landheer de verlangde recognitiegelden' blUft betalen, wordt ze geen strobreed in de weg gelegd. Gaandeweg worden de pogingen tot intimldatie minder en komt het tot een vreedzaam naast elkaar wonen. In 1793 vallen de Fransen ons land binnen en is de Bataafse revolutie een feit. De Stadhouder moet vlucllten en onder de leus VrUheid, GelUkheid en Broederschap worden overal revolutiomire comites in het leven geroepen die het stad.. en dorpsbestuur ovememen.

De Waverse municipaliteit Ook het gerecht Waveren, Botshol en Ruige Wilnis ontkomt nlet aan de bestuurlUke wUzigingen. In mel J 795 wordt baUuw Mr. Pieter Elias door de provision ell' representanten van het volk aan de kant gezet en vervangen door de burger Adrianus Ploos van Amstel. De schout, Jan van Wickevoort Crommelin, wacht de zuiveringen niet af en verdwUnt met meenemen van de kas. Wie er in J 795 precies In de municipaliteit van het gerecht Waveren, Botshoi en Ruige Wilnis heeft gezeten en hoe deze 89

toen werd samengesteld, is mU niet bel<end. Dat komt een jaar later. In jUIi J 796 benoemen Jan van Lammeren, Thomas Rietveld, Jan Wittebol, Jacob van Berkel en Comelis Houweling - namens de burgerU en door de municlpaliteit IJehoorlUk opgeroepen - de Amsterdammer Dirk Holland tot provision eel secretaris. Op Thomas Rietveld na zUn aile genoemde leden lid van de gereformeerde kerk.

Afsluiten weggetje In J800, in het vUfde jaar van de Bataafse vrUheid komt het tot een treffen tussen de municipaliteit en de pastoor van de NIcolaaskerk in het Achterbosch. De municlpaliteit sJuit het weggetje af dat onder meer toegang geeft tot het kerkgebouw. Wat precies de I'eden Is van de afsluiting is onduidelUk De municipaliteit geeft als reden het voorkomen van ongelukken en het belang van de aanwonenden, (Jie voor het onderhoud van de weg moeten opdraaien We moeten dan bedenken dat het weggetje, dat nu nog bestaat, destUds omgeven was door water. Het was een soort dUkje geworden waarop eentwintigtal huizen stond met aan het eind ervan de kerk en het kerkhof. De pastoor ziet de actie van de municipaliteit echter als een belemmering in de uitoefening van de godsdienst want ook hU kan nu niet langer meer met zUn rUtuig naar de kerk komen. HU barst dan uit in een donderpreek, die hem zwaar zal worden aangerekend.

Een klacht van 6 pagina's Om een idee te krUgen van de denkwUze en de schrUfWUze uit die tUd citeren wU uit de

brief van 23 april J 800 gericht aan 'Den Hoogeerwaardigen Heere .Joannes van Engelen, Ampllsilnus van de SI7i:hlse Missie der Ii' Roomseh ealholijke kel1c en pliesler derzelve in de Gemeente Ie Maarssen'; waarin twee leden van de municipaliteit het gedrag van de pastoor aan de kaak stellen. De lxief is ondertekend met "Uw hoog Eerwaarden D. V Dienaaren en Mecleburger,. De Leden der MumclpalJiel1 van w,cweren 80tsl701 en NUiji}e IN'llnisse '; DaaJOncler voigt de handlekenll7g van .Jan Vdn IN'lelingel7. De !7nef beslU/1 met En 117 Naam derzelve Cornelis HouwellrJq abs: seC/cIs: Beiden mannen zUn lidmaten van de gereformeerde gemeente van Waverveen en Waveren en blUken, ondanks eerder bedanken wegens de ondemocratische verkiezing in 1796, nu wei lid van de municipaliteit H

Geen sjees wellosse paarden ZU schrijven de aartspriester', want dat is pastoor Van Engelen na zUn pastoorsschap in MUdrecht inmiddels geworden, dat zij na rUp beraad en ter voorkoming van ongelukken en in het belang van de geerfden die de weg moeten oncJerhouden, hebben moeten besluiten "0177 het rijden met wagen of ehais /Sjees, .JfI en paald door het stellen van eenige palen te stU/len op het aan U Hoog Eerw wei bekencl smalle wegie in het zogenaamdAgterboseh van het einde der wed van .Jan IN'lltebol at, tot voorbij de Roomsehe kerf: aan het elnd derpoel toe. "Losse paarden, koebeesten en ter aal-de besteld wordende IUken

90

kunnen er gewoon door Het gaat aileen om rUtuigen die echter 'tenzij men zulks opzettelijk zoe/((:, bi/naa 170011 dil smalle wegJE; het welk 117 de poel clooclloop!; passeerel7. N

Beschuldigd van laster F'astoor IJhilippus van Veen ziet dit slaan van palen echter als een belemmering in het uitoefenen van de godsdienst door roomsgezinden en laat dit duidelijk merken door Op clen predikstoel zelf zie/7 niet te ontzJen, van ons in onse persoonen, en 117 onze hanclellngen te lastelcn en In de allereongemesU/cerdste /zonder mate, j fJ tennen - termen welke der gewijde plaats oneere aandeeden - zieh uillelatel7. "De pas-toor wordt vervolgens verweten een slecht voorganger en leraar te zUn, die zonder bescheidenheid handelt en aile betamelUke onderwerping met voeten treedt, 'die aileen cle goecle ordre In eene welingeriehte maatsehappij kan hand haaven " HU wordt van opzettelUke laster beschuldigd door van de preekstoel openlUk insubordinatie te preken en moet daarvan de strafbare gevolgen ondervinden. De brief vervolgt dan met: "Lief,t hebben wij tot he-den door toegeefelijkheid willen toonen, dat wi! velheeven booven aile beleediejlngen ons waal e lijk door hem aangedaan - ons verre wisten te ondelse/7elden van iemand tegen wlen zoo wij de gewijde olderzijnerbedlening daardoor met te zeer onteeren zoude - als tegen een rusverstoorderzou moeten worden gepmeedeert " N

Een donderpreek De briefschrijvers zbuden graag stilzwUgendheid hebben willen betrachten ware het niet dat de pastoor van de preekstoel bekend had gernaakt "dat hi! de paalenzettc'lS (denoteetdende Idenoleren = wijzen op,)!} daat meede de Roomsc/7e leeden van cleeze muniCipalteil) te paa.uchen met zou vootd/7elped,' noch ook zelf op hun doodbed met "(de zin is onderstreept en eindigt rnet twee uitroeptekens). De roorme rnedebestuurclers van de rnunicipaliteit, Thornas Rietveld en Cornelis van Zwieten, zUn duidelUk verlegen rnet de ondoordachte uitspraak van de pastoor die een onbelernrnerde uitoefening van de godsdienst in de weg blUkt te staan. ZU sternrnen in met het voorstel de pastoor tot de orde te laten roepen. Alvorens andere wegen te bewandelen en rnaatregelen te beproeven "die wel/r!]t alletonaangenaamsten en VOOt de Roomsch Calholijke Gemeente, de alletvelstmojendste gevolqen zouden kunnen hebben '; wenden de leden zich dan tot de aartspriester orn hern op de hoogte te brengen van het gebeurde teneinde "den spooleloozen paslol Phrlrppus Van Vee!7- dre vreedenlrevenherd en onderwerping rn Ie boezemen, waat doot wij vootdaan kunnen bevrijd b/ijven van laster; van moeilen, van klachten onzet Ingezeetcnen en van hct !)cczI!]cn van mrddelen die hem alletqevoelr!]st zouden aandocf7. " De brief eindigt enigszins zalvend. 721m/7' det IWij/felen wij aan U hoog Eelw: geFC'ede r/7wI/ligr/7g van dlt ons ver?oelc als het zelven den gecst van den christendom begunstiqc!, weiken aan Ie kwC'C'kc!7- U hoog Eelw' zic/7 zeet zeket de vcrvullrng C'cnet aangenaamcn vctbrntems tckencn za! "De ondertekenaars rekenen op een antwoord van de aartspriester om daaruit te kunnen bespeuren in hoeverre het gedrag van de pastoor zal verbeteren. En hrer177ede beveelen wij U Hoog Eerw' In de beschet/nr/7g van God Almachll!]. Tetwij/ wij ons met hoogachllng noeme!7: floog Eerwaaroe fleet j" De twee ondertekenaars van de brief hebben niet rneer meegemaakt of de pastoor zijn gedrag inderdaad verbeterd heeft. De aartspriester 91

laat er geen gras over groeien en organiseEm een ruiling De pastoor van Werkhoven (nabU Utrecht) kornt mar Waveren en pastoor van Veen wordt pastool' in Werkhoven waar hU 22 jaar zal blijven.

Toch wei tegenstellingen Hoe plaatsen we de bovenstaande gebeurtenissen in het Waverse van twee eeuwen terug. ZUn ze inderdaad het gevolg van de strUd tussen katholiek en protestant of is het gewoon een verkeersmaatregel om te voorkomen dat de vele boeren uit de omtrek, die veelal met paard en wagen mar de kerk komen, het weggetje kapot rijden. In Vinkeveen is het eeuwenlang gewoonte geweest dat de eigenaren van de huizen ook een stukje weg in hun bezit hadden en de zorg hadden voor het onderhoud ervan. Dit zou dan ook gegolden hebben voor het wegge0e, waar het drukke verkeer de eigenaren een doom in het oog is geworden Maar wat heeft de pastoor dan bewogen er een godsdienstkwestie van te maken. I<wam het door de tegenstellingen tussen de geloofsgroepen of was er sprake van een hetze. Die tegenstellingen waren er wei degelijk Drs. Bloed benadrukt ze in zijn boek 'Waverveen door de eeuwen heen". HU noemt daarin de opdracht die predikant Van Staveren in 1756 krUgt om de baijuw van Amstelland te verzoeken er voor te zorgen dat de roomscrle kerk vroeger of later zou beginnen dan de gereforrneerde kerk. Daarrnee wordt voorkomen dat gelovigen elkaar onderweg bU het ter kerke gaan zouden tegenkornen. Aan de ene kant blUkt hieruit dat de gereforrneerde gerneente, ondanks de placcaaten, vrede heeft rnet de kerk in Achterbosch, maar aan de andere kant moet die kerk zich wei aanpassen.

Een hetze Dat het hier waarschUnlUk orn een hetze gaat wordt duidelUk uit een anonierne brief gedateerd rnaart 1800. In die brief, gericht aan de aartspriester; wordt pastoor Van Veen van dronkenschap beschuldigd toen hU bU iernand rlet sacrament van de stervenden toediende. De

afzender vel-zoekt de aartspriester 'Veezen missive maar verborgen te houden op dat daar maar geen onaangenaamheden ul)t voortvloeien. "De brief is geschreven in keurig leesbaar handschrift en wUst op iemand die gewend is te schrUven. Uit correspondentie tussen pastoor Van Veen en zUn superieur, Johannes van Engelen, blUkt de afstandelUke benadering door Van Veen. Is het in die tUd te doen gebruikelUk dat een aartspriester wordt aangeschreven met "Amplissimus Domine"', pastoor Van Veen begint zUn brieven gericht aan Van Engelen gewoon met Wei Eerw. Heer. Niet onmogelUk dat dit de verstandhouding heeft bel'nvloed. Uit een brief van J a april J 800 blUkt dat Van Veen tot die preek gekomen is omdat Thomas Rietveld en Cornelis van Zwieten "hebben goedgevonde om vier paale m/dde op de weg naarbij Thomas Rietveld te stellen, waardoor aile de commumcatie met rijtuig tot de pastorij is

belemmerd geworden. "AanzienlUke luUden uit Vinkeveen, Demmerik en het Donkere End kunnen in tUd van nood niet meer snel bU de pastorie komen en hU kan op donkere avonden niet snel naar "een kind tel' doope gaan': In juni dat jaar stemt Van Veen in met een ruil. HU gaat naar Werkhoven en pastoor Van Tellegen komt naar Waveren. 'Ik wil en zal 1Nt'/khoven waarnemen, niet ai, uitloper ofpraatjesmake!,' maar als een pastoor betaamt " In juli laat hU de aartspriester weten een goed paard voor Van Tellegen op het oog te hebben en de rull maar niet langer geheim te houden, want de zaak blUkt inmiddels in de [Hollandse) missie in een babbelpartU ontaard te zUn Eind juli blUkt dat het kerkbestuur er anders over denkt ZU schrUven de aartspriester zUn brief ontvangen te hebben en "met grote verwondering gezien dat gl) onze herder van ons afneemt en een ander ons gesch/kt heeft. "Alles IUkt erop alsof een doodgewone hetze tegen een eigenzinnige pastoor hem de kop heeft gekost

Gelc.7adp/t.y;gdc /Il"cratuur en fJronnel7. I(/Iv' toeganci R16, map 1448,1-1 /-IaiTkerk ViI7keveen-w,'werveen' 1883-1983 door J.MA van CaL/teren ea JMewellleen door de eeL/wen l7een' 1987 dIs. A Bloed e.a

Tenslotte mUn dank aan Piet Koster te Vinkeveen voor zUn aanvullende informatie. Verklani7gcl7." I II Recogmtlelqelden/ Jaadljkse belalmqen dan de 17eer vaal' qeleverde lechlen; (2/ Ac7l1:spdeS'ltet: Vervanger Vdn de. OISSC!70P 117 de noordelijke Nededdnden met bepaalde velanlwoordelijkl7e den De veranlwoordelijke 1)lsscl7op veINed 117 Belqk~' (.1/ /17 (cite WOldt dan be/del? 11:1/[-'c SdCf"dlnenten ol7lzegd. Net I-I Sacra/nC'nt Vr317 het A/laar; !: \IV cle euchaJi<:;{!c-, vic'I/!7g en cle cO/?7/J7unic' en /7(:'[ saCTdlnent van de stervpnclen het /-I O/iese! Voor;}/ //7 die [jld E'en ZWdie

.sHa/" (4/

Amplm/lnus domlf7e Een zeer ve/(crende lilel oveleenkomencf met I!ooq Eelwaalde I-leer

Legenda: Pastoor Philippus van Veen is in 1754 gebOl'en in De Meern. Priester gewUd in J 778 en in J 79 J benoemd tot pastoor in Veenendaal. Tweejaar later, op 26 augustus J 793, wordt hU pastoor te Vinkeveen en wegens een conflict met de municipaliteit in J 800 overgeplaatst naar Werkhoven. Daar blUft hU 22 jaar waarna hU in J 822 pastoor wordt te Bunnik. HU overlUdt in J 834. Pastoor Joannes van Engelen wordt in 1748 geboren in Bunnik. Priester gewUd in J 777 en kapelaan in MUdrecht. Na een tUdje in Utrecht pastoor te zUn geweest komt hU 1779 terug naar MUdrecht als pastoor. In 1782 bouwt hU in het buurtschap Driehuis een kerk, waardoor de katholieken van MUdrecht en Wilnis nu over een kerk beschikken. In J 795 wordt hU coadjutor van de Aartspriester Berendtzen en 1797 aartspriester en pastoor te Maarssen Wegens zwakke gezondheid krUgt hU in J 809 een coadjutor en overlUdt in J 81 O.

92

Pastoor weet zich geen raad door Joop Frankenhuizen

uli 1766 is VOOF WaveFveen een belangdjke datum Eerst komt eF een nieuwe landheeF waanJooF WaveFveen met WaveFen Botshol en Ruige /MInis wOFdt samengevoegd Daama volgen tal van benoemingen. EF komt een nieuwe ba/juw een nieuwe schouL; een nieuwe geFechtsbode, een nieuwe veelschippeF en een nieuwe pasfvor Deze paswor Joannes Gmothuijs genaamc!, wOldt bij Ziji7 kom5t dl/ect al met een pmbleem geconfmnteeFd Hi) weet zich geen Faad en vlaagt zi)i7 aaFtspliesteF BeFendtzen pastooF BUi)ten de [;0tvmuwenpooFt te UtFecht, om acMes.

Op J J novemlJer J 766 schrUft hU "Ik helJ eene schrikkelUke ontmoeting in een oud man van ruUm 60 jaren oud, de welke sUnen leeftUd zeer zondig en godvergeten heeft verguist, daar is 211 weinig te vinden of hU heeft er de proef van genomen; voor op Zondagen en Kerkdagen de H: Missen met devotie te horen heeft hU seer min respect getoond, zig vergenoegende met eens in 'tjaar te lJiegten, en te communiceren in den H: PaastUd Deze man is voor meer als een halfjaar ziek geworden en ten vollen, even voor mijn komste naar Waverveen bediend, de ziekte IJlijrt nog bij continuatie de selve, zijnde eene uijtdrogende krankheijt, over dag houd hij zig redelijk stil, maar des nagts stelt hU zig vervaarlijk aan, even 211 eens, als of hij met den duijvel te doen heeft, van de eene en de andere gevraagt zijnde wat hem tog manqueerde, hij aantwoorde niet, het welke ik ook hem daar na vragende meer als eens ondervonden helJ; Eijndelijks heeft hU sijn quaal aan sijnen IJroeder openlJaart, en gesegt, de selve nog noit aan sijn biegtvader lJeleden te helJlJen, ik helJ, daar van ligt gel
93

Egter ziet hij niemant; waar door de sieke dan seer lJang en lJenouwd word, en waardoor hij nu ook ter kennisse is gekomen van een gruwelijk feit van hem voor 30 jaren gepleegt, hier in lJestaande dat hij eens in een herlJerg zijnde met dolJlJelen en spelen 011 sijn geld verloren had en wiilende omtrent een uur in de nagt na huijs gaan, ontmoete hem een seer groot en aansienlUk heer, dien hij niet kende, en die nogtans van sijn gedrag in de herlJerg, en ongelukkig spelen wetende hem soo veel geld aanlJood, als hij maar lJegeerde onder de mits, dat hij voor dat geld sijn ailerlJeste pant mogte helJlJen. Zij wierden den koop eens, hij naam enige geldstukken aan, ging daar mede wederom tot het selfde geselschap, en won sijn verioren geld met ter laatst wederom en heeft dien heer na die tijd ook noit weer gesien, en over den eijsch van het lJeste pand ook geen swarigheijd gemaakt gehad, zig verbeelende; dat door dat lJeste pand sUn lJeste rok of I
Hierna volgen nog een opmerking over de slui~ ling van de ':Janseniste Kerk in Hilversum die voor vast gesloten is per order van de graaf wegens de agterstallige recognitie gelden, die zU te be~ talen geweigert zouden hebben. God gave dat de geslotene kerk voor ons 't eerst weer mogte geopent worden, lOU wanneer zulks eens mogte gebeuren, Uwe Amplitudo wei wenscrlen te spreken, eer dat er van Uwe

Amplitudo over gedisponeert wierde." Het IUkt of pastoor GroothuUs bU zUn komst in Waverveen, meteen al soiiiciteert mar Hilversum. HU eindigt de brief met "Uwe Amplitudo harte~ IUk groetende heb de eer met de uUterste hoogagting te zUn levenslang de Ootmoedig~ ste Dienaar J.F. Groothuis.. N. b de ongelukkige heeft geen handschrift ge~ geven en hU is bU vollen verstand.

[KlVervecn II November 1166 ' Geraadp/eegdt" //{{Y,-}tuUl: f(ljkkltr!7ief {Jliec171: Toegal7Cj 41S map 162 Kerkarc17kcf r k ked: l/iilkeveen.

!\/\ V S E V M:

Overzicht tentoonstellingen

t-"~".'

• ATHARB,nU:::CON\/E NT

1999

2000

In cen fra':Ji ] 5clc··ecuws kloostergelJouw in Museumkwartief" Utrecht is Museurn Cathar!jneconvent gehuisvest. SchiiderlJell, beeldhouwwerken, qoud en zilver, handscllriften en liturqische C)ewaden vertellen de qeschiedenis V,:1n rlet cllristendorn in Nederldnc:J. U vindt ~ljer de grootste col!eetie middeleeuwse kunst van ons Jand. Dadl"-' naast 7iel: u werk van schilders dis I~embrandt Frans Hals en Picter Saenred;:nn. Tot en nlet n(.~aar 1999 wareJt Museum Cdtl121rUneconvent vcrtJouwc!. T!jdens de werkz'::.klnlhc'den blurt het museum qeopelld voor publiek, maar enkele za[en zullen C)eslotell zlJn. Na de verbouwillq za[ het museum toeqallke[lJkel' ell pul:Jllel<svrielldellJker ZIJIl.

UlT HET HART VAN RUSUWD

1[(011 0.... 11

,

. .

ell mlillaturell

27 auqustus tot en mct J 4 Ilovember 1999 ..

Velc I~ussischc mused bergen cell schdt (.'Jan oudc ikonen en rnet 1lliniaturcn geillustreerde hcmdschriften. De ikonen en geillustreerde hclfxJschriften die in Museuni Cam,Jr"Uneconvent tentoongesteld worden, zUn vaar rlt't eers1 te zien in Ncclerl<:lnd en van cen uitzonclerlUke kWi3liteit. Aile stukken (j,:lteren uit de 15de en 16de eeuw. In cleze peri ode beleefde rnet narne Moskou, het nieuwc m;xllfscentrufn v,:m Ruslcmd, cen ongekencJe &tistieke bJoei. De ikonen lijn dfkornstig uit het beroemeJe klooster te Sergiev Possad en uit het f~ul)lev Museum. Dit museurn is vernoemej n':.1';3f" Andrej l~utJlev, de 'f~embr(-.mc1t' onder de J~ussische-; ikonense:rlilders. Uit het Staatshistol-isch Museum, op 11el Rode Pleill in Moskou, komen 15de- ell I 6de- eeuwse hc1lldscll1iftell met prachtlqe millialuren

DE AI?K VAN NOACH

I D' k B 25 septemlwr va Qens Ie runa

1999 tal en rnet 9 JallUi.1rl 2000 .

NiemiJn,j millder d,ln Dick Bruna verteli' op zlJn elqen, onnavo[C)bare wlJze in woord en beeld het I)ekellcie [)!jbclverhadl van de Ark Vdn Noach. TheaterkuIl.5tenc.k'lr Jos Groenier (leeft (let verhaal in scE.'ne gezet. Het resultaat is een vendssenc1c voorstellinq voor jong en oud.

I'let bezoekadres Vim Museum CatharUneconvenl" is: Tclefoonnumrner: Internet: qeopcncJ Vim:

Nieuweqrachl 63 / Lallcje Nieuwsrraat 38 te Utrecht. 030231 72 96 of 231 3835. www.cdthar!jJ.ieconvcnt.nl. dlllseJaq lOt en met Vl'lJdaq Vim 10:00 - 17:00 UlJr ZiJterciaq & zon -ell feestcJiJqen van 1100 - 17:00 uur E::r is volcJoenc1e pdrkeergelegenheid en her museum is ai.mgepast voor minder valicien. I~ondleic:linqen zUn op aanvr;::lag mogelUk voor groepen tot maxim;:lal 20 personen.

94

lillSTORISCHE '\VfRENIGING 'O()E' IrROOSDljLANDEN"' opgericht 20 september J 984

Doelstelling: De vereniging stelt zich ten doel de L,elangstelling te wekken voor de geschiedenis van De Ronde Venen en een stimulerend aandeel te leveren in de ontwikkelingen tot de regionale en lokale geschiedbeoefening in De Ronde Venen in de ruimste zin. Bestuur: .. voorzitter, Pc. Grundmann Herenweg 38, Wilnis monumentenzorg telefoon 0297-281578 - vice-voorzitter, HJ Roling telefoon 0297-561474 genealogie & paleografie Middenweg J, MUdrecht - secretaris, H. Strubbe I
Ais bank in de buurt weten we wat er bij u allemaal om de hoek komt kijken. De Rabobank is een bank met een

mensen. Daarom zijn wij niet aileen vol-

idee. Het idee heet 'samenwerken'. Met

ledig thuis in de financiele wereld. Maar

wortels in de plaatselijke samenleving heb-

ook bij u in de buurt. We weten wat er

ben wij als geen ander een traditie van

bij u allemaal om de hoek komt kijken.

samenwerken en bouwen aan relaties.

We weten wat er speelt. Want aileen dan

Van jong tot oud. Dat is meer dan een

kunnen we echt op uw wensen inspelen.

belofte. Het is onze mentaliteit. De Rabobank is een bank van mensen voor

Rabobank

Met de Rabobank sta je er niet aileen voor.

o r- r- naar het redactie-adres (!) 69 I

Recommend Documents