uit de tijd – juli 2002
vereniging van nederlandse verkeersvliegers juli 2009
9
9 2 0 0
5
1 9
9 2 0
5
o k
0
o
o k
o
p d e b
50
9
Ook het hoofdartikel ‘Vrij als VFR’ over de ontwikkeling van Free Flight heeft alles met perceptie te maken. Je kunt namelijk nog zulke prachtige technische oplossingen bedenken, echter wanneer er geen vertrouwen is in de ‘veilige chaos’, dan wordt het niets.
50
p d e b
Perceptie is wat telt. Je kunt het nog zo goed hebben gedaan, maar als de achterban de indruk heeft dat het een rommeltje is, dan heb je niets aan dat goede resultaat. Voor de vereniging geldt dat de democratie de laatste jaren steeds meer onder vuur is komen te liggen. De perceptie van een groep leden is dat het met de democratie binnen de VNV slecht gesteld is. Het bestuur speelt daar serieus en integer op in door onderzoek te laten doen naar de organisatie van de VNV. De doelstelling: kan de VNV door een verandering in haar structuur beter inspelen op de eisen welke door de leden en de omgeving aan haar worden gesteld.
1 9
11 op de bok juli 2009
20
i n h o u d
16
06
Juli 2009 Rubrieken 04 Woord en wederwoord 14 Uit de post geplukt 18 Bespreking
27 Op de hoogte 44 Mededelingen van
de ledenraad
06 Refractieve chirurgie een artikel over ooglaseren, waarin geprobeerd wordt antwoorden te geven op vragen die bij veel vliegers leven.
Columns 03 Voorwoord 27 Evident 41 Hamerslag
Raadsverslagen 42 Martinair-raadsverslag 43 Transavia-raadsverslag
23 Laser illuminations Sinds kort is er een zorgwekkende toename van het gebruik van ‘hand held’ lasers met groene kleur om bewust (verkeers)vliegtuigen aan te stralen. Reden voor zorg en om aan vliegers uit te leggen wat laser is, wat de gevaren zijn en wat je er als bemanning tegen kunt doen.
j a c q u e l i n e
6
v o l l e b r e g t
Refractieve chirurgie
op de bok juli 2009
Je ogen laten laseren. De één verklaart je voor gek. Je gaat toch niet in zoiets belangrijks als je ogen laten snijden. De ander vindt het helemaal fantastisch. Mensen, wiens beroep niet compleet afhankelijk is van hun gezichtsvermogen, nemen de beslissing misschien makkelijker dan bijvoorbeeld een vlieger. Als je beroep, je carrière afhankelijk is van die goedkeuring elk jaar dan denk je waarschijnlijk nog dieper na over deze vragen. Is het wel veilig, wat win ik er mee, wat kan ik er mee verliezen? Wat voor verschillende methoden zijn er? En natuurlijk, wat zegt de wet hierover. Mag ik als vlieger mijn ogen wel laten laseren? Na hoeveel tijd kan ik herkeurd worden? En wat zijn die herkeuringseisen dan? Veel vragen, weinig ‘makkelijk te vinden’ antwoorden. Dit artikel probeert duidelijkheid te geven. Niet om te overtuigen een ingreep wel of juist niet te laten doen, maar om antwoorden te geven op de vragen die bij veel mensen leven.
Foto: Vision Clinics
Methoden PRK/Lasek/Epilasik De verschillen tussen PRK, Lasek en Epilasik zijn zo gering dat ze hier als een groep worden besproken. PRK staat voor Photo Refractive Keratectomy. Lasek staat voor Laser Assisted Sub Epithelial Keratectomy. Epilasik staat voor oppervlakkige lasik.
Hyperopie – of hypermetropie of verziendheid. Bij verziendheid is het makkelijker om veraf te zien dan dichtbij. Het hoornvlies is te plat of het oog te kort, zodat binnenvallende stralen te zwak worden gebroken. Beelden uit de verte vallen samen op een punt achter het netvlies, beelden van dichtbij vallen nog verder achter het netvlies. Is iets anders dan ouderdomgerelateerde verziendheid waarbij men een leesbril nodig heeft, maar mensen met verziendheid zijn wel eerder aan een leesbril toe dan anderen. Wordt gecorrigeerd met plusglazen in de bril. Myopie – bijziendheid. De persoon ziet objecten die dichtbij zijn goed en zonder bril veraf slecht. Heeft een minsterkte in zijn bril. Het hoornvlies is te bol is of het oog is te lang, zodat de binnenvallende stralen te sterk worden gebroken. Beelden uit de verte vallen dan samen op een punt gelegen voor het netvlies. Astigmatisme – cilinderafwijking. Bij astigmatisme is de optische breking verschillend in afzonderlijke richtingen van het hoornvlies, te vergelijken met een ei, dat ook in één richting anders gekromd is dan in de richting loodrecht daarop. Dit veroorzaakt een wazig en vervormd beeld. De afwijking geeft problemen met zowel dichtbij als in de verte zien en kan op zich zelf bestaan of in combinatie met bij- of verziendheid. Wordt gecorrigeerd met een cilinder in het brillenglas. Presbyopie – ouderdomsverziendheid. Bij het ouder worden vermindert de flexibiliteit van de lens en daarmee het vermogen van de ooglens om scherp te stellen voor dichtbij. Dit is een normaal en onvermijdelijk verouderingsproces dat ongeveer vanaf het veertigste levensjaar begint op te treden. De persoon heeft een leesbril nodig. Refractieve chirurgie – chirurgische behandeling om de refractietoestand (de wijze waarop in het oog licht wordt gebroken) te corrigeren. De refractietoestand kan ook met een bril of contactlenzen worden gecorrigeerd.
Het kenmerkende aspect van alle drie is dat de lasercorrectie plaatsvindt direct onder het oppervlaktelaagje van het hoornvlies. Verdovende oogdruppels worden in het oog gebracht om het oog gevoelloos te maken. Bij al deze behandelingen wordt het meest oppervlakkige beschermende cellaagje (epitheel) verwijderd of opzijgeschoven. Bij PRK wordt het laagje verwijderd, bij Lasek wordt het laagje opzijgeschoven nadat het met alcohol is losgeweekt, en bij Epilasik wordt het laagje zonder alcohol met een mechanische separator opzij geschoven. Het onderliggende hoornvliesweefsel is daarna klaar voor behandeling. In zeer korte tijd verwijdert de computergestuurde laser een minuscule hoeveelheid hoornvliesweefsel. Het licht van de laser corrigeert door verdamping de kromming van het hoornvlies met een nauwkeurigheid van 0,25 micron, ofwel 1/4000 millimeter. Als de laserbehandeling voltooid is spoelt de oogarts het hoornvlies. Een zachte contactlens wordt op het hoornvlies aangebracht ter bescherming en vermindering van het ongemak (branderig en schraal gevoel). Het onderliggende epitheel geneest in ongeveer drie à vier dagen, waarna de contactlens kan worden verwijderd. Bezwaar van deze techniek is de paar dagen volledig functieverlies en het tragere herstel van het zicht. Ook zorgt deze methode voor een paar dagen behoorlijke napijn. Dit komt doordat de wond aan de oppervlakte ligt. Voordeel is de geringe invasiefheid. Het oog herstelt zelf het oppervlaktelaagje en is daarna geen zwakke plek meer.
op de bok juli 2009
Termen
Met deze lasertechnieken kunnen bijziendheid (myopie), verziendheid (hyperopie) en cilinderafwijkingen (astigmatisme) worden gecorrigeerd. Een correctie voor een leesbril (presbyopie) kan hiermee niet worden gecorrigeerd.
7
8
Lasik Met deze lasertechniek kunnen bijziendheid (myopie), verziendheid (hyperopie) en cilinderafwijkingen (astigmatisme) worden gecorrigeerd. Een correctie voor een leesbril (presbyopie) kan hier niet mee worden gecorrigeerd.
op de bok juli 2009
Ook deze behandeling vindt plaats onder lokale verdoving met druppels. Het grote verschil met PRK/Lasek/ Epilasik is dat de correctie aan het hoornvlies bij Lasik meer in de diepte wordt gedaan. Er wordt met een microkeratoom (een uiterst precies mesje) een flinterdun hoornvliesflapje van het hoornvlies gesneden. De flap zit aan een zijde vast, waardoor deze als een soort klepje opzij kan worden gelegd. Het flapje, dat niet dikker is dan 20% van het hoornvlies, wordt als een bladzijde van een boek omgeslagen. Het onderliggende hoornvliesweefsel is daardoor bereikbaar met de laser. In het onderliggende steunweefsel (stroma) wordt de hoornvliesvorm computergestuurd geremodelleerd met de laser. Als de laserbehandeling voltooid is spoelt de oogarts het hoornvlies en plaats het flapje op dezelfde plaats terug. Na enkele minuten drogen zit het flapje voldoende vast om het oog te laten knipperen. Hechtingen worden niet gebruikt. Het oog wordt gedruppeld met antibiotica en ontstekingsremmers om de genezing te bespoedigen. Bezwaar van deze techniek is de verhoogde kwetsbaarheid van het oog door de lamellaire flap en de verslechtering van traanfilm. Bij sommige beroepen en sporten, evenals bij droge ogen kan deze behandeling worden ontraden. Voordeel is dat het herstel snel is. Na enkele uren is doorgaans de meeste irritatie verdwenen en het zicht functioneel voor dagelijkse bezigheden. Volledig herstel en stabilisatie duurt enige maanden. Een nieuwere versie van de Lasik-behandeling is de Intralase Femtolasik. Het verschil met gewone Lasik is dat het flapje van het hoornvlies niet wordt gemaakt met een mesje, maar met een computergestuurde laser. PIOL – Phakic Intra Oculaire Lens De PIOL-techniek, ook wel contactlensimplantatie genoemd, wordt gebruikt om grote mate van myopie en hyperopie te behandelen. De behandeling bestaat uit
de implantatie van een kunstoflens, genaamd phakic intra-oculaire lens (PIOL). Deze lens wordt geplaatst in de voorste oogkamer (het gebied voor de lens) of in de achterste oogkamer (het gebied tussen de iris en de normale lens). Deze behandeling verschilt van de RLEPrelex-behandeling er in dat bij de behandeling met PIOL de eigen lens niet wordt verwijderd. Dat maakt de ingreep minder invasief en het accommodatievermogen blijft behouden. Tevens is de ingreep omkeerbaar. De geïmplanteerde lens kan weer verwijderd worden. RLE – Refractieve en Presbyope Lens Extractie De RLE-Prelex-techniek wordt gebruikt om hoge mate van myopie en hyperopie te behandelen in die gevallen waarbij een PIOL niet zinvol is ten gevolge van accommodatieverlies (leesbril) of beginnende lensvertroebeling. Meestal wordt deze techniek niet eerder gehanteerd dan vanaf middelbare leeftijd. De behandeling bestaat uit het verwijderen van de eigen ooglens en deze vervolgens te vervangen door een kunstmatige lens. De behandeling lijkt op de behandeling van staar aan het oog. Bij een staaroperatie is de te vervangen ooglens echter troebel, terwijl bij deze behandeling de te verwijderen ooglens helder is. Een voordeel van RLEPrelex is dat de basistechniek (staaroperatie) reeds jaren succesvol wordt uitgevoerd. Het grote verschil met een staaroperatie is dat de Prelex – RLE-behandeling toegepast wordt om de brilsterkte te corrigeren. Dat luistert veel nauwer dan alleen het verhelpen van staar. Conductieve Keratoplastiek Conductieve Keratoplastiek (CK) is geschikt voor mensen die last hebben van leeftijdsgerelateerde verziendheid (presbyopie), ofwel dichtbij niet scherp zien. CK is een geavanceerde pijnloze techniek die gebruikmaakt van radiogolven om de vorm van het hoornvlies te veranderen. Door verhitting van de radiogolven vormen zich ringen in het hoornvlies waarin dit samentrekt. Door het samentrekken wordt het centrale deel van het hoornvlies boller. Dit corrigeert de gezichtsscherpte. Op de dag van de behandeling wordt het oog verdoofd met oogdruppels. Middels een instrumentje met aan het uiteinde een minuscule antenne, dunner dan een mensenhaar, zal de arts met radiogolven het hoornvlies precies voldoende ‘samentrekken’, waardoor een grotere bolling ontstaat. Deze hervorming van het hoornvlies gebeurt op basis van de eerdere computermeetgegevens.
Ongeveer een week na de behandeling kan men weer goed lezen zonder bril. CK berust op het principe van ‘blended vision’. Middels de CK-behandeling wordt de vorm van het hoornvlies veranderd, waarbij minimaal wordt ingeleverd (±15%) op de vertesterkte. Daarvoor krijgt men veel voordeel terug (±75%) op afstanden dichtbij.
De keuringen van verkeersvliegers worden uitgevoerd volgens de ‘Regeling van de Minister van Verkeer en Waterstaat houdende regels voor de medische verklaringen en de autorisatie van geneeskundige instanties en geneeskundigen’. In deze regeling staat het volgende: Artikel 13 1. De medische keuringen klasse 1, 2 en 3 worden uitgevoerd en de hieruit resulterende adviesrapportages aan de minister worden opgesteld met inachtneming van de medische eisen, voorgeschreven keuringsmethoden, voorgeschreven procedures, alsmede de eisen gesteld aan de adviesrapportage, zoals bedoeld in: a. JAR-FCL 3 subdeel B voor klasse 1, JAR-FCL 3 subdeel C voor klasse 2, alsmede appendix 1 bij deze regeling voor klasse 3, en b. bijlage 2 bij deze regeling. Bijlage 2. Keuring en adviesrapportage door geautoriseerde geneeskundige instantie of geneeskundige 2. Medische keuring De geautoriseerde geneeskundige instantie of geautoriseerde geneeskundige keurt de keurling met inachtneming van de medische eisen, keuringsmethoden en procedures zoals bedoeld in: JAR-FCL 3 subdeel B voor keuringen klasse 1; JAR-FCL 3 subdeel C voor keuringen klasse 2; Appendix 1 bij de regeling voor keuringen klasse 3.
Voor klasse 1 en 2: 1. Een nadere overweging van de minister, na indiening van de keuringsrapportage, wordt noodzakelijk geacht als een van de volgende zinsneden volgens JAR-FCL subdeel B of C van toepassing is: een geschiktverklaring kan door de AMS worden overwogen, kunnen geschikt verklaard worden door de AMS, kunnen als geschikt beschouwd worden door de AMS of moet doorverwezen worden naar de AMS. 2. Wanneer volgens JAR-FCL subdeel B of C de zinsnede, kan door de AMS worden vereist, hetzij de zinsnede, die voor de AMS aanvaardbaar zijn, van toepassing is, moet tijdens of – indien mogelijk in het algemeen – voorafgaand aan de keuring bindend advies met betrekking tot de context van deze zinsneden worden gevraagd bij de minister. 3. Voor AMS wordt minister gelezen (red: AMS = Aeromedical Section) Deze regeling verwijst dus voor de medische eisen naar de JAR-FCL 3, subdeel B, voor de klasse 1. Deze JAR-FCL 3 zegt over refractieve chirurgie het volgende: JAR-FCL 3.220 De Visuseisen (h) oogchirurgie 1. Refractieve chirurgie brengt ongeschiktheid met zich mee. Certificatie kan door de AMS worden overwogen (zie paragraaf 8 van bijlage 13 bij sub deel B) Bijlage 13 bij subdeel B en C, paragraaf 8 8. Na refractiechirurgie kan een beoordeling als zijnde geschikt voor klasse 1 en voor klasse 2 door de AMS worden overwogen, op voorwaarde dat: (a) de preoperatieve refractie (zoals gedefinieerd in JAR-FCL 3.220(b) en 3.340(b)) niet groter was dan +5 of -6 dioptrieën voor klasse 1 en niet groter dan +5 of -8 dioptrieën voor klasse 2; (b) een toereikende refractiestabiliteit is bereikt (minder dan 0,75 dioptrieën variatie gedurende de dag); (c) onderzoek van het oog geen postoperatieve com-
9 op de bok juni 2009
Wat zegt de wet
Hierbij wordt het volgende in acht genomen:
10
plicaties laat zien; (d) de gevoeligheid voor schittering (‘glare’) binnen normale grenzen ligt; (e) de mesopische contrastgevoeligheid niet verslechterd is; (f) naar goeddunken van de AMS een herziening wordt uitgevoerd door een oogarts die voor de AMS aanvaardbaar is.
op de bok juli 2009
En dan nu in gewoon Nederlands: refractieve chirurgie zorgt voor onmiddellijke afkeuring. Een goedkeuring is mogelijk als de refractie van het oog stabiel is en de gevoeligheid voor glare niet verhoogd is. In de JAR-FCL 3 stond voorheen een wachttijd tussen operatie en herkeuring van twaalf maanden. Later is dit veranderd in drie maanden en in de huidige JAR-FCL 3 staat geen tijdslimiet meer. Bij het praktijkverhaal heeft IVW echter een wachtperiode van drie maanden gehanteerd tussen de operatie en de herkeuring van de ogen. Volgens de meest recente informatie, afkomstig van het hoofd Aeromedical Section van de IVW, de heer Van Zitteren, is de termijn na een LASIK-behandeling gesteld op twee weken en na een LASEK-behandeling ter beoordeling aan de oogarts. Een duidelijke termijn staat dus niet omschreven in de wet. Om het nog ingewikkelder te maken staat in sectie twee (Manual of Aviation Medicine, AMC/IEM Acceptable Means of Compliance/Interpretative and Explanatory Material) van de JAR-FCL 3 dat een herkeuring mogelijk is na drie tot twaalf maanden afhankelijk van de preoperatieve afwijking, de dikte van het hoornvlies, de ervaring van de chirurg en de uitgevoerde methode. Deze sectie heeft echter geen wettelijke status en is slechts een richtlijn voor keuringsartsen. De herkeuring wordt gedaan door de consulent oogarts van het keuringsinstituut. In het geval van het AMI is dit een oogarts van het OMC in Haarlem. Deze herkeuring bestaat uit het meten van de refractie (deze mag niet meer dan 0,75 dioptrie variëren gedurende de dag) op drie verschillende momenten van de dag. Ook wordt de glare-gevoeligheid van de ogen en de oogboldruk gemeten. Het OMC stuurt de resultaten van de keuring naar het AMI (Aeromedisch Instituut). Het AMI beoordeelt dan nog de littekens en troebeling van het oog. Daarna stuurt het AMI een advies aan IVW. De uiteindelijke beslissing ligt bij de minister van Verkeer en Waterstaat.
Wat kan er fout gaan De kans op blindheid is erg klein. Voor zover de door mij geraadpleegde oogartsen weten is dit in Nederland nooit voorgekomen. Over- en ondercorrectie. De sterkte is niet teruggebracht naar het beoogde niveau, wat meestal nul is. Het gaat dan om een kleine over- en ondercorrectie tot min 1 en plus 1. Aanvullende behandeling kan soms wel, maar is niet altijd mogelijk. Infectie. Steriel werken, antibiotica druppelen en goede nacontrole moet dat voorkomen. Maar zelfs als deze regels goed worden nageleefd is er een kleine kans op infectie, bv. door een bacterie vanuit de huid, neus of mond van de patiënt zelf. De kans hierop is 1 op 2000 operaties. Vaak is een infectie goed te behandelen, maar soms leidt deze tot littekenvorming en een blijvende vermindering van de gezichtsscherpte. Traag herstel epitheel. Veel roken en de traankwaliteit zijn van invloed op het genezingsproces. Haze. Wordt veroorzaakt door littekenweefsel. Haze is een troebeling in het hoornvlies waardoor je minder contrast en minder scherp ziet. Deze troebeling verdwijnt over het algemeen, soms pas na twaalf tot 24 maanden, maar ze kan ook blijvend zijn. Last van droge ogen. Dit komt vrij vaak voor, vooral bij de Lasik-methode. Het heeft te maken met het doorsnijden van sommige gevoelszenuwen van het hoornvlies, waardoor het normale regelmechanisme dat de ogen voldoende vochtig moet houden wordt verstoord. Halo’s en strooilicht. Ook wel glare genoemd. Dit zijn kringen en strepen rondom lichtbronnen. Niet altijd even hinderlijk, maar soms wel. Starbursting. Sterren of stralenkransen rond lichtbronnen. Onregelmatigheden in het hoornvlies. Deze ‘ghost of shades’ zijn transparante of ondoorzichtige extra beelden in het oog, waardoor de kijker niet meer goed kan bepalen welk beeld echt is. Lasik-flapcomplicaties. De oogflap die is gesneden bij Lasik blijft na het laseren lang een zwakke plek die weer kan losraken bij een bal of een klap tegen het oog. Regressie. Oftewel een achteruitgang van het lasereffect. Dit kan, in het eerste jaar na de behandeling, optreden door het gebruik van oudere laserapparatuur of door blootstelling aan sterke UV-straling. Een zonnebril dragen bij fel zonlicht kan dit voorkomen.
a r j e n
h i b m a
Een verhaal uit de praktijk
Al zo’n zeventien jaar droeg ik harde contactlenzen. Met een sterkte van -4.5D en een cilinderafwijking van -1 zag ik ongeveer hetzelfde als wat je met een goed oog door een vergrootglas ziet. Dichtbij erg goed, veraf erg slecht. Hoewel de lenzen redelijk comfortabel op mijn ogen zaten, waren er toch veel storende effecten, waardoor ik op zoek ging naar alternatieven. Overstappen op zachte lenzen, weer een bril gaan dragen, of een ooglaserbehandeling. Als het helemaal lukt is het super, zo niet dan ben je behoorlijk de sigaar. Als vlieger helemaal, en loop je ten opzichte van veel andere beroepen het extra risico je baan kwijt te raken. Even op internet zoeken naar het risicogetal van zo’n laseroperatie bleek wat tegen te vallen. Niemand kon echt een uitspraak doen over het risico van een behandeling. Het spreekt voor zich dat er genoeg mis kan gaan. Sommige effecten zijn niet meer te corrigeren en zorgen voor een blijvende vliegmedische ongeschiktheid. Wel kreeg ik al zoekend een steeds beter beeld van de techniek, en gaandeweg voelde ik steeds meer voor een behandeling. Twee behandelingen kwamen naar voren. LASIK en LASEK/PRK. Vanwege de kortere herstelperiode ging mijn interesse initieel uit naar een LASIK-behandeling. Hoewel de kliniek het er op hield dat ik na een maand weer goed kon zien (geen garanties uiteraard) vernam ik van keuringsartsen dat zij toch wel minimaal tien weken tot drie maanden aanhielden voor een eventuele goedkeuring. Met deze kennis ben ik naar het bedrijf gegaan, dat nog geen ervaring had met een dergelijk verzoek. In plezierig en goed overleg met de bedrijfsarts en GSM is toen overeengekomen dat ik de operatie aan het begin van mijn vakantie kon laten doen, waarna ik na mijn vakantie vervangend werk op de grond zou kunnen doen tot ik goedgekeurd zou worden. Deze periode was zo gekozen dat het de vliegproductie zo weinig
mogelijk zou hinderen. De chirurg adviseerde mij wel om te gaan voor een LASEK-behandeling. Zijn reden was de grotere kans op droge ogen met LASIK (door de snede zijn zenuwen beschadigd waardoor er minder prikkels zijn voor het oog om te tranen); zeker in combinatie met de droge lucht aan boord. Uiteindelijk dan de behandeling. Al met al ben je een kwartiertje bezig. Bij thuiskomst voelde ik nog niets, en dacht dat het wel mee zou vallen. Tot de verdoving was uitgewerkt. Het voelde bijna aan alsof je continu een ui aan het snijden bent. En dat twee dagen lang. Door het aanhoudend tranen zwellen je oogleden en deze twee dagen ben je dus praktisch blind. Dag drie kwam ik weer bij de kliniek en werd de ‘pleisterlens’ van beide ogen verwijderd. Dit voelde al een stuk beter. Het zicht was wat onscherp en het lezen vermoeiend. De eerste week ben ik eigenlijk nauwelijks naar buiten gegaan. Met de dag ging het beter en na twee weken reed ik voorzichtig weer auto. Na twee maanden achtte ik mijzelf klaar voor de keuring. Deze werd gedaan door het OMC in Haarlem. Er gingen drie weken overheen voordat ik daar aan de beurt was. Deze keuringsdag bestaat uit drie maal het meten van de oogsterkte verspreid over de dag en verder nog wat andere metingen waaronder ook een strooilichtmeting. Je kijkt dan in een buis, waarin een cirkel van snel knipperende lampjes te zien is. In het midden is een vlakje dat meeknippert. Vervolgens moet je aan een knop draaien tot het vlakje in het midden donker blijft. Aan het eind van de dag volgde een gesprek met een arts die alle resultaten had, en tot mijn vreugde was alles in orde. Het duurde daarna nog wel een tijdje voor alles rond was en ik mijn medical weer had. Al met al ben ik vier maanden uit de running geweest. Ik hoop dat mijn ervaring anderen kan helpen bij het nemen van een beslissing. Het blijft een afweging van risico’s en niemand geeft garanties. Qua sterkte wordt gemikt op een resultaat van tussen -0.5D tot 0D. Bij mij heeft het goed uitgepakt en ik geniet van goed zicht met beide ogen!
11 op de bok juli 2009
Een half jaar geleden heb ik met succes een ooglaserbehandeling ondergaan. Aangezien het destijds lastig was om informatie over deze materie te krijgen, zeker in relatie tot de luchtvaart, heb ik mijn ervaringen op papier gezet. Het moet niet gezien worden als advies, maar puur als informatie.
Foto: Vision Clinics
Wat vindt de werkgever?
12 op de bok juli 2009
Als een vlieger een laseroperatie uit wil laten voeren zal het bedrijf niet blij zijn, denken veel mensen. De operatie is in principe niet noodzakelijk. De vlieger kan tenslotte een bril of contactlenzen dragen. Er zit een risico aan de operatie voor de vlieger. Als het fout gaat wordt hij misschien nooit meer goedgekeurd. De vlieger is na de operatie in ieder geval tijdelijk afgekeurd. En hoe lang het gaat duren voordat deze vlieger weer is goedgekeurd is onzeker. Een kostenpost voor het bedrijf dus. Maar zo zijn er natuurlijk vele ingrepen die niet noodzakelijk zijn, voor niet-levensbedreigende aandoeningen. Vergelijk het bijvoorbeeld met een vrouwelijke vlieger die een sterilisatie wil laten uitvoeren. De operatie is niet noodzakelijk. Er zijn vele andere manieren van anticonceptie. Er zit een risico aan, zoals bij elke operatie waarbij je onder narcose gaat. Als het fout gaat wordt zij misschien nooit meer goedgekeurd. Deze vlieger zal een bepaalde tijd niet kunnen werken als gevolg van postoperatieve klachten. Weinig verschil met een laseroperatie dus. In goed overleg met het bedrijf zal dus meestal veel mogelijk zijn. Zie ook ‘Een verhaal uit de praktijk’.
Het IFALPA- en VNV-standpunt Although refractive error surgery procedures have been developed and the outcome of the procedures is good, every operation has its risks. Also, some of the techniques are new, and therefore there is no data available on the long-term results of these procedures. LASIK procedure is the most commonly used and long term results are good on this operation. One should have a thorough evaluation of the benefits and risks before undertaking such an operation. The medical experts of IFALPA’s Human Performance Committee do not recommend surgical procedures to correct visual acuity if medical certification can be achieved by non-surgical means. De VNV zal uiteraard haar leden wel juridisch bijstaan mochten er na een operatie problemen komen met werkgever of problemen met opnieuw goedgekeurd worden.
Verdere info Op de website van het NGRC (Nederlands Gezelschap voor Refractiechirurgie) staan richtlijnen waaraan refractiechirurgen moeten voldoen. Een ervan is dat zowel het vooronderzoek, de behandeling en de nazorg door de oogarts zelf gedaan moeten worden. Dit is lang niet bij alle klinieken/refractiechirurgen het geval. Vaak wordt het voor- en natraject door een optometrist gedaan. Verder is veel informatie te vinden over (nieuwe) apparatuur en (nieuwe) technieken op de website van pubmed: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed. Dit is een wetenschappelijke site met verschillende onderzoeken over methoden en apparatuur. Zoals een onderzoek naar gevoeligheid voor schittering ‘Glare sensitivity and visual acuity after excimer laser photorefractive keratectomy for myopia’ (http://www.pubmedcentral.nih.gov/ articlerender.fcgi?artid=1722107). Op de meeste websites van klinieken en chirurgen is ook terug te vinden welke apparatuur zij gebruiken en of dit geen verouderde apparatuur is. Op www.ooglasertrefpunt.nl en verschillende andere sites geven ex-patiënten een oordeel over de kliniek, arts, behandeling, prijs en voorlichting. De nieuwste JAR-FCL 3 is te vinden op http://www.ivw.nl/Images/IVW-DL_FCL%203_A5_ tcm247-197700.pdf. Deze versie is van 01-12-2006. De nieuwste versie van section 2 (manual of civil aviation medicine) van de JAR-FCL 3 staat niet op de website van IVW. Er staat wel een oude versie op, maar hierin staat nog dat een herkeuring pas na twaalf maanden plaats mag vinden. Een 2006 (01-11-2006)-versie van deze section 2 is wel in het Engels te vinden op http://www.jaa.nl/licensing/manual_civil_aviation_2006.html.
Op de VNV-website staat een verhaal van een vlieger bij wie de laseroperatie niet goed is gegaan. Het verhaal is uit 2003 en de JAR-FCL die wordt aangehaald is ook uit 2003:
Jagersveld 10 te Lelystad – € 645.000 k.k. Bent u op zoek naar iets unieks; dan heeft u het nu gevonden! De ideale woning met maar liefst zes slaapkamers, een grote woonkamer, een tweede family room, een heuse eetkeuken/eetkamer en drie badkamers. In de wijk ‘Jagersveld’ schitterend gelegen villa op een kavel van maar liefst 1582 m²! Ruimte rust en privacy is hier dan ook zeker gewaarborgd! De tuin is zeer fraai aangelegd en een lust voor het oog!
De 4 Linden Makelaardij, tel. 0320-237120, www.de4linden.nl
Weerribben 100 te Lelystad – € 429.000 k.k. Genieten van de steeds wisselende wolkenluchten... de spiegeling in het water. Of gewoon genieten van zwemmen, surfen, vissen of zeilen. Ja, ontdek hoe groots en mooi u kunt wonen in Lelystad. Een bijzonder huis met een speelse moderne tuin aan het water op een fraaie locatie. Dit droomhuis heeft een zeer sfeervolle woonkamer (maar liefst 38 m²!). Uiteraard is de keuken van de villa luxe. Op de verdieping vindt u drie ruime slaapkamers en de luxe complete badkamer.
De 4 Linden Makelaardij, tel. 0320-237120, www.de4linden.nl
13 op de bok juli 2009
http://www.vnv-dalpa.nl/ commissiepub/3955.
Standpunt van het pensioenfonds KLM Op de vraag of een vlieger die medisch ongeschikt wordt door een ooglaseroperatie recht heeft op invaliditeitspensioen kon het Pensioenfonds van de KLM niet zo snel antwoord geven. De juridische adviesgroep liep tegen het probleem aan dat laseren geen voorgeschreven medische behandeling is. “Men doet het om gemaks- of esthetische redenen”, aldus deze adviesgroep. De vraag wordt nu voorgelegd aan het bestuur van het fonds in de eerstvolgende vergadering eind augustus. Zodra een antwoord op deze vraag binnen is wordt dit in Op de Bok gepubliceerd. De pensioenfondsen van andere maatschappijen zijn niet geraadpleegd.
j o s c h o e n m a k e r , v i c e v o o r z i t t e r s e c u r i t y c o m m i s s i e
Laser illuminations Lasers en andere sterk gebundelde lichtstralen worden sinds de jaren 90 vaak gebruikt bij entertainment en als lichtshows. Het is dan ook niet verbazend dat het eerste incident hiermee plaatsvond nabij Las Vegas McCarren, waar de vertrekprocedure bijna recht over ‘The Strip’ loopt. De PF werd verblind en moest de besturing zelfs overgeven aan de PNF. Gevolg was dat er eisen werden gesteld aan waar en hoe deze verlichting mag worden gebruikt (bv. rond luchthavens). Sindsdien worden niet veel incidenten meer gemeld en ondervonden. Recent is er een zorgwekkende toename van het gebruik van de meer krachtige ‘handheld’ lasers met groene kleur om bewust (verkeers)vliegtuigen aan te stralen. In de eerste maanden van dit jaar werd ook een aantal gevallen gemeld waarin vliegers oogletsel opliepen. Daarnaast vond medio 2008 in de buurt van de luchthaven van Sydney een kennelijk gecoördineerde aanval plaats. Een aantal vliegtuigen werd ‘aangeschenen’ vanuit verschillende posities. Al met al reden dus voor zorg en reden om aan vliegers uit te leggen wat laser is, wat de gevaren zijn en wat je er als bemanning tegen kan doen.
Lasers en classificatie Lasers kenmerken zich door de sterk gebundelde monochromische (één kleur) lichtstraal die ze produceren. Tot een vermogen van 5 mW (milliWatt) zijn lasers zonder beperking te koop en te gebruiken (t/m class IIIa). Voor lasers met een vermogen van meer dan 5 mW is altijd een vergunning vereist (class 3b en hoger). Referentie: De bekende aanwijs-laserpointer heeft een rode straal en een vermogen van minder dan 0,1 mW. Laser is in principe altijd schadelijk voor het oog.
De mate van schadelijkheid hangt niet alleen af van het vermogen (meer vermogen, meer schade), maar ook van de kleur, de divergentie, het pulserend vermogen en de tijd en mate waarin de straal op het netvlies komt. Kleur: Het oog is meer sensitief voor geel en groen (het maximum ligt op een 532 nanometer) dan voor rood en blauw. Als het donker is staat de pupil verder open en is het oog dus meer sensitief voor lichtinval. Lasers kunnen ook buiten het zichtbare spectrum vallen (ultraviolet of infrarood). Divergentie (scherpte van de straal): Lasers hebben een veel smallere gebundelde straal dan andere verlichting (circa 1 milliradian). Puls: Het pulserende karakter kan een hoger (piek)vermogen per puls bewerkstelligen en is daardoor schadelijker. Tijd en mate: Hoe langer het oog beschenen wordt, des te meer energie wordt opgenomen. Richting (invalshoek in het oog) en afstand zijn daarbij ook van belang. Wereldwijd zijn ongeveer honderdmiljoen lasers in omloop. Illegale lasers zijn via internet zeer eenvoudig
op de bok juli 2009
Baldadig, crimineel of terroristisch?
23
24
te krijgen. Lasers tot 500 mW worden veelvuldig aangeboden voor minder dan 50 USD tot 1000 USD. Naarmate het vermogen boven de 500 mW toeneemt zijn lasers moeilijker te verkrijgen tegen toenemende prijzen tot 50 Watt voor een paar duizend USD. Ook zijn er pulserende lasers op de markt die zeer kort, relatief zeer hoge vermogens kunnen genereren.
op de bok juli 2009
Gevaren van lasers Oogletsel: Laserstralen zijn het meest schadelijk voor het gebied achter in het oog, in het bijzonder het netvlies en de optische zenuw. De lens van het oog focust de laser nog extra. Dit versterkend effect kan oplopen tot een factor 10.000. Het eiwit kan daardoor stollen, wat blindheid genereert. Daarnaast kunnen de aderen achter in het oog beschadigd raken waardoor hemoglobine in de binnenkant van het oog kan lekken. De 0,1 mW laserpointers kunnen al schadelijk zijn als ze vanaf korte afstand recht in het oog komen. Opm.: Volgens sommigen is het lastig om een vliegtuig goed te volgen met een laserbeam. De tijd en mate van ‘illumination’ zijn volgens hen te beperkt. Echter, lasers worden steeds geavanceerder en worden nu al aangeboden in de vorm van een pistool compleet met richtmiddelen. Het grootste risico is tijdens de nadering wanneer een vliegtuig recht van voren wordt aangeschenen. Andere gevolgen kunnen zijn: ‘Flash blindness’: Dit is vergelijkbaar met het effect van
bv. een flitslicht, waardoor je tijdelijk niets meer kunt zien (denk ook aan afstand en verschil bij dag of nacht). ‘Glare’: Dit is te vergelijken met het effect van een tegemoetkomende auto met groot licht op een donkere weg. Je ziet daardoor niets meer, ook niet wat zich achter de auto bevindt. ‘After image’: Dit is te vergelijken met de visuele effecten die optreden na bv. een flitslicht. Sommigen zien dan een tijd ‘blauwe dotjes’ of andere effecten (vooral ’s nachts). In relatie met het uitvoeren van de vliegerstaak kunnen lasereffecten in ernstigheidsgraad in vier stadia oplopen van afleiding, verstoren van de vliegtaak, tot desoriëntatie en bewusteloosheid.
Gevolgen laserstraling in de cockpit Door Rockwell Laser Industries zijn testen gedaan in opdracht van de FAA. Er is getest met een legale laser pointer (5 mW) met een straalbreedte van 2 mm en een divergentie van 1 milliradian. De volgende visuele effecten werden geconstateerd: 0-52 voet: Gevaar voor oogletsel 52-262 voet: Tijdelijke verblinding (flash blindness en afterimage) 262-1171 voet: Glare en verstoring van vliegtaak 1171-11712 voet: Afleiding van vliegtaken Boven 11.712 voet: Geen afleiding en laser niet of nauwelijks zichtbaar
Om een indruk te krijgen hoe een laserstraal wordt gezien vanuit de cockpit is deze situatie in een FAAsimulator nagebootst. Het resultaat is te zien in onderstaande foto’s. De gebruikte lichtintensiteit is de omgerekende intensiteit die een 5 mW laser zou genereren op respectievelijk 3700 voet, 1200 voet en 350 voet.
350 voet
25 op de bok juli 2009
no laser
Aanbevolen acties
3700 voet
1200 voet
Technische oplossingen in de cockpit zijn lastig en op korte termijn niet te verwachten. Indien een vlieger tijdens de vlucht door een laserstraal wordt getroffen, wordt de volgende procedure aanbevolen: Informeer onmiddellijk andere bemanningsleden en stel vast of er lasergerelateerde effecten aanwezig zijn (zie boven). Informeer onmiddellijk ATC en geef zoveel mogelijk details over de laser (positie, richting, kleur etc.). De vlieger die geen last heeft van lasereffecten behoudt, neemt of herstelt de controle over het vliegtuig. Zet alle verlichting in de cockpit op maximale intensiteit om het effect van verdere aanstraling te verminderen. Zet de autopilot aan. In geval van oogletsel vraag ATC om priority i.v.m. ‘medical emergency’. Probeer met de hand of een voorwerp de ogen Voorbeeld 50mW laser van Bird Gard (cat. 3b) te beschermen tegen laser en vermijd het direct kijken in de straal. Vermijd het wrijven in de ogen (ogen gaan jeuken), maar consulteer zo snel als mogelijk na de landing een (oog)arts. Maak rapportage (ASR) en overweeg het doen van aangifte.
o p
d e
h o o g t e
e v i d e n t
Complexiteit
h e t
Waar ik ook op vertrouw is de inzet van de KLM top om de positie van KLM en de andere bedrijven binnen de groep ten opzichte van Air France te waarborgen.
De VNV is in ieder geval bereid om indien nodig ook onze stijl van samenwerken aan de nieuwe situatie aan te passen. Laten we hopen dat tussen het moment van schrijven en de publicatie in Op de Bok er bijvoorbeeld op het vlak van de Transatlantische Joint Venture besprekingen er positieve ontwikkelingen te melden zijn. Als de bedrijven immers al niet in staat zijn om nota bene hun eigen afspraken uit de Joint Venture Agreement ook in cao afspraken om te zetten geeft dat ernstig te denken over de bereidwilligheid om ons in de nabije toekomst bij diverse belangrijke onderwerpen te betrekken.
v a n
Indien u verwacht dat het komende onderhandelingsproces voor uw eigen situatie alleen maar positieve resultaten gaat opleveren moet ik u op voorhand teleurstellen. Geen enkele groep zal ontkomen aan het spel van geven en nemen. Ik vertrouw op de onderhandelingsdelegatie die in samenwerking met het VNV bestuur een optimaal resultaat zal moeten gaan bereiken.
Evert van Zwol president
m e d e d e l i n g e n
KLM ziet voor Martinair een rol weggelegd als full freighter operator, gebruik makend van de expertise die dit bedrijf in de loop der jaren op dat terrein heeft opgebouwd. Daarnaast ziet men ook een rol voor het passagevervoer dat door Martinair wordt uitgevoerd binnen de groep. Het is bemoedigend dat er in deze economisch dramatische tijden in ieder geval gepoogd wordt om de positie van de KLM groep verder te versterken. Het blijft natuurlijk onder de huidige markomstandigheden, die vooral gekenmerkt worden door krimp uiterst moeilijk om dit proces in goede banen te leiden en tegelijkertijd de carrières en perspectieven van alle vliegers van alle bedrijven binnen de KLM groep op precies evenredige wijze te beschermen.
Sinds enige tijd begint er bij de VNV het beeld te ontstaan dat de stijl van leiding geven aan de Air France KLM groep wat begint te veranderen. Het voornamelijk op rationele gronden beslissingen nemen die betrekking hebben op de afzonderlijke groeperingen personeel lijkt niet meer zo vanzelfsprekend als enige tijd geleden. Dit vergt van zowel KLM top als VNV een krachtig tegengeluid.
b e s t u u r
Begin augustus gaan de formele onderhandelingen van start over hoe Martinair moet worden opgenomen in de KLM groep. Dit gaat voor de VNV een grote klus worden. Niet alleen is het onderwerp zeer complex, maar ook is er sprake van verschillende deelbelangen binnen de VNV. Als de verschillende vliegergroeperingen allemaal een eigen vakvereniging zouden hebben zou de wereld een stuk eenvoudiger zijn. Iedereen knokte dan puur en alleen voor zijn eigen deelbelang en hoefde geen rekening te houden met de belangen van de andere groeperingen. Nu ligt de situatie wat dat betreft een stuk genuanceerder. Binnen de VNV moeten de verschillende belangen worden gewogen en uiteindelijk zal er gepoogd worden een resultaat te bereiken dat recht doet aan de verschillende vliegergroeperingen.
