Nyenrode Corporate Governance Instituut

Nyenrode Corporate Governance Instituut Jaaroverzicht Corporate Governance 2012: Een greep uit de opvallende gebeurtenissen Door: prof. dr. Paul Frentrop NCGI, nieuwsbrief december 2012 Corporate governance stond dit jaar niet in het brandpunt van de belangstelling. 2012 was immers het derde jaar op rij waarin Europese regeringen voortstrompelden op het in 2010 ingeslagen pad dat moest leiden naar de redding van de euro. Honderden miljarden aan ‘garanties’ werden daartoe afgegeven en allerlei bestuurlijke plannen worden uitgewerkt. De alternatieve weg - hoe te zorgen dat de euro zo efficiënt mogelijk wordt afgeschaft - was ook drie jaar na gebleken falen van de muntunie nog onbespreekbaar. Het resulterende scala aan steunfondsen, reddingsplannen, bankenunie en nieuwe steun aan o.a. het Frans/Belgische Dexia en enkele Spaanse banken maakte 2012 opnieuw tot een jaar waarin corporate governance overschaduwd werd door ‘overheids’ governance. De aandelenkoersen hielpen de ‘corporates’ daarbij. Zorgen over corporate governance spelen vooral op als de koersen dalen, maar begin 2012 was het Dow Jones gemiddelde al weer terug op het niveau van 2008, voordat de financiële crisis in volle omvang zichtbaar werd. De Nasdaq herstelde zich tot het hoogste niveau in elf jaar. Opvallend was dat dit herstel werd bereikt bij weinig handel. In Europa waren de omzetten in aandelen tot september lager dan ze in twaalf jaar waren geweest. Gelouterd na moeilijke tijden gedroegen aandeelhouders zich het afgelopen jaar voorbeeldig. In Nederland maakten ze in record aantallen gebruik van hun stemrecht en gingen ze ook steeds vaker de dialoog met ondernemingen aan, met name over zaken als herbenoeming van commissarissen en de beloning van bestuurders. Dat concludeerde het beleggersplatform Eumedion in zijn jaarlijkse evaluatie. Niettemin heeft de wetgever het nog steeds op de aandeelhouder gemunt. Lichtpuntje is dat de aandeelhouder niet meer – op straffe van verlies van stemrecht - hoeft te melden of hij het eens is met de strategie van de onderneming. Deze intentiemelding is uit de wetsvoorstellen geschrapt, nadat het bedrijfsleven zelf (bij monde van VNO/NCW en VEUO) daarom had gevraagd. Maar verder moest de wetgever weinig van aandeelhouders weten. Een nieuwe interventiewet maakte dat aandeelhouders in banken en verzekeraars voortaan zonder meer onteigend kunnen worden. Bij andere bedrijven kunnen aandeelhouders binnenkort aangeklaagd worden door het bestuur van een onderneming waarin ze beleggen. Het enquêterecht wordt hiertoe aangepast. De Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

1

Nyenrode Corporate Governance Instituut onderneming kan het gedrag van de gehele algemene vergadering maar ook van individuele aandeelhouders laten onderzoeken door de rechter. Het moet dan gaan om gedrag dat ‘zeer schadelijk’ is voor de onderneming. Als voorbeeld noemde minister Opstelten: “het door de aandeelhouder onjuist informeren van de media.” Toch hebben Nederlandse aandeelhouders nog steeds steun van de wetgever nodig. Het World Economic Forum (WEF) gaf Nederland dit jaar opnieuw een dikke onvoldoende op het terrein van beleggersbescherming. In het jaarlijkse Global Competitiveness Report waarin het WEF 141 landen vergelijkt, staat Nederland daardoor op een gedeelde 94ste plaats, samen met Argentinië, Moldavië, Panama, Rusland, Slowakije en Oekraïne. Ook publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid dit jaar een rapport waarin we lezen: “zo is de laatste tijd het ‘aandeelhouderkapitalisme’ onder druk komen te staan.” De enige autoriteit van wie Nederlandse aandeelhouders nog hulp kunnen verwachten is de Autoriteit Financiële Markten. Eén van de doelstellingen die deze markttoezichthouder zichzelf voor 2013 heeft gesteld luidt: “De AFM beoogt effectief te appelleren aan de eigen verantwoordelijkheid van instellingen, een mentaliteitsverandering te bewerkstelligen en daarmee de kwaliteit van de governance te verhogen.” Toch deden de meest opvallende corporate governance schandalen zich in 2012 voor in het buitenland, met name in landen waar sinds kort veel geld omgaat, maar de rechtsorde niet gewaarborgd is. Zo ging de vreedzame machtswisseling binnen de regering van China gepaard met onthullingen die corporate governance raken. De vrouw van een Chinese partijleider bleek een Britse zakenpartner te hebben vergiftigd. De New York Times onthulde de rijkdom van de familie van de Chinese premier, die onder meer een grote aandeelhouder bleek te zijn in verzekeraar Ping An, ooit een partner van Fortis. Anthony Bulton, een vermogensbeheerder die 28 jaar lang heel succesvol was voor Fidelity, bleek zijn prestaties in China niet te kunnen herhalen. Eind 2009 opende hij een kantoor in Hongkong, maar dit jaar moest hij melden dat veel van de ongeveer honderd ondernemingen waar hij in belegde “suffered from serious corportate governance problems or appeared to be acting fraudulent.” Notering van aandelen op een beurs in ‘beschaafde’ landen, helpt niet echt. In de Verenigde Staten is steeds meer wantrouwen ontstaan tegen Chinese ondernemingen die daar een beursnotering hebben gekregen. Temeer daar Chinese regelgeving de accountant verbiedt gegevens aan de Amerikaanse toezichthouders te verstrekken. In Londen verloor de koers van Bumi op één dag 40 procent op het bericht dat er spake was van ‘financial irregularities’. In deze onderneming zijn belangen van de Bakrie familie uit Indonesië ondergebracht, waaronder een belang in de grootste kolenmijn van dat land. Bij de beursintroductie in de zomer van 2011, vertelde de heer Nathaniel Rotschild die deze regelde,

Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

2

Nyenrode Corporate Governance Instituut dat via de Londense beursregels Britse corporate governance standaards naar emerging markets konden worden gebracht, maar het omgekeerde bleek waar. Beleggers zullen het in de thuislanden van ondernemingen uit moeten vechten. Het in Nederland sinds de overname van ABNAmro niet onbekende The Children’s Investment Fund (TCI) gaf een daarvan een voorbeeld door in India een rechtszaak tegen de Indiase regering te beginnen om zijn belang te beschermen in ’s lands grootste kolenproducent, Coal India. Volgens TCI schaadt de regering de belangen van minderheidsaandeelhouders door het bedrijf te dwingen de kolen te goedkoop te verkopen. In Rusland betekende de verkiezing van de heer Poetin in mei geen wisseling van de macht. Zijn eerste verkiezingen won de voormalig geheim agent immers al in het jaar 2000. Dat ook ‘corporate’ governance in Rusland anders werkt dan in het Westen ondervond het Britse olieconcern BP dat het aan de stok kreeg met zijn particuliere mede-aandeelhouders – alle miljardairs – in een joint venture. Onafhankelijke commissarissen als Duitse ex kanselier Gerhard Schröder en ex Corus voorzitter Jim Leng traden af. De Britten werden door Gazprom uit de nesten geholpen. Ook voor Russische bedrijven bleek een notering op een buitenlandse beurs geen garantie dat de governance beter wordt. Bij de aan de beurs van Hongkong genoteerde Russische aluminium gigant Rusal deed chairman Viktor Vekselberg de wereld kond van zijn aftreden via via een email waarin hij zei dat hij vond dat het management de onderneming met teveel schuld opgezadeld liet. De onderneming reageerde met een persbericht waarin stond dat de voorzitter eigenlijk niet functioneerde: “In his role as an acting chairman of the board, Vekselberg has not attended any of the live board meetings dating back to February 2011, was not present at the annual general shareholders' meeting on 25 June 2011 in Hong Kong, neither had he taken part in any investor meetings over the year.” Volgens Rusal anticipeerde de heer Vekselberg met zijn aftreden op het feit dat dit functioneren aan de orde zou worden gesteld. De nieuwe chairman, de heer Cheung Chun-Yuen liet weten dat “a comprehenisve review of the company’s corporate governance practices will be undertaken.” In Japan werd het in 2011 aan het licht gekomen grote corporate governance schandaal bij Olympus dit jaar geruisloos afgewikkeld. De onderneming had voor miljarden gefraudeerd en de Britse bestuursvoorzitter die dit ontdekte ontslagen. Dit jaar besloot de onderneming zijn voormalige chairman en 19 voormalige medewerkers aan te klagen. Niet KPMG en Ernst & Young. Wel vijf individuele accountants. Daarnaast heeft het openbaar ministerie zes aanklachten ingediend tegen de onderneming en individuele bestuurders. Een van hen pleegde zelfmoord. Ook bleek in Japan een vermogensbeheerder genaamd AIJ verliezen 10 jaar lang verborgen te hebben kunnen houden. In Argentinië nam de regering het 51 % belang in beslag dat de Spaanse oliemaatschappij Repsol had in de lokale collega YPF. In Bolivië nam de regering de activa van het Spaanse Red


3

Nyenrode Corporate Governance Instituut Eléctrica in beslag en in Frankrijk dreigde een minister de bezittingen van staalproducent ArcelorMittal te nationaliseren, als die het waagde arbeiders te ontslaan.

Boekhouden (1): Afschrijvingen Corporate governance gaat over het afleggen van verantwoording. Dit jaar viel vooral op dat aandeelhouders geconfronteerd werden met enorme afschrijvingen. In het verleden overgenomen bedrijven bleken bij nader inzien veel minder waard. Soms is dat zo te begrijpen, bijvoorbeeld als de winstcapaciteit in Zuidelijke eurolanden blijkt aantast. Dat was voor bijvoorbeeld Vodaphone en Eon om respectievelijk 5,9 miljard en 2,1 miljard af te schrijven op hun bezittingen in Spanje en Italië. Toch gaan de wenkbrauwen omhoog als een bedrijf 1,2 miljard pond afschrijft op een Spaanse dochter die in 2008 was gekocht voor 2,78 miljard, zoals Imperial Tobacco deed. En wat te denken van Rio Tinto dan (nog eens) $ 8,9 miljard afschreef op het in 2007 overgenomen Alcan of van Thomson dat $ 3 miljard afschreef op het in 2007 overgenomen Reuters. Dan denkt de lange termijn aandeelhouder toch wel terug aan de voormalige bestuurders die deze overnames aanprezen. De 256 miljoen die in Nederland door CSM werd afgeschreven op de Europese Bakery Supplies is in absolute zin een kleiner bedrag, maar wel de helft van de balanswaarde. Nog opmerkelijk is dat CSM dit jaar bedrijfsonderdelen die drie kwart van de omzet uitmaken te koop zette, maar niemand zich blijkbaar geroepen voelde om een bod op de hele onderneming uit te brengen. Met een ‘impairment’ van 400 miljoen had bouwbedrijf BAM onder andere de laatste goodwill afgeschreven die in 2007 was betaald voor projectontwikkelaar AM. De onderneming heeft goede onderdelen als Tebodin en een belang in Van Oord moeten verkopen om die klap op te vangen. Qua afschrijvingen geven aandeelhouders - lankmoedig als ze van nature zijn – een nieuwe ceo traditioneel enige bewegingsruimte. In 2012 deden ze dat bijvoorbeeld bij Exact. Maar de 2,5 miljard die AkzoNobel plots afboekte, deed toch vragen rijzen over het aankoopbeleid van de net vertrokken ceo, wiens (wederom) van buiten de onderneming aangetrokken opvolger meteen overspannen raakte. Bestuursvoorzitter Klopper van mijngigant BHP zag af van zijn (korte termijn) bonus toen hij enorme afschrijvingen moest melden. Afboekingen door SNS Reaal op vastgoed, waar aandeelhouders aan gewend zijn, werden dit jaar aangevuld met afboekingen op de laatste overname, Zwitserleven. De Amerikaanse printerfabrikant HP maakte het helemaal bont. Begin van het jaar zei het bestuur $ 8 miljard af te schrijven op goodwill van het in 2008 overgenomen EDS. In november werd nog eens $ 8,8 miljard afgeschreven, grotendeels op het in oktober 2011 voor ruim$ 11 miljard overgenomen Britse softwarebedrijf Autonomy. Bij die laatste overname zegt HP misleid te zijn.


4

Nyenrode Corporate Governance Instituut Aandeelhouders zouden in veel meer gevallen hetzelfde gevoel kunnen hebben. De Europese organisatie van beurstoezichthouders (ESMA) heeft als belangrijk aandachtspunten voor 2012 dan ook geformuleerd dat ondernemingen meer informatie moeten verschaffen over de veronderstellingen bij een impairment test . Boekhouden (2): Pensioenverplichtingen Een tweede aandachtspunt van de ESMA zijn de berekeningen van pensioenverplichtingen. Inderdaad is het voor aandeelhouders maar afwachten wat die blijken te zijn. PostNL wilde daarover onderhands tot een vergelijk komen met zijn pensioenfonds, maar werd door in arbitrage in het ongelijk gesteld. Ook het Pensioenfonds Super de Boer en supermarktketen Jumbo hebben arbitrage aangevraagd over een verschil van inzicht over de bijstortingsverplichting van de (nieuwe) werkgever. Gepensioneerden van Philips lieten ook in de krant weten geld te willen zien van de onderneming. Met veel aandelen in handen van pensioenfondsen, wordt de keuze voor ondernemingen er een tussen de belangen van de eigen gepensioneerden en andere gepensioneerden. Boekhouden (3): Overig Twee kleinere beursfondsen, LBi en Kardan hebben dit jaar van de AFM respectievelijk de Israëlische beurstoezichthouder (ISE) het verzoek gekregen hun jaarrekening aan te passen. UNIT4 corrigeerde op eigen initiatief zijn jaarrekening 2011 wegens boekhoudkundige onregelmatigheden bij Poolse dochter Teta. Een deel van de transacties stamde nog uit de tijd vóór de overname van Teta door UNIT4 in juli 2010. UNIT4 heeft de bestuursvoorzitter van Teta inmiddels vervangen. Vivenda Media Groep constateerde al snel onrechtmatigheden in de boekhouding van de in juli overgenomen Q4Group. Dat resulteerde in het verlagen van de overnameprijs van € 4 miljoen naar € 0,6 miljoen en in het terugtreden van bestuurder Martin van der Linden, afkomstig van de Q4Groep. Later meldde Vivenda dat de hele overname werd ‘teruggedraaid’ en dat de oprichter van een beleggingsadviesbureau was aangetrokken als ‘adviseur’. Accountants kwamen dit jaar met de toezichthouder in aanraking gelijk hangjongeren met de politie. Begin van dit jaar maakte de AFM bekend in november 2011 Ernst & Young Accountants een boete van 54.450 euro te hebben opgelegd voor het niet naleven van de zorgplicht. Hierop stuitte de toezichthouder in regulier onderzoek naar de accountantscontroles over boekjaren 2007 en 2008. Later dit jaar legde de AFM Ernst & Young een bestuurlijke boete van € 217.810 opgelegd voor onvoldoende toezicht door de compliance officer op de naleving van de accountantsregels in de periode van 1 januari 2009 tot 15 februari 2010. Nieuw was dat de AFM voor het eerst ook individuele accountants voor de tuchtrechter daagde: Eén van KPMG in verband met de vastgoedfraude zaak en één van Ernst & Young in verband met de DSB Bank. Maar ook in het heden rijzen vragen. Bij softwarebedrijf Qurius stuitte het voorstel tot herbenoeming van BDO Audit & Assurance BV als externe accountant op veel weerstand van Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

5

Nyenrode Corporate Governance Instituut aandeelhouders gestuit. Dat bijna de helft tegen stemde hield waarschijnlijk verband met het feit dat BDO niet alleen de externe accountant maar ook een grote klant van Qurius is.

Maritiem dienstverlener SBM Offshore meldde in april een intern onderzoek te zijn begonnen naar ,,ongepaste'' handelspraktijken en daartoe externe adviseurs en accountants in de arm te hebben genomen. De onderneming benoemde zelfs een speciale bestuurder, Sietze Hepkema, die wereldwijd moet toezien op een betere naleving van de regels door medewerkers van het bedrijf.. Hepkema ging met onmiddellijke ingang op interimbasis alvast aan de slag. De onderneming benoemde ook meteen een nieuwe cfo, Peter van Rossum, die overkwam van Unibail Rodamco. Naar de beurs Met veel fanfare kwam dit jaar in de Verenigde Staten internetbedrijf Facebook naar de beurs. In vaktermen heette dit een ‘delayed IPO’ omdat er al heel lang in een officieuze markt door insiders werd gehandeld in de aandelen van de onderneming. Die zagen vooral een mogelijkheid om te verkopen. De koers daalde al snel 40 procent. Onder de kopers bleken opvallend veel beleggingsfondsen te zitten die gelieerd zijn aan de banken die de beursintroductie begeleidden. Ook technisch ging een en ander mis. Nasdaq dat zijn eigen regels had aangepast om Facebook te lokken, was bereid handelaren die door de technische storingen schade leden iets te vergoeden. Maar een grote partij als UBS vond dat niet genoeg. D.E Master Blenders 1753 kwam op 9 juli met een one-tier bestuursstructuur naar de Amsterdamse beurs, hoewel, die datum - net als bij Facebook - fluïde is. Het koffie- en theebedrijf had op 1 juni zijn prospectus gepubliceerd. Sinds 12 juni kon er al in aandelen van het van Sara Lee afgesplitste bedrijf worden gehandeld. Per die dag kregen alle Sara Leeaandeelhouders een aandeel D.E Master Blenders. Anderhalve maand later, op 1 augustus, maakte de onderneming bekend boekhoudkundige onregelmatigheden te hebben ontdekt bij de Braziliaanse dochter Cafés do Brasil. Als gevolg van die ‘onregelmatigheden’ komt de gecumuleerde winst tussen 2009 en 2012 € 37 miljoen lager uit dan eerder werd gerapporteerd. De onderneming verwachtte dat het eigen vermogen € 85 tot 95 miljoen lager zou uitvallen. De one tier board, met één executive director en zes non-executives kon in verband met de in augustus ontdekte boekhoudkundige onregelmatigheden bij een Braziliaanse dochter, nog niet verklaren dat de interne risicobeheersings- en controlesystemen een redelijke mate van zekerheid geven dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat, stond in het jaarverslag 2011/12 dat het koffie- en theebedrijf op 11 oktober publiceerde. De beurswaarde van de onderneming daalde op het nieuws met 350 miljoen. De onderneming zelf lijkt zijn accountant (PWC) niets te verwijten. De Vereniging Effectenbezitters denkt daar anders over. Op 23 november kwam de ceo van DE, Michiel Herkemij, nog naar de door de VEB Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

6

Nyenrode Corporate Governance Instituut georgansieerde Dag van het Aandelen. Op 10 december kwam opeens een persbericht dat meldde dat Herkemij “met wederzijdse instemming” de onderneming aan het eind van het kalderjaar zou verlaten en dat Jan Bennink, medebestuurder uit de one tier board, zijn verantwoordelijkheden zou overnemen totdat een nieuwe ceo is aangesteld. Kabelbedrijf Ziggo kwam in maart zonder juridische beschermingsconstructies naar de beurs. Maar de ondernemingen houdt dan ook twee grootaandeelhouders, Cinven en Warburg Pincus met ieder ruim 28 procent van de aandelen. Zij hebben ook elk het recht hebben behouden om commissarissen aan te bevelen. Als gevolg van deze overeenkomst was slechts de helft van de commissarissen bij beursgang “onafhankelijk”, terwijl de Code Tabaksblat het goede governance vindt als hooguit één persoon niet-onafhankelijk is. Beleggers leken daar niet om te malen. Van de beurs Opnieuw verdwenen dit jaar meer bedrijven van de Amsterdamse beurs dan erbij kwamen. Opmerkelijk is de trend dat niet alleen na de komst naar de beurs, maar ook na het vertrek van de beurs enkele commissarissen blijven zitten. In maart bracht het Mexicaanse Mexichem een openbaar bod van ruim 533 miljoen euro, uit op alle aandelen van Wavin, producent van kunststof leidingen. Een bedrijf dat pas zes jaar geleden, met een zeer zakke balans, naar de beurs was gekomen en in 2009 via een claimemissie zijn vermogen moest versterken. Nu vertrekt het bedrijf dus weer, maar twee commissarissen - René Kottman en Rob Ruijter - krijgen speciale rechten om er op toe te blijven zien dat Mexichem de toezeggingen op “niet financieel terrein” de komende vijf tot tien jaar blijft nakomen. De vetorechten betreffen o.a. besluiten over de inkoop van eigen aandelen, statutenwijzigingen, het ontslag van een aanmerkelijk aantal werknemers, de beëindiging van de naleving van de Code Tabaksblat, de verplaatsing van het hoofdkantoor, de verplaatsing van de R&D-afdeling, sluitingen en verkoop van dochtermaatschappijen en dividenduitkeringen. De speciale rechten gelden zowel in het geval de aandelen Wavin aan de beurs genoteerd blijven als in het geval Wavin de beursnotering beëindigt. Ook TNTExpress heeft bij de onderhandelingen over een bod bedongendat twee commissarissen blijven als het bod van UPC doorgaat. De Franse Shemaya Levy en de Nederlandse Margot Scheltema waren daartoe aangewezen. De andere commissarissen zijn in de zomer al ‘voorwaardelijk’ afgetreden, al was het bod nog (lang) niet gestand gedaan. Medicijnhandel Mediq had dit jaar onmin met zijn aandeelhouders. In april verwierp de algemene vergadering het voorstel van het bestuur om het volledige structuurregime voortaan op vrijwillige basis te continueren. Dat hebben aandeelhouders geweten. Nog geen half jaar later zei Mediq een bod van de Britse private equitymaatschappij Advent International te steunen. In een toelichting op de overname stelt de Mediq-bestuursvoorzitter dat “de hijgerigheid van sommige korte termijn beleggers […] het moeilijk [maakt] om een lange termijn strategie uit te zetten”. Als de onderneming eenmaal van de beurs af is zal een onafhankelijke president-commissaris er voor drie tot vier jaar daarna nog op toezien dat de uiteenlopende niet-financiële afspraken door Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

7

Nyenrode Corporate Governance Instituut Advent worden nageleefd. Het gaat dan om rechten van werknemers, zoals het handhaven van bestaande medezeggenschapsstructuren, geen opsplitsing en geen ontslagen. Maar ook de minder hijgerige aandeelhouders krijgen iets. Afgesproken is dat de onafhankelijke president-commissaris in die periode extra zal letten op de bescherming van minderheidsaandeelhouders, mochten deze na gestanddoening van het openbaar bod nog achterblijven.Hij zal daartoe bij bepaalde voorgenomen besluiten vetorechten krijgen. Robert Peugeot, chairman bij de gelijknamige automaker waar zijn familie 40 procent van het stemrecht heeft, sprak dit jaar tegen een krant de wijze woorden: “Onafhankelijkheid is het hebben van een grootaandeelhouder.” Dat bleek ook bij Volkswagen waar Ursula Piëch werd voorgedragen als commissaris. Zij is de echtgenote van de 74 jarige voorzitter van die raad, Ferdinand Piëch, grootaandeelhouder. En bij Samsung in Korea waar de 44-jarige enige zoon van chairman Lee Kun-hee werd benoemd tot vice-voorzitter. Aansprakelijkheid De kapitein van de Costa Concordia die als eerste het cruiseschip verliet na op een rots te zijn gevaren, liet weer eens zien dat governance vraagstukken zo oud zijn als de wereld en zich niet tot het bedrijfsleven beperken. Hij werd in staat van beschuldiging gesteld. Carnival Corp, de eigenaar van het schip werd dat niet. Maar wanneer is iemand persoonlijk aansprakelijk? In Den Haag veroordeelde een speciale rechtbank de Liberiaanse president Charles Taylor tot vijftig jaar gevangenisstraf, mede omdat hij wapens verhandelde in ruil voor zogenaamde ‘bloed-diamanten’. Het was voor het eerst sinds de Neurenberg processen na de Tweede Wereldoorlog dat een staatshoofd door een internationale rechtbank werd veroordeeld. In de Verenigde Staten werd R. Allen Stanford, een frauderende vermogensbeheerder, veroordeeld tot 100 jaar gevangenisstraf. Dat is twee maal zoveel als Taylor, maar minder dan collega vermogensbeheerder Bernard Madof die een straf van 150 jaar uitzit. De rechtbank in Utrecht oordeelde in februari dat Fortis, haar toenmalige bestuursvoorzitter Jean-Paul Votron en haar toenmalige CFO Gilbert Mittler tussen 22 mei en 26 juni 2008 meerdere malen onjuiste en misleidende informatie openbaar gemaakt over de solvabiliteit van de voormalige bankverzekeraar en dat ze daarmee onrechtmatig hebben gehandeld ten opzichte van beleggers. In april oordeelde de ondernemingskamer dat tussen september 2007 en september 2008 bij Fortis, het huidige Ageas, sprake was van wanbeleid. Fortis was ernstig tekortgeschoten bij de uitvoering van het solvabiliteitsbeleid in 2008, de informatieverschaffing over haar ‘subprime-portefeuille’ in het emissieprospectus van 20 september 2007, in de ‘trading update’ van 21 september 2007 en in haar hele communicatiebeleid in deze periode. Fortis chairman Lippens viel volgens de rechter niets te verwijten. Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

8

Nyenrode Corporate Governance Instituut zijn meer fouten gemaakt. De minister van Financiën had in september 2007 het bankenconsortium bestaande uit Fortis, Royal Bank of Scotland en Banco Santander geen toestemming moeten geven om ABN AMRO over te nemen. Er had “een ander besluit genomen […] kunnen en moeten worden, ” schreef de Parlementaire Enquêtecommissie Financieel Stelsel (Commissie De Wit genoemd) in het op 11 april van dit jaar gepubliceerd eindrapport. Dit verkeerde besluit heeft de schatkist zeker 20 miljard gekost. De toenmalige minister van financiën is sinds 1 oktober 2010 partner van KPMG en geeft daar leiding aan KPMG Gezondheidszorg. Beide feiten weerhielden de Tweede Kamer er niet van hem te benoemen tot één van de twee informateurs ten behoeve van de vorming van het huidige kabinet. Wel vond KPMG het nodig in een persbericht te melden dat deze partner ten behoeve van de informatie onbetaald verlof opnam en alle activiteiten als partner van KPMG tot nader order neer zou leggen. Het waarom van dit persbericht is een raadsel. Bijna zou de lezer vermoeden dat er belangenconflicten speelden en dat die op deze wijze zouden zijn opgelost. De Hoge Raad besloot in maart dat er geen reden bestaat voor onderzoek naar mogelijk wanbeleid bij ASM International (ASMI). Op de aandeelhoudersvergadering anderhalve maand later zei oprichter en grootaandeelhouder Arthur del Prado, dat hij graag zou zien dat het bestuur de huidige bedrijfsstructuur gaat “heroverwegen” en dat zij de diverse scenario’s voor opsplitsing gaan uitwerken. Dit kwam aan de orde bij de bespreking van het agendapunt om een onderzoek te laten uitvoeren “naar de oorzaken van de huidige niet erkenning door de financiële markten van de waarde van de gecombineerde business van de vennootschap” en dat was waar de hele discussie over wanbeleid eigenlijk om ging. Verder was er aan aansprakelijkheidsstelling geen gebrek, al kan dat proces lang duren. De Vereniging Effectenbezitters (VEB) dagvaarde bestuurders, commissarissen en accountant (PWC) van LCI vanwege een misleidende jaarrekening over 2000/2001 en onbehoorlijke taakvervulling. In Ierland werden twee voormalige directeuren van Anglo Irish Bank aangeklaagd wegens koersmanipulatie. In Spanje begon een gerechtelijk onderzoek naar de top van Bancia. Het Britse olieconcern BP trof voorzichtig schikkingen voor de schade in de Mexicaanse golf, waar veel gemorste olie door bacteriën blijkt te zijn ‘opgegeten.’ In Italië werd de voormalige topman van Eternit werd veroordeeld tot zestien jaar cel wegens slecht omgaan met asbest. De Franse politie arresteerde de ceo van Poly Implant Protèses omdat zijn bedrijf schadelijke borstimplantaten met inferieure siliconen op de markt had gebracht. Eind vorig jaar werden medewerker van Philips in Polen vervolgd wegens omkoping, maar de onderneming zelf niet. Eind dit jaar kreeg was Philips één van de zeven electronicaconcerns die door de Europese Commissie tezamen voor 1,5 miljard werden beboet wegens kartelpraktijken, maar werden geen individuele medewerkers aangeklaagd. Siemens schikte dit jaar omkoping Griekenland voor 270 miljoen. Of het Franse Alstom steekpenningen heeft betaald in Slovenië om te zorgen dat een opdracht niet naar Siemens zou gaan, wordt onderzocht. Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

9

Nyenrode Corporate Governance Instituut Glaxo betaalde $ 3 miljard in een schikking rond het verkeerd aanprijzen van medicijnen. Visa Mastercard schikte voor $ 6 miljard, zonder dat het erg opviel in de pers die meer geïnteresseerd is in straffen voor bankiers. Banken en verzekeraars zetten steeds grotere bedragen – die eigenlijk van aandeelhouders zijn – opzij om allerlei vervolgingen af te kopen. De Amerikaanse regering bereikte een schikking met vijf grote banken die $ 25 miljard betalen omdat die onzorgvuldig omgingen met klanten die hun hypotheek niet meer konden betalen. Aegon zette 625 miljoen opzij voor woekerpolissen. Lloyds Bank in Engeland zette 1,6 miljard opzij voor ‘misselling’ van verzekeringsproucten. De grote HSBC bank reserveerde gewoon 2 miljard voor ‘regulatory’ problems. Standard Chartered schikte in New York voor $ 340 miljoen dollar verdachte transacties en verdubbelde dat later. Bovenstaande is slechts een greep uit alle boetes en schikkingen van banken. Opmerkelijk is dat de ene toezichthouder bij banken boetes int, terwijl de andere toezichthouder zegt dat het eigen vermogen omhoog moet. Ook aandeelhouders laten zich niet onbetuigd. De een doet mee aan een claimemissie, de ander wil geld zien. BankofAmerica schikte voor $ 2,4 miljard met aandeelhouders die meenden dat destijds voor de overname van MerrillLynch teveel was betaald en voor $ 335 miljoen met cliënten die zeiden dat ze op basis van hun ras een hogere hypotheekrente hadden moeten betalen dan anderen. Op het Londense kantoor van de Zwitserse bank UBS zorgde handelaar Kweku Adoboli vorig jaar door ongeautoriseerd handelen voor verliezen van zo’n twee miljard euro. De 32-jarige handelaar werd dit jaar veroordeeld tot zeven jaar gevangenisstraf. De bank zelf kreeg van de Britse markttoezichthouder ook nog eens een boete van 50 miljoen, omdat het bestuur dit had laten gebeuren. De Zwitserse banken toezichthouder (die geen boetes op kan leggen, want Zwitsers zijn verstandige mensen en vinden niet dat aandeelhouders dubbel moeten boeten als bestuurders fouten maken) legde UBS allerlei interne reguleringen op en zal ook een accountant aanstellen om te checken of die worden uitgevoerd. Op het Londense kantoor van de Amerikaanse bank JP MorganChase die zich altijd voorstond op zijn geavanceerde value-at -risk modellen, zorgde derivatenhandelaar Bruno Isksil voor een overwacht verlies van $ 5,8 miljard. De bank heeft een voormalige baas van Iksar aangeklaagd. Een interne commissie uit de raad van commissarissen onder leiding van Lee Raymond ,de voormalige ceo van Exxon, onderzoekt in hoeverre ceo James Dillon verantwoordelijk is. De bank heeft een nieuw value-at-risk model ingevoerd. In Londen kwam na twing jaar een van de oudste corporate governance affaires tot een closing toen voormalig bestuurder Asil Nadir van Polly Peck zich meldde bij justitie na zich al die tijd op het door Turkije bezette deel van het eiland Cyprus te hebben schuilgehouden. De boekhoudfraude bij Polly Peck in 1990 was een van de aanleidingen om de de eerste corporate governance commisie (Cadbury) op te richten, die in 1992 zijn verslag Financial Aspects of Corporate Governance publiceerde, dat sindsdien in vrijwel de hele wereld heeft geleid tot nadere rechten regelgeving. De 71 jarige Nasir kreeg wegens de miljoenen diefstal tien jaar gevangenisstraf, maar kan na vijf jaar vrijkomen. Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

10

Nyenrode Corporate Governance Instituut Bestuurders weg Er kunnen tal van redenen zijn waarom een bestuurder van een vennootschap moet vertrekken, zo bleek ook weer het afgelopen jaar. Soms wordt die reden gegeven, soms niet. Zo moest bij accountantsfirma Deloitte NL de kort daarvoor benoemde ceo aftreden toen bleek dat hij een aandelenbelang had in controle cliënten. Bij collega KPMG zag bestuursvoorzitter Dijkhuizen zelf af van een tweede termijn. Grontmij schorste een bestuurder: “De schorsing is gebaseerd op het functioneren en gedrag van de heer Schnoebelen als lid van de Raad van Bestuur, alsmede zijn gebrek aan medewerking aan de review van de financiële structuur van Grontmij”, aldus het persbericht. Wel bereikte de onderneming een akkoord met haar banken en grootaandeelhouders over herfinanciering, welke nodigwas na een nettoverlies van bijna 56 miljoen euro over boekjaar 2011. Witte Molen vertelde dat de raad van commissarissen bestuursvoorzitter Frans Faas had geschorst, maar vertelde niet waarom. Het Financieele Dagblad schreef dat Faas het veld had moeten ruimen vanwege een conflict tussen hem en grootaandeelhouder Peter Paul de Vries van Value8, waarop Value8 liet weten dat dit "apert onjuist" is. In de Verenigde Staten moest de ceo van Diamond Foods weg vanwege ‘accounting irregularities.’ Zeker twee jaarverslagen waren niet correct. Bij de Nederlandse financiële markten speler IMC zette de AFM een directielid uit functie. “In het licht van reacties van enkele aandeelhouders”, legde de raad van commissarissen van vastgoedfonds Wereldhave op 5 april een gewijzigd voorstel voor een nieuw bezoldigingsbeleid voor het bestuur op tafel. Een paar maanden later stapte ceo Hans Pars plotsklaps op na tegenvallende tweede kwartaalcijfers. Een duidelijke verklaring voor zijn vertrek bleef achterwege. Bij Van Lanchot Bankiers maakte de ceo zijn vertrek bekend nog voordat de raad van commissarissen zelfs maar de procedure om een opvolger te zoeken was begonnen. Nog mysterieuzer was de reden voor het vertrek van ceo Arnold Steenbakker bij Fugro in november. Niet alleen omdat hij pas in mei was benoemd, maar ook omdat verschil van inzicht over de te voeren strategie als reden werd gegeven. Steenbakker was echter in 2005 binnen gehaald speciaal met het idee dat hij ceo zou worden en toen hij van Fluor overstapte naar Fugro was zijn eerste taak een toekomstvisie voor het bedrijf te ontwikkelen. Randstad Holding meldde in november zonder redenen te geven het vertrek van bestuurder Brian Wilkinson, die in maart voor een tweede benoemingstermijn van vier jaar was voorgedragen, mede omdat hij “een waardevolle bijdrage had geleverd aan de Raad van Bestuur, met name gezien zijn lange ervaring in onze sector in het Verenigd Koninkrijk”. Bij Kendrion vertrok cfo Eiko Ris omdat hij zijn carrier elders wil voorztten. Hij was eind april nog herbenoemd. In het buitenland is men soms opener over de redenen voor bestuurswisselingen, of de procedure daarbij: Het bestuur van de Italiaanse verzekeraar Generali maakte op 1 juni bekend de volgende dag (zaterdag) bijeen te zullen komen om de ceo te ontslaan en deed beide.


11

Nyenrode Corporate Governance Instituut Het Duitse ThyssenKrupp maakte op 5 december bekend de Raad van Commissarissen te zullen vragen om drie leden van de raad van bestuur van hun functie te ontheffen per het einde van het jaar. Dit voorstel kwam van de nominatiecommissie van de Raad van Commissarissen ‘in nauwe samenspraak’ met de voorzitter van de Raad van Bestuur ,Heinrich Heisinger. Het vertrek van twee bestuurders had van doen met slechte resultaten van de staalgigant in de Verenigde Staten en in Brazilië. De aannames om daar fabrieken te bouwen waren te optimistisch gebleken. Het vertrek van de derde bestuurder, de heer Claassen, had van doen met beschuldigingen van omkoping en corruptie, zo maakte de onderneming bekend. Claasen had zelf al gevraagd om uit zijn functie ontheven te worden. Hij was onder andere verantwoordelijk voor compliance en corporate governance. Bij ’s wereld grootste goudproducent Barrick Gold ging het helemaal simpel. Daar in Canada werd ceo Aaron Regent ontslagen wegens ‘poor share-price performance’. Maar ja, daar is oprichter Peter Munk die het bedrijf via acquisities groot maakte, nog steeds de chairman. Ook andere ‘stakeholders’ kunnen een bestuurder tot aftreden dwingen. Bij de Amerikaanse wapenfabrikant Lockheed Martin moest de man die volgend jaar ceo zou worden vertrekken, omdat uitkwam dat hij een amoureuze relatie had met een ondergeschikte. Dat heeft misschien iets met de James Bond sfeer in het militair industrieel complex te maken. Het nieuws kwam naar buiten net toen de Russische minister van defensie ontslagen werd omdat zijn maîtresse wel erg rijk bleek te zijn geworden en CIA directeur Petreus zijn ontslag indiende omdat hij een affaire had. In januari trad de voorzitter van de Zwitserse centrale bank, Philip Hildebrand af, omdat hij niet kon bewijzen dat hij géén voorkennis had van valutahandel door zijn vrouw. Bij Schiphol wilde de grootste klant, KLM, dat de ceo vertrok, zo liet de luchtvaartmaatschappij via de Telegraaf weten. Daar gingen commissarissen niet op in. Wel zal Schiphol zijn klanten 15 mln terug betalen. Speciaal voor bankiers geldt dat ruzie met de externe toezichthouders fataal kan zijn. Dit leek voor de ceo van Citigroup Vikram Pandit de reden te zijn om af te treden. De board van de Zwitserse bank Credit Suisse zei in juni publiekelijk ‘wij steunen ceo’, toen deze met de toezichthouder in de clinch lag. Dat hielp maar in beperkte mate. De maand daarop moest de bank toch extra kapitaal aantrekken, zoals de centrale bank geëist had. Steun uitspreken raakt overigens wel in de mode. In juni verklaarde de board van autofabrikant Peugeot publiekelijk de ceo te steunen, toen die het met de Franse regering aan de stok leek te krijgen over regorganisaties. In maart had de board van het Franse Veolia via een persbericht bekend gemaakt: wij staan achter de strategie en achter de ceo. Dat was blijkbaar nodig. Bij de in winstwaarschuwingen grossierende Deense windmolenfabrikant Vestas vertrokken bijna alle bestuurders en commissarissen, behalve ceo Ditlev Engel. De nieuwe chairman Bert Norberg verklaarde achter hem te staan: “we have a great relationship.”


12

Nyenrode Corporate Governance Instituut Het omgekeerde kan voor bestuurders natuurlijk ook een reden zijn om te vertrekken. Ceo Harry Koorstra van PostNL maakte vlak voor de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering bekend dat hij opstapte wegens de moeizame relatie met Raad van Commissarissen, “onder andere […] over hoe je de diverse stakeholdersbelangen het best kan dienen.” Bij het Franse mediaconglomeraat Vivendi , waar veel aandeelhouders graag een opsplitsing zouden zien, werd de heer Boloré tegen de zin van de ceo voorgedragen als commissaris. Tien dagen later trad ceo Jean-Bernard Lévy af wegens “verschillen van visie over de strategische toekomst van de groep.” Bij het door commissarissen verkochte TNTExpress trad ceo MarieChristine Lombard af voordat het verkoopproces was afgerond. President commissaris Antony Burgmans liet in de krant weten dit niet netjes te vinden, waarop de vertrekkende ceo de volgende dag háár mening over commissarissen in de krant liet optekenen. Eerder dat jaar hadden commissarissen op verzoek van aandeelhouders het voorgestelde beloningsbeleid gewijzigd. Aandeelhouders vreesden dat bonusaandelen te snel zouden worden uitgekeerd na gestanddoening van het bod door UPS. Ruzie met aandeelhouders was bij beursfondsen het afgelopen jaar minder vaak reden voor bestuurders te vertrekken, al zijn er natuurlijk altijd uitzonderingen. Zo zei in de Verenigde Staten in mei een hedgefund tegen Yahoo, dat de ceo per maandag moest zijn ontslagen, want anders: “we will consider grounds for further action.” Het werd niet maandag, maar de ceo werd wel ontslagen. Met als pikant governance nieuwtje dat de nieuwe ceo – om eens een zeugma te gebruiken - niet alleen vrouw was, maar ook zwanger. Buiten de beurs is het kwader kersen eten met aandeelhouders, want die zijn daar gewoon de baas. Dat was voor ceo Ruud Sontag van Van Gansewinkel reden om te vertrekken. De officiële reden was verschil van inzicht met de Raad van Commissarissen, maar het was eigenlijk met de aandeelhouders. De twee onafhankelijke commissarissen Peter Berdowski en Cardel van den Driest steunden hem en stapten even later op. Commissarissen weg Onenigheid met de grootaandeelhouder was ook bij een andere niet genoteerde onderneming reden voor commissarissen om te vertrekken. Zo vielen in de raad van commissarissen van De Nederlandsche Bank met het vertrek van Gerard Kleisterlee in februari dit jaar weer een van vele vacatures open. De leegloop was begonnen toen de enige aandeelhouder – de Staat der Nederlanden – de door de Raad van Commissarissen gewenste opvolger van Nout Wellink terzijde had geschoven en zelf een eigen kandidaat benoemde. Ondanks dit agressieve aandeelhoudersactivisme bleken de vacatures makkelijk te vullen. Voormalig SER voorzitter Alexander Rinnooy Kan, gewend aan strijdende partners, werd de nieuwe president commissaris. Bij autofabrikant Spijker bleek de ceo de dominante partij. Alle drie de commissarissen plus de CFO stapten op.


13

Nyenrode Corporate Governance Instituut Bij de beursgenoteerde voetbalclub Ajax moest de rechter in hoger beroep eraan te pas komen om de Raad van Commissarissen op te schonen. Die hadden achterbaks gehandeld door de heren Van Gaal en Sturkeboom tot statutair directeur te benoemen, zonder hun medecommissaris Cruyf daarbij te betrekken. De commissarissen stapten op. De nieuwe kandidaten gingen op audiëntie bij de voetballegende en konden vervolgens aan de slag. Overigens vertellen ook in het buitenland commissarissen elkaar niet alles. Zo moest de chairman van het Amerikaanse Best Buy aftreden omdat hij zijn collega’s niet had verteld dat de ceo een relatie had met een werkneemster. In Engeland stapte de chairman van Barclays op toen de bank in opspraak raakte door als eerste te schikken inzake het ‘libor-schandaal’. Zijn offer bleek niet genoeg, ook de ceo moest aftreden. Bij NYSE Euronext vertrok commissaris Ricardo Salgado, een Portugees bankier, nadat veel aandeelhouders tegen zijn herbenoeming stemden omdat hij minder dan 75 procent van de vergaderingen had bijgewoond. Bij het Zweedse telefoonbedrijf TeliaSonera kondigde chairman Anders Narvinger aan niet meer voor herverkiezing beschikbaar te zijn nadat de grootste aandeelhouder, de Zweedse staat, hem niet meer zag zitten. Bankverzekeraar ING heeft laatste jaren veel moeite gedaan om mensen met bancaire ervaring in de raad van commissarissen te krijgen, maar raakte dit jaar twee van die experts kwijt. De zeer deskundige Aman Mehta stelde zich niet herverkiesbaar nadat stemadviesbureaus vonden dat hij te veel functies bekleedde. Sjoerd van Keulen liet nu vast weten om persoonlijke redenen volgend jaar af te zullen treden. Ook ‘om persoonlijke redenen’ vertrok commissaris Rob Boelen bij Ballast Nedam. Een nieuw snelheidsrecord aftreden is gezet door twee beoogde nieuwe commissarissen van NedSense Enterprises. Arco van Nieuwland en Cees van den Heijkant trokken hun kandidatuur in twee weken voor de aandeelhoudersvergadering waarip ze benoemd zouden worden. Dit vanwege een “gerezen verschil van mening met haar grootste aandeelhouder omtrent de toekomstige samenstelling van de RvC”. Project Holland Beheer is met 29,65 procent van de aandelen de grootste aandeelhouder van NedSense. Al deze perikelen in de top maken aandeelhouders natuurlijk nieuwsgierig naar wat daar nu precies gebeurt. De raad van commissarissen van beursgenoteerde ondernemingen zou meer betekenisvolle informatie moeten verstrekken over zijn werkzaamheden, vindt Eumedion dat daarnaast ook liever geen standaardteksten meer ziet opgenomen in het jaarverslag. Deze twee ‘speerpunten’ zal het beleggersplatform aan de orde stellen op de aandeelhoudersvergaderingen volgend jaar. Aandeelhouders activisme Begin dit jaar lieten Jana Capital en Alberta Investment Management aan TNTExpress weten dat ze graag enkele commissarissen zouden voordragen ter benoeming. De Centrale Ondernemingsraad reageerde met een oproep aan aandeelhouders om deze activisten niet te Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

14

Nyenrode Corporate Governance Instituut steunen. “Jana is uitsluitend gericht op het rendement op kerte termijn en niet op de algemene bedrijfsbelang. Het zijn net sprinkhanen die aan onze deur voorbij moeten gaan,” aldus de voorzitter van de COR. Ze zouden TNT in stukken willen hakken en dan verkopen. De Raad van Commissarissen verwierp het voorstel met als argument dat de kandidaten door Jana betaald werden , wat ze niet ‘onafhankelijk’ zou maken, zoals de wet vereist. Even later besloten de commissarissen in te gaan op een bod van UPS dat heel TNTExpress wilde kopen, maar vervolgens met de Europese Commissie in discussie moest over de vraag welke onderdelen uit oogpunt van mededinging moeten worden afgestoten. Ook trokken commissarissen hun eigen voorstel om de raad van commissarissen uit te breiden met Marcel Smits en Sjoerd van Keulen weer in. Bij Wessanen ging het omgekeerd. Daar vroeg het Amerikaanse Delta Partners, sinds kort houder van ruim 25% van de aandelen, de Raad van Commissarissen om een extra commissaris te benoemen en kwam zelf met een kandidaat: Rudy Kluiber, directeur van de Amerikaanse vermogensbeheerder GRT Capital Partners. Een goed idee vond de raad van commissarissen, die deze aanbeveling overnam en daartoe een bijzondere algemene vergadering uitschreef. Sommigen zien Delta als een aggressief hedgefund, maar Wessanen beschouwt Delta als “strategische partner die volledig achter de strategie van Wessanen staat om zich puur op biologisch voedsel in Europa te richten”. Misschien dat de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) daarom meent dat het systeem van de voordracht en benoeming van bestuurders en commissarissen in Nederland prima geregeld is. Op basis van een ‘peer review’ is de OESO van mening dat de wettelijke bepalingen over de benoeming van bestuurders en commissarissen, aangevuld met de bepalingen uit de Code Tabaksblat hierover, over het algemeen effectief zijn, mede door “a relatively active set of institutional investors within the market”. De OESO uitte wel kritiek op die ondernemingen die de invloed van aandeelhouders op het benoemingsproces beperken door in de statuten hoge drempels op te werpen. Dat zelfs de grootste bedrijven op moeten blijven letten, bleek toen een activistische belegger dit jaar een groot belang in voedsel- en wasmiddelengigant Procter & Gamble op bouwde om het bestuur aan te zetten tot betere prestaties. Hij zette zijn mening kracht bij door voor meer dan $ 2 miljard aandelen te kopen. In dezelfde sector waagde de Amerikaanse raider Nelson Peltz zelfs een actie in Franrkijk. Hij kocht één procent van Danone. Bij medicijnenmaker AstraZeneca vertrok ceo David Brennan nadat aandeelhouders op zijn vertrek hadden aangedrongen. Volgens hem was het echter zijn eigen besluit. Ook pensioenfondsen lieten zich niet onbetuigd. Het Nederlandse ambtenarenpensioenfonds ABP wenst niet langer te beleggen in de Amerikaanse warenhuisketen Walmart en de Chinese oliemaatschappij PetroChina. Het maakte begin dit jaar bekend alle aandelen in beide bedirjvebn van de hand te hebben gedaan.


15

Nyenrode Corporate Governance Instituut Die van WalMart omdat het werknemers tegenwerkt die zich willen organiseren in vakbonden. Die van PetroChina vanwege schending van mensenrechten in Birma en Soedan. Dichter bij huis had de Tweede Kamer oor voor de klachten van vakbonden en de Vereniging van bedrijfsartsen over de werkomstandigheden bij vestigingen van de Duitse supermarktketen Aldi, waar de werkdruk hoog is en sprake zou zijn van respectloos gedrag naar werknemers. Een governance probleem is een gesprek aan aanspreekpunt. Aldi heeft geen hoofdkantoor in Nederland, maar werkt via een groot aantal vennootschappen. Voor de fijnproevers was er in Italië nog een ‘proxyfight’ rond bouwbedrijf Impreglio waar de aanvaller de specifieke Italiaanse corporate governance regels het beste benutte en de strijd won. Bestuurdersbeloningen Aandeelhouders toonden zich dit jaar vooral actief als het ging om de beloningen van bestuurders. Zelfs doorgaans afzijdige institutionele beleggers roerden zich. Fidelity Worldwide Investments drong in juli via een brief bij 450 grote Europese ondernemingen aan op vereenvoudinging van belonging – en bonusregelingen. Ook wil de reusachtige vermogensbeheerder dat bestuurders die aandelen krijgen deze langer houden. Vijf jaar is wel het minimum maar Fidelity houdt vooral van ‘carreer shares’ die pas na pensionering mogen worden verkocht. Ook andere hele grote vermogensbeheerder zoals Blackrock spraken bedrijven aan over bestuursbeloningen. In de meeste landen hebben aandeelhouders daar bij beursgenoteerde ondernemingen niet veel over te zeggen. Maar dat gaat veranderen. In het Verenigd Koninkrijk wil men dat beursgenoteerde ondernemingen het beloningsbeleid voor hun bestuur voortaan verplicht ter bindende stemming voorleggen aan de vergadering van aandeelhouders, zoals dat in Nederland reeds het geval is. EU Commissaris Barnier van Interne Markt denkt erover zo’n verplichting dit op te nemen in zijn corporate governance hervormingspakket. In het verstandige Zwitserland, waar vier jaar lang een soms emotionele discussie over dit onderwerp is gevoerd, zal volgend jaar in een referendum aan de gehele bevolking de vraag worden voorgelegd of aandeelhouders moeten beslissen over beloningsbeleid. In Nederland hebben aandeelhouders deze last reeds te dragen en ze deden dat met verve. Zo werd het beloningsbeleid bij ITC Automatisering neerwaarts aangepast toen enkele grootaandeelhouders tijdens de algemene vergadering bezwaren uitten. Van Lanschot wilde het beloningsbeleid aanpassen op dezelfde bijzondere aandeelhouders vergadering waarop aandeelhouders officieel in kennis zouden worden gesteld van de voorgenomen benoeming van de heer Karl Guha tot nieuwe bestuursvoorzitter per 1 januari 2013. In de details bleek echter enig venijn te zitten. De nieuwe voorzitter had een welkomstpremie (‘golden hello’) bedongen van € 750.000 bruto ter compensatie van rechten die hij bij zijn voormalige werkgever op moest geven. Ook zou Van Lanschot nog de huur van zijn woning in Milaan doorbetalelen tot een maximum van € 58.500. Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

16

Nyenrode Corporate Governance Instituut Maar bankaandeelhouders zijn zuinig tegenwoordig en enkele van hen uitten vóór de vergadering reeds kritie. Deze leidde tot wijzigingen in het voorstel. Van Lanschot zal de huur niet vergoeden en president-commissaris Tom de Swaan sprak met de heer Guha “als nadere uitwerking” van de arbeidsovereenkomst af dat hij van de ‘golden hello’ ten minste € 250.000 zal beleggen in aandelen Van Lanschot die hij moet aanhouden tot ten minste het einde van zijn bestuursvoorzitterschap. Daarmee waren aandeelhouders tevreden. Bij PostNl zagen de bestuurders de bui al hangen, toen de Tweede Kamer in april een motie van SP-Kamerlid Gesthuizen aannam, waarin de regering werd verzocht “al het mogelijke in het werk te stellen om te komen tot terugbetaling van de uitgekeerde bonussen en het inperken van de salarissen van de bestuurders van PostNL”. Dat de regering al lang geen aandeelhouder van PostNl meer is, was voor de volksvertegenwoordiging geen reden om zich van inmenging in het bestuur van de vennootschap te onthouden. De Tweede Kamer hekelde vooral het besluit van de RvC van PostNL om het vaste salaris van twee PostNL-bestuurders in 2012 met 21 respectievelijk 10 procent te verhogen en om over boekjaar 2011 aan de bestuurders voor in totaal ruim 1 miljoen euro aan bonussen uit te keren, terwijl er duizenden werknemers van PostNL om bedrijfseconomische redenen moesten worden ontslagen. Over de in 2011 betaalde bedragen werd op de algemene vergadering niet meer gesproken nadat wat bij bridge een pre-emptief bod heet, werd uitgebracht door de nieuwe bestuursvoorzitter. Zij zei dat de bestuurders af zouden zien van hun variabele belonging over 2012. In Engeland kreeg een grote belegger een koekje van eigen deeg. Bij verzekeraar Aviva, zelf een actief aandeelhouder bij de ondernemingen waarin wordt belegd, stemden aandeelhouders in meerderheid tegen het beloningsbeleid. Even later vertrok de ceo. In de Verenigde Staten stemde algemene vergadering van Citicorp tegen het beloningsbeleid. Ook daar vertrok zoals gezegd even later de ceo. In Engeland zag de ceo van supermarktketen Tesco op eigen initiatief af van zijn bonus, na tegenvallende resultaten. Hij blijft. Nadat de fusie van NYSE Euronext en Deutsche Börse van Brussel niet door mocht gaan, kreeg de ceo van NYSE Eurnext een salarisverhoging én een bonus van zijn commissarissen, die blijkbaar vonden dat hij dat goed had gedaan. Ook hij blijft. Deutsche Börse heeft juridische stappen tegen Brussel aangekondigd. NYSE Euronext niet. De commissarissen van mijnbouw gigant Xstrata kregen te maken met een wel heel opmerkelijke boze aandeelhouder toen ze in de onderhandelingen over overname door grondstoffen handelaar Glencore voor hun eigen bestuurders bonussen van tegen de 200 miljoen binnen sleepten. Deze zogenaamde ‘retention premiums’ waren te gortig voor het normaal rustige investeringsfonds van de sultan van Qatar. Ze gingen van tafel. De sultan ging verder met het sponsoren van FC Barcelona, Paris St-Germain, Hamas, Al-jazeera, Syrische opstandelingen en andere hobbies


17

Nyenrode Corporate Governance Instituut Overnamestrijd In een nieuwe handtasjes strijd beschuldigde het Franse Hermès aanvaller LVMH ervan ‘insider trading’ te hebben gebruikt om belang op te bouwen. Justitie onderzoekt de zaak. In 2011 mocht Heineken van zijn joint-venture partner in Asia Pacific Brewery in Singapore niet bieden op de Australische collega Foster, die interessante posities heeft in de Aziatische markt. Foster werd toen voor ruim $ 10 miljard overgenomen door SABMiller, dat zichzelf in tien jaar van een kleine Zuidafrikaanse brouwer via overnames heeft weten om te vormen tot de nummer twee in de wereld. Dit jaar besloot Heineken die drempel voor expansie in Azië te slechten door partner Fraser & Neave uit te kopen. Over een prijs was men het snel eens, maar toen die opening zich voordeed probeerde een Thaise miljardair tussenbeide te komen. Diens Thai Bev bood meer. Het werd een interessante strijd die in de Nederlandse pers echter met grote distantie werd gevolgd. Shell bood $1,5 miljard in contanten voor het in Londen genoteerde Cove Energy dat aantrekkelijk is vanwege een 8,5 procent belang in een gasveld voor de kust van Mozambique, waar ook nog een villa van onze kroonprins te koop staat. Mozambique is net als Angola, een land dat Shell heeft gemist in zijn investeringsgolf van de afgelopen tien jaar. Hoe later de entree, des te hoger is echter de prijs. Shell moest hoog bieden, maar een Thais/Chinesese concurrent bood nog meer, waarop Shell de zaak liet lopen. Vervolgens gaf Shell $1,91 miljard uit voor een stukje van de schaliegasvelden in Texas die werden verkocht door Chesapeake, een Amerikaanse onderneming die zelf ook de nodige governance perikelen heeft doorgemaakt in het afgelopen jaar. Dichter bij huis speelde zich een hevig gevecht af tussen de Amsterdamse beursnieuweling Dockwise en Fairstar Heavy Transport, genoteerde aan de beurs van Oslo. Geen wapen werd geschuwd. Begin mei had Dockwise al 55 procent van de aandelen. Op de algemene vergadering vroeg Fairstar machtiging om nieuwe aandelen uit te geven, maar dat werd natuurlijk niet goedgekeurd. Ook een voorstel voor een nieuw beloningsbeleid met daarin een ‘chance of control’ premie van vijf jaarsalarissen voor de bestuurders werd afgekeurd. Herbenoeming van de accountant was het enige agendapunt dat werd goedgekerud. De directie van Fairstar klaagde over deze “opportunistische en vijandige houding” van de aandeelhouders. Het verplichte bod van Dockwise werd door de directie van Fairstar als veel te laag bestempeld. Volgens de nieuwe Nederlandse corporate governance code moet een aandeelhouder die iets wil agenderen eerst het bestuur een zogenaamde responstijd geven, die gebruikt kan worden voor nader beraad. Het bestuur van Fairstar bleek goed op de hoogte van deze best practice en wilde dat Dockwise zich daaraan zou houden. In het geniep had het bestuur van Fairstar echter ook gebruik gemaakt van een niet zo beste praktijk. Het had in China een vijfde schip besteld voor $ 110 miljoen, maar had die investering niet in het jaarverslag over 2011 opgenomen. Koper Dockwise kwam daar pas na gestanddoening van het bod achter. Accountant KPMG blijkbaar ook. Die trok de eerder verleende goedkeurende verklaring bij het jaarverslag over 2011 in. Website: www.nyenrode.nl/ncgi Contact: [email protected]

18

Nyenrode Corporate Governance Instituut Uit het eerste halfjaarbericht na de overname bleek dat twee voormalige bestuurders van Fairstar ruim $ 10 miljoen aan vertrekpremies hadden meegekregen. Nauwelijks was Dockwise van dit alles bekomen of Boskalis bracht een bod op de onderneming uit. De jager werd de prooi. “Als ze Fairstar niet hadden overgenomen, hadden we het nooit gedaan,” liet Boskalis voorman Peter Berdowski weten, “wij geloofden onvoldoende in Dockwise zelf.” Boskalis bood 17,20 per aandeel, ruim boven de beurskoers van 10,70 maar eveneens ruim onder de meer dan 21,00 waarop de onderneming in 2009 publiek ging. Boskalis hoeft echter niet hoger te bieden, omdat de onderneming in de gelukkige omstandigheid verkeerd als 30 procent aandeelhouder investeringsfonds HAL te hebben, die ook 30 procent in Dockwise houdt. Geboden contanten gaan van vestzak naar broekzak bij de HAL. Andere grote Dockwise aandeelhouders als Project Holland Fonds en Delta Lloyd verkeren voor zover bekend niet in deze gelukkige situatie. Misschien dat dit de directie van KPN aan het denken zet. Die kreeg dit jaar de Mexicaanse Carlos Slim als 30 procent aandeelhouder. Ook hij heeft meer 30 procent belangen. Op de beurs is niet ieder bedrijf een gewilde prooi. Drukkerijenexpoitant Roto Smeets Group maakte in zijn halfjaarbericht bekend zijn beschermingsconctructie tegen een vijandige overname op te heffen. Deze ‘Stichting Preferente aandelen Roto Smeets Group’ werd in 2000 opgericht en had sinds 2008 ook al de mogelijkheid om een enquêteprocedure tegen een bepaalde aandeelhouder of tegen de AVA te entameren, welke de wetgever nu voor alle Nederlandse ondernemingen mogelijk maakt. Roto Smeets vormt een leerzame casus om de voor- en nadelen van bescherming op een rij te zetten. De onderneming is twee decennia geleden naar de beurs gekomen omdat uitgever VNU afwilde van zijn drukkerijen die geen grote toekomst werd toegedacht. In 2010 en begin 2011 probeerde Riva Investments om Roto Smeets over te nemen, maar de beschermingsconctructies hoefden niet in werking te worden gezet. De overnemer zag was zijn plannen af vanwege de tegenvallende resultaten van de onderneming. (In die casus kan ook meteen de beurs-exit van VNU, ooit de grootste uitgever van Nederland, worden betrokken.) Nieuwste ontwikkelingen op corporate governance ‘Betrokken aandeelhouderschap’ is al een tijdje een modeterm in de corporate governance wereld, maar de nieuwste ontwikkeling op dit gebied lijkt te zijn dat ondernemingen hun klanten dwingen om aandeelhouder te worden. Dat lijkt tenminste de gedachte achter het ‘ASML Customer CoInvestment Program’. Klanten van de chipmachinefabrikant krijgen de mogelijkheid om deel te nemen teneinde de ontwikkeling van machines voor de nieuwste generatie chips te versnellen, maar het lijkt erop dat klanten die mogelijkheid maar beter kunnen benutten. ASML, dat zijn marktaandeel op basis van de huidige technologie richting de 100 procent ziet stijgen, deed hen ‘a offer they can’t refuse’. En het stemrecht op die aandelen is beperkt.


19

Nyenrode Corporate Governance Instituut Opvallend is dat deze nieuwe trend niet beperkt lijkt tot ondernemingen met een sterke marktpositie. De Japanse electronica fabricant Sharp moest dit jaar melden niet zeker te zijn van de continuïteit van de onderneming, maar is ook in onderhandeling met afnemers en toeleveranciers onder wie Hon Hai uit Taiwan om deel te nemen in het kapitaal. In ruil krijgen ze technologische expertise over LCD technologie en waarschijnlijk ook meer zeggenschap dan de nieuwe aandeelhouders van ASML.

Artikelen en columns gepubliceerd op de website en in de nieuwsbrief van het NCGI weerspiegelen niet per definitie een algemene visie van het NCGI maar worden door auteurs op persoonlijke titel geschreven. Wenst u te reageren dan kan dat naar [email protected]


20

Nyenrode Corporate Governance Instituut

Recommend Documents