nv Thuis Wijs omgaan met je gezinsbudget

nv Thuis Wijs omgaan met je gezinsbudget

1122 NV Thuis PRO-versie

ADC commv © VEWA 2011

2


NV

Thuis

.

Wijs omgaan met je gezinsbudget (en de wereld een dienst bewijzen).

Alphonse Degryse, ADC commv



3


U heeft een PRO-versie van de syllabus nv Thuis in handen. Het PRO-programma van nv Thuis is opgevat als een Train the trainer versie. Naast tijd en aandacht voor de inhoud zal hier dus ook extra aandacht worden besteed aan instrumenten en methoden om het gewenste doel te bereiken. We richten ons hiermee tot u die professioneel advies geven of eerste lijnshulp bieden aan particulieren die zich zorgen maken om hun budget. Het gaat om hulp in de eerste lijn: de particulieren tot wie u zich richt zijn niet noodzakelijk mensen die financieel in nesten zitten. We zijn nog ver van de fase van schuldherschikking of schuldbemiddeling. Er is nog geen acute professionele hulp inzake budgetbeheer ingepland. Het doel van deze PRO-versie is u instrumenten en informatie aan te bieden die u toelaten uw advies nog beter af te stemmen op de dagelijks behoeften van uw klanten.

De oorspronkelijke versie van dit programma richtte zich tot de werkelijke particuliere doelgroep: vrouwen en mannen die in het dagelijks leven een verantwoordelijkheid dragen voor het gezinsbudget, en het gevoel hebben dat er méér in zit. Het doel van het programma is geïnteresseerden inzicht en instrumenten aan TE bieden om beter met het gezinsbudget om te gaan. Beter? Niet meteen een woord dat voor iedereen hetzelfde betekent. Laat zeggen dat beter voor ons betekent meer doen met evenveel, misschien zelfs met minder. In de Anglosaksische literatuur vind je wel 's de term Financial Literacy, letterlijk financiële geletterdheid. We geven de voorkeur aan Wise Money Choices, vrij vertaald wijs omgaan met je (gezins)budget. Achter deze wijs en gezond gaan een aantal competenties schuil die dit programma wil ontwikkelen en stimuleren. Het resultaat zou kunnen zijn dat mensen budgetvriendelijker beslissingen nemen op een (niet toevallig) milieubewuster manier. Niet toevallig, want de hele heisa rond energie en mobiliteit heeft niet enkel een CO2 effect (Kyoto) maar is meteen ook voelbaar in de geldbeugel. En wie kan er nu wat op tegen hebben wanneer we milieuzorg gebruiken om betere financiële keuzes te motiveren? Het programma wordt hierdoor wat meer ontspannen: het gaat niet langer enkel om geld (voor sommige deelnemers is openlijk hierover praten soms een beetje gênant), maar ook om milieu... Het programma krijgt hierdoor ook een speelser effect, en de link met Kyoto laat toe oefeningen in een zeer praktisch kader te plaatsen en in een open sfeer te bespreken: energie in huis en onderweg... Om dezelfde redenen is ook de titel gekozen: nv Thuis. Hiermee willen we het gevoel creëren dat zorg dragen voor een budget niet een gênante bedoening is, maar juist heel erg professioneel. We maken meteen van alle VVA Verantwoordelijken voor aankoop rond de tafel.... Financieel directeurs van de nv Thuis!



4


Waarin verschilt deze versie van de doelgroepversie? •

In de syllabus vindt u vooreerst alle informatie terug die we nuttig achten om, aangepast aan de omstandigheden, te gebruiken bij klanten.

•

Het gaat dan niet enkel over informatie en financiële inzichten. We geloven dat het creëren van een positief draagvlak voor spaarzaamheid leidt tot een groter engagement, en dus een grotere kans dan inspanningen worden gedaan en vol gehouden. Fierheid creëren over spaarzaam gedrag.

•

In de PRO-versie is een uitgebreid hoofdstuk opgenomen Motiverend (bege)leiding) geven.

•

Maar er is méér: de PRO-bibliografie bevat een aantal brondvermeldingen die u toelaten extra documentatie op te halen of informatie in te winnen rond onderwerpen.

•

In de PRO-bijlage staan werkvormen vermeld die een spontane communicatie kunnen stimuleren. Ze kunnen helpen bij het losmaken van de discussie.

We wensen u heel veel succes bij uw volgende budgetadvies!

Stell dir vor es ist Krieg und keiner geht hin Origineel: Sometime they'll give a war and nobody will come Carl Sandburg in de gedichtenbundel ž The People, Yes", 1936



5


De nv Thuis

Rondkomen met je maandelijks loon, je hele huishouden draaiende houden en toch eens iets extra voor jezelf kunnen kopen¦ Het lijkt mooi op papier en de succesverhalen in de magazines klinken aantrekkelijk. Probeer je het echter zelf, dan zie je gegarandeerd dat jij wel in het rood gaat, dat die extraatjes altijd duur uitvallen, en achteraf heb je niet dat goeie gevoel. Het lijkt soms onoverkomelijk. Een goed beheer van je geldzaken kan flink helpen. Het begint met een eerlijke kijk op wat je verdient, wat je elke maand móet uitgeven (vaste kosten) en wat je elke maand kán uitgeven. Als je alles op een rijtje durft zetten, zie je veel beter waar je echt kan op besparen, wat je als pure luxe kan inruilen voor iets goedkoper, enz¦ Wat zou je ervan denken als je morgen visitekaartjes krijgt met daarop M. ... of Mevr. ..., Financieel Directeur van de naamloze vennootschap Thuis. Welke functiebeschrijving zou er bij zo'n visitekaartje horen? Wat zouden jouw taken kunnen zijn in deze nv, naamloze vennootschap? We ontleenden de opsomming hierna aan een échte job beschrijving van een professionele financieel directeur.

•

de leiding over de financiële afdeling

•

In nauw overleg met de Algemeen Directeur instaan voor de financiële opvolging en organisatie. Je bepaalt de financiële parameters en stemt die af op de behoeften en situaties

•

Als financieel eindverantwoordelijke verzeker je de optimalisatie van administratieve processen en procedures, en de kwaliteit van de informatie inzake kosten, inkomsten en resultaten

•

Als lid van het directiecomité werk je beleidsondersteunend en adviseert de Algemeen Directeur en de Raad van Bestuur voor het financieel beleid op korte en lange termijn

•

Uiteraard is ook een belangrijke rol weggelegd in het kader van het volledig aankoopbeleid

•

Je verzorgt de externe relaties met ondermeer de banken en overheidsinstanties



6


Te gek? Toch is dit de functiebeschrijving van een financieel directeur, zo uit de praktijk gegrepen. Herken je hierin jouw dagelijkse rol? Als je naar de kern gaat van de zaak is er weinig écht verschil tussen het financieel leiden van een bedrijf en het financieel leiden van een gezin. •

Bedrijf en gezin willen beiden dingen doen, en hiervoor moeten ze geld uitgeven. Kosten

•

bij beiden komt geld in het laatje uit verschillende bronnen. Inkomsten

•

Beiden proberen ze op het einde van de rekening geld over te hebben voor uitbreiding en toekomstige plannen, als reserve of gewoon een appeltje voor de dorst. Positieve resultaten

•

ze willen geen van beiden onprettige verrassingen die er zouden voor zorgen dat er plots geld te kort is of dat er drastisch moet worden ingegrepen. Er zal met visie moeten worden gepland.

•

Hoe beter beiden zicht hebben op hun rekeningen, des te sterker ze in hun schoenen staan wanneer ze met financiers, zoals bankiers gaan praten, bv. over een lening of schuldherschikking

In dit programma zullen we daarom het budgetplan structuur geven en in vraag stellen van de nv Thuis, Jouw nv Thuis!

Het opmaken en later uitvoeren van een budgetplan doet beroep op een aantal van jouw bekwaamheden (competenties), zoals •

de wil om een goed plan op te stellen. Planning kost moeite.

•

Discipline en regelmaat om je aan je plan te houden. De verleidingen om onderweg af te wijken kunnen groot zijn. Het is jouw plan, dus ook jouw verantwoordelijkheid om het tot een goed einde te brengen

•

visie: je moet nadenken over wat jij persoonlijk precies wil, op korte en op lange termijn. Wat heb ik vandaag, wat wil ik vandaag, wat binnen een jaar, wat binnen 5 jaar? Wat is mijn doel, mijn objectief?



7


•

gezond verstand: het heeft namelijk ook geen zin om luchtkastelen te bouwen die helemaal niet haalbaar zijn. Je geraakt er door ontmoedigd en houdt ook het goede deel van je plan niet vol. Beter kleine stapjes die haalbaar zijn, zodat je ook het plezier beleeft van al die kleine succesjes. Ze zullen je kracht geven om verder te doen. Dromen maar met je voeten op de grond blijven

•

sociale vaardigheid en communicatie: jouw plan treft waarschijnlijk niet enkel jou. Het treft ook je man of vrouw, je kinderen, misschien andere mensen. Zelfs al maak je een schitterend plan, als niemand om je heen begrijpt waarom je beslissingen neemt of dingen (niet) doet of (niet) toe staat is jouw plan gedoemd om gedwarsboomd te worden. Probeer zo ver als kan je directe omgeving te betrekken in je overwegingen en keuzes. Door hen inspraak te geven deel je ook verantwoordelijkheid met hen. Hierdoor zal je plan beter gedragen worden door iedereen. Beloon jezelf en je omgeving voor de geleverde inspanningen: waardeer hen, voorzie een extraatje, zeg ook wanneer het goéd is..

Onnodig erbij te vermelden dat er geen twee gelijke nv Thuis zijn. Twee bedrijven zijn nooit gelijk aan elkaar. De gezinssamenstelling, de woonomstandigheden, de structuur van kosten en inkomsten... Het plan van je buurman gebruiken omdat je denkt dat hij zoveel slimmer is zal nooit lukken; Jouw plan of geen plan! .



8


INHOUD

1 Omgaan met geld kan op veel manieren....................................................................... 13 1.1 Behoeften en gedrevenheid. Maslov. ......................................................................................... 16 1.2 Huishoudbudgetonderzoek. ........................................................................................................ 20

2 Budgetplan en resultaatrekening? ................................................................................ 23 2.1 Indexkorf en inflatie. ................................................................................................................... 23 2.2 Kosten. ......................................................................................................................................... 27 2.2.1 Regelmatige (vaste) en variabele kosten. Een overzicht...................................................... 29 2.2.2 Leningen: investeringen en afschrijvingen. Schulden. Een overzicht. ................................. 32 2.3 Inkomsten. ................................................................................................................................... 35 2.3.1 Inkomsten. Een overzicht. .................................................................................................... 37 2.3.2 Loon: van bruto naar netto besteedbaar. ............................................................................ 39



9


2.4 Geblokkeerde reserves................................................................................................................ 43 2.5 Persoonsbelastingen. .................................................................................................................. 44 2.6 Jaaroverzicht resultaatrekening. Budget in evenwicht. .............................................................. 48 2.7 Checklist gezinsbudget. Indicatoren voor een ontsporend budgetbeheer. ................................ 52

3 Persoonlijk budgetplan. Een 5-stappenplan. ................................................................. 54

4 Dagelijks beheer van het budget. ................................................................................. 56 4.1 Uit het leven gegrepen. ............................................................................................................... 58 4.2 De verleiding van marketing. Gecreëerde verwachtingen. ......................................................... 61 4.3 De Bankier maakt het je gemakkelijk. ......................................................................................... 64 4.4 Leefbare zuinigheid in de nv Thuis. De Kyoto les. ....................................................................... 69 4.5 Budgetbegeleiding. Begeleid budgetbeheer en schuldbemiddeling. ......................................... 77

5 Motiverend (bege)leiding geven. .................................................................................. 81 5.1 Motivatie of motiveren? ............................................................................................................. 83 5.2 Temperament en persoonlijkheid? ............................................................................................. 85 5.2.1 MBTI Myers-Briggs Type Indicator. ...................................................................................... 86 5.2.2 Keirsey Temperament Sorter. .............................................................................................. 93 5.2.3 Vier typologieën van R. Williams. ......................................................................................... 97 5.2.4 Kernkwaliteiten: Ofman. ...................................................................................................... 99 5.3 Wat drijft mensen? .................................................................................................................... 104 5.3.1 Willen kunnen durven doen. .............................................................................................. 104 5.3.2 Give them ownership. De Zelfsturende organisatie TEAMs............................................... 105 5.3.3 De hele wereld ziet het behalve jij: het JOHARI venster. ................................................... 107 5.3.4 De vierde peiler. De Vork van Vandamme. ........................................................................ 110 5.4 Wat is coachend leiding geven? ................................................................................................ 111 5.5 (Situationeel) leiderschap.......................................................................................................... 114 5.5.1 De Mens is een onredelijk wezen....................................................................................... 116 5.5.2 Leiderschapstijlen. .............................................................................................................. 117

6 PRO-Bibliografie en referenties. .................................................................................122 1122 NV Thuis PRO-versie


10


7 PRO-bijlagen. ..............................................................................................................129 7.1 Visitekaartje nv Thuis. ............................................................................................................... 129 7.2 Werkbladenset. ......................................................................................................................... 130 7.2.1 22101 voedingsmiddelen en dranken. ............................................................................... 130 7.2.2 22102 tabak. ....................................................................................................................... 131 7.2.3 22103 kleding en schoeisel................................................................................................. 132 7.2.4 22104 huisvesting, EGW ..................................................................................................... 133 7.2.5 22105 stoffering, huishoudelijke apparaten en dagelijks onderhoud woning .................. 134 7.2.6 22106 gezondheid .............................................................................................................. 135 7.2.7 22107 vervoer .................................................................................................................... 136 7.2.8 22108 communicatie .......................................................................................................... 137 7.2.9 22109 recreatie en cultuur ................................................................................................. 138 7.2.10 22110 onderwijs ............................................................................................................... 139 7.2.11 22111 HoReCa .................................................................................................................. 140 7.2.12 22112 Diverse goederen en diensten .............................................................................. 141 7.2.13 22113 lonen en vergoedingen.......................................................................................... 142 7.2.14 22114 extra variabel ......................................................................................................... 143 7.2.15 222 leningen, investeringen, afschrijvingen en schulden ................................................ 144 7.2.16 231 inkomsten .................................................................................................................. 145 7.2.17 26a jaaroverzicht kosten .................................................................................................. 146 7.2.18 26b resultaatrekening ...................................................................................................... 147 7.3 Microsoft Gezinsbudget per maand. ......................................................................................... 148 7.4 Observatorium Krediet en Schuldenlast. .................................................................................. 155 7.5 Fotogalerij.................................................................................................................................. 164 7.6 Publieke brochures, folders en informatie................................................................................ 168 7.6.1 www.eandis.be ................................................................................................................... 168 7.6.2 www.energiesparen.be ...................................................................................................... 171 7.6.3 www.1700.be ..................................................................................................................... 172 7.6.4 www.rechtenverkenner.be ................................................................................................ 173 7.6.5 www.vreg.be ...................................................................................................................... 174 7.6.6 www.energievreters.be...................................................................................................... 176 7.7 Armoedebarometer................................................................................................................... 178



11




12


1 Omgaan met geld kan op veel manieren. Lees ook: Dagelijks beheer van het budget. God schept de dag en moeder...

Het zou zo eenvoudig kunnen zijn. Als we nu 's oneindig veel méér zouden verdienen dan we uitgeven, dan moesten we niet plannen... Dat denk je maar… Zelfs de grootsten der aarde hebben nooit geld genoeg als ze aan alle grillen toegeven. In de recente popgeschiedenis is er het voor zich sprekend voorbeeld van Michael Jackson... Tijdens zijn leven is het vaak gezegd: Michael Jackson is een miljonair die geld uitgeeft als een miljardair. De overleden King of Pop liet dan ook een enorme schuld na - schattingen van 500 miljoen dollar doen de ronde, zo meldde ooit The Times. De financiële problemen van Jackson dateren al van de jaren tachtig, toen hij zijn wildste fantasieën werkelijkheid liet worden en hij ieder jaar zo'n 20 tot 30 miljoen dollar meer uitgaf dan hij verdiende. Het was de tijd dat hij bijna 20 miljoen dollar neertelde voor zijn landgoed Neverland... Het is dus mogelijk 20 miljoen dollar per jaar méér uit te geven dan je verdient...? Michael Jackson liet aan de schuldeisers natuurlijk formidabele mogelijkheden, zowel tijdens zijn leven als nu na zijn dood om deze schulden te recupereren. Waarschijnlijk zouden de banken met jou en mij veel minder geduld hebben, en we hebben ook veel minder machtige vrienden, dus kunnen we maar beter zorgen dat de deurwaarder straks niet aan onze deur staat!

Nul-gebaseerd budget

Je zou misschien de kraan van de uitgaven helemaal dicht kunnen draaien. Dat is wat volgens de legende Diogenes rond 350 voor Christus al deed.



13


Volgens een populaire legende sliep hij buiten in een ton. Aangezien hij leefde als een hond, kreeg hij uiteindelijk ook de bijnaam hond. Zijn enige bezittingen waren een mantel, een kom om uit te eten en een nap om uit te drinken. Op klaarlichte dag zou hij op een marktplein met een lantaarn naar een mens gezocht hebben (waarmee hij een waarachtig oprecht persoon bedoelde). Nadat hij iemand een stuk brood zag gebruiken als bord en zijn handen als nap, ontdeed hij zich ook van kom en nap. Even terzijde: een brood als bord is niet uit de lucht gegrepen, denk aan een... Pizza. Volgens een ander populair verhaal was Alexander de Grote zeer geïnteresseerd in Diogenes. Hij maakte volgens dat verhaal een lange reis om hem te ontmoeten. Toen Alexander hem op een zonnige dag aantrof vroeg hij aan hem wat hij wilde hebben. Hij kon alles krijgen. Diogenes zei toen half ontwijkend, waarschijnlijk beducht voor een conflict met de licht ontvlambare veroveraar: Als ik alles kan krijgen, wil je dan een stap opzij doen, want je staat voor de zon. Hierop zei Alexander: Als ik Alexander niet was, zou ik Diogenes willen zijn. Diogenes zei daarop: Als ik Diogenes niet was, zou ik ook Diogenes willen zijn. Met weinig tevreden...

Ik denk niet dat genoegen nemen met niets een optie is. Budgetplanning heeft niet de bedoeling je alle leuke en prettige dingen te ontzeggen, maar er juist voor te zorgen dat hiervoor centen voorzien zijn, en je ook weet hoeveel.

Historisch budgeteren: elk jaar en elke maand een budget zoals de vorige keer

Je zou kunnen denken dat een budget opmaken op basis van ervaringen van vorige maanden en jaren toch wel moet volstaan. Dat is echter maar ten dele wààr. De kost van veel alledaagse dingen blijft niet stil staan, je gezinsstructuur verandert, inkomsten kunnen wijzigen… •

Een pakje sigaretten kostte in 1970 12Bfr (of 30 cent), hetzelfde pakje sigaretten kost vandaag 200Bfr (5.00 EUR). Dat wil zeggen dat je met 5.00 EUR in 1970 15 pakjes sigaretten kon kopen, vandaag één. Koopkracht noemen we dat. Je budget van 1970 zal niet meer volstaan...

•

Maar misschien hoeft dat ook helemaal niet meer, want je bent sinds jaren gestopt met roken!

•

Alleen, in 1970 had je geen GSM, geen internet, geen kabeltelevisie, geen kinderen.



14


Besluit: alles verandert constant, zowel de prijzen als wat jij nodig hebt, en zelfs de samenstelling van je gezin. Budgeteren op basis van voorgaande jaren gaat dus van fout naar fouter.

Budget met visie De nv Thuis heeft behoefte aan budget met visie, met zin voor haalbaarheid plannen voor de toekomst, maar niet zonder lessen te trekken uit het verleden.

stap 1 Een goed plan maken start op een onbeschreven vel papier, dus zonder vooroordelen. Niet dat kan ik toch niet, dat lukt me nooit, dat is niets voor ons. Start met het verzamelen van alle mogelijke informatie die van belang kan zijn. We zullen deze informatie indelen in soorten, we zullen er cijfers en data (wanneer, hoe dikwijls) op kleven. Maar ook: de naam van winkels, van leveranciers. We zullen informatie verzamelen over àndere aanbieders die iets gelijkaardig aanbieden: àndere winkels, àndere verzekeraars,...

stap 2 Kosten en inkomsten zijn niet steeds maandelijks: een verzekering kan één keer per jaar worden betaald een afrekening met de belastingen komt pas 2 jaar na het indienen ervan* een loon kan misschien wekelijks. Hoe geraak je daar nog aan uit? We zullen alle EURO’s uitgaven en inkomsten moeten herleiden naar eenzelfde periode, in dit geval maandelijks. * de inkomsten van het inkomstenjaar 2010 worden belast in het aanslagjaar 2011 waarvan je de afrekening krijgt in 2012

stap 3 Een belangrijk moment is het samenbrengen van inkomsten en uitgaven, de resultaatrekening. Klopt het plaatje? Als we alle maandelijkse kosten vergelijken met alle maandelijkse inkomsten, zijn er dan genoeg inkomsten om de kosten te dekken? Met andere woorden: hebben we een positief resultaat?



15


stap 4 Maar zelfs al zou de rekening positief zijn, er blijft ons nog een belangrijke, en permanente taak: de rekeningen beheren als een goede huisvader (ook als dat een huismoeder is). Beheren is meer dan erover waken dat het plaatje klopt. Het is met een gezond gevoel voor argwaan steeds op vinkeslag liggen of er geen zaakjes kunnen worden gedaan. Waar kan ik snoeien in de kosten? Waar kan ik extra inkomsten halen? Ieder moet voor zich bepalen hoeveel inspanningen hij hiervoor wil doen.

Wees zeer voorzichtig met vooruitzichten, bv. zicht op een nieuwe baan, of zicht op een goedkopere lening. In budgetering is het woord waarschijnlijk een dodelijk gif: wat niet is blijft speculatie. Werk jezelf niet in nesten door al te beginnen plannen op basis van een rekening die nog niet rond is. Je mag natuurlijk wel een soort schaduwplanning maken hoe zou het resultaat er uit zien als... Maar blijf intussen met je voeten op de grond.

Een budgetplan lééft, omdat de wereld om ons heen permanent in beweging is: prijzen veranderen, inkomsten en kosten vallen weg of komen er plots bij, gezondheid is een kostbaar goed, wat als je dan 's ziek wordt,... Een budgetplan is dus niet iets wat je een keer maakt, en dan zonder aanpassing in de kast stopt. Je kan maar beter regelmatig nakijken of alles nog wel is zoals het voorzien was. Actieve budgetopvolging dus, niet historisch budgeteren.

1.1 Behoeften en gedrevenheid. Maslov. Lees ook: De verleiding van marketing. Gecreëerde verwachtingen.

We doen wat we doen, maar waarom? Uit een vorm van gedrevenheid, maar zeker ook omdat we elementaire noden hebben, zoals onderdak en voeding. Elke mens heeft behoefte aan, verlangt naar en heeft recht op méér. Behoeften zijn voor een deel universeel in de wereld en de geschiedenis, terwijl andere duidelijk cultuurgebonden zijn en het product van hun tijd.



16


Kijken we even naar werknemers anno 2012. Jonge mensen leven in een andere wereld, een beeldcultuur in plaats van en tekstcultuur. Ze zijn omringd door hulpmiddelen, die hen stimuleren tot snelle impulsieve respons. Ze zijn dus geconditioneerd op oppervlakkige multitasking. Jongeren gaan ook oppervlakkiger met geld om. Status spreekt hen minder aan (mooi kostuum, visitekaartje, chique bureau, carriëreladder...). Ze willen meer quality time, flexibiliteit, impact. Vinden ze die niet bij een werkgever, dan gaan ze elders... Ouderen begrijpen dit niet, en kennen trouwens de leefwereld van jongeren niet. Jongeren kennen de leefwereld van ouderen wél, maar ze interesseren er zich niet aan. Dit maakt het voor leidinggevenden (zelf dikwijls ouderen) niet gemakkelijker...

Abraham Maslow Abraham Maslow, een Amerikaans psycholoog uit de jaren '60 en een van de bekendste vertegenwoordigers van de humanistische psychologie, schreef hierover de theorie van het verwezenlijken van vijf behoeftenniveaus. Volgens Maslow komt maar een klein percentage van de mensheid toe aan volledige zelfontplooiing. Dat komt omdat mensen in vorige fasen blijven steken, omdat ze nog veel energie nodig hebben voor zelfhandhaving, voor hun zelfvertrouwen, voor hun struggle for life. Zolang je je energie nodig hebt voor de strijd om het bestaan heb je je energie niet vrij beschikbaar om te besteden aan je beschikbare potentieel, aan je menselijke mogelijkheden. Zelfontwikkeling is volgens de psychologen van de humanistische psychologie de kern van het menszijn. De natuur van ieder mens is er op uit zijn mogelijkheden en talenten tot ontplooiing te brengen. Dat geldt zowel op sociaal gebied (vriendschap met vrienden en vriendinnen) als op maatschappelijk gebied (schoolopleiding, baan, enz.). Er zijn echter veel belemmeringen die ons er van afhouden werkelijk uit onszelf te halen wat er in zit. Als we die belemmeringen weg zouden kunnen nemen, dan zouden er oneindig veel meer mogelijkheden kunnen worden gerealiseerd. We benutten nu veelal slechts een fractie van onze mogelijkheden.

Van de vele belemmeringen zijn financiële beperkingen er slechts ééntje...

Vijf behoefteniveaus in menselijk gedrag



17


primaire biologische behoeften. Mensen hebben allereerst behoefte aan eten, drinken, zuurstof, kleding, onderdak, enz. Dit fysiologische niveau is primair. Als hieraan niet in voldoende mate wordt voldaan wordt de ontwikkeling van de hogere niveaus belemmerd. Een kind in een ontwikkelingsland dat honger heeft zal zijn aandacht niet lang gericht kunnen houden op leren op school, de behoefte aan voedsel is sterker, vraagt voortdurend aandacht. Iemand die zuurstoftekort heeft zal eerst aan de behoefte aan zuurstof willen en moeten voldoen om te overleven.

veiligheidsbehoeften (waaronder ook de behoefte aan bestaanszekerheid). Als aan de fysiologische behoeften is voldaan komt de behoefte aan veiligheid opsteken. Een baby heeft niet alleen melk nodig, maar ook koestering, warmte, liefde, een vast ritme, regelmaat, orde, stabiliteit, rust. Door onverwachte, onvoorspelbare gebeurtenissen, of door inconsequent gedrag raken kinderen in de war, worden ze angstig. Slechts als aan de fysiologische en veiligheidsbehoeften is voldaan kan vertrouwen ontstaan in zijn omgeving, en ook in zichzelf. Dit geldt net zo goed voor volwassenen: de drang naar zekerheid, het bekende is dikwijls sterker dan het perspectief dat door verandering geboden wordt: verandering lijkt op bedreiging. Je haalt mensen uit hun gewoonten en comfortzone. Let maar even op de weerstand die ontstaat bij het onbekende. Dit is meteen een belangrijke hindernis wanneer je mensen wil mee nemen op een traject van verandering, bv. in het beheer van hun centen.

sociale behoeften Behoefte aan liefde, en de behoefte ergens bij te horen. Onder liefde kan daarbij worden verstaan: erg goed begrepen en geheel aanvaard worden. Liefde impliceert een gezonde, tedere betrekking tussen mensen die wederkerig vertrouwen inhoudt. In de juiste relatie is er geen vrees, verdedigingsmiddelen zijn weggevallen. Liefde wordt vaak aangetast als je bang bent dat je zwakheden en gebreken ontdekt zullen worden, en er misbruik van zal worden gemaakt. Het kind en de mens in het algemeen heeft behoefte aan een band met de mensen om hem heen. Met name ontstaat de behoefte aan een plaats in de groep. Clubs bieden bijvoorbeeld een min of meer veilige oefenplaats voor het ontwikkelen van sociaal gedrag in een gemeenschap. Met de behoefte aan liefde wordt zowel de behoefte aan het ontvangen van liefde als de behoefte aan het geven van liefde bedoeld. Het is ook belangrijk om te leren een bijdrage te leveren aan een gemeenschap; bijvoorbeeld in eerste instantie aan het gezin, en vervolgens aan groepen. Dat geeft ook weer een goed gevoel terug.



18


erkenning en waardering. Waardering voor jezelf (zelfrespect, zelfvertrouwen) is de basis voor het kunnen geven van waardering aan anderen. - zelfwaardering, verlangen naar zelfvertrouwen vanwege waardering voor jezelf, je succes, zelfwaardering voor wie je bent; dit houdt ook in: verlangen naar vrijheid, onafhankelijkheid, verlangen een eigen individu te zijn, en zelfwaardering voor wat je in dit opzicht al hebt bereikt; - waardering door anderen: respect, aanvaarding, erkenning als persoon, erkenning op grond van kwaliteiten, verwerven van een bepaalde status, een 'eigen plaats' in de groep op grond van je 'jou-zijn', op grond van wie je bent.

zelfontwikkeling.. Het verlangen om meer en meer te worden wie je in aanleg al bent. Onze potentiële mogelijkheden zijn groot. Als aan de vorige niveaus is voldaan zullen we pas echt toekomen aan de volledige ontplooiing van ons zelf. Er zijn dan geen angsten meer die ons belemmeren. We voelen ons niet meer beknot door onze strijd om een plaats in de groep. We voelen ons vrij van angst, en vrij van de waardering of beoordeling van anderen. Op basis van het bereikte zelfvertrouwen komen we, als vrij mens, toe om te realiseren wat in ons is, zonder belemmeringen van binnen (in onszelf) of van buitenaf. Het is het niveau van de vrije zelfontplooiing.

Jouw persoonlijke situatie Doen vraagt middelen, ook geld. Daarom maakten we in het kader van dit thema even een sprongetje naar Maslov en zijn theorie. Ze staaft waarom we binnen een gezinsbudgetplanning oog zouden hebben voor méér dan enkel primaire, dit is overlevingsbehoeften, behoeften zoals eten en drinken, en een dak boven je hoofd. Een gezinsbudget moet ook een beetje ruimte laten voor andere behoeften, en dat voor elk van de leden van het gezin. Leven moet leuk blijven! Sociale behoeften, erkenning, waardering, zelfontwikkeling zijn menselijke behoeften die je niet kan negeren. Hieraan voorbij gaan werkt contraproductief. Voor zover het gezinsbudget hier een belemmering zou zijn zullen we proberen met een goede planning en beheer te komen tot meer ruimte teneinde meer behoeften te kunnen waar maken.



19


1.2 Huishoudbudgetonderzoek. bron: FOD Economie - Algemene directie Statistiek en Economische Informatie

Het huishoudbudgetonderzoek (HBO, HBS in Engels) schat elk jaar de uitgaven van de Belgische huishoudens op basis van een representatieve steekproef op het niveau van het Koninkrijk en de drie Gewesten (Brussel, Vlaanderen en Wallonië). Het document geeft de reeks van de gemiddelde uitgaven per huishouden en per jaar in EURO volgens de codes van productennomenclatuur met 4 cijfers van de enquête over de periode 2000 tot 2008 (zie de volgende bladen). De inkomsten van de codes 121, 122, 131, 132 en 212 zijn niet oorspronkelijk monetair (of werkelijk). De omvang van de steekproef (aantal ondervraagde huishoudens) variëert met de jaren:

Jaren

Brussel Hoofdstedelijk Gewest

Vlaanderen

Wallonië

Koninkrijk

2000

705

1.792

1.319

3.816

2001

660

1.782

1.284

3.726

2002

686

1.760

1.275

3.721

2003

705

1.763

1.263

3.731

2004

691

1.810

1.284

3.785

2005

640

1.702

1.208

3.550

2006

675

1.802

1.306

3.783

2007

657

1.803

1.286

3.746

2008

659

1.746

1.266

3.671



20


Home

HUISHOUDBUDGETONDERZOEK 2008 Tabel 1 : Verdeling per gewest

Gemiddelde inkomsten per huishouden en per jaar in EURO

Code

Benaming

België

Brussels Hoofdstede lijk Gewest

Vlaams Gewest

Waals Gewest

0

BESCHIKBAAR INKOMEN

38.123

37.431

39.448

36.047

1

UIT ECONOMISCHE ACTIVITEIT

21.976

23.328

23.000

19.748

11

Uit de hoofdactiviteit

21.020

22.442

21.938

18.953

111

Inkomen uit een activiteit in loonverband

15.478

15.387

16.327

14.033

112

Vakantiegeld

845

568

919

807

113

Andere inkomens uit arbeid

715

512

807

622

114

Bijdragen van gezinsleden

88

28

114

61

115

Inkomen uit een zelfstandige activiteit

3.894

5.948

3.770

3.429

12

Voordelen in natura

643

747

740

441

121

verleend door de werkgever

541

691

603

385

122

uit een zelfstandige activiteit

102

56

137

55

13

Voortkomend uit nevenactiviteiten

313

140

323

354

131

Eigen verbruik

32

0

48

15

132

Andere inkomens uit nevenactiviteiten

281

140

275

339

2

INKOMEN UIT VERMOGEN

4.667

3.901

4.946

4.435

21

Netto-inkomen uit onroerend vermogen

4.393

3.568

4.675

4.175

211

Bruto-ontvangsten in speciën

693

1.085

687

574

212

Fictief inkomen voor zelf-bewoonde eigen woning

4.091

3.052

4.395

3.906



21

nv Thuis Wijs omgaan met je gezinsbudget 213

Af te trekken : onroerende voorheffing

-375

-482

-404

-290

214

Af te trekken : lasten voor verhuurd onroerend vermogen

-15

-88

-2

-14

22

Netto-inkomen uit roerend vermogen

274

333

271

260

3

UIT SOCIALE UITKERINGEN

10.567

9.659

10.380

11.190

31

Pensioenen

6.227

5.314

6.285

6.427

32

Werkloosheidsuitkering

1.424

1.715

1.167

1.774

33

Uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid

692

420

794

604

34

Kinderbijslag en premies

1.284

1.147

1.264

1.365

35

Uitbetalingen door het ziekenfonds

572

481

638

487

36

Andere sociale uitkeringen

368

582

232

533

4

OVERIG OVERGEDRAGEN INKOMEN

476

278

540

431

41

Transfers tussen huishoudens

-22

63

-33

-31

411

Ontvangen alimentatie en andere renten

168

188

153

186

412

Af te trekken : betaalde alimentatie

-190

-125

-186

-217

42

Ontvangen vergoedingen uitgekeerd door verzekeringen

290

122

392

167

421

Levensverzekeringen : ontvangen kapitalen en renten

135

40

191

71

422

Andere verzekeringen: vergoedingen

154

82

202

96

43

Overig overgedragen inkomen

209

93

181

295

431

Andere ontvangsten

234

110

182

367

432

Af te trekken : te veel ontvangen en gestolen geld

-26

-16

-1

-72

5

INKOMENSLASTEN

437

264

582

241

51

Verrekening belastingen

437

264

582

241

ontvangen



22


2 Budgetplan en resultaatrekening? 2.1 Indexkorf en inflatie.

Waaraan geven we zo allemaal geld uit? Welke kosten zijn onvermijdelijk? Niet alles waar we geld aan uitgeven is even belangrijk, toch? En is onvermijdelijk écht wel onveranderbaar? Zijn er alternatieven?

Om een volledig beeld te krijgen van waaraan een gezin onvermijdelijk zijn geld uitgeeft hebben we als referentie genomen: de samenstelling van de indexkorf. Wat is de indexkorf?

De prijzen van verschillende consumptiegoederen evolueren regelmatig volgens een indicator die 'de korf van goederen en diensten uit het consumptiepakket van de gezinnen' genoemd wordt. Het gaat om een korf van goederen die representatief zijn voor de uitgaven van gezinnen. De gemiddelde prijsontwikkeling wordt berekend met behulp van het indexcijfer van de consumptieprijzen.



23


Bepaalde prestaties zoals het alimentatiegeld, de weduwerente ... werden aangepast in verhouding tot de prijzen.

Maandelijkse index De maandelijkse index komt overeen met de verhouding tussen de prijs van de korf van goederen en diensten in de loop van deze maand en de gemiddelde prijs van dezelfde korf tijdens het basisjaar. Voor de huidige index werd als basis het jaar 2004 gekozen.

Gezondheidsindex Er bestaat ook een gezondheidsindex, waarbij bepaalde producten uit de korf worden gehaald, zoals alcoholische dranken, tabakswaren en motorbrandstoffen. Normaal gezien wordt het rekenkundige gemiddelde van de indexen van de laatste vier maanden gebruikt voor de vergelijking met de spilindexen.

Al vele jaren vindt het indexcijfer van de consumptieprijzen zijn weg naar verschillende tabellen in allerlei publicaties van de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Nu wordt de Consumptieprijsindex, zodra er toestemming is gegeven tot publicatie, snel verspreid via onze Internetsite http://statbel.fgov.be en het Weekbericht. Maandelijks worden op de website niet alleen de consumptieprijsindex en de gezondheidsindex gepubliceerd, maar ook het volledige detail tot op het niveau van de getuigen. België is een van de enige landen binnen Europa dat zulk een groot detail publiceert. De indexen worden tot op productniveau onmiddelijk na de goedkeuring van de indexcommissie gepubliceerd. De gemiddelde prijzen worden met 3 maanden vertraging gepubliceerd.

We citeren uit De Standaard van 11 december 2009 De Belgische Staat probeert maat te houden van de levensduurte van producten en diensten die regelmatig in ons leven opduiken. Men heeft deze meer dan 500 producten ondergebracht in een mandje, de indexkorf. (Men noemt dit de lijst van de getuigen nvdr). Niet alle producten zijn even belangrijk, daarom krijgen productgroepen een onderling verschillend gewicht. Soms komen er nieuwe producten bij, andere producten verdwijnen dan weer uit de index.



24


Het invoeren van tweejaarlijkse actualiseringen in de consumptieprijsindex was een van de beslissingen die genomen werden bij de indexhervorming van 2004. Het doel is dat de consumptieprijsindex doorheen de tijd een representatie inflatiemeter blijft. Die indexkorf bestaat uit een representatief staal van producten en diensten en dient om de evolutie te meten van de prijsstijgingen of -dalingen. Het resultaat van die meting is de hoogte van de inflatie. Dat inflatiecijfer wordt gebruikt om de automatische indexering van de lonen en sociale uitkeringen te berekenen. Het totale aantal goederen en diensten in de indexkorf werd in 2009 nog verhoogd van 518 in 2008 tot 520 in 2010. Nieuwkomers in de indexkorf zijn: de rusthuizen, de fitnessabonnementen, de spaarlampen, de draadloze routers (wifi) en de externe harde schijf. Vallen af: de gloeilamp, de inkjetprinter en het softwarepakket. Ter vergelijking, bij de vorige aanpassing die in januari 2008 werd doorgevoerd, waren de mp3-speler, de gps en de koffiepads de belangrijkste nieuwigheden en verdween onder meer het kleurenfotofilmpje uit de lijst. Het invoeren en schrappen van producten gebeurt op een dusdanige manier dat geen vertekening van het indexcijfer optreedt. Meestal spelen technologische nieuwigheden de hoofdrol bij de wijziging van de indexkorf. Deze keer is die eer weggelegd voor de rusthuizen. Niet toevallig, want de vergrijzing van de bevolking zal de komende jaren een zware stempel drukken op de economie en de samenleving.

De inflatie Inflatie is de waardevermindering van het geld door de zogenaamde loon-en-prijsspiraal. Deze spiraal is het voortdurend toenemen van lonen en prijzen door wederzijdse beïnvloeding. Inflatie wordt uitgedrukt in procent. Ze wordt gemeten aan de hand van het indexcijfer van de consumptieprijzen. Een inflatie van twee of drie procent per jaar heet een normale of lage inflatie. Als de lonen gelijk met de inflatie stijgen, dan blijft de koopkracht hetzelfde. Als de lonen niet in gelijke mate met de inflatie stijgen, dan daalt de koopkracht en vice versa. Het handhaven van een lage inflatie is een belangrijk doel van de instantie die het uitgeven van het geld beheert en bijgevolg het monetair beleid voert. In Europa is dat de Europese Centrale Bank (ECB). Een overzicht van de jaarlijkse inflatie in België vindt je op de website van de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie http://economie.fgov.be/nl/

Waar gaan je centen naartoe? Het lijstje hierna geeft de gemiddelde uitgaven in de gezinnen weer. De grootste uitgavenposten zijn woning (25%) en voeding (25%). Zij maken samen de helft van het totale budget uit. De basisbehoeften voeding, energie, kleding en huur zijn goed voor 69% van het totale budget. Aan vrije tijd wordt gemiddeld 8% van het totale budget uitgegeven. De vaste kosten (woning, energie, gezondheidszorg, verzekeringen en extra belastingen) beslaan voor de bejaarde alleenstaande bijna de helft (48%) van het totale budget, voor het éénoudergezin 38% en voor het koppel 34%.



25


woning

25,0%

voeding

25,0%

energie

10,0%

meubels, huishoudgoederen

9,5%

kleding en schoeisel

9,0%

vrijetijdsdiensten

5,5%

vervoer

3.5%

telefoon

2.5%

vrijetijdsgoederen

2,5%

persoonlijke verzorging

2,0%

gezondheidszorg

2.0%

extra belastingen

1,5%

verzekeringen

1,0%

schoolkosten

0,5%

huishoudelijke diensten

0,5%

TOTAAL

100%



26


2.2 Kosten. Lees ook: Werkbladenset.

Laat ons eerst kijken naar het geld dat je uitgeeft, of dat je minstens opzij moet zetten omdat het risico voor een uitgave reëel is. Je geeft dagelijks geld uit aan eten en drinken, dat is zeker, maar de kans dat je kosten hebt aan je wagen is niet klein, dus kun je beter ook daarvoor geld voorzien. Heb je geluk, en blijkt deze kost overschat, dan heb je een extraatje, leuk toch? Kosten bestaan dus in soorten regelmatige (vaste) kosten: geld dat je zéker uit geeft en waar je niet onderuit komt. Ze komen steeds terug, hetzij dagelijks, hetzij maandelijks, soms jaarlijks. Deze kosten zijn vrij goed in kaart te brengen en te budgeteren, omdat ze op niet te lange tijd voorspelbaar zijn. Een voorbeeld van zo'n kost is de regelmatige electriciteitsrekening, huishoudbrandtsof, huur, eten en drinken,... Omdat we geloven dat een mens niet enkel plichten heeft (geld dat we moéten uitgeven), maar ook rechten (geld dat we mogen uitgeven) zetten we onder vaste kosten een stukje extraatjes. Dit is jouw verwenbudget!

variabele kosten: dit zijn kosten die mee open neergaan met de activiteit. Hoe meer je doet,des te meer kosten je maakt. Als je niets doet heb je geen variabele kosten, alleen is dit niet echt realistisch. Als je niet extra gaat stappen is er ook geen extra kost van uitgaan. Variabele kosten zijn soms te vermijden, maar in elk geval moeilijker voorspelbaar. leningen, investeringen en afschrijvingen lijken een beetje op een vaste kost, alleen blijven ze niet een leven lang bestaan. Het gaat over grote bedragen, zoals de aankoop van een huis of de aankoop van een auto. Dikwijls krijg je hiervoor geld in bruikleen (een lening) die je dan natuurlijk wel moet terug geven (terug betalen). Voor de tijd dat je dit geld mag gebruiken betaal je een kost (de intrest of het JKP Jaarlijks Kosten Percentage). Als alle geleend geld en alle intresten (totale schuld) terug betaald zijn valt de kost weg. Hoewel niet helemaal correct zetten we onder deze rubriek ook (oude) schulden. Ze hebben in zoverre gemeen met afschrijvingen dat je over een bepaalde periode misschien nog geld moet terug betalen met bovenop een intrest. Hoe rapper je er vanaf bent, des te sneller ook vervalt deze kost...



27


geblokkeerde reserves: een gezin kan op 2 manieren reserves opbouwen •

materiele reserves zijn bv. het resultaat van het afbetalen van een lening. Je hebt geleend voor een appartement of een huis, maar elke maand wordt dat huis dan ook een beetje meer jouw eigendom. Dit eigendom vertegenwoordigt een financiële waarde, die je echter niet zo direct te gelde kunt maken. Je beschikt dus over een eerste geblokkeerde reserve.

•

via een afzonderlijk spaarboekje, een pensioenplan, een levensverzekering tot je 65ste... beschik je over geldelijke middelen die niet meteen toegankelijk zijn. Dat betekent nochtans niet dat ze niet bestaan. Als je deze geldelijke middelen kunt laten aangroeien, al was het maar met enkele 10-tallen EUR per maand zal de reserve je ook tegen zeer uitzonderlijke kosten wapenen.

Budget dat voorzien was in een maand maar niet gebruikt is kan aan de geblokkeerde reserves worden toegevoegd en zo op termijn een écht spaarpotje opbouwen, zonder dat het pijn doet.

spaareffect

na 12 maand

na 24 maand

na 5 jaar

na 10 jaar

2 EUR/week

104

208

520

1040

5 EUR/week

260

520

1300

2600

nb we gaan in deze tabel voor de eenvoud even voorbij aan zowel intresten als inflatie.

In de hoofdstukken hierna proberen we een volledig overzicht op te bouwen van jouw specifieke kosten in deze verschillende soorten. Een eerste keer is dit echt wel een lastig karwei, omdat je van overal papieren en gegevens moet bijhalen. Het vraagt verder ook wel wat rekenwerk. Het werk is ook nooit àf, want er is altijd wel weer iets dat verandert, of dat je over het hoofd hebt gezien. Daarom raden we aan aan de slag te gaan met potlood en een gom (tenzij je natuurlijk erg bedreven bent in Excel, een uitstekend rekenblad op PC). Binnen de kortste keren zul je alle voordelen zien van deze manier van werken, en wordt het bijhouden en zelfs voorspellen van je budget een makkie. Om het budgetplan overzichtelijk te houden zullen we aan kostenzijde dezelfde rubrieken gebruiken waarmee ook de indexkorf is samengesteld.



28

nv Thuis Wijs omgaan met je gezinsbudget

Recommend Documents