PROBIOTICA
Probiotica zoals yoghurt met bifidus of tabletten met L. casei worden aangeprezen om hun positieve effecten op de gezondheid. Maar hebben ze die ook echt?
test gezondheid 106 december 2011/januari 2012
Nuttig in bepaalde gev a Hebt u nog nooit yoghurt gekocht omdat die volgens de verpakking "de natuurlijke weerstand helpt te versterken", "de darmtransit bevordert" of "de vertering verbetert en het opgeblazen gevoel vermindert"? Dergelijke gezondheidsclaims wekken de indruk dat we door die producten te eten, ons lichaam een dienst bewijzen. De probiotica die erin zitten, zijn in feite levende micro-organismen (bacteriën of gist) die aan bepaalde voedingsmiddelen worden toegevoegd. Als ze in voldoende grote hoeveelheden worden in-
Laat u niet verblinden door de gezondheidsslogans, want die zijn niet altijd bewezen
genomen, zouden ze de spijsvertering vergemakkelijken, het afweersysteem versterken, diarree voorkomen of behandelen … Kortom, de darmflora behouden of herstellen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat tal van producten daar hun stokpaardje van maken. Wij bekeken die bloeiende markt eens van dichterbij.
Meer goede bacteriën In ons spijsverteringssysteem huizen in totaal meer dan 100 000 miljard bacteriën. Bij gezonde personen vormt die flora
een evenwichtig ecosysteem dat het lichaam beschermt tegen vreemde micro-organismen. Onlogisch is het dus niet om te denken dat een bijkomende aanvoer van "goede" micro-organismen – de zogenaamde probiotica – een heilzame werking zou kunnen hebben. Die micro-organismen zijn van nature aanwezig in verschillende voedingsmiddelen. Enkele jaren geleden kwamen er echter ook producten op de markt die specifiek met probiotica uitpakken, namelijk "yoghurt met bifidus"– met
22 TG106X05_probio_5p.indd 22
11/7/2011 1:33:20 PM
ONS ONDERZOEK
26 producten geanalyseerd
WETGEVING OMTRENT CLAIMS
IN DE OVERGANGSPERIODE MAG ALS HET WARE ALLES
Wij hebben meerdere producten die probioticastammen bevatten, geanalyseerd: zowel voedingsmiddelen als voedingssupplementen en een geneesmiddel. We gingen na hoeveel levende bacteriën in het product aanwezig waren. Onze beoordeling is dus daarop gebaseerd, en niet op de effecten die het product zou kunnen hebben op de gezondheid. In de producten zitten vaak nog andere stoffen, maar wij hebben ons beperkt tot de analyse van de probiotica. We analyseerden de gefermenteerde melkproducten op de vervaldatum om te achterhalen hoeveel levende bacteriën er op dat moment nog in zaten. Vermits supplementen en geneesmiddelen veel langer houdbaar zijn, hielden we in die gevallen geen rekening met die datum.
Met allerhande voedings- en gezondheidsclaims kunnen fabrikanten de troeven die hun producten zouden hebben, in de verf zetten. Dergelijke claims of slogans zijn niet altijd wetenschappelijk onderbouwd. Momenteel worden de gezondheidsclaims op Europees niveau geharmoniseerd om de consument beter te beschermen.
Lijst met bewezen claims Sinds 2006 zijn voedingsclaims als "zonder toegevoegde suikers", "light" enz. op het etiket van voedingsmiddelen of in de reclame strikt gereglementeerd. Gezondheidsclaims die beweren het risico op een bepaalde ziekte te verlagen – zoals het geval is bij probiotica – zijn toegelaten als de vergunningsaanvraag is goedgekeurd en als de claim wordt toegevoegd aan een lijst, die weldra van kracht zou moeten zijn.
Nog geen één gezondheidsclaim bekrachtigd
v allen bacteriën van het type Bifidobacterium – en gefermenteerde melkdrankjes, zoals Yakult en Actimel. Voorts zijn deze micro-organismen ook verkrijgbaar in de vorm van tabletten en capsules. De meeste daarvan worden verkocht als voedingssupplement, andere staan dan weer geregistreerd als geneesmiddel.
Welke micro-organismen zijn heilzaam? Om te mogen worden verkocht en dus voor consumptie toegelaten te zijn, moeten de micro-organismen
in kwestie aan bepaalde criteria beantwoorden. Om te beginnen moet worden aangetoond dat ze niet schadelijk zijn. Voorts moeten ze voldoende bestand zijn tegen de zuurgraad in de maag en de gal, zodat ze niet meteen worden afgebroken. Specialisten hebben geprobeerd om een minimumdrempel vast te leggen voor de hoeveelheid levende bacteriën in het product, die in de miljoenen loopt. Daarom is het belangrijk om te weten of het product op de vervaldatum nog voldoende levende bacteriën bevat. Dat zijn
>
In afwachting is niets verboden Momenteel geldt er bijgevolg een overgangsfase voor deze claims, aangezien de lijst nog niet is goedgekeurd. Dat betekent helaas dat ze in de tussentijd allemaal verder mogen worden gebruikt. Zodra de lijst wordt goedgekeurd (in de loop van 2012) en na een laatste overgangsperiode van 6 maanden zullen enkel de gezondheidsclaims die op de lijst staan, nog mogen worden gebruikt. Alle andere moeten dan van de markt verdwijnen. In bepaalde gevallen mochten de fabrikanten trouwens opnieuw gegevens voorleggen tot eind oktober. Dat kan nogmaals de overgangsperiode verlengen waarin niet-bewezen claims de consument kunnen blijven misleiden. Kortom, op dit moment is het moeilijk om precies te weten wat is toegelaten en wat niet.
test gezondheid 106 december 2011/januari 2012
De Europese Commissie en de lidstaten zijn momenteel die lijst met toegelaten gezondheidsclaims aan het opstellen, rekening houdend met de adviezen van de EFSA, de Europese autoriteit inzake voedselveiligheid. Die moet controleren of de gezondheidsclaims worden gestaafd door wetenschappelijke bewijzen. Een belangrijke kanttekening is dat er tot nu toe echter voor probiotica nog geen enkele claim werd gevalideerd door de EFSA, omdat er geen of onvoldoende bewijzen zijn.
23 TG106X05_probio_5p.indd 23
11/7/2011 1:33:24 PM
PROBIOTICA
Dagelijkse portie (volwassene)
Hoeveelheid levende bacteriën per gram
Hoeveelheid levende bacteriën per dagportie
Etikettering
Prijs per verpakking
Prijs per dagelijkse portie
GEFERMENTEERDE MELKPRODUCTEN
Actimel Gefermenteerde melkdrank
L. casei danone
100 g
A
A
A
3,55
0,44
Activia Yoghurt met bifidus actiregularis
Bifidobacterium actiregularis
125 g
C
A
B
1,79
0,45
Bio-time Volle yoghurt met bifidus (Colruyt)
Bifidobacterium
125 g
D
C
B
2,39
0,30
Carrefour Karnemelk met suiker L. casei Aardbeiensmaak
L. casei, L. rhamnosus
100 g
C
A
A
3,29
0,33
Delhaize Volle yoghurt natuur met Bifidus 3,5 % vet
Bifidobacterium
125 g
A
A
A
1,29
0,32
K. Philus Bio Probiotique
L. acidophilus, L. rhamnosus, Lac. lactis subsp. cremoris
125 g
C
A
B
3,59
1,80
Linessa vital & active Zuivelproduct op basis L. casei van magere yoghurt - natuur (Lidl)
125 g
C
A
B
1,59
0,27
Milsactiv MilsActiV Bifidus (Aldi)
Bifidobacterium
125 g
C
A
B
0,89
0,22
Optifit Probiotische drank natuur (Aldi)
L. casei, L. acidophilus, B. bifidum
100 g
C
A
B
1,69
0,21
Pâturages Bifidus actif saveur noix de coco (Intermarché)
Bifidobacterium
125 g
C
A
B
2,99
0,37
Provamel Bio soja Natuur
Bifidobacterium
125 g
D
C
B
1,84
0,46
Sojade Sojaspecialiteit met bifidus natuur
B. bifidum, L. acidophilus
125 g
C
A
A
0,64
0,64
Yakult Gefermenteerde melkdrank
L. casei shirota
65 g
C
A
B
3,37
0,48
Yoplait Perle de lait Natuur bevat bifidus
Bifidobacterium
125 g
C
A
B
2,89
0,72
Vermelde probioticastammen
Merk en benaming
test gezondheid 106 december 2011/januari 2012
A zeer goed B goed C redelijk D zwak E slecht Voor de evaluatie van de hoeveelheid bacteriën hanteren wij de volgende schaal: < 106 E, 106 tot 108 C,> 108 A
>
wij in onze analyses dan ook nagegaan. Tot slot moeten de micro-organismen ten minste tijdelijk in het darmstelsel kunnen overleven om hun heilzaam effect te kunnen bewerkstelligen. Slechts enkele stammen van micro-organismen voldoen aan die criteria: melkzuurbacteriën, streptokokken, bifidobacteriën en gisten van het type Saccharomyces.
In Europa is de consumptie van probiotica het hoogst
Zijn probiotica echt gezond? Tot dusver zijn de meeste effecten van probiotica op de gezondheid nog niet onomstotelijk bewezen, maar er zijn wel al zeer ernstige hypotheses geformuleerd die nader moeten worden bestudeerd. Alleszins wordt aangenomen dat probiotica een positief effect kunnen hebben op de preventie van bepaalde soorten diarree, bij kin-
deren of als gevolg van een antibioticakuur. Anderzijds kunnen ze ook helpen tegen constipatie. Voorts is bekend dat yoghurtbacteriën de vertering van lactose bevorderen, voornamelijk doordat ze de lactase aanmaken die nodig is voor de vertering van lactose. Al die effecten zijn echter maar van zeer korte duur, want probiotica zijn niet in staat om in het spijsverteringskanaal te blijven zitten.
24 TG106X05_probio_5p.indd 24
11/7/2011 1:33:53 PM
Hoeveelheid levende bacteriën
Etikettering
Prijs per verpakking
Prijs per dagelijkse dosis
VOEDINGSSUPPLEMENTEN EN GENEESMIDDEL
Arkopharma Arko transit trage darmtransit
L. acidophilus, B. bifidum
3 à 6 capsules
E
B
7
0,53
Be-life Bifibiol Natuurlijke verdediging Evenwicht van de darmtransit
L. acidophilus 3,75 × 109/g, L. rhamnosus 17,5 × 109/g, B. longum 3,75 × 109/g Σ: 11,05 × 109/capsule
1 capsule
E
B
16,49
0,27
Juvamine Phyto Probiotica + Prebiotica
L. plantarum 1,3 × 109 / 8 g (2 packs), L. rhamnosus 1,3 × 109 / 8 g (2 packs), B. longum 1,3 × 109 / 8 g (2 packs)
2 zakjes (volwassene), 1 zakje (kind tot 3 jaar)
E
B
7,99
1,60
Metagenics Probactiol Plus, verbetert darmfunctie, bouwt weerstand op
L. acidophilus 12,5 × 109/capsule, B. lactis 12,5 × 109/capsule
1 capsule
A
B
38,99
0,65
Naturland Transit'max - Helpt de darmtransit te regelen
L. acidophilus, B. bifidum
3 à 6 tabletten
E
B
9,65
0,58
Ortis Beneflora Original
L. acidophilus, L. casei, L. bulgaricus Str. thermophilus, B. longum, B. lactis Σ: 2,5 × 109 / 10 g
10 g
A
B
7,90
0,79
Phacobel Probiotical - herstelt de darmflora
L. acidophilus, L. rhamnosus, Str. thermophilus, B. lactis, B. infantis, Σ: 6,5 × 109/capsule
1 capsule
D
B
12,99
0,65
Phytonature Koninginnenbrij + probiotica
L. acidophilus, B. lactis, L. plantarum L. paracasei, Σ: 10 × 109 / 7,5 ml
1 dosis
E
B
11,95
1,71
PiLeJe Probiotica Lactibiane
L. acidophilus 5 × 109/capsule (621 mg)
1 capsule
D
B
22
0,55
Pro Vera PrebioXtra
L. acidophilus, L. rhamnosus, L. casei, L. lactis, Str. thermophilus, B. bifidum B. breve Σ: 20 × 109 / 2 capsules (2 × 600 mg)
1 à 2 capsules
E
B
15,80
0,79
Sanofi aventis ErcéFlora Supra - versterkt en vermeerdert de darmflora
L. acidophilus, L. rhamnosus , B. longum Saccharomyces boulardii, Σ: 5 × 109/ capsule
1 à 3 capsules
A
B
14,50
0,60
Saccharomyces boulardii, 6 × 109 / capsule (250 mg)
2 à 4 capsules
A
B
8,95
0,90
Merk en benaming
Vermelde probioticastammen
Dagelijkse dosis
VOEDINGSSUPPLEMENTEN
GENEESMIDDEL Biocodex Enterol - Antidiarreïcum
Daarom werken ze enkel wanneer u ze inneemt, wat meteen impliceert dat u ze omzeggens dagelijks moet nemen als u van hun weldaden wilt blijven genieten. Allerlei hypotheses over andere mogelijk gunstige effecten worden nog altijd onderzocht. Momenteel zijn de gegevens over een positief effect op de preventie van reizigersdiarree, de verlaging van het cholesterolgehalte en de verster-
Het effect van probiotica verdwijnt zodra u ze niet meer inneemt
king van de afweer bijvoorbeeld nog helemaal niet overtuigend. De reclame is helaas vaak misleidend en heeft de neiging vooruit te lopen op de wetenschappelijke bewijzen, door probiotica tal van heilzame werkingen toe te dichten. Daardoor krijgt u als consument de indruk dat de genoemde voordelen als een paal boven water staan, terwijl de werkelijkheid ietwat genuanceerder is.
Graag completere etikettering De etiketten van zowel de melkdranken als de voedingssupplementen en het geneesmiddel blijken zonder meer volledig. Allemaal vermelden ze de wettelijk verplichte informatie voor voorverpakte voedingswaren: de benaming, het gewicht, de houdbaarheidsdatum, de samenstelling, de bewaringsinstructies, het
test gezondheid 106 december 2011/januari 2012
A zeer goed B goed C redelijk D zwak E slecht Voor de evaluatie van de hoeveelheid bacteriën hanteren wij de volgende schaal: < 106 E, 106 à 108 C,> 108 A
>
25 TG106X05_probio_5p.indd 25
11/7/2011 1:34:11 PM
PROBIOTICA
Claims op het product, in de reclame en op het internet Door gezondheidsclaims raakt de consument verlekkerd, hoe vaag ze ook zijn. Op heel wat producten hebben we vage of volstrekt onterechte beweringen teruggevonden. Wat betekent bijvoorbeeld "... helpt deze cultuur de darmflora in balans te houden en het natuurlijke afweersysteem te ondersteunen ..." op de verpakking van Optifit? Is dat bewezen? En hoe zit het met de slogan "natuurlijke verdediging, evenwicht van de darmtransit" op Bifibiol? Bijna alle voedingssupplementen vermelden dergelijke claims, zonder dat ze die kunnen staven. Zulke slogans komen trouwens niet alleen voor op de producten zelf. Actimel heeft bijvoorbeeld alle beweringen op de verpakking verwijderd, maar in de reclame staat duidelijk te lezen: "Actimel helpt uw natuurlijke weerstand te versterken" en "helpt u weerbaarder te zijn". Ook de website vermeldt min of meer dezelfde bewoordingen. Nochtans gelden ook daarvoor dezelfde voorwaarden als voor gezondheidsclaims op het productetiket.
Pas als de Europese lijst met toegelaten gezondheidsclaims zal zijn goedgekeurd, mogen we dus alles geloven wat we te lezen krijgen. Hopelijk gebeurt dat eerdaags.
Daarom raden we aan om veeleer te kiezen voor een gefermenteerd melkproduct, dat meer standvastige resultaten oplevert, aangezien al deze producten voldoende flora bevatten. Ze bezorgen de consument trouwens ook de meest correcte informatie. En dan rest enkel nog de kwestie van de prijs. Die valt natuurlijk moeilijk te vergelijken. Daarom hebben we een gemiddelde prijs per dag berekend. Voor een blijvend effect moet u de producten immers dagelijks consumeren. Voor probiotica in de vorm van gefermenteerde melkproducten schommelt die dagprijs dan rond € 0,48, terwijl die van supplementen zo'n € 0,80 bedraagt. Ook op dat vlak wordt dus meteen duidelijk welke producten de voorkeur genieten. Sandrine Bouhy en Gwendolyn Maertens
>
adres van de fabrikant of invoerder en de voedingswaarde. Wij vinden echter dat ook andere gegevens moeten worden vermeld, zoals de naam van de aanwezige micro-organismen, hun concentratie op de vervaldatum en de productiedatum. Behalve Yakult geeft geen enkel zuivelproduct de concentratie van de probiotica weer via een exact cijfer.
test gezondheid 106 december 2011/januari 2012
Liever yoghurt dan capsules Aan de hand van analyses stelden we vast dat gevriesdroogde producten 0 tot 1010 kolonies van probioticastammen per gram be-
GEZONDHEIDSSLOGANS Op onze site vindt u heel wat info over claims op eetwaren met betrekking tot de gezondheid of de voedingswaarde. Wij doorprikken er ook een aantal onjuistheden. www.test-aankoop.be/slogan
vatten, en de zuivelproducten 105 tot 109 kolonies per gram. De probioticatabletten leverden dus zeer variabele resultaten op. Bij meerdere producten viel er zelfs helemaal geen levende flora te bespeuren. Misschien was er ooit wel een flora aanwezig, maar als dat al zo was, is die ondertussen dood of lager dan 104, wat volgens ons niet aanvaardbaar is voor dit soort van producten. Nergens op de verpakking staat immers vermeld dat het om dode bacteriën gaat. Dat ook dode bacteriën positief effect zouden hebben, is niet uitgesloten, maar het werd in studies op mensen nog niet wetenschappelijk aangetoond. Het geneesmiddel Enterol en de voedingssupplementen ErcéFlora, Probactiol en Beneflora zijn het rijkst aan probiotica, met een flora van 1010 kolonies per gram. De zuivelproducten bevatten allemaal een behoorlijke hoeveelheid probiotica. Doorgaans is de flora van de melkproducten rijker dan die van de gevriesdroogde producten.
WIJ EISEN
Voorlopig verbieden wat niet bewezen is In de huidige overgangsfase zou de wet geen misleidende reclame mogen toelaten. Wij eisen dat geen enkele claim wordt toegestaan zolang die niet is aangetoond, in plaats van omgekeerd.
´
Wij vragen eveneens een striktere aanpak door de fabrikanten en meer transparantie voor de consument. U hebt per slot van rekening het recht te weten wat u koopt.
´
Voorts eisen wij een duidelijke wetgeving met betrekking tot de totale minimumhoeveelheid micro-organismen die probiotica moeten bevatten. Enerzijds zou de fabrikant dan verplicht zijn om zich hiervoor te engageren en anderzijds zou de consument de producten beter kunnen vergelijken.
´
Tot slot vragen wij om rekening te houden met de levensduur van de micro-organismen en de uiterste verkoopdatum desgevallend aan te passen, zodat het product nog voldoende bacteriën bevat tot de vervaldatum.
´
26 TG106X05_probio_5p.indd 26
11/7/2011 1:34:21 PM
