Nummer. 95 jaar OZD zomer 2002

10 Nummer

PE

Y

95 jaar OZD zomer 2002

P

SCO I R

K l a a r Vo o r O n d e r w a t e r 8 0

Colofon

Redactioneel

Periscopy is het personeelsblad van en voor het personeel van de Onderzeedienst en verschijnt drie keer per jaar.

Periscopy nummer 10 is een gezamenlijke uitgave met het blad van de reünistenvereniging van de Onderzeedienst, ‘Klaar voor Onderwater’ nummer 80. Deze eenmalige, extra dikke en bijzonder kleurrijke uitgave van Periscopy / Klaar voor Onderwater hangt samen met het 95-jarig bestaan van de Onderzeedienst, dat deze zomer gevierd gaat worden en waarbij zowel actief dienenden met hun thuisfront als reünisten met hun partners nadrukkelijk betrokken worden. Dit blad kan beschouwd worden als een opmaat van de feesten die komen gaan. Het aardige van deze unieke uitgave is dat een oude gedachte alsnog vorm heeft gekregen. Bij het oprichten van het blad Periscopy is er regelmatig overleg geweest met de redactie van Klaar voor Onderwater in de persoon van dhr. Will Falkmann. Hij heeft ons toen van allerlei goede adviezen voorzien, heeft zijn omvangrijke bestand voor ons beschikbaar gesteld en we hebben in die tijd even met het idee gespeeld om tot een gezamenlijke uitgave te komen. Daar is het om verschillende redenen niet van gekomen, al hebben we wel vanaf het begin naar elkaar toe de open uitnodiging staan om ongevraagd artikelen van elkaar over te mogen nemen. In de praktijk is daar weinig van terechtgekomen omdat we telkens weer (soms na enig aandringen!) voldoende copy hadden, maar de wederzijdse uitnodiging op zich is een hartelijk gebaar en het is daarom zo aardig dat we nu, eenmalig, met deze gezamenlijke uitgave in een oplage van 1700 stuks kunnen komen. Vooral ook omdat reünisten en actief dienenden wel een heel bijzondere band met elkaar hebben, namelijk de Onderzeedienst. Op deze plek willen we Falkmann als eindredacteur van Klaar voor Onderwater hartelijk danken voor de uitstekende samenwerking, toen en nu!

Kopij

Iedereen kan kopij inleveren bij het redactie, waartoe u van harte wordt uitnodigd. De uiterste inleverdatum voor het volgende nummer is 1 november. NB Tekst (in Word) en foto’s (in ‘jpg’) dienen los van elkaar ingeleverd te worden!

Redactie

Bert de Groot Eric van Es Ed van Kesteren Jolita Langedijk Jolanda Neijman Berend Timmermans Klaas Henk Ubels

Redactieadres

Redactie Periscopy - Onderzeedienstkazerne Postbus 10.000 - 1780 CA Den Helder Telefoonnummer: 0223-652011

Corrector

Aat Rietveld

Foto’s

Aad Splinter Audiovisuele Dienst KM

Illustraties

Jolanda Herben

Ontwerp en druk

Egner - Den Helder Lay-out: Angelique Falkmann

Oplage:

1700 exemplaren

Uit de inhoud

Redactioneel Van de Commandant OZD Reisverhaal Zeeleeuw Familiecontactdag Zeeleeuw Diepte-interview met Sven Huijbens Van MATRODOPS tot F-16 piloot Op bezoek bij een Engelse T-boot Werving Onderzeedienst Uitslag foto- en verhalenwedstrijd Hr.Ms. Zeeleeuw goes Caribean Flipper achterop auto Wetenswaardigheden Majesteit op steiger 19

PERISCOPY 2

blz. 2 blz. 3 blz. 4 blz. 6 blz. 8 blz. 10 blz. 12 blz. 13 blz. 13 blz. 14 blz. 16 blz. 17 blz. 18

Het eerste deel van dit nummer is vertrouwd voor de lezers van Periscopy, het tweede deel is herkenbaar voor de reünisten. In het Periscopy-deel is, nadat de COZD aan het woord is geweest, veel aandacht voor de reis van de Zeeleeuw. De boot is maandenlang van huis (geweest) voor een tour in de Caribische zee en de commandant van de Zeeleeuw, Geordie Klein, doet over deze reis uitgebreid verslag.Vanwege de lengte van de reis heeft op zaterdag 25 mei een familiecontactdag plaatsgevonden, waarover een van de nieuwe leden van het thuisfrontcomité, dhr. Karel Henkemans, een mooi verhaal geschreven heeft. Verder is zondermeer interessant om te lezen het interview met een F-16 piloot die eerst als matroos ODOPS op hare majesteits onderzeeboten rondvoer. En, weer als hoogtepunt van Periscopy, het diepte-interview. Deze keer met iemand die terugkeerde in het oude nest van Steiger 19: Sven Huybens. Een aantal vaste rubrieken is in dit nummer vanwege de gezamenlijke uitgave helaas komen te vervallen. Het vervolgverhaal van de MDD over schokkende gebeurtenissen en van VLOP Sillivis Smitt over de O-10 houdt u van ons tegoed. Tot slot als gebruikelijk weer een wijziging in de redactie. Annet Breukers is, net als haar voorganger, voor een tropische plaatsing naar de West vertrokken. Aan een aantal nummers van Periscopy heeft zij een bijdrage geleverd, waarvoor wij haar ook op deze plaats hartelijk danken. Namens de redactie, Klaas Henk Ubels


Van de Commandant Onderzeedienst Beste mensen,

als ik dit schrijf, midden juni 2002, is er inmiddels weer veel gebeurd sedert mijn inleiding in de vorige Periscopy. De door mij vorige keer genoemde “substantiële bijdrage van de Onderzeedienst aan de Operatie Enduring Freedom” blijkt inderdaad voor een enorme beslaglegging te zorgen. Inmiddels zijn twee grote deployments achter de rug. De derde in het najaar staat gepland en zal wederom een lange reis worden. De waardering voor onze inspanningen dit jaar is, met name van Amerikaanse zijde, zonder overdrijven, enorm. Dat is goed voor de KM en goed voor de Onderzeedienst. Daar zit natuurlijk ook een keerzijde aan.

Goede stemming

De bemanningen van de boten die de lange reizen maken hebben het best zwaar. Dat hoor ik met regelmaat en dat signaal komt ook uit het thuisfront. De Gemeenschappelijke Medezeggenschapscommissie (GMC) van de Onderzeedienst heeft dit ook op heldere wijze aan de nieuwe Commandant Zeemacht Nederland (CZMNED) verteld. Toch is de stemming op de boten zondermeer goed te noemen. Dat valt iedereen op. Persoonlijk ben ik nog steeds erg trots dat we ons aanbod dit jaar gestand kunnen doen. Maar het moet volgend jaar echt anders, en wel: rustiger met meer tijd voor compensatie, onderhoud en cursussen. Dat is niet alleen mijn voornemen, maar ook een opdracht van CZMNED. In de vorige uitgave sprak ik ook over de verbeterde personele beheerssituatie. Gelukkig zet die trend zich nog steeds voort. De tekorten blijven afnemen. De instroom van nieuw personeel neemt nog steeds toe.We varen ook nu nog met drie boten en hebben als voorspeld flink wat geoefendheid geproduceerd. In het najaar zullen we langere tijd planmatig twee boten tegen de kant hebben. We zullen de Zeeleeuw eerst ordentelijk uit dienst stellen voordat we de Dolfijn weer in de vaart kunnen nemen.

Verjaardag

Na het zomerverlof vieren we dan eindelijk onze 95ste verjaardag. De verjaardag was verleden winter, maar het was een verstandig besluit de viering tot de zomer uit te stellen. U allen heeft over de viering een brief ontvangen. Ik kijk uit naar de familiedag op het strand op 21 augustus. Komt allen, dan wordt het vast een groot succes. De 22ste augustus staat in het teken van vooroefenen en voorbereiden voor de ceremonie van de reünie. We worden ondersteund door de Belgische Militaire Kapel, want de Marinierskapel staat op de Taptoe. Op de dag van de ceremoniële viering, 23 augustus, is er een combinatie van activiteiten en deelnemers. Op de ceremoniële Alle Hens zijn alle militairen en burgers, dienend bij de Onderzeedienst, aanwezig. Tevens is aanwezig een groot aantal genodigden uit de KM, die van betekenis zijn voor de Onderzeedienst. Daarnaast zijn de reünisten, al dan niet met partner, aanwezig bij de Alle Hens. Een deel van hen

neemt zelfs deel aan het defilé. Na de Alle Hens is er een ontvangst voor de genodigde gasten van COZD in de BTW. Tevens vangt dan het aperitief, de lunch en de reünie aan, in de tenten op het parkeerterrein. Daarvoor bent u ook allen genodigd. Na mijn verplichtingen met de officiële gasten zie ik u daar weer. Ten slotte bestaat voor de reünisten en de gasten de mogelijkheid de boten te bezichtigen. Daar is altijd veel belangstelling voor.

Toekomst

Op de dag van de ceremonie staan wij uiteraard stil bij de geschiedenis van de Onderzeedienst. Bij de hoogtepunten en prestaties, maar ook bijvoorbeeld bij de gevallenen en hun nabestaanden. Uiteraard wil ik, voor zover dat binnen mijn vermogen ligt, dan ook iets zeggen over de toekomst van de Onderzeedienst. Ik ben daarover zeker niet pessimistisch. Met behoud van het politieke draagvlak, die er onder meer door uw prestaties momenteel is, zie ik de toekomst met vertrouwen tegemoet Na het zomerverlof zullen we ook weer intensief praten met het personeel van de boten, de basis en de buitenposten. Wederom worden er veel individuele gesprekken gevoerd en groepsgewijze voorlichtingen gegeven. De voorlichtingssessies zullen we, zoals beloofd, herhalen. We zullen onder meer onze onderzee-egels bespreken en we hadden immers besloten het verbeterplan deze zomer te evalueren. Daarover dus later meer. Ten slotte wens ik u en de uwen een prettig en welverdiend verlof. Ik zie u graag gezond weer terug in augustus en hoop op een zeer geslaagde verjaardagsviering en reünie. Kapitein ter Zee K.A.C. Hermsen PERISCOPY 3


Reisverslag Hr.Ms. Zeeleeuw Als u dit leest is Hr.Ms. Zeeleeuw, de ‘Zwarte Parel’ van de onderzeedienst, als het goed is al weer teruggekeerd van haar Caribische avontuur. Toch begon de reis niet zo warm, want allereerst werd richting Noorwegen vertrokken. Een kleine week was de Zeeleeuw het platform voor de periscooptraining van de Nederlandse ‘Submarine Command Course’, de opleiding tot commandant van een onderzeeboot. Met grote snelheid voeren een tot vier fregatten op korte afstand om de Zeeleeuw heen om zo de studenten te testen op koelbloedigheid, stressbestendigheid en prioriteitstelling. Dat ging gelukkig allemaal goed en werd afgesloten met een nachtje Bergen: even nog een biertje en brandstof voor de overtocht.

La Perla Negra

Via een mooie fjordentocht begon de grote oversteek van de Atlantische Oceaan naar het Caribische gebied en zou de ‘Zwarte Parel’ langzaam van gedaante verwisselen naar ‘La Perla Negra’. Na enkele dagen redelijk ruig weer nabij Schotland en Ierland klaarde het weer op en werd de zeegang rustiger naarmate de Azoren dichterbij kwamen. De Azoren werden op de zeekaart gepasseerd op enkele centimeters, in werkelijkheid was dit toch al snel 60 zeemijlen. Ondanks het mooie weer en het luchten-aan-dek was er geen land te zien. Alleen enkele sloom zwemmende schildpadden en de eerste van vele dolfijnen die de Zeeleeuw eens van dichtbij kwamen bekijken. Een onderzeeboot blijft een interessant apparaat, niet alleen voor de mens. Ook het zeeleven wil de Zwarte Parel wel eens van dichtbij bekijken. De dolfijnen springen dan voor de periscoop op en neer en

ze vertellen allerlei verhalen aan elkaar die via de sonar goed te beluisteren zijn in de centrale.Wat ze precies zeggen, geen idee, maar het klinkt positief! Dat kan natuurlijk ook niet anders als het over de Zeeleeuw gaat. Zo’n Atlantische Oceaan oversteek zet je wel aan het denken over de ontdekkingsreizigers uit vroeger tijd. Met hun houten klompjes en bewapend met magnetisch kompas en Jacobsstaf gingen zij op pad. Zonder kennis van wat hen PERISCOPY 4

zou overkomen trokken ze de oceaan over. Wij weten tenminste wanneer het einde in zicht is en kunnen door middel van moderne navigatiemiddelen continue controleren waar we zijn en of we wel op tijd aankomen. Dat was vroeger wel anders, geen idee hoe lang het zou duren en waar men precies was. Al zijn er bij enig nadenken ook wel overeenkomsten te vinden. Met een groep mannen (vrouwelijke ontdekkingsreiziger zijn naar mijn weten een schaars goed) op stap in een kleine boot (67m lang) voor 18 dagen verlaten van land. Het waterverbruik wordt gecontroleerd, douchen kan men heel kort twee maal per week en het vuile wasgoed laat even op zich wachten. Zo nu en dan als het mooi weer is lekker met z’n allen aan dek uitwaaien en verbranden in de zon om daarna weer verder in de diepte de oversteek te vervolgen. Best wel romantisch, nietwaar? Gelukkig is er voor de vuile was tegenwoordig een oplossing.Als de watermaker genoeg zoet water produceert (de opbrengst stijgt naarmate de watertemperatuur toeneemt, en dat gebeurt zeker, tot uiteindelijk 28°C!) dan is ook de vuile was zo weer schoon via het ‘wasbeleid’, dat elk verblijf een dag de wasmachine gunt, afhankelijk van de operationele ontwikkelingen.

Persoonlijke afoefening

De oceaan is groot en ook leeg. En dan bedoel ik met andere scheepvaart. Regelmatig gaat de dag voorbij zonder dat een ander schip te zien is door de periscoop of te horen is op sonar. Deze rust is wel een mooie gelegenheid voor velen om hard te studeren aan de persoonlijke afoefening. Dit is een proces waarin iedereen op zijn niveau kennis moet vergaren van de boot. Op een onderzeeboot is namelijk iedereen van belang en iedereen heeft een grote invloed op de uiteindelijke inzet en veiligheid. Een techneut moet weten dat het laten vallen van een steeksleutel duidelijk op de sonar te horen is. Maar niet alleen op onze sonar, ook op die van een andere onderzeeboot, die in de beurt rondvaart en op zoek is naar ons! Daarnaast moet de bakker ook weer weten wat er moet gebeuren als er een hydraulieklekkage is. Elke calamiteit op een onderzeeboot is zeer gevaarlijk en moet meteen in een veilige toestand terug gebracht worden. Dan telt elke seconde en moet dus iedereen weten wat te doen en niet wachten op een specialist. Afoefenen is: technische boekwerken, lesjes, vragen over en weer, hoe zit en werkt dat? Leren voor de felbegeerde flipper, het onderzeebootsymbool bij uitstek, of voor alweer een stap hoger, als voortstuwingsbedienaar of officier van de wacht, bijvoorbeeld. Naast hard oefenen en afoefenen is er ook ontspanning door zo nu en dan in de zon te zitten aan dek of door het vieren van de verjaardag van de boot. De Zeeleeuw was namelijk op 25 april 12 jaar in bezit van de Koninklijke Marine. Dit werd gevierd met een heerlijk buffet op 120 meter diepte. Ook Koninginnedag is niet ongemerkt voorbij gegaan. Grote


verassing was dat Hare Majesteit Koningin Beatrix (in de vorm van de matroos Bakker) de Zeeleeuw eerde met een bezoek. Een Marine Patrouille Vliegtuig had haar zachtjes in de zee laten vallen, waarna via een ‘vrouw-over-boordmanoeuvre’ Hare Majesteit aan boord kwam. Een rondleiding langs de verblijven, een heerlijke taart van de logistieke dienst en een biertje om bij te komen van alle impressies vielen Hare Majesteit ten deel. In de loop van de middag moest zij helaas terug naar Nederland want, daar wachtte het volk. De tijdzones had ze mee en uit de scheepskrant heb ik begrepen dat ze op tijd in Hoogeveen en Meppel is gearriveerd. Aan boord ging de feestdag nog even door met een gezellige Bingo in ‘Bea’s Bingo Paleis’. Mooie prijzen waren er te winnen. Van een DVD-speler als hoofdprijs tot een doos lekkere sigaren als vijfde prijs. Naast een hoop plezier bracht de bingo ook weer geld op voor het goede doel, waar de Zeeleeuw gedurende deze reis voor inzamelt. Zowel via de verkoop van bingoloten als via een strafbedrag bij vals gemelde bingo.

Het goede doel

Het goede doel behelst een kliniek voor dove kinderen op Curaçao. Eenvoudige hulpmiddelen, zoals een gehoorapparaat, zijn daar moeilijk te verkrijgen. Vandaar dat de bemanning van de Zeeleeuw graag een handje wil helpen.Wat is nu ook toepasselijker dan een onderzeebootbemanning die zelf geheel afhankelijk is van haar sonar-oren om dove kinderen te helpen weer beter te kunnen horen / communiceren met hun omgeving?! Naast de bingo is ook geld ingezameld via een kleine bijdrage bij een bloemboeketbestelling voor moederdag, het verven van haar in nogal dubieuze kleuren en via pogingen tot het stoppen met roken. Ook op de familiecontactdag is geld ingezameld. De intentie is om het verzamelde geld in Curaçao over te dragen aan de kliniek. Dan, op woensdag 8 mei, was het eindelijk zover en deden we de eerste tropische haven van deze reis aan, San Juan, de

hoofdstad van het Amerikaanse eiland Puerto Rico. Daar was iedereen wel aan toe na de lange overtocht over de Atlantische Oceaan. Bij binnenkomst kreeg je meteen een tropisch gevoel door de palmbomen op de kade en de klamme hitte, die als een deken over je heen viel. De Zeeleeuw lag afgemeerd bij een Amerikaanse kustwachtbasis, alwaar we alle steun verkregen die nodig was. Vanuit Nederland waren ook enkele technici overgekomen voor reparaties, verder moest er brandstof, drinkwater en voeding geladen worden. Ook waren er enkele briefings voor de periode na San Juan en een gezamenlijke cocktailparty aan boord van het Nederlandse M-fregat Abraham van der Hulst. Al met al was het best een druk programma voor de meeste van ons. Gelukkig was er ook genoeg ontspanning, overdag rustig in het zwembad van het hotel, of meer actief op een mooie duik- of snorkelstek, ‘s avonds in een casino, disco of op een terras. Toch is Puerto Rico een groot eiland en Amerikaans van leest en daarmee is het uitgaansleven toch ook wel anders dan in Europa. Het was dus soms wel even zoeken voordat een ‘goede tent’ gevonden was.

Prospective Commanding Officers Course

Toch moesten we San Juan ook weer achter ons laten, na vijf dagen. Op zondagavond vertrokken we voor een korte tocht naar Roosevelt Roads, een marinebasis aan de zuidoostpunt van Puerto Rico. Daar koppelden we de volgende ochtend het towed array, de welbekende tuinslang vol met hydrofoons, die als extra gevoelige sonar achter de boot wordt aangesleept over een afstand van ongeveer 500 meter. Dit allemaal voor de oefeningen die daarna plaatsvonden. Nog diezelfde dag begon onze deelname aan de ‘Prospective Commanding Officers Course’, zeg maar, de Amerikaanse opleiding voor onderzeebootcommandanten. Enkele dagen was de Zeeleeuw doel voor twee Amerikaanse nucleaire onderzeeboten, de USS Jacksonville en de USS Hartford. Er is een groot aantal exercitietorpedo’s op ons verschoten en de Amerikanen weten weer dat een dieselelektrische onderzeeboot een geduchte tegenstander is. Dit zijn altijd leuke oefeningen om te doen want een andere onderzeeboot vangen is voor iedereen aan boord toch wel een erekwestie. Wij zijn natuurlijk per definitie beter dan de tegenstander, maar dat moeten we dan ook wel even bewijzen!! Daarna was er een lange periode van rondvaren in samenwerking met enkele Nederlandse fregatten en maritieme PERISCOPY 5


patrouillevliegtuigen. Op donderdag 30 mei werd de helft van de reis bereikt en dat mag natuurlijk niet ongemerkt voorbij gaan. De bakker, Arnold (Frank) de Boer, had een enorme taart gemaakt en dan is het de eer aan de commandant en de jongste matroos, Mark (Wim) van Campen, om deze met behulp van een sabel door te snijden. Vanaf dat moment

komen er geen dagen meer bij maar kan men beginnen met aftellen tot aan binnenkomst Den Helder. De heerlijke taart ging gepaard met een bakje ‘lekkere koffie’, van Ierse afkomst, welteverstaan. Naast wederom veel afoefenen was er ook ontspanning. Sporten kan op de roei- of hometrainer, maar op een of andere manier zijn we daar niet erg actief in, tot nu toe. Dat varieert altijd, soms is het dringen geblazen en komen er zelfs intekenlijsten en hebben mensen vaste tijden, en soms is het erg rustig, zoals nu. Dit zal misschien met het afoefenen te maken hebben. Persoonlijk denk ik dat na Curaçao het sporten wel weer aantrekt, als iedereen toch weer enigszins is geschrokken van het eigen beeld in de spiegel: zwembroek met natuurlijk gevormde zwemband.

Virtueel schateiland

Wel loopt de scheepsquiz op rolletjes, georganiseerd door

Dave van Zetten uit de Radio en Stefan Roll, de OS&O-officier. Elke avond ligt er bij de avondtafel een lijst met allerlei vragen op de tafels in de verschillende verblijven. Tot 19:00 uur ‘s avonds kunnen de vragen dan worden ingeleverd, waarbij goede antwoorden zeemijlen opleveren en op die manier de boot op de virtuele Caribische piratenkaart richting het schateiland voert. Natuurlijk is het doel als eerste bij het schateiland te komen. En wat is dan een schat aan boord van een onderzeeboot? Nou, dat is redelijk eenvoudig, het hart van een onderzeebootman is al snel gestolen met een doosje bier. En laat dat nu net begraven liggen op dat schateiland! Iedereen pijnigt de hersenen dus nog eens voor een extra zeemijl richting het geelgouden vocht. Uiteindelijk voeren we op maandag 10 juni Willemstad binnen. Na wederom vier weken op zee was ook iedereen wel toe aan wat vaste grond onder de voeten. Lekker een week in de tropische zon, voor sommige gelukvogels met vrouw of vriendin die was overgekomen. Daarna was het nog een weekje varen waarin werd geoefend met wederom een Amerikaanse nucleaire onderzeeboot. Na enkele dagen Saint Thomas werd uiteindelijk de terugreis naar Den Helder aangevangen. Nu ik toch achter mijn computer zit voor dit reisverslag van ‘La Perla Negra’ begint mij iets te dagen. Dit is het laatste nieuws dat u voorlopig zult lezen in de Periscopy over Hr.Ms. Zeeleeuw en haar bemanning.Als deze Periscopy namelijk bij u op de deurmat ligt is het zomerverlof al begonnen of zelfs voorbij. Na het verlof zal Hr.Ms. Zeeleeuw op donderdag 29 augustus uit dienst worden gesteld. En dan zal de ‘Zwarte Parel’, na drie jaren intensief de wereldzeeën te hebben bevaren, gaan genieten van een lange rustperiode waarin zij van onder tot boven uit elkaar gaat en onderhouden wordt. De intentie is dat ongeveer 15 maanden later de Zeeleeuw weer het ruime sop mag kiezen. Ondertussen krijgt een groot gedeelte van de bemanning een andere plaatsing, bij de onderzeedienst of daar buiten. Toch even een klein emotioneel moment dat ik u niet wilde laten ontgaan, vandaar deze kleine overpeinzing. Met vriendelijk groet, Geordie Klein, commandant Hr.Ms. Zeeleeuw

Familiecontactdag Hr.Ms. Zeeleeuw Op zaterdag 25 mei 2002 werd wederom een familiecontactdag gehouden door het Bureau Thuisfrontinformatie in samenwerking met het thuisfrontcomité OZD, ditmaal voor het thuisfront van Hr.Ms. Zeeleeuw, die 13 april jl. is vertrokken naar de West. De dag werd gehouden in ‘De Witte Raaf ’.

Grote opkomst

De opkomst was groot: een negentigtal aanwezigen, groot en klein! Het werd één groot feest en iedereen heeft zich ten zeerste vermaakt gedurende de gehele dag, die begon om 10:00 uur en eindigde om 15:30 uur. De dag was vol afwisseling en in het “Meeuwennest” werd een heerlijke lunch PERISCOPY 6

geserveerd, namelijk de overbekende ‘blauwe hap’. Om 10:30 uur verwelkomde LTZ 2 OC J. Kers alle aanwezigen. In zijn speech ging hij in op het doel van de familiedag, te weten het vergroten van het contact tussen de bemanning van een onderzeeboot op langere missie en het thuisfront. Door middel van uitwisseling van videobanden en van foto’s enerzijds gemaakt gedurende de reis en anderzijds op deze thuisfrontdag, wordt dit doel dichterbij gebracht.


Myrna Dovalle School

Voorts heeft de Zeeleeuw de wens geuit om een bijdrage te leveren aan een goed doel, ditmaal de Myrna Dovalle School. Dit is een school voor dove en slechthorende kinderen op Curaçao. Zij hebben ondermeer behoefte aan gehoorapparaten, boeken en aan een kopieerapparaat. De bemanning van de Zeeleeuw heeft reeds € 300,00 opgehaald voor dit doel. Kers hoopt dat ook vanuit Den Helder een leuk bedrag kan worden toegevoegd uit de opbrengsten van een snoeppot (raden van het aantal snoepjes dat erin zit), een wensput (raden van het gewicht van een emmer met zand) en van een loterij met een mooie hoofdprijs en leuke andere prijzen. Alle prijzen zijn beschikbaar gesteld door enkele welwillende sponsors. Ook werd men in de gelegenheid gesteld om foto’s tegen een kleine vergoeding te laten maken die naar de Zeeleeuw zullen worden gezonden.Verder was er een quiz waarin de kennis over de Onderzeedienst getest werd.

Toespraak COZD

Vervolgens gaf de Commandant Onderzeedienst Kolonel K.A.C. Hermsen een uiteenzetting waarin hij onder andere de medewerkers van Bureau Thuisfrontinformatie bedankte voor hun professionele inspanning. Daarna werden de altijd aanwezige leden van het thuisfrontcomité OZD bedankt voor hun enthousiasme en steun en vervolgens werd de bemanning van de Zeeleeuw geprezen vanwege haar grote bijdrage aan de videopresentatie.Vervolgens werd het belang van de reis van de Zeeleeuw, in het kader van de onderstuening van Operatie Enduring Freedom (de strijd tegen het internationaal terrorisme), benadrukt. Mooie reis, maar toch lang van huis en ook heel belangrijk.Tot slot werd stil gestaan bij het belang van de informele contacten en de gezelligheid tijdens de familiecontactdag: een willig oor voor, door en met iedereen. Lekker informeel, net zoals men zich voelt.

Volop feestvreugde

Alle aanwezigen voelden zich meteen na aankomst thuis in de informele, tropische stemming op zwoele, zonnige stranden in de ‘West’. Er waren sfeervolle decors geplaatst, die dit gevoel versterkten en de uitstekende steelband speelde met enthousiasme afwisselende muziek. De Hula-Hula-danseressen en een paar dansers (toegevoegd aan de groep om de aanwezige thuisfrontdames ook een plezier te doen), verhoogden de feestvreugde ten zeerste! De show was mooi om te zien en zeer zeker inspannend voor de spontaan door de danseressen uitgenodigde mannen om met hen te dansen! De gehele dag, op veelal onverwachte momenten, kwam een clown op de proppen, die allen vermaakte met zijn grappen en grollen. Op hilarische wijze verstoorde onze clown te pas en te onpas speeches van onder andere Kers. Het was

lachen! Ook de kinderen werden niet vergeten want zij werden overal bij betrokken. Met plezier en overgave zongen en dansten de kinderen op het toneel en zij genoten daarbij volop.

Rode verf

Een van de hoofdattracties, de videofilm, werd vertoond deels in de ochtend, deels in de middag. Er was veel gefilmd gedurende de trajecten Den Helder–Bergen en BergenPuerto Rico. Uit het binnengevlogen videomateriaal van ruim drie uur is een selectie gemaakt om te vertonen. De filmmakers van de Zeeleeuw hebben op enthousiaste wijze zeer veel aspecten belicht, waarvoor veel lof. Diverse onderwerpen passeerden de revue op het scherm, onder andere de viering van Koninginnedag met toespraak van de Commandant, de 12-jarige verjaardag van de Zeeleeuw zelf op 2 mei, een brandoefening, enkele koksactiviteiten met als resultaat prachtig opgemaakte schalen met heerlijke gerechten en niet te vergeten het op ‘professionele’ wijze maken van een beetje rode verf in een jampotje. De aldus gemaakte verf zal op de neustoppen van die bemanningsleden die de Kreeftskeerkring voor het eerst passeerden, worden gesmeerd.

Opbrengst goed doel

Onze clown was weer gezellig lastig bij de lunch, want hij wilde zelf lekker eten en probeerde daarom voor te dringen in de rij van de wachtenden. Hij sleepte zelfs enkele wachtenden het ‘Meeuwennest’ uit! Gelukkig konden de ‘slachtoffers’ toch weer snel terugkeren op hun plekje in de rij van wachtenden en konden zij hun bord volscheppen. Voorafgaande aan het draaien van het 2e deel van de videofilm werden foto’s vertoond van de reis met gevarieerde latijnse muziek op de achtergrond. Een professioneel team van de marine heeft daarna videogroeten opgenomen van de aanwezigen voor hun naasten op de Zeeleeuw. Deze band zal worden overgevlogen naar de boot om aldaar door de bemanning te worden bekeken. In de loop van de middag maakte Kers met assistentie van Nathalie van der Voort en van enkele kinderen de oplossingen en de uitslagen van de loterijen bekend. Blijde gezichten van de Henny Boon von Ochsee, prijswinnaars van de leuke prij- dé man van het zen! Kers maakte eveneens be- Thuisfrontcomité OZD! kend dat op deze familiecontactdag het mooie bedrag van € 436,00 is bijeengebracht voor de Myrna Dovalle School door de aanwezigen. Hartelijk dank! Kers en Hermsen sloten de dag af met dank aan alle medewerkers en gulle gevers die de dag tot een succes hebben gemaakt.Wel thuis! K.P.L. Henkemans, lid van het thuisfrontcomité OZD PERISCOPY 7


Terugkeer van “Zwijn” op steiger 19 Diepte-interview met Sven Huijbens Sven, bij de OZD beter bekend als ‘Zwijn’, is na een periode van twee jaren weer teruggekeerd op steiger 19. Wij zijn benieuwd naar zijn beweegredenen van weggaan en terugkeer bij de OZD. In het kader van het personeelsprobleem marinebreed, tijd voor belichting van de andere kant. Aan ‘Zwijn’ stelden we de volgende 10 vragen, zoals we die over het algemeen bij ons diepte-interview hanteren.

1. Wie is Sven ‘Zwijn’ Huijbens?

Het blijft even stil. “Dat is best een moeilijke vraag. Hoe beschrijf ik mijzelf? Laat ik beginnen met mijn geboortedatum en plaats: ik ben geboren in het Wilhelmina Ziekenhuis in Den Helder op 3 maart 1973 - ik ben dus 29 jaar – matroos TD en ik vaar momenteel op de Bruinvis. Moet ik wel zeggen dat ik thuis een stuk rustiger ben dan bij de OZD? Hoe dat komt?” Daar komen we later in het interview wel achter.

2. Uit welk nest kom je?

“Mijn vader is ook en onderzeebootman, mijn moeder een niet-marine vrouw. Ik heb een oudere zus van 32 jaar en een broertje van 19 jaar. Onze opvoeding was in de lijn van de OZD: recht door zee, altijd eerlijk, streng doch rechtvaardig. Ik lijk als twee druppels water op mijn vader, daarentegen in niets op mijn moeder. Mijn vader was torpedomaker, hij heeft twee gouden handen. Hij houdt (net als ik) erg van knutselen. Bij mij en zo ook bij hem ligt het vieze handen gehalte vrij hoog. Ik ben altijd aan het rotzooien met mijn handen. Mijn vader kon volgens de verhalen vrij druk aan boord zijn, maar thuis was/is hij rustig. Dat heb ik ook van hem.Vanwaar dat verschil? Ik denk dat wij – onbewust – in ons element zijn op het werk bij de OZD. Aan boord heb je 50 gelijkgestemden.We zijn allemaal van hetzelfde slag en weten meteen van elkaar wat we bedoelen. Mijn levensovertuiging? Ik ben wel katholiek gedoopt, ik heb ook nog op de zondagsschool gezeten, maar dat had weinig met religie te maken.”

3. Hoe is je gezinssituatie en waar wonen jullie?

“Ik woon samen met mijn vriendin Esther in Zoeterwoude. We wonen samen met onze hond en kat. Esther werkt in de familiedrukkerij.”

4. Waarom heb je gekozen voor de KM en speciaal voor de OZD?

“Mijn dienstplicht heb ik volbracht bij de landmacht als antitankschutter. Ik heb daar een hele leuke tijd gehad. Het was mij toen ook om het even: of landmacht of marine. Door de thuissituatie, vader bij de OZD en zijn enthousiaste verhalen over de OZD, ontstond er toch wel een lichte voorkeur voor de OZD. Mijn vader heeft mij trouwens vrijgelaten in

PERISCOPY 8

de keuze. Hij heeft zeker geen druk uitgeoefend. Maar nadat ik mijn keuze had gemaakt om naar de OZD te gaan was mijn vader wel blij met deze uitkomst. De stap om naar de marine Sven te gaan was toch ook wel vrij logisch. Geboren in Den Helder en opgegroeid in Callantsoog was je niet de enige en was het vrij normaal met een vader bij de marine. Ook toen ik een spreekbeurt moest houden op de lagere school was het onderwerp voor mij snel gekozen, natuurlijk de OZD. Ook die geheimzinnigheid die er omheen hangt.”

5. Hoe zijn je ervaringen bij de OZD, in positieve en negatieve zin?

“Nadat ik mijn takenboek had afgemaakt op De Ruijter kon ik pas naar de OZD. Mijn eerste boot was de Tijgerhaai, eind 1993. Ik was behoorlijk onder de indruk van het bedrijf.Toch best veel mensen – 68 personen – op een kleine boot. En er was veel onderscheid tussen flipperdragers en niet-flipperdragers. Maar ik had daar niet zoveel last van. Ik zat toch alleen maar ‘achteruit’. Mijn echte positieve ervaringen kreeg ik pas op de Bruinvis. Ik had dan niet de proefvaarten meegemaakt, maar we hadden een gigantisch leuk vaarprogramma en een hele goeie bemanning, berengezellig. Door het vaarprogramma leerde je de boot goed kennen en daarmee elkaar. Mijn ervaring is ook dat de bemanning van de Bruinvis uit de periode 1994 – 1998 nog heel hecht is. Maar ik kan natuurlijk alleen over mijn eigen ervaring spreken. Dit zal waarschijnlijk ook bij de andere boten zo zijn. We hebben trouwens nog steeds contact met elkaar. De mindere positieve ervaring maakte ik mee tijdens de evolutie van de Walrusklasse. Niet iedereen was bekend met de boten en iedereen had er ook zijn eigen visie op. Maar dat is later wel goed gekomen. Maart 2000 ben ik uit de marine gestapt. In maart van dit jaar ben ik weer teruggekomen. Ik ben dus precies twee jaren weggeweest. Toch merk ik een verschil. Er is veel onderzeedienstervaring verloren gegaan, doordat er personeel is weggegaan. Waarschijnlijk mede omdat er nieuwe mensen zijn gekomen, merk ik een andere/nieuwe manier van omgang, een andere mentaliteit. ‘Vroeger’ was er onderwaterdiscipline. Bijvoorbeeld tijdens het eten werd er geen


koffie gepakt en werd er niet van tafel weggelopen. Tegenwoordig is dat wel eens anders, daar erger ik mij aan en daar zeg ik dan ook wat van.”

6. Wat is voor jou het OZD-ggevoel, bestaat dat gevoel wel?

“In het hebben van een flipper zit voor mij niet het OZDgevoel als je dat bedoelt. Ik zie de flipper eigenlijk niet meer dan een technisch kunstje. Ik zie het zeker niet als zaligmakend. Als je het kunstje goed uitvoert op het juiste tijdstip krijg je je flipper. Wat voor mij het OZD-gevoel inhoudt is samen vuil wippen, de tafel afruimen, het ongevraagd gezamenlijk uitvoeren van algemene scheepstaken, als groep de stad ingaan, ook buiten de OZD. Extra zorg en aandacht voor elkaar, naar het thuisfront toe hulp aanbieden etc. Dus niet alleen dat glimmen van dat dingetje. Op een onderzeeboot ervaar je dit alles met de hele bemanning, bij de bovenwatervloot zal je deze ervaring ook hebben hoor, alleen dan niet de hele bemanning, maar met je dienstvak. Op een onderzeeboot vorm je met de hele bemanning een eenheid.”

7. Wat zijn je ervaringen in de burgermaatschappij?

“Ik was aangenomen voor de opleiding WD. In diezelfde periode was mijn schoonvader op zoek naar een drukker. Voordat ik de opleiding in zou gaan, moest ik twee maanden meevaren op de Van der Zaan. Die periode was niet zo plezierig en dat maakte de keuze wel erg gemakkelijk om als drukker in het familiebedrijf van mijn schoonfamilie te gaan werken. Dit heb ik de afgelopen twee jaren gedaan. Ik heb een erg leuke tijd gehad. Het werk was leuk (vieze handen!!). en ik kon mij uitleven op de techniek. Maar wat ik begon te missen was de saamhorigheid van de bemanning aan boord, de leuke en soms heftige discussies die we met elkaar voerden om een bepaald probleem op te lossen, daar had je ook de tijd voor. In de burgermaatschappij ben je productiever bezig, er moet geld verdiend worden! Dat is bij defensie anders. Hier is men wat lakser. Overigens was een opmerking van mijn vriendin doorslaggevend voor mij om terug te keren bij de marine, ze zei namelijk dat ik leuker was toen ik nog bij de marine werkte! Toch zou ik deze twee jaar ervaring buiten de marine niet hebben willen missen. Ik heb er zeker geen spijt van dat ik toen die stap heb gemaakt èn ik ben een ervaring rijker.”

8. Heb je hobbies?

muziek en vooral alles wat daar omheen hangt, zoals de festivals, vind ik geweldig. Ik ben een gezelligheidsmens en kan moeilijk alleen zijn, dan word ik helemaal zenuwachtig. Dat is trouwens een mooie aanvulling op jullie eerste vraag! Tot slot heb ik jarenlang gevoetbald, ik mocht zelfs meedoen aan de selectietraining van AZ, maar ik ben daar niet heengegaan, ik vond andere dingen (meisjes en bier) leuker.”

9. Wat zijn je idealen en heb je (met jouw achter grond als drukker) een mening over Periscopy?

“Ik ben geen lezer, maar ik maak graag een uitzondering voor de Periscopy. Het blad leest lekker weg en er zijn plaatjes bij. Als drukker vind ik het blad er kwalitatief aantrekkelijk uitzien. De kracht van zo’n blad zit toch in de plaatjes, later wordt de tekst gelezen. Wat me wel opvalt is dat sommige boten meer aandacht krijgen dan andere, maar jullie zullen wel afhankelijk zijn van ingeleverde copy. Ik heb niet echt een ideaal van dat ik persé nog iets moet bereiken, of dingen moet doen. Ik geniet van de dingen die ik nu heb en leef redelijk bij de dag. Bepaalde zekerheden zijn natuurlijk wel van belang. Maar ik heb geen ambitie om rijk te worden. Sommigen zeggen wel dat als ik niet was weggegaan, ik dan misschien als adjudant de dienst uit zou zijn gegaan. Nou, dat vind ik totaal niet erg. Zoals ik al eerder in dit gesprek aangaf, ik had deze ervaring niet willen missen. Ik ben trouwens vrij nuchter. Zo maak ik mij over de wereld na 11/9 ook niet extra zorgen, het gaat niet echt slechter met de wereld, want het is altijd al zo geweest dat sommige mensen elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Ergens is het zelfs wel goed dat dit gebeurd is, nu staan we tenminste weer met beide benen op de grond.

Sven met Esther op Curaçao tijdens Westreis in ‘99

“Mijn hobby is vooral vieze handen krijgen, het willen weten waarom en hoe dingen werken. Motorrijden vind ik ook leuk. Ik heb een Harley, is altijd stuk, kan ik weer rotzooien en werken aan mijn vieze handen.Verder doe ik aan schietsport. Maar ik ben een akoestische schutter. Dit houdt in dat ik meer plezier beleef aan de knal en het vuurwerk dan dat ik een paar keer in de 10 heb geschoten. Ook rock-

10. De gebruikelijke laatste vraag luidt: wat maakt voor jou het leven de moeite waard?

“Steiger 19 en natuurlijk mijn vriendin!!”

Jolita Langedijk en Klaas Henk Ubels

PERISCOPY 9


Van MATRODOPS tot F-16 piloot Tussen de landerijen met links en rechts boerderijen, in het buitengebied tussen Hengelo en Enschede, ligt de vliegbasis Twente. De reden voor mijn bezoek is een interview met luitenant Pjotrek Bellers, F-16 vlieger bij Squadron 315,Vliegbasis Twente.

helikopter of dat je het F-16 traject in mocht. Ik behoorde bij de gelukkigen die het F-16 traject in gingen. Daar was ik heel erg blij mee.

Wie ben je?

In februari 1998 ben ik naar Shepard Airforce Base in Texas gegaan voor de Amerikaanse pilotentraining. Daar werd ik heel goed opgevangen. Ik kreeg de benodigde uitrusting en stapels studieboeken. Daar moest ik echt aan de bak met studeren. “De brandslang ging open”. De vliegtraining werd gegeven in eerst de T37 en later de T38. Dit zijn “langzame” straalvliegtuigen. De training bestond uit een basistraining die gevolgd werd door de “advanced” training. Dit opleidingstraject duurde een jaar. Het was heel zwaar. De theorie was goed te doen alleen was het erg veel. Ik vloog elke dag 1 à 2 keer. Er waren dagen bij van twaalf uur en daarna nog studeren. Alles maar dan ook echt alles stond in het teken van vliegen. Daar was je continue mee bezig. Tijd voor andere dingen was er niet. Je had geen sociaal leven. Alleen op zaterdagavond mocht je stappen.Verder niet. Dan zat je te blokken op je kamer. Wel werden er soms excursies georganiseerd zoals bijv. naar

“Pjotrek Bellers.Van augustus 1994 tot februari 1997 heb ik als MATRODOPS bij de Koninklijke marine gezeten. Ik ben naar de marinekeuring gegaan met als doel om naar de Marene Luchtvaart Dienst te gaan. En dan te gaan vliegen op een Lynx-helikopter. Tijdens de keuring bleek dat ik de vakken wiskunde en natuurkunde niet op het juiste niveau had. Toen werd mij gevraagd of ik interesse had om als MATRODOPS naar de Onderzeedienst te gaan. Ik had geen idee wat dit inhield. Maar de Onderzeedienst leek mij wel spannend. Het avontuur trok mij en ik wilde wat van de wereld zien. Ik werd na de opleiding geplaatst aan boord van Hr.Ms.Walrus. Ik heb veel gevaren en veel buitenlandse havens bezocht. Ondertussen ben ik gaan studeren om deelcertificaten te halen om naar de MLD te kunnen.

Hoe ben je ertoe gekomen om bij de KLU te solliciteren?

Opleidingstraject in de USA

Het vliegen bleef me intrigeren. Ook de vooropleidingseisen voor de KLU waren lager dan bij de MLD. Na de zware keuring hoorde ik in november 1996 dat ik was aangenomen bij de KLU. Dat was reden voor een feestje aan boord van Hr.Ms. Walrus. De volgende dag heb ik toen een verzoek voor ontslag ingediend. Tot mijn grote verbazing werd dit verzoek afgewezen omdat mijn contract pas afliep in augustus 1998. Hier heb ik het niet bij gelaten en ben tegen deze beslissing in bezwaar gegaan. Met behulp van de vakbond AFMP werd mijn verzoek voor ontslag uiteindelijk toch toegestaan.

Hoe zag het opleidingstraject eruit bij de KLU?

Op 1 februari 1997 ben ik begonnen bij de KLU. Eerst achttien weken naar de KMA voor de basis militaire vorming. Deze vorming bestond o.a. uit leiderschapsaspecten en veldoefeningen, die steeds werden uitgebreid. Dus heel anders dan toen bij de marine. Daar ging het er op Texel meteen hard tegenaan. Deze opbouw beviel een stuk beter. Aan het eind van de opleiding was de eindoefening in Noorwegen. Daarna ging ik naar Woensdrecht naar de grondschool voor acht weken. Hier lag de nadruk op theorie van het vliegen en meteo en techniek (motoren). Eigenlijk kwamen alle aspecten van het vliegen aan de orde. Dit gedeelte vond ik heel pittig. Zeker gelet op mijn vooropleiding. De standaard lag heel hoog. Maar de beloning hiervoor was het daadwerkelijk vliegen in de Pilatus. Dit traject duurde een half jaar. In dat halfjaar heb ik veel gevlogen om ervaring op te doen. Op grond van de resultaten van het vliegen met de Pilatus werd bepaald of je daarna door kon voor een PERISCOPY 10

Washington. Dat was dan een leuke break. Maar je wist waar je het voor deed en dat hield mij goed op de been. Op Shepard Airforce Base worden tussen de vijftien en twintig studenten per jaar opgeleid. Elke drie maanden start er een opleiding voor vier tot zes personen. Na deze opleiding kreeg ik mijn wing en was ik vlieger. Dat gaf een geweldige kick. Maar het opleidingstraject was nog niet klaar. Nu volgde nog twee maanden IFF-opleiding (Introductie “Fighter Fundamentals”). In dit opleidingsgedeelte leerde ik hoe ik met mijn vliegtuig tactisch moest manoeuvreren in de lucht. Na dit gedaan te hebben kon ik beginnen aan de F-16 opleiding in Tucson Arizona.Acht maanden leven als een koning.Twee tot drie keer per week vliegen. Een mooi appartement met zwembad en tennisbaan. Dit was echt de beloning voor het blokken op Shepard Airforce Base voor mijn vliegbrevet. Een heerlijke tijd. Hier heb ik ook in Miramar gevlogen en heb ik


veel laaggevlogen tussen de bergen door. Net als in Top Gun, wat hier ook is opgenomen. Echt kicken.

Survivalcursus

Na twee jaar Amerika terug naar Nederland als F-16 vlieger. Op Gilze Rijen heb ik de survivalcursus van vier weken gevolgd.Aan het eind werd ik gedropt in de Duitse Eiffel. Hier moest ik een week overleven. Met heel weinig middelen. Dus een strik gezet om een konijntje te vangen en een kip gevangen en geslacht en gegeten. Je bent helemaal op jezelf aangewezen. Ook werd ik opgepakt en ondervraagd. Ik vond de survivalcursus een heel aparte ervaring.

Squadron plaatsing

Mijn eerste squadron werd 313 op de vliegbasis Twente. Hier heb ik de “Theatre Qualification Training” van 4 maanden gevolgd. Deze training was nodig om te leren om te gaan met de condities in Nederland. De condities hier zijn heel anders dan in Amerika. Hier heb je te maken met een dichtbevolkt luchtruim en veel vliegveldjes en snel wisselende weersomstandigheden. In september 2000 werd ik overgeplaatst naar mijn huidige squadron 315.

Hoe ziet een dag op het squadron eruit?

Meestal wordt er ‘s morgens door een aantal vliegers en ‘s middags door een andere groep gevlogen (“wave”). De dag begint om 08:00 uur met de briefing (meteo, intelbrief, herkenning, actuele zaken).Vliegplanning: waar ga je naar toe, wat ga je doen, bijv. training voor een grote oefening. De vliegplanning staat in het jaarlijks oefenprogramma (BENOPS, maar dan voor de KLU). Een flightbriefing: hierin wordt de hele vlucht doorgenomen met de nadruk op het tactisch gebeuren. Wat wil je trainen? Survival en veiligheid en de doelen van de vlucht. Daarna ga je “steppen”: gereedmaken voor de vlucht. Aantrekken van de “flightgear”. Last minute-brief voor de vlucht en eventuele wijzigingen in het vluchtprogramma of laatste weerbericht doornemen. Dan wordt je naar je vliegtuig gebracht en begin je met opstarten/starten en checken van alle systemen. Dit duurt meestal 45 minuten. En daarna volgt een vlucht variërend van een uur tot anderhalf uur. Dan taxie je terug en volgt de debriefing van de vlucht.Tijdens de debriefing wordt bekeken

of je de doelen van de vlucht hebt gehaald en ga je de tapes van de vlucht bekijken. Eventuele speciale dingen die tijdens de vlucht hebben plaatsgevonden doorspreken, zodat je daar iets van kan leren. Zo is de dag voor 5 à 6 uur ingevuld en de overige tijd gebruik ik dan voor neventaken.We trainen voor de grote oefeningen. Zo doen we elk jaar mee aan de volgende oefeningen: “Red Flag”, “Maple Flag”. Ook gaan we elk jaar naar Goose Bay in Canada om laag te vliegen.We oefenen ook in o.a. Amerika, Noorwegen en Portugal. Soms zijn we dan een paar maanden weg.

Hoe voelt het nu om in een F-116 te vliegen?

Het is een heel apart gevoel. Je moet heel gedisciplineerd werken. Het operationeel bezig zijn spreekt mij heel erg aan. Het nachtvliegen geeft ook een andere dimensie. Het laagvliegen in Goose Bay is het ultieme gevoel. Het is echt heel bijzonder. Ik heb het uitstekend naar mijn zin.

Mis je de Onderzeedienst?

Nee, maar ik kijk er nog met veel plezier op terug. Het varen en het ontsnappen en de patrouilles en het stappen in het buitenland heb ik heel leuk gevonden. Ik ben bij de Onderzeedienst volwassen geworden en heb daar de nodige levenservaring opgedaan. Aan deze bagage heb ik veel gehad tijdens mijn opleiding bij Shepard Airforce Base. Ik zie ook veel overeenkomsten tussen het varen op een onderzeeboot en mijn plaatsing hier als F-16 vlieger bij het 315 squadron. Het is allebei een heel aparte wereld. Met een hoogwaardig technisch product.Wat je doet is iets heel aparts. Dat maakt dat je trots bent op je eigen clubje. Vaak van huis. En heel gedisciplineerd werken volgens vaste procedures. De veiligheid op een onderzeeboot is heel belangrijk en dat is de vliegveiligheid ook.

Zie je ook (cultuur)verschillen?

Ja, de Onderzeedienst is meer een leven op zich. Je zit toch heel lang met elkaar aan boord. Je leeft heel nauw met elkaar samen. Zeker als je drie maanden op patrouille bent . Maar ook in Den Helder heb je dat nog. Omdat veel mensen boordplaatser zijn. Hier is dat toch anders. Je gaat drie weken samen op oefening. Als je dan terug komt ben je elke dag weer thuis. Hier heb je geen boordplaatsers. Iedereen woont hier in de buurt. Ook ervaar ik hier minder verschil in rangen en standen dan bij de Onderzeedienst. Als we op oefening zijn dan slaapt iedereen in hetzelfde hotel en dat is goed voor de saamhorigheid. Bij de KLU heb je ook niet zoveel ceremoniële verplichtingen. Dat kennen ze niet zo. De marine heeft meer traditie. Qua accommodatie als boordplaatser zijn de voorzieningen bij de KLU verder dan bij de marine. Minder mensen slapen op een kamer en je mag je eigen TV en koelkast erop zetten. Als je de zaak maar netjes houdt. Dan wordt het ook nog voor je schoon gemaakt.

Heb je nog contact met (ex)collega’s?

Ik heb weinig contact met ex-collega’s. Dat komt ook wel PERISCOPY 11


doordat toen ik wegging bij de Onderzeedienst ik gelijk een opleidingstraject van drie jaar inging. Met één persoon heb ik nog steeds veel contact. En als we elkaar zien dan praten we alleen maar over de Onderzeedienst. Dat wil toch wel wat zeggen.

Het 95-jjarig bestaan en de reünie, zegt dat je nog wat?

Jazeker, alleen wist ik niet dat je lid moest zijn van de reünistenvereniging om hier aan deel te kunnen nemen. Ik zou het leuk vinden om mijn oud-collega’s weer eens te zien. Na dit boeiende gesprek heb ik nog een rondleiding gehad over het squadron. Het squadron heeft 200 personeelsleden. Daarvan zijn tweeëntwintig F-16 vlieger. Het bestaat o.a. uit een intel sectie, het operatiecentrum en diverse briefingruimtes en een eigen administrateur die de

personeelszaken van het squadron behartigt. Volgende maand viert het 315 squadron haar 50 jarig jubileum! Ook is er een flightsimulator waar de vliegers diverse procedures kunnen trainen. Bijvoorbeeld, diverse technische storingen, uitvallen motor, aanvliegen op het vliegveld. Ik mocht ook proberen om te vliegen. Toen ik in de cockpit zat keek ik vol verbazing naar alle knopjes en instrumenten. En vroeg me of, hoe word je daar ooit wijs uit? Het lukte mij niet om het toestel weer veilig aan de grond te zetten. En dan hoefde ik alleen nog maar te sturen. Overigens blijkt uit het callsign van Pjotrek de verbondenheid met de Onderzeedienst. Zijn roepnaam is namelijk “Sonar”. Ik vond het heel interessant om een kijkje te mogen nemen bij het vliegtuigsquadron 315. Bedankt voor de gastvrijheid en” many happy landings”. Berend Timmermans

Op bezoek bij een Engelse T-boot Het is donderdag 11 april 7:00 uur boordtijd en wij (drie matrozen en een sergeant ) staan aan het dek van Hr.Ms.Walrus klaar om een boottransfer te doen.We gaan namelijk naar SSN 16 van de Royal Submarine Service, de HMS Torbay.

Beetje afwisseling

De walrus lag op dat moment op de boei voor de kust van Schotland op de Butec Range. Dit is een baai waar men de esm-apparatuur kan testen en kalibreren. Aangezien de Walrus net een onderhoudsperiode achter de rug heeft moet de EOV (afkorting voor Elektronische Oorlogsvoering – red.) drie dagen lang getest worden. Nou is dit niet het meest spannende werk om te doen, dus een beetje afwisseling kon geen kwaad. Ook HMS Torbay lag in de buurt met hetzelfde probleem. Een oplossing was zo gevonden en er werd afgesproken om een aantal personen uit te wisselen voor een dag. Dan ontstaat natuurlijk het probleem wie er naar toe mag om zijn ogen eens goed de kost te geven. Aangezien wij in een democratische samenleving leven is er overgegaan op een verloting. De plaatsen waren snel verloot en de gelukkigen waren sergeant Vliegen, matroos Jacobs, matroos Da Costa en matroos Janssen. De afspraak was om een middagje rond te kijken, te genieten van de geweldige Engelse cuisine en heel misschien even mee te varen onderwater. Aangekomen op de Torbay werden wij met open armen ontvangen door de oudste officier, XO Ryan Ramsay. Misschien kennen sommige mensen hem nog wel van zijn tijd bij de Nederlandse Onderzeedienst. PERISCOPY 12

Hij heeft gevaren op Hr.Ms. Walrus en Hr.Ms. Zeeleeuw. Na een kopje koffie in de longroom kregen we een veiligheidsbriefing en kon de pret beginnen. We werden op sleeptouw genomen door een lid van de bemanning ( totaal 115 man) om de boot te gaan verkennen. Even voor de beeldvorming: de Torbay is een nucleaire attack submarine van de Trafalgar-klasse. In totaal bezit Engeland zeven van deze Trafalgars. De Torbay is op 7 februari 1987 in dienst gesteld en meet 85,4 x 9,8 x 9,5 meter. Dit is dus wel een tikkie groter dan onze eigen Walrus.

Blijven slapen

Na alle dekken bekeken te hebben (vier stuks), ging het richting de centrale. En aangezien ik zelf een odops ben werd het vanaf toen interessant.Voor de technische mensen onder ons was dat wat minder interessant, maar de machinekamer mochten wij niet zien. Op zich de machinekamer wel, maar dan moest je door het reactorcompartiment en dat mocht nou net weer niet. Maar de centrale… tjokvol met allemaal nieuwe sonarapparatuur die ze net nieuw aan boord hadden gekregen. Deze sonarapparatuur is bestemd voor de nieuw te bouwen onderzeeboten van de Astute-klasse die gepland staan voor 2005. Het nieuwste van het nieuwste dus op dit gebied en ik keek mijn ogen uit. Er waren ook nog ouwe dingen te zien. De roergangerspositie leek net op een cockpit van een oud vliegtuig. Nou komt dit waarschijnlijk doordat dit ook zo is. Hij komt namelijk uit een bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog. Maar als iets goed


werkt, waarom zou je het dan vervangen, zullen ze gedacht hebben. Dat het goed werkt kwamen wij later die dag achter toen bleek dat wij konden blijven slapen. Nou hadden wij daar niet op gerekend en dus ook onze spulletjes niet meegenomen. Maar dat de Engelsen overal aan gedacht hadden bleek wel weer toen zij op de proppen kwamen met vier setjes toiletspulletjes. Vier kant en klare pakketjes werden aangerukt met alles er in van tandpasta tot scheerspulletjes en alles wat men nodig heeft aan boord van een onderzeeër. Nou zijn onderzeebootmensen niet zo moeilijk, dus wij waren al snel tevreden. Geslapen kon er worden in de boegbuiskamer.Voor de bovenwatermensen onder ons: je ligt dan in een soort van bakje tussen de torpedo`s in het voorste gedeelte van de boot. Maar dat mag de pret niet drukken, hoor. Wij waren maar wat blij dat we konden blijven want om 20:00 uur gingen we onderwater. Nou gaat dat allemaal net zo als bij ons, maar het is toch apart. Hoeveel mensen kunnen nou zeggen dat ze op een Engelse nuc hebben gevaren?

Werving Onderzeedienst Om de instroom binnen de Onderzeedienst te vergroten is de Werkgroep Werving Onderzeedienst opgericht. Deze werkgroep heeft een rapport opgesteld met daarin voorstellen om rechtstreeks te gaan werven onder de paraplu van Defensie Werving en Selectie (DWS). Deze voorstellen zijn geaccordeerd en hebben erin geresulteerd dat de Onderzeedienst samen met DWS diverse evenementen bezoekt waar de doelgroep voor de Onderzeedienst op af komt. Daar wordt dan voorlichting gegeven over de Onderzeedienst. Om dit visueel te maken wordt het schaalmodel van een onderzeeboot meegenomen. Ook kunnen met behulp van een CD-rom diverse gedeeltes van een onderzeeboot worden getoond. Het personeel dat de voorlichting geeft heeft jarenlang op onderzeeboten gevaren en kan putten uit een ruime ervaring.

Elitair

Tegen een uur of elf ‘s avonds hadden we het allemaal wel gezien en gingen we naar ons bed (nou ja… bed). De volgende morgen zijn we weer bovenwater gekomen en hebben we genoten van een Engels ontbijtje.Voordat we weer terug moesten werden er nog de nodige cadeau`s gekregen en uitgedeeld. En natuurlijk flippers geruild. Nou viel dit nog niet mee, want zij mogen geen flippers dragen van hun admiraliteit. Dat zou volgens de hoge heren elitair overkomen en is dus niet gepast. Dat het hier misschien wel om een elite gaat werd voor het gemak even vergeten. Maar na een beetje zoeken werden er toch nog een paar gevonden. Al met al een prachtige ervaring, die mijn collega`s en ik niet snel vergeten zullen. Dank aan de bemanning van HMS Torbay voor hun gastvrijheid en professionaliteit. Matroos 1 odops B.J. Jacobs

Uitslag foto- en verhalenwedstrijd Na onze oproep in de vorige Periscopy aan al onze lezers om deel te nemen aan de foto- en verhalenwedstrijd in verband met het 95-jarig bestaan van de OZD hebben we welgeteld 1 (één!) reactie mogen ontvangen. Geordie Klein stuurde ons een mooie foto van een uit-hetwater-springende dolfijn. Hij schrijft: “Met de foto van de springende dolfijn wil ik graag meedoen aan de fotowedstrijd. De foto is genomen in de Middellandse Zee in 1994 of ’95 aan boord van Hr.Ms. Walrus.” Geordie, namens de redactie wensen wij jou van harte geluk met deze absolute overwinning. De prijs komt naar je toe!

Voor 2002 zal de Onderzeedienst nog op de volgende evenementen vertegenwoordigd zijn: 6 t/m 14 juli 12 t/m 14 juli 16 t/m/18 aug. 25 t/m 26 aug. 28 aug. 5 t/m 8 sept. 10 okt. 12 nov. 29 nov./1 dec.

Megafestatie Utrecht Vlootdagen Den Helder Small Sail Vlissingen Vestingdagen Hellevoetsluis Scholierendag Den Helder + varen Hr.Ms. Amsterdam Wereldhavendagen Rotterdam Studiebeurs 2002 Utrecht Scholierendag + varen Hr.Ms. van Amstel Ruim baan omgeving Utrecht PERISCOPY 13


” n a e b i r a C s e o g w u e e l e e Z . s ie M s s e . r r p H m “ i een foto-

PERISCOPY 14


PERISCOPY 15


Flipper achterop auto

Over het verband tussen Onderzeedienst en kerk Op 1 september zit mijn tijd als dominee van de Onderzeedienst erop en ga ik werken op het vormingscentrum van de krijgsmacht, ‘Huize Beukbergen’ te Huis ter Heide (bij Soesterberg). Daarmee komen vier fantastische jaren voor mij als OZD-dominee tot een einde, jaren waarin ik enorm genoten heb van het eigenaardige wereldje dat Onderzeedienst heet.Want ik ben ervan overtuigd dat er in de branche van geestelijkheid geen plek op aarde denkbaar is, waarin je zo vertrouwd kunt raken met mensen als op een varende onderzeeboot – daar kunt u zich vast wel iets bij voorstellen. En het vertrouwd raken met mensen in hun bijzondere omstandigheden beschouw ik als essentie van mijn vak.

Bijbelse basis Aan het begin van een kerkdienst zegt menig dominee met een verwijzing naar het scheppingsverhaal: “Wij mogen onze hulp verwachten van de Heer die hemel en aarde gemaakt heeft, de zee en al wat daarin is.” Je zou dus over de goddelijke oorsprong van de OZD kunnen spreken, al is dat wel iets teveel van het goede. Maar dat neemt niet weg dat je bij de OZD opvallend veel kerkelijke trekjes kunt tegenkomen, wat mij als dominee natuurlijk bijzonder aanspreekt. Het meest opvallende is dat er in de gemeenschap die Onderzeedienst heet een dominee rondloopt, iets dat je ook wel ziet in de gemeenschap die (protestantse) kerk genoemd wordt. Een dure dominee bovendien, want in de burgermaatschappij vind je voor een parochie van ongeveer 260 mensen nergens een fulltime geestelijke. Overigens is het ledenaantal op zich ook een overeenkomst met de kerken: de ‘bemanningslijst’ wordt bij beide steeds kleiner. Toen ik aantrad bij de OZD waren er ongeveer 340 mensen werkzaam, dat aantal is in vier jaar tijd met bijna een kwart verminderd – een zelfde zorgwekkende ontwikkeling zie je ook in veel kerken.

Dogma’s Het verminderde ledental van de OZD doet evenwel niets of weinig af aan het geloof dat daar leeft, namelijk dat er voor de OZD zowel nationaal als internationaal een belangrijke taak is weggelegd in het (kunnen) leveren van gevechtskracht onder water. Oude dogma’s, waarin het grote belang van de OZD telkens weer naar voren komt, zijn de FOST (fregattentraining) en de SMCC (commandantenopleiding). Maar er doen zich ook met enige regelmaat nieuwe dogma’s voor, zoals het meest recente voorbeeld: de strijd tegen het internationaal terrorisme onder de naam ‘Enduring Freedom’. Waarin, trouwens, de naam ‘Enduring Freedom’ op zich als een verbastering gelezen kan worden van de ‘eeuwige vrede’ waarover in de bijbel zo vaak wordt gesproken. Ook een opmerkelijke overeenkomst met de kerk, en dan denk ik even aan de rooms-katholieke versie ervan, is de positie van de man, om nog maar eens een dogma te noemen. De kans op een vrouwelijke paus lijkt mij groter dan die op een vrouwelijke COZD!

band tussen thuisfront, boten en basis te versterken door de mensen en hun aan de OZD gerelateerde verhalen en belevenissen in drukwerk vast te leggen. Daarbij kan het blad gebruikt worden voor allerhande mededelingen en wetenswaardigheden, maar waar het uiteindelijk om gaat is dat de lezers elkaar ook via het geschreven woord beter leren kennen en het doorgaande verhaal, dat al 95 jaar Onderzeedienst heet, vasthouden.Als hart van Periscopy heb ik altijd het ‘diepte-interview’ beschouwd, het liefst precies in het midden van het blad geplaatst als ‘centerfold’, maar dat is niet vaak gelukt. In het diepte-interview wordt iemand met zijn of haar persoonlijke verhaal uitgelicht.Als dominee ben ik geneigd om te zeggen: waar verhalen van mensen aan bod komen, klinkt ook iets door van het verhaal van God. Daarmee wil ik de menselijke verhalen niet gebruiken voor een ‘hoger doel’, maar krijgen ze in mijn ogen juist extra glans. Dit is overigens ook voor mijzelf een drijfveer geweest om me blijvend in te spannen voor de totstandkoming van Periscopy, los van het grote plezier dat ik telkens weer heb beleefd aan de onderlinge samenwerking in de redactie. En het aardige van Periscopy als parochieblaadje is dat de oplage beduidend lager ligt dan een gemiddeld parochieblaadje, maar dat de drukuitvoering ervan nergens zo fraai is!

Eredienst Het varen van de boten is de eredienst van de OZD. Een goede eredienst kenmerkt zich enerzijds door rust, momenten van stilte en door ingetogenheid.Aan boord van een onderzeeboot is het niet veel anders. Elk overbodig geluid is uit den boze en in het orderboek commandant staat zelfs verordonneerd dat zowel zingen als fluiten aan boord niet is toegestaan. Anderzijds kom je in kerk en aan boord momenten van grote uitbundigheid tegen. Zo wordt er in beide ruimtes regelmatig door allen uit volle borst gezongen, bijvoorbeeld aan boord het gezang ‘De Vlieger’ van André Hazes. En waar de tonen van Bach menig kerkganger de rillingen over het lijf doen lopen, bezorgt de herkenningsmelodie uit de film ‘Das Boot’ de rechtgeaarde flipperdrager kippenvel. Het is aan boord helemaal pen uit tijdens het schoonschippen, het sociale reinigingsritueel bij uitstek. Een bekend individueel reinigingsritueel is de ‘onderzeebootdouche’.Velen aan boord douchen zich slechts twee keer per week, op zondag en op woensdag, voorafgaande aan de rijsttafel. De rijsttafel op zich is een heilige maaltijd.Want goed eten, in het bijzonder de ‘blauwe hap’, is een van de weinige geneugten aan boord. Het is niet voor niets dat, juist voorafgaande aan dit heilig middagmaal, een reinigingsritueel gebruikelijk is.Wat voor de flipperdrager eveneens heilig is, is het platformhandboek dat beter bekend staat als de bijbel van de TD. Hoewel zich aan boord van elke onderzeeboot een scheepsbijbel bevindt, wordt vrijwel uitsluitend het platformhandboek met ziel en zaligheid bestudeerd. Een stoker is meer in zijn handboek verdiept dan een ouderling in zijn bijbel!

Parochieblaadje

Bijgelovigheid

Evenals een kerkelijk genootschap heeft ook de OZD haar eigen parochieblaadje: Periscopy. Het blaadje is bedoeld om de onderlinge

De gelovigheid van de flipperdrager gaat zelfs zover, dat deze trekjes van bíjgelovigheid vertoont. Zo is het voor mij als dominee

PERISCOPY 16


absoluut verboden om in de pul, de machinekamer, te komen omdat mijn aanwezigheid daar storingen zou opleveren. Dit doet denken aan het bijbelverhaal over de profeet Jona, die overboord werd gegooid omdat hij rampspoed meebracht en die vervolgens door een walvis werd opgeslokt om na drie dagen uitgespuugd te worden op de wal.Waarmee het eerste reisje van een geestelijke onder water ten einde kwam.Wat de bijgelovigheid verder betreft hoorde ik laatst het vreemde verhaal dat tijdens een oefening de sonar met jomandawater besprenkeld zou zijn geweest, hetgeen tot een verbluffend goed resultaat zou hebben geleid! Tot slot zie ik als

opmerkelijke overeenkomst tussen flipperdrager en kerkganger de symboolfunctie van een vis. De ware kerkganger herken je aan een visje achterop de auto, de ware onderzeebootman herken je aan een flipper voorop zijn uniform. Kortom: kerk en Onderzeedienst hebben veel meer van elkaar weg dan je in eerste instantie zou denken. Mogelijk dat ik mij ook daarom in de functie van OZD-dominee als een vis in het water heb gevoeld. Maar uiteindelijk waren het de OZD-mensen zelf en niet te vergeten de leden van het thuisfrontcomité die ervoor gezorgd hebben dat ik het geweldig naar mijn zin heb gehad bij de

Bevorderingen tot

Nieuwgeplaatsten

LTZE 2 OC LTZA 2 OC KV LTZ 2 AOOTDE SMJRTDW SGTODVB SGTTDE SGTTDE KPLODVB KV KPLODVB KV MATR1LDAKV MATR1ODOPKV MATR1TDEKV MATR2TDEKV MATR2TDEKV MATR1TDWKV MATR2TDWKV MATR2TDWKV MATR2TDWKV MATR2TDWKV LTZ 2 OC LTZA 2 OC LTZE 2 OC LTZE 2 LTZE 3 LTZ 3 LTZ 3 LTZ 3 SMJRLDGB SMJRWDW SMJRTDE SMJRTDW SGTODND SGTODOPS SGTODVB SGTTDE KPLODND KPLWDS KPLWDS KPLWDS MATR1LDVKV

C. van der Gaag Y.E. Spoelstra R.H.G.Woertman W.C.A.M. van den Berg P.J.D. Bouw F.W. van Dijk R.P.M. Rademakers J.P. Muis Hoogenboom, M.J. Wilhelm, M. W.M.C. v/d Biggelaar H.P.Troost G.B.J.W. Anbergen, M. Jochemsen M. van Campen C.F. Hensen G.A. Boendermaker A.P. Groeneveld M. Hageman B.M. van de Linde

Vertrekkers

(180302) (200502) (190302) (010402) (220402) (180302) (220402) (220402) (150302) (150302) (220502) (140502) (290302) (080402) (080402) (300402) (080402) (270502) (190302) (080302)

D.G.A. Eppingbroek A.E. Breukers S.M.C. Luteijn M.M. van der Zee L.C. Leppink B.A. van de Kraats L.J.C. van Schriek M.S. Stillebroer B.A.G. Rouwhorst J.G.J. Cijntje A. de Graaff A.A. Rietveld J. Zonderland G. Portier O. Nieuman M. de Vos M.J. van der Tuin G.J.F. van Niftrik T.A.Wit M.A.W.Verbraeken B. Korpershoek

LTZA 2 OC KV SGTLDV SGTTDW KPLLDA KPLLDGDKV KPLODND KPLODVB KPLODVB KPLODOPS KV KPLWDS MATR1LDVKV MATR2LDVKV MATR1ODVBKV MATR1ODONDKV MATR3ODOPSKV MAT1TDEKV MATR1TDEKV MATR2TDEKV MATR2TDEKV MATR1TDWKV MATR1TDWKV MATR2TDWKV MATR2TDWKV MATR2TDWKV MATR2TDWKV MATR2TDWKV MATR1WDS KPLLDGD KPLTDE KPLTDW KPLWDS KPLWDS MATR1LDVKV MATR1LDVKV MATR1TDEKV SGTTDW KPLLDGD KV KPLODOPS KPLODOPS KPLTDW KPLWDS MATR1LDVKV

Y.E. Spoelstra F.Vening F.G. de Koning E.L. Bruinsma S.W. Pel E. Schiphof M.J. Hoogenboom M.Wilhelm J.A. Bonke W. Hummel R.Vendel P.J. van Vliet C.D.W.B. Lovink D.M.Wouts P.M.J. van den Berg P. Hofman S.A. Huijbens M. van Campen M. Jochemsen S. van der Meijen J.G.F. Spaans G.A. Boendermaker A.P. Groeneveld M. Hageman B.M. van de Linde T.R.Tjong-Ayong H.G.C. Bos

Nieuwe flipperdragers

P.H. Doorn H.P. Meier G. van Roekel O.A.C. Jansen R.L.M. van der Pennen J. Dorenbos J. Moen M. van der Veen

Ontslaggangers

E.S. Roumimper L.A. Klei R.J.A.H. Leppens E.C. Nijman J. Seitzinger P. Storm A. van der Dijk

PERISCOPY 17


Majesteit op steiger 19 De indienststelling van het schip De Zeven Provinciën op vrijdag 26 april jl. vond plaats op Steiger 19.Tijdens deze indienstelling van het splinternieuwe en uiterst geavanceerde LCF-fregat werd tevens het vaandel uitgereikt aan het GES, dat is de Groep Escorte Schepen. Voor deze speciale gelegenheid was Koninklijke Hoogheid Hare Majesteit Beatrix naar het Helderse getogen om op haar speciale stukje grond, dat wij ‘onze’ Onderzeedienststeiger noemen, de officiële handelingen te verrichten. Op de foto’s is te zien hoe zij, ter hoogte van het Onderzeedienstmonument dat nog door haar grootmoeder is onthuld, de erewacht inspecteert.

PERISCOPY 18

Onderzeedienst

Ja a r g a n g 2 5 , n r. 8 0

juli 2002

Reünistenvereniging Klaar Voor Onderwater In dit nummer: Uitdienstelling Hr.Ms. Zeeleeuw 19 In Memoriam 20 De Onderzeedienst 95 jaar 20 Bemanningslijst Hr.Ms. Bruinvis 21 4 Mei toespraak bij de Onderzeedienst in 2002 22 Kunstwerkjes 24 Ingezonden brief 25 De Onderzeedienst in de Tweede Wereldoorlog 26 De Onderzeesche torpedoboot te Vlissingen 28 Projectgroep 95 jaar OZD 30 Silent Service 31 Oproep “Oud opvarenden K-18” 32 Jaarverslag 2001 over de financiën van de vereniging 32 Amerikaanse marine onder water op Internet 32 Verslag van de Algemene Ledenvergadering 24-04-2002 33 Herinnering aankondiging reünie 2002 33 De Zee 34 Wordt op het KIM & MOK een OZD-er ontdekt? 35

Uitdienststelling Hr. Ms. “Zeeleeuw” “Een onderzeeboot die altijd alles kon” Plechtigheid met honderd reünisten DEN HELDER Hr. Ms. onderzeeboot “Zeeleeuw” is vanochtend uit dienst gesteld. Tot in 1971 zal de Koninklijke Marine operationeel één onderzeeboot minder hebben dan tot nu toe (de “Zeeleeuw” blijft overigens beschikbaar voor het geval zich buitengewone omstandigheden voordoen). In dat jaar komen, kort na elkaar, de “Zwaardvis” en de “Tijgerhaai” (in aanbouw bij de RDM) gereed. Wanneer de twee nieuwe boten in de sterkte zijn opgenomen wordt ook het zusterschip van de “Zeeleeuw”, Hr. Ms. “Walrus”, uit dienst gesteld. Inmiddels wordt begonnen aan de voorbereidingen voor de indienststelling van de nieuwe onderzeeboot (waarvoor alleen voldoende personeel beschikbaar kon komen door een uitdienststelling). Het programma rond de uitdienststelling, dat tot ongeveer twee uur duurt, wordt georganiseerd door de opvarenden van de “Zeeleeuw”. Er zijn ongeveer honderd reünisten (oud opvarenden). De commandant, luitenant ter zee der eerste, klasse B. G. A. Fanoy, merkte vanochtend in zijn toespraak op: “Ofschoon dit een afscheid is van een oude bekende en een vaarwel meestal droevig is, hopen we u een plezierige dag te bieden, waaraan u nog vaak zult terugdenken”. (vervolg op pagina 27) PERISCOPY 19

K l a a r Vo o r O n d e r w a t e r 8 0 Colofon

In Memoriam

Verschijnt 4 maal per jaar in een oplage van 1190 exemplaren. Voorzitter D. Heij Bremlaan 14 6866 DP Heelsum 0317-317063 Secretaris W.R. Segaar Laan van Oud Poelgeest 30 2341 NL Oegstgeest 071-5726472 [email protected] Redactie KVO W.P.P. Falkmann Middelzand 5306 1788 HC Den Helder 0223-642668 [email protected] Redactie KVO W.P. van der Veeken Jolstraat 74 1784 NL Den Helder 0223-630265 Penningmeester A. Prins Heiligharn 166 1785 SP Den Helder 0223-635455 2e Penningmeester M. van Dwingelen D. Abbesteelaan 16 1785 GN Den Helder 0223-632809 Vert. COZD LTZ2oc A. Schouten Onderzeedienst/BUOPS Postbus 10000 1780 CA Den Helder 0223-653444 [email protected]

Contactpersoon voor bestuursaangelegenheden, waaronder adreswijzigingen e.d. is de tweede penningmeester M. van Dwingelen. De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten, te weigeren of te verplaatsen naar een andere editie. Kopij dient in de regel niet langer te zijn dan ongeveer 1 à 2 A4. Kopij bij voorkeur aanleveren op 3,5 inch diskette. Erelid van de vereniging:

J.H. van Rede BEZOEK ONZE WEBSITE h t t p : / / w w w. i n f o n e d . nl/reunist-ozd.html

PERISCOPY 20

Met leedwezen geeft het bestuur kennis van het overlijden van onze leden; 17 februari 2002 22 februari 2002 9 maart 2002 13 maart 2002 16 maart 2002 24 maart 2002 26 maart 2002

J. van loo G.J. Oldenhof C.F. Spaninks A.J.C. Stam M. Deege B.M. van Strien A.Leewis

86 jaar 82 jaar 78 jaar 70 jaar 84 jaar

Den Helder Grangemouth, Schotland Tilburg Spijkenisse De Koog, Texel Den Helder Spijkenisse

Wij zullen hen in eerbiedige herinnering blijven gedenken.

De Onderzeedienst 95 jaar Op vrijdag 23 augustus 2002 viert onze “Onderzeedienst” haar 95-jarig bestaan (exacte datum was 21 december 2001). Namens alle leden van onze vereniging wil ik de Onderzeedienst en alle mensen die daar dienen van harte feliciteren met deze heuglijke gebeurtenis. Wij reünisten voelen ons nog altijd zeer betrokken bij de dienst waar we vaak vele jaren (sommigen enkele jaren) onze beste krachten aan hebben gegeven. We zijn er trots op dat ook wij hebben bijgedragen aan de dienst die zonder overdrijving genoemd mag worden als: De “beste niet- nucleaire onderzeedienst” ter wereld Eens een submariner altijd een submariner is niet alleen een uitdrukking, maar ook een feit. Dat wij aan de festiviteiten van het 95-jarig bestaan mogen deelnemen stemt ons tot vreugde en wij hopen gezamenlijk op een bijzondere viering. Driekus Heij

Contributie De minimale contributie bedraagt € 5,- per jaar. Betaling moet voor 1 maart overgeschreven zijn, wil men als lid ingeschreven blijven. Zij die reeds lid zijn, krijgen in de december KVO een acceptgiro bijgesloten. Buitenland leden worden verzocht contant via penningmeester, of via een kennis in Nederland te betalen i.v.m. de hoge overschrijvingskosten. Gironummer vereniging : 39.28.464. t.n.v. Onderzeedienst Reünistenvereniging Heiligharn 166 1785 SP Den Helder


Bemanningslijst Hr.Ms. Bruinvis voorjaar 2002 LTZ 1 LTZ 2 OC LTZ 2 OC LTZ 2 OC LTZ 2 OC LTZ 2 OC SMJRODOPS SGTODOPS SGTODOPS KPLODOPS KPLODOPS KPLODOPS KPLODOPS MATR 1 ODOPS MATR 1 ODOPS MATR 1 ODOPS MATR 1 ODOPS MATR 1 ODOPS MATR 1 ODOPS SGTODVB KPLODVB KPLODVB KV KPLODVB KPLLDV MATR 1 LDV KV MATR 1 LDV KV MATR 1 LDV KV

Platel R.M. Zanten J. van Kooistra ir. J.A. Hol P.J. msc. Noort P.A. van Manschot J.P. Wagemans E. Snijder E.A. Holwerda E.K. Cobussen J.A.E. Middel F. Spies F. Poorterna J. Saasen C. Anijs C.J. Voort P.G.C. van der Sikkerna P. Sandifort L. Bakker R.P. Souren C.F. Roode J. de Wilhelm M. Roodenburg E.J.C. Nijstad F. Moen J. Hartgring E. Beek N. van de

MATR 1 LDV KV KPLLDGD KV LTZT 2 OC LTZT 2 OC LTZE 2 SMJRTDW SGTTDW SGTTDE KPLTDW KPLTDE MATR 1 TDE KV MATR 1 TDE KV KPLTDW SMJRTDE SGTTDE KPLTDE KPLTDW MATR 1 TDE KV MATR 1 TDE KV SMJRWDE SGTWDS KPLWDS KPLWDS KPLWDS SGTWDW KPLWDS

Vendel R. Doorn P.H. Tit P. Peters ing. R.J.W. Henkemans E.K. Langbroek M. Leest C.W. van der Rademakers R.P.H. Brugman B.W. Wilke P.J. Huijbens S.A. Mensinga E.H. Martins M.L. Groenendijk E. Duijvenbode D. van Bregman M. Vink W.F. Bellen J.C. van Woudenberg C.S. Herben R.A. Rosenquist W.A. Borgignons B.H.G. Hummel W. Verbraeken M.A.W. Willeboordse W.H. Joppe J.

PERISCOPY 21


4 MEI-TOESPRAAK BIJ DE ONDERZEEDIENST IN 2002 Vlootpredikant Klaas Henk Ubels Geachte aanwezigen, ‘Vrijheid luistert nauw’. Met deze woorden worden wij dit jaar door het Nationaal Comité 4 en 5 mei aan het denken gezet. De woorden lijken, letterlijk gesproken, wel heel bijzonder van toepassing voor deze overdenking bij het Onderzeedienstmonument. Want juist op de onderzeeboten tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam het op luisteren aan. Om de geluidsgolven onderwater te horen en te peilen heb je tegenwoordig de sonar. In de oorlog werd een voorloper van de sonar gebruikt, de asdic, een geallieerde uitvinding waarmee vijandelijke eenheden onderwater konden worden gehoord en opgespoord. Het was een kwestie van horen óf gehoord worden, het luisterde nauw. En de telegrafist aan boord werd ‘luistervink’ genoemd. Hij moest kunnen luisteren als een vink om de piepende morsetekens te verstaan die voor de verbindingen met de buitenwereld werden gebruikt. Luisteren, uitluisteren was in de oorlog op onderzeeboten een zaak van leven en dood. In het dagelijks taalgebruik aan boord van een onderzeeboot kun je ook tegenwoordig nog regelmatig horen hoe belangrijk luisteren is. Want waar aan boord van de bovenwaterschepen het praaien begint met het woord ‘attentie’, zeggen ze onderwater: ‘luister uit!’. En het horen van een afwijkend, onbestemd geluid aan boord van een onderzeeboot maakt iedere flipperdrager onrustig. Goed luisteren, zorgvuldig luisteren kan van levensbelang zijn op een onderzeeboot. Maar niet alleen op een onderzeeboot. Ook tussen mensen onderling kan zorgvuldig luisteren enorm belangrijk zijn.Vooral wanneer mensen worstelen met een groot, bijna onnoemelijk verdriet, zoals bij het verlies van een dierbare. Dan kan een luisterend oor van cruciale betekenis zijn. Mensen die een diep ingrijpende gebeurtenis ervaren hebben, kunnen zelfs tot spreken gehóórd worden. Als je heel zorgvuldig naar de ander luistert, kan het verhaal op een bevrijdende manier aan de oppervlakte komen. In een gedicht uit het kerkelijke Eva’s-Liedboek is

PERISCOPY 22

dat als volgt verwoord: Tot spreken heb je mij gehoord Tot nieuwe levenskracht Ervaring, eerder nooit verwoord Wordt aan het licht gebracht Tot spreken heb je mij gehoord En tijdens mijn verhaal Ontstaat in mij een ander woord Begin van nieuwe taal Tot spreken heb ik jou gehoord In wederkerigheid Wij scheppen samen, woord voor woord, De taal die ons bevrijdt.

Met andere woorden: goed luisteren kan een bevrijding zijn. En wat voor individuele mensen onderling geldt, geldt ook voor groepen mensen onderling in de samenleving. Naar elkaar luisteren is meer dan elkaar aanhoren. Luisteren is nodig om anderen te kunnen begrijpen, om begrip op te brengen voor andere mensen en voor de vaak historisch gegroeide gevoeligheden van hen. Zoals je ook van andere mensen mag verwachten dat zij luisteren naar ons verhaal en dat zij op hun beurt daarvoor begrip opbrengen. In samenlevingen waarin dit niet of onvoldoende gebeurt, waarin het onderling respect, het omzien naar elkaar ver te zoeken is, kunnen ongelukken gebeuren, kunnen zelfs doden vallen.


Het waarschijnlijk wel bekende spreekwoord zegt immers: ‘Als niemand luistert naar niemand, vallen er doden in plaats van woorden’. Horen én gehoord worden, daar draait het om in een vrije samenleving. Dit is dan ook grondwettelijk vastgelegd. Enerzijds de vrijheid van meningsuiting, van gehoord worden, die is maatgevend voor de kwaliteit van onze democratie. Overigens is deze vrijheid niet onbegrensd, want sommige uitingen zijn strafbaar. Bijvoorbeeld uitingen die aanzetten tot haat of discriminatie, die opruien tot gewelddadig optreden tegen de openbare orde en uitingen die godsdienstige gevoelens kwetsen. Maar we hebben het grondrecht om gehoord te worden en om onze stem te laten gelden. Anderzijds hebben we recht op te hóren, recht op informatie. De media spelen daarin een uiterst belangrijke rol. Waar de media in hun vrije informatieverstrekking worden beknot, is het oppassen geblazen. Het eerste wat de Duitse bezetter in 1940 deed was de vrijheid van drukpers en de vrijheid van meningsuiting systematisch afbreken. Horen en gehoord worden werden aan banden gelegd. Maar de Hollanders lieten zich deze vrijheid niet zo gemakkelijk ontnemen. Op zolders en in kelders werd benauwd geluisterd naar het uit Engeland afkomstige, krakende geluid van de voor de bezetters illegale radio Oranje. En in de oorlog verschenen allerlei illegale bladen. Inmiddels leven we in een samenleving, waarin vrije meningsuiting en vrije informatieverstrekking in een bepaald opzicht wel onbegrensd zijn geworden, namelijk via internet. En hoewel dit bepaald niet zonder gevaren is, kan het vrije gebruik van internet toch beschouwd worden als een kroon op onze samenleving, waarin we in vrijheid mogen leven, horend en gehoord wordend. De vrije samenleving, die mede te danken is aan de mannen wier namen in het Onderzeedienstmonument gegrift staan.

Vrijheid luistert nauw. Je kunt ook zeggen: God, onze grootste en uiteindelijke vrijheid, luistert nauw. Want Hij luistert nauwlettend naar onze gebeden. Laten we daarom bidden met oog op de namen op het monument, de namen van de dierbaren, de vrienden die in uw hart gegrift staan. En we doen dit met de woorden van de dichter Guillame van der Graft. Vrienden die zijn overleden, al wie ons zijn voorgegaan, vouw ze samen in de vrede van uw ene naam. Laat ze niet tot niets bevriezen in de ijskou van voorbij, laat hun namen nieuw geschieden aan uw overzij. Allen die zo, zonder adem biddende, zijn voorgegaan, bind ze samen in het amen van uw vaste naam. Onze Vader die in de hemel zijt Uw Naam worde geheiligd Uw koninkrijk kome, Uw wil geschiede, Gelijk in de hemel als zo ook op aarde. Geef ons heden ons dagelijks brood En vergeef ons onze schulden Gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van het kwade. Want van U is het koninkrijk En de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid. Amen.

Wij gedenken hun namen in grote dankbaarheid. En wij doen dit niet alleen één keer per jaar, op 4 mei. Wij gedenken hun namen, wij doen de namen op het monument eer aan, door de zwaar bevochten vrijheid te koesteren als een groot goed. Ook in onze gang naar de stembus op 15 mei aanstaande mogen wij onze stem laten gelden, worden wij op democratische wijze gehoord en doen wij in feite de namen op het Onderzeedienstmonument alle eer aan. Vrijheid luistert zeker ook in het gebruik van ons kiesrecht bijzonder nauw!

PERISCOPY 23


Deze kunstwerkjes zijn 40 jaar lang bewaard door D.L.R Lamberts en waarschijnlijk door Kplmach Onderwater gemaakt.

PERISCOPY 24


Chershire England 1 april 2002

Mijnheer, Het was werkelijk een verrassing wat foto’s te zien van Jaap Verwoerd. Ikzelf heb ook gevaren op de O-23 van februari 1942 tot het einde van de oorlog toen de O-23 op weg was naar Australië. De groepsfoto aan boord van de O-23 was genomen toen wij in Alexandrië arriveerden en op weg naar Colombo waren. Jaap staat vooraan aan de rechterkant en ik sta vooraan in het midden tussen twee machinisten. De O-23 was een heel vriendelijke boot met A.M. Valkenburg als commandant en Baron R.W. van Lynden als eerste officier. Terug in England, twee jaar later is Jaap getrouwd met een meisje uit Pitlockry. Ik was, met een groep van de O-23, uitgenodigd op de bruiloft. Ik ben nog eens op vakantie geweest in Pitlochry, Mc. Hardy hotel, waar Hollanders altijd welkom zijn. Helaas was Jaap met zijn familie in het zuiden van England gaan wonen. Verder heb ik een foto gevonden die aan boord van de Mercuur in 1936 genomen is Nic Meyer en ik waren de twee stokers (2e klas) aan boord. De Schorpioen was ons logieschip. De matroos vooraan op de foto werd “de Boer”genoemd en was marine duiker. Jaren later heb ik hem nog eens ontmoet in Dundee. Aan boord van de Mercuur kwamen wij natuurlijk in contact met de onderzeeboten en besloten later bij de Onderzeedienst te gaan. Mei 1939 werden Nic Meyer en ik inderdaad overgeplaatst van de Java naar de Onderzeedienst. Nic ging naar de O-20 en ik naar de K-14. Wij waren beide de eerste groep vrijwilligers naar England waar we ferbruari 1941 in Dundee aankwamen. Hoogachtend, J. Andre

PERISCOPY 25



De Onderzeedienst in de Tweede Wereldoorlog

Hr.Ms. O-9 en Hr. Ms. O-10 Hr.Ms. ‘O-9’ (Cdt Ltz J. Metz) week op 12 mei 1940 tezamen met Hr.Ms. ‘O-10’ (Cdt Ltz 2 G.Quint) en het bewakingsvaartuig ‘BV 5’ (de door de marine gevorderde sleepboot ‘Witte Zee’) uit naar Engeland (Portmouth). Aangezien het te riskant geacht werd hen nog aan operationele acties deel te laten nemen, werd kort na hun aankomst in Engeland besloten, dat zij zouden worden gebruikt als doelschepen bij oefeningen voor het bestrijden van onderzeeboten. Het vertrek naar Rothsay werd echter uitgesteld, omdat de beide Nederlandse boten toch nog onverwachts werden ingezet in Het Kanaal. De Engelsen verdubbelden namelijk, nadat de Duitsers Frankrijk binnengedrongen waren, hun waakzaamheid in Het Kanaal, waar zeer intensieve patrouille activiteit werd ontwikkeld. Voor deze patrouilles werden Hr. Ms. ‘O-9’, ‘O 10’ en ‘O 13’ aangetrokken. Bij deze patrouilles bleek echter eens te meer dat de beide oude boten niet meer geschikt waren voor dit werk, zodat zij al spoedig naar Rothsay werden gestuurd en zich daar opgenomen zagen in de ‘7th Flotilla’ (de zgn. ‘Training Flotilla’). Behalve als Sonar-doel dienden de Nederlandse boten ook als school voor jonge commandanten en opleiding personeel. Alleen in uiterste noodgevallen werden deze boten op oorlogspatrouille gezonden, hetgeen dan meestal een vrij hachelijke onderneming was, in verband met de zeer slechte staat van de machine installaties. Zo werden Hr.Ms. ‘O-9’ (Cdt Ltz 1 H.A.W. Goossens) en Hr.Ms. ‘O-10’ (Cdt Ltz 1 J.H. Geys) in maart 1941 naar de omgeving van Brest gedirigeerd om daar

PERISCOPY 26

deel uit te maken van de zgn. ‘Iron Ring’, welke diende om op uitvarende gereedliggende Duitse kapitale schepen aan te vallen, zodra zij zich naar buiten waagden. Hr.Ms. 'O-10' moest na drie dagen wegens machineschade terugkeren, doch Hr.Ms. ‘O-9’ volbracht de haar opgedragen patrouille. De vijand had zich niet vertoond. In december 1941 was het opnieuw alarm. Hr.Ms. ‘O-10’ (Cdt Ltz 1 D.Th. baron Mackay) maakte drie patrouilles nabij Brest, doch Hr.Ms. ‘O-9’ bracht het wegens machineschade niet verder dan Milford Haven. Het sonarwerk was zeer geestdodend voor de bemanning en commandanten, daar een regelmatige doorstroming van personeel niet mogelijk was. Teneinde het moreel op peil te houden, werd dan ook door de commandanten voortdurend aangedrongen op het tussentijds maken van eenvoudige patrouilles. Hr.Ms. ‘O-10’ (Cdt Ltz 1 D.Th. baron Mackay) maakt daarom in april-mei 1943 een anti onderzeebootpatrouille benoorden Lerwick, doch beliep zulke ernstige machineschade op, dat zij door Britse vlooteenheden van haar post moest worden teruggesleept. Hierna was het uit met patrouilles voor deze boten. Zij dienden echter het Sonarbedrijf trouw tot eind 1944, toen zij uit dienst werd gesteld. In 1945 keerden beide boten naar Nederland terug om eind 1946 voor de sloop te worden verkocht, aldus het in 1964 gehouden onderzoek door de oud Kapitein ter Zee Drijfhout van Hooff en K.W.L. Bezemer, oud Hoofd Marine Voorlichtingsdienst. Wijnand Claes


(vervolg van pagina 19) “Voordat men het zich realiseert, is een leven voorbijgegleden. Met de levensloop van de Zeeleeuw, de vroegere USS Hawkbill, is dit evenzo.” Luitenant ter zee Fanoy herinnerde eraan, dat de onderzeeboot begin 1944 te water werd gelaten aan de bovenloop van de Mississippi-rivier, en in hetzelfde jaar nog kon deelnemen aan de strijd tegen Japan , in de Stille Oceaan.“Na de oorlog zijn haar verrichtingen verborgen gebleven achter de sluier van het verleden; totdat in 1952 besloten werd de Hawkbill te moderniseren tot Guppy.” Na de modernisering werd de boot in bruikleen gegeven aan de Nederlandse marine. “Zestien jaar lang heeft de Koninklijke Marine intensief en met vreugde gebruik kunnen maken van deze onderzeeboot: Hr. Ms. Zeeleeuw.”

Begrip Nadat door bootsofficieren belangrijke gebeurtenissen, neergeschreven in een kroniek, waren voorgelezen, werd aan enkele genodigden een herinneringsvoorwerp aangeboden. Luitenant Fanoy richtte zich in het bijzonder tot de Amerikaanse marineattaché, captain L. Lavrakas. “Vele jaren heeft de koninklijke Marine een dankbaar en nuttig gebruik gemaakt van de onderzeeboot. Al die jaren werd ze in bruikleen ontvangen van de Amerikaanse marine. In die Hollandse tijd is de naam Zeeleeuw een begrip geworden voor velen, en een heuglijke herinnering voor allen die aan boord van deze boot hebben gediend.” Captain Lavrakas kreeg de laatste geus aangeboden, voorts een wapenschild. Aan de commandant van de onderzeedienst, kapitein ter zee H. Starink, overhandigde luitenant ter zee Fanoy gaarne de scheepsbel. “U zult ongetwijfeld een juiste plaats weten te vinden temidden van de reeds aanwezige rij van scheepsbellen, die toebehoren aan de roemruchte voorgangers van de Zeeleeuw.”

Herinnering Vervolgens nodigde luitenant ter zee Fanoy de aanwezige oud-commandanten uit, als herinnering een letter van de scheepsnaam mee te nemen. Voor de oud-hoofden technische dienst en oud-hoofden machinekamer was er een specifiek technisch onderdeel als herinnering. Op de eerste dag, waarop de “Zeeleeuw” onderwater ging was iemand aan boord wiens zoon gedurende de laatste periode op de onderzeeboot zou dienen: Gepensioneerd majoor machinist T.M. Troost en zijn zoon, kwartiermeester Troost, kregen ook een herinnerings-attentie aangeboden. Luitenant ter zee Fanoy zei in zijn toespraak ondermeer nog: “Mijne heren, de Zeeleeuw heeft altijd bekend gestaan als een goed schip, de resultaten waren navenant. Laten we hopen dat deze goede geest en goede resultaten in de toekomst worden overgedragen aan de opvolger van deze onderzeeboot.”

Onvindbaar “U allen weet, dat deze boot altijd alles kon. Niets was te veel. Voor de tegenstander vaak onvindbaar. Tot op de laatste dag werd de Zeeleeuw gewaardeerd door tegenstander en medewerker. Maar alleen zij, die er de laatste jaren op voeren, weten hoeveel werk er verzet moest worden om de oudere apparatuur draaiende te houden. Daarvoor een speciaal dankwoord aan deze laatste bemanning. Mede door hun harde werken werd van de bevelhebber der zeestrijdkrachten het volgende telegram ontvangen: “Nu de Zeeleeuw nog slechts enkele dagen tot de operatieve sterkte van de Koninklijke Marine zal behoren, wil ik in het bijzonder memoreren de grote bijdrage tot de operationele geoefendheid van de gehele vloot. Uw afwezigheid bij nationaleen NATO- oefeningen zal algemeen als een groot gemis worden ervaren. De oudste Officier, Luitenant ter zee der tweede klasse oudste categorie P.S. Damsma, haalde de geus neer. De geus werd vervolgens door luitenant ter zee Fanoy overhandigd aan de Amerikaanse marineattaché. Helderse courant 31 oktober 1969

PERISCOPY 27


DE ONDERZEESCHE TORPEDOBOOT TE VLISSINGEN Reeds sedert enkele weken is de Koninklijke maatschappij De Schelde te Vlissingen bezig met de beproeving der aan die werf gebouwde onderzeesche torpedoboot, waarbij voorloopig goede resultaten zijn bereikt. Nadat de gasolinemachine en de electromotor aan de ketting stoomende waren beproefd, werden alle aan boord opgestelde toestellen en inrichtingen in de praktijk onderzocht, waarna onder verschillende omstandigheden langs de gemeten mijl op de Schelde werd gestoomd, en de zeewaardigheid onder minder gunstige omstandigheden van wind en weder werd nagegaan. Voordat de snelheidsproeven langs de gemeten mijl plaats vonden, werd de boot in het marinedok opgenomen om nog enkele kleine voorzieningen te ondergaan, en om te worden schoongemaakt en opnieuw geschilderd. Onze eerste afbeelding toont de boot in genoemd dok. Vervolgens werd een zinkproef genomen in de haven te Vlissingen, waarbij de Amerikaansche bemanning, voorzoover reeds hier te lande aanwezig, en enkele personen, tot de maatschappij De Schelde behoorende, in de boot aanwezig waren. Nadat de hoofdballasttank met water was gevuld, werd nog zooveel water tot de andere tanken toegelaten, dat de boot tot op den bodem zonk, waarbij het gewicht der torpedo’s ook werd vervangen door water in de compensatietanken. Op den bodem van de haven liggende, stak de periscoop boven de oppervlakte uit, zoodat van uit den kommandotoren de op den wal staande personen konden worden herkend. Men bleef ongeveer een half uur beneden, ten einde te kunnen onderzoeken of de romp geheel dicht was en of de ver-

PERISCOPY 28

bindingen van verschillende toestellen in de boot met buitenboord niet lekken, terwijlook de verschillende pijpleidingen moesten worden nagegaan. Na verloop van een half uur werd de hoofdballasttank met de aan boord aanwezige voorraad samengeperste lucht lediggeblazen, waarop de boot met vaart naar de oppervlakte steeg. Zooals men op onze afbeelding ziet, is het voorschip geheel boven. water, terwijl het geheele achtergedeelte van den bovenbouw nog onder de oppervlakte is, zoodat de boot bij liet naar de oppervlakte stijgen een helling had aangenomen van ongeveer zeven graden. Deze helling werd veroorzaakt doordat het zich in de tank bevindende water door de aan den voorkant geplaatste kingstonkleppen wordt weggeperst, terwijl ook de lucht het gemakkelijkst aan de voorzijde toevloeit. Het water vóór in de tank werd dus gemakkelijker weggeperst dan het zich achterin bevindende water, waardoor dus de boot een helling naar achteren aannam. In dit gebrek is daarna op afdoende wijze voorzien. Thans is de volle Amerikaansche bemanning aangekomen en begonnen met de verdere onderwaterbeproevingen in de vaart. Binnenkort zal de officieele beproeving der boot worden aangevangen, waartoe het vaartuig naar Nieuwediep zal worden gebracht, waar gevaren moet worden tusschen de uiterton van het Westgat en het lichtschip Haaks. Het Nederlandsche Zeewezen October 1905


PERISCOPY 29


Projectgroep 95 jaar OZD Sinds, middels de instellingsbeschikking van 18 januari jongstleden, de projectgroep is samengesteld, heeft deze zich beziggehouden met het organiseren van enerzijds de ceremoniële viering en de receptie, te houden samen met de reünisten vereniging op vrijdag 23 augustus, en anderzijds met het organiseren van een sociaal familieprogramma voor actief dienend Onderzeedienstpersoneel op woensdag 21 augustus. Van de initiële projectgroep, bestaande uit een negental leden, resteert door overplaatsing momenteel nog zes man en zijn wij middels aflossing met één man versterkt, zodat het team momenteel uit zeven leden bestaat. De oud-leden van de commissie worden bij deze nogmaals bedankt voor hun inbreng ten aanzien van de viering van 95 jaar Onderzeedienst. Wat heeft de commissie inmiddels geregeld:

Ceremoniële viering en receptie

voeren. Een en ander zal nabij de Juliana Beachclub plaatsvinden van 13:00 tot 18:00 uur. Er is een actief programma met onder andere activiteiten als volleybal en touwtrekken. Natuurlijk wordt de jeugd niet vergeten en worden er, naast de mogelijkheid tot spelen in het zand en de zee, diverse jeugdactiviteiten georganiseerd. Deze middag zal muzikaal worden opgeluisterd door de steelband ‘De jutter’ en culinair worden aangekleed met een koud buffet. Omstreeks 18:00 uur sluiten wij het programma af. Echter, wij hebben de band “PLAN C’, onder andere bestaande uit diverse Onderzeedienstleden, bereid gevonden om vanaf 18:00 uur in de Juliana Beach Club op te treden. Dus zeker de moeite waard om nog een afzakkertje te halen. LTZ1 F.J.J.Schoonhoff

De ceremoniële viering zal plaatsvinden op steiger 19 ter hoogte van het monument, de aansluitende receptie met reünisten in een grote tent achter het Onderzeedienstgebouw. Na de ontvangst van reünisten en gasten zal worden aangevangen met het ceremonieel, waaronder een inspectie door CZMNED, gevolgd door een toespraak van de Commandant Onderzeedienst en de uitvoering van een defilé bestaande uit pelotons actief dienend personeel en pelotons reünisten. Dit geheel wordt begeleid door de kapel van de Belgische zeemacht. Hierna zal in de tent achter het Onderzeedienstgebouw de receptie aanvangen.

Familieprogramma voor actief dienend Onderzeedienstpersoneel

Inspectie van de locatie door het projectteam. Op woensdag 21 augustus zal omstreeks één uur het familieprogramma van start gaan. Gezien het jaargetij, de binding van de Onderzeedienst met water en de persoonlijke voorkeur van de commissie is er voor gekozen om het familieprogramma op het strand uit te

PERISCOPY 30


Silent Service Verleden jaar publiceerde Kapitein ter zee b.d. Jan Fennema in dit blad een artikel over de verhuizing van de Onderzeedienst van Dundee naar Rotterdam in 1945, waar hij de leiding over had. Bij de oudere lezers zal hij bekend zijn als commandant van de Zeeleeuw in het midden van de jaren vijftig. Na zijn pensionering is hij blijven wonen in de Verenigde Staten. Begin van dit jaar kreeg ik een brief van hem, waar ik het volgende aan ontleen: Tweemaal heb ik op sateliet TVchannel “History” het programma “Silent Service” gevolgd, over de operaties van de Amerikaanse onderzeeboten in de Pacific tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het laatste gedeelte behandelt een speciale opdracht, namelijk het hulp verlenen aan een op een rif gelopen Nederlandse onderzeeboot, de O-19. Camera opnamen zijn gemaakt door een bemanningslid van de Amerikaanse onderzeeboot USS “Cod”, het commentaar is heel sympathiek. Je ziet de O-19 met de neus in de lucht en uiteindelijk, na vergeefse pogingen tot vlottrekken, wordt de bemanning van boord overgenomen. De Hollandse jannen, sommigen hadden hun beste plunje aan, klimmen aan boord van de Cod onder het commentaar: “These boys have been at war and have not been home for over five years”. Daarna lanceert de Cod een torpedo die explodeert in het achterschip van de O-19. Het geheel eindigt met de bloedvlag van de Cod waarop de O-19 prijkt met een wijnglas. Dit vanwege het denderende feest

dat de bemanning van de O-19 heeft gegeven op de basis. Ik weet niet of de Onderzeedienst beschikt over dit stuk geschiedenis. Het is nogal een droevig einde van een van onze operationele boten. Het is een kwestie van te goede navigatie en een te dikke potloodlijn op de kaart. Tot zover kolonel Fennema.Van mijn kant voeg ik daar nog het volgende aan toe. Hr. Ms. O-19 en O-20 zijn van 1936 tot 1939 gebouwd bij Wilton Fijenoord. Zij zijn op stapel gezet als K-XIX en K-XX. Tijdens de bouw werd het onderscheid tussen de K-boten, bestemd voor dienst in de koloniën, en de O-boten voor dienst in het Atlantische gebied, opgeheven. Ze werden daarom gedoopt en in dienst gesteld als O-19 en O-20. Wellicht zijn deze twee schepen de beste onderzeeboten die de KM voor de oorlog heeft gebouwd. Ze hadden als eersten de voor die tijd respectabele duikdiepte van 100 meter en ze waren de eerste onderzeeboten ter wereld met een installatie voor getrimd dieselen, de later zo beroemd geworden snuiver. Het waren zwaar bewapende schepen met 6 torpedobuizen, een kanon van 8,8 cm en twee mitrailleurs van 40 mm. Het meest bijzondere waren 20 buns voor mijnen. Die waren aangebracht buiten de drukvaste huid in het voorschip. De boten hadden een uitgebreid hydraulisch systeem, zeker voor die tijd. Ook de mijnen konden hydraulisch, met een vernuftig mechanisme, onderwater varende

worden, gelanceerd. Ze hadden dezelfde 2-takt Sulzer diesels en voortstuwing als de latere O-21 t/m O-27. Ondanks het feit dat ze groter en zwaarder waren dan die boten liepen ze toch dezelfde vaart en hadden dezelfde actieradius. Waarschijnlijk kwam dat doordat ze een ronder voorschip hadden door de buns voor de mijnen; dat gaf ze een soort van druppelvorm lang voordat die werd uitgevonden. Over het verlies van de O-19 nog het volgende. Hr. Ms. O-19 is op 8 juli 1945 vroeg in de ochtend omhoog gelopen op het Ladd rif in de Zuid Chinese zee. Het rif stond op de kaart, maar viel in de vouw, waardoor het over het hoofd werd gezien. Tot overmaat van ramp liep de potloodlijn van de uitgezette koers er precies overheen, zonder dat men zich daarvan bewust was. De navigatie was zo nauwgezet, dat de boot zich exact op de koerslijn bevond toen die bovenwater varend met een vaart van veertien knopen omhoog liep. Twee dagen is geprobeerd om het schip vlot te krijgen, waarbij zelfs een salvo torpedo’s is afgevuurd. Ook met behulp van de Cod wilde het niet lukken om de O-19 van het rif te krijgen. Op bevel van de Amerikaanse operationele bevelhebber is het schip vervolgens op 10 juli 1945 vernietigd. Dat was iets meer dan een maand voor het einde van de oorlog op 15 augustus 1945. Alles bij elkaar, zoals Fennema zegt, een droevig einde van een goed schip. Jules J. Vaessen

PERISCOPY 31


Oproep “Oud opvarenden K-18” Graag zou ik in contact komen met mijn vrienden waarmee ik samen op de K-18 gevaren heb. Omdat ik zeer slecht ter been ben wil ik graag weten of de lange reis naar Den Helder op 23 augustus voor mij wel zinvol is. Wie, van de “K-18”, komt ook naar deze reünie ? Mijn adres is: W.N. Koch, Meulestraat 3 H, 6219 BG Maastricht, Tel.: 043-3218211

Rectificatie

In KVO 79 stond abusievelijk dat K.H.L Gerretse commandant op Hr. Ms. Zeeleeuw geweest was, dit had Hr. Ms. Walrus (ex-Icefish) moeten zijn.

Jaarverslag 2001 over de financiën van de vereniging Inkomsten over 2001: € Contributies 8.767,42 Bijdragen Reünie 1.913,82 Rente 1.036,68 Diversen 108,70

Totaal: Inkomsten € 11.826,62

Uitgaven over 2001: € Bestuurskosten 2.846,00 Representatie 169,72 Eerbetoon Prins Bernard 530,92 Reünie 1.452,41 KVO 5.221,52 Verzekeringen 73,44 63,53 100-jaar OZD Totaal: 10.357,54

11.826,62 -

Uitgaven € 10.357,54

= =

Winst € 1.469,08

Vermogen van de vereniging per 31 december 2000: 311299: Saldo winst: Vermogen van de vereniging per 31 december 2001: 311299:

€ 30.323,78 1.469,08 31.792,86

Amerikaanse Marine onder water op internet DEN HELDER - Amerikaans marinepersoneel kan nu ook onderwater het internet op. Tot voor kort was dat vrijwel onmogelijk, maar door een netwerk van onderwatermodems denkt de Amerikaanse marine het laatste nog niet ontgonnen internetgebied te kunnen ontsluiten. Voor Nederlandse onderzeeboten lijkt een dergelijk netwerk niet haalbaar. Voor de kust van de Amerikaanse staat Maryland is onlangs een eerste mini-netwerk aangelegd. Op verschillende plekken zijn modems onder boeieen gehangen. De bemanning van de onderzeëer USS Dolphin kon in juni voor het eerst vanaf een diepte van 130 meter drie emails verzenden. Datacommunicatie met onderzeëers is altijd moelijk geweest. Door de dichtheid van het

PERISCOPY 32

water worden radio- en lichtgolven in de zee geblokkeerd. Tot nu toe waren de verbindingen daardoor erg traag. Met de komst van nieuwe technieken hoopt de marine op een doorbraak. “Tot voor kort waren onderwatermodems door hun traagheid maar beperkt te gebruiken”, zegt John Coughlin in het internetmagazine ‘Business20.com’. De directeur van een fabriek voor marineapparatuur vertelt nu zo ver te zijn dat data, beeld en geluid bruikbaar kunne worden verzonden. Het modem die werd gebruikt op de Dolphin bereikte een snelheid


van 2400 Baud. Binnen een jaar hoopt Coughlin dat op te voeren naar 9600 Baud. Dat is even snel als de modemsnelheid van de gemiddelde mobiele telefoon. John van Zee, woordvoerder namens de Koninklijke Marine, zegt dat een dergelijk netwerk voor de Nederlandse onderzeeboten niet haalbaar is. “Daarvoor is het operatiegebied van onze onder-

zeëers te groot.” De Amerikaanse marine wil met email en internet niet alleen het leven op de onderzeëers plezieriger maken. Op langere termijn hoopt het met grote modemnetwerken onder meer vijandelijke onderzeëers te gaan volgen. NHD 17-11-2000

Verslag van de Algemene Ledenvergadering van woensdag 24 april 2002 De voorzitter opende de vergadering om 11.00 uur en heette 25 leden hartelijk welkom. De heer J.H. van Rede, erelid van de vereniging, heeft laten weten de vergadering niet te zullen bijwonen. De commandant van de onderzeedienst was helaas verhinderd, maar werd wel bedankt voor de gastvrijheid en de verzorging. Nadat de namen van de overleden leden waren voorgelezen, hielden de aanwezigen staande één minuut stilte, als teken van respect jegens hen en hun nabestaanden. Op 4 mei 2001 heeft het bestuur namens de vereniging een krans gelegd bij ons monument. De voorzitter herinnerde aan de mogelijkheid deel te nemen aan de herdenking. Opgave bij de penningmeester. De heer Heij deed verslag van het eerbetoon aan Prins Bernhard, bij diens 90-ste verjaardag. De dag was een groot succes, zowel de gelegenheid zelf als de maaltijd na afloop. Het ledental van de vereniging liep iets terug, van 1150 naar

1105. Gedeeltelijk is dat een gevolg van het beleid om leden, die nog geen contributie betaald hebben na een herinnering en enige wachttijd, af te voeren van de ledenlijst. Met ons blad KVO ging het goed. Er kwam veel kopij binnen. De redactie werkte er hard aan en verzorgde steeds mooiere uitgaven. De speciale uitgave in combinatie met Periscopy ter gelegenheid van het 95-jarig bestaan van de Onderzeedienst wordt een fraai nummer. De penningmeester gaf een kort overzicht van de financiële situatie van de vereniging. De kascommissie, bestaande uit de heren Mink en Dukers, was het eens met de boekhouding. Zij werden bedankt. De vergadering verleende de penningmeester décharge voor het gevoerde beleid. De voorzitter lichtte zijn besluit, zijn functie na zes jaar neer te leggen, toe en stelde voor de heer D. Heij te verkiezen tot voorzitter. De vergadering ging voltallig akkoord. De heer Van Vliet be-

dankte allen voor de medewerking. De nieuwe voorzitter nam de leiding over de vergadering over. Tijdens de rondvraag kwam op een vraag van de heer Kleijn de bijdrage van de vereniging aan het 95-jarig bestaan van de onderzeedienst aan de orde. Deze zal bestaan uit een financiële bijdrage aan het jubileum nummer KVO/Periscopy en een nader vast te stellen cadeau. Het programma werd in grote lijnen besproken. De heer De Winter stelde dat de bekendheid van de vereniging te laag is en vroeg of daar nog wat aan te verbeteren is. Het bestuur noemde enige internet links. Aan de heer Kleijn is gevraagd of zijn adres mocht worden doorgegeven aan COZD. Het bestuur meldde dat dit wettelijk verplicht is i.v.m. de privacy bescherming. Omstreeks 11.45 sloot de voorzitter de vergadering. Daarna werd onder het genot van een drankje met borrelgarnituur wel en wee uitgewisseld. De secretaris.

Herinnering aankondiging Reünie 2002 Op vrijdag 23 augustus 2002 zal het 95-jarig bestaan van de Onderzeedienst worden gevierd.met ceremonieel en een reünie van leden van de Reünistenvereniging en hun partners. Het tenue voor de deelnemers aan het defilé is tenue de ville. Het dragen van Grootkruizen is toegestaan. Het programma bevat o.a. de volgende onderdelen: 10.30 uur Aankomst en ontvangst, gevolgd door ceremonieel en receptie.

13.30 uur Uitgebreide nasi goreng maaltijd en reünie. Aan deze reünie zijn geen kosten verbonden, drankjes zijn voor eigen rekening. U kunt zich nog vóór 1 augustus, met vermelding van met/zonder partner, schriftelijk opgeven bij: Reünistenvereniging Onderzeedienst p/a A. Prins, Heiligharn 166, 1785 SP Den Helder

PERISCOPY 33


S

De zee

oms overvalt het me..., zomaar ineens. En iedere keer verbaast het me weer. Ik bedoel voor mijn gevoel mis ik de zee geen moment maar het blijkt in de praktijk toch iets anders te gaan. En wanneer ik alles eens op een rijtje zet kom ik tot verrassende ontdekkingen;

Wanneer ik met vakantie ga regel ik het onbewust zo dat ik altijd in de onmiddellijke nabijheid van de zee ben. Hoewel ik tien minuten van het strand woon ga ik er niet iedere dag heen maar ik ruik de zee wel iedere dag. Vele malen ben ik verhuisd en iedere keer kwam ik met hangende pootjes terug in mijn huidige woonplaats, niet omdat dit nu zo’n geweldige stad is maar de zee hè! Ik woonde eens een poosje in een stad omgeven door bossen en veel hei, prachtig. Maar in de zomer stikte ik er bijna...... zo benauwd, wat heb ik verlangt naar de zeewind. Intens kan ik genieten van een strandwandeling, het liefst bij een storm. Of lekker rondje dijk fietsen, uiteraard met windje mee, achteraf zwierf ik mijn hele jeugd al langs de Rotterdamse havens, Vijfendertig jaar Koninklijke Marine zet toch een niet te onderschatten stempel op je eigen IK.

Maar spijt heb ik geen moment, de liefde voor de zee is er nog steeds. Ik geef me nu in volle teugen er aan over. Soms kan ik weg mijmeren hoe het aan boord was, zo na de wacht of werk even lekker uitwaaien aan dek. Turen op het halfdek in het kielzog en dromen van hen die je lief zijn. En nu ben je bij hen en droom je van de zee.... de cirkel is rond.

© 2000

PERISCOPY 34


Klaar voor onderwater! Eèn uit!

Hu,... 10o voorover meneer en naar 30 meter?

WORDT OP HET KIM & MOK EEN OZD’er ONTDEKT? Wie kent ze niet met 4ct postzegel naar huis geschreven. Strenge groene tafelkleden deed de baroe 3e klas balen en denkt direkt te willen gaan verhalen. Schreeuwers blijven en geeuwers vangen katje met veel gekanker. Zo is de cirkel altijd maar weer rond: “Zorg dat je er bij komt!” Maar dat vond de afgeoefende Ozd’er te dom. Een flipper als golfbreker, dan heb je tenminste wat herkenbaars voor de boeg, dacht defensie na een zeer oud OZD verzoek. Dat zal het zijn een boegbeeld voor de KM, voor ons zeker geen last en Ouwe ...... de teugels van flipper liever niet te strak. Voor de reünist kwam vroeg of laat de burgerij. Hèè Baas wees blij zodat er geen vijfhonderd opperschippers en een circa zeventigtal admiraals hun pensioen per jaar gaan halen. Maar toch blijven wij de grote Baas loyaal en is het gevoel waarom wij kwamen niet vergaan. Er is helaas niks nieuws onder de KM horizon, ook nu gaan er (te) veel matrozen 1e klas en officieren 2oc de grote Baas verlaten. Nieuwe intellectuele schepen en slimme bedrijfsprocessen lopen snel van stapel, waar rangen en standen steeds meer zullen vervagen. Een hecht fundament van kennis en teambuilding, wat je niet afdwingt met een traditionele parade in straffen. Nog wel een felicitatie waard aan de adelborsten, zij studeren nu aan het KIM eindelijk erkent door VSNU op wetenschappelijk universitair niveau. Dat wij nu min of meer geoefend

op 23 augustus as. moeten marcheren, is ook al vanouds een grote zorg. Het links en rechts uit de flank zal na koffie-ontvangst verrassend uitpakken en hopelijk zijn er voor deze stramme stappers voldoende dranghekken op de Helderse Waalhaven geïnstalleerd. Een havennaam die veel oudgedienden aan ’t Rotterdamse doet denken en zo merken wij iedere dag: “Maat je wordt ook steeds ouder.” Hoelang en zo kort geleden was de eerste reünie van onze vereniging. De OZD nu 95-jaar, op weg naar een honderd jarig bestaan. De Royal Navy ging ons reeds voor en hoeveel K & O boten waren ooit de onze. De drie cilinders doken weer dieper. Het snuiverfruit is bij de druppelboten niet meer in, het zijn qua vormgeving zeker goeie peren. Hebben nu geen last van snuiveroortjes, zoja? De digitale headset kan een oorzaak zijn! Nee, wij hebben er geen weet meer van, hoe zij daaronder nu bivakkeren. Wel is er een 1e klas overdwars gezeten dinerroom met een echt kombuis. Een bourgondisch comfort, maar slaat het trimpaneel dan niet op tilt? Het boot o’deurtje is wel gebleven en dat doet de reünist zeker z’n tijd herleven. Ventileer voor as. 23 augustus nu niet teveel, zodat wij gezamenlijk zullen weten...... dat het nog steeds zo is gebleven. Herbert van der Meulen

PERISCOPY 35

Nummer. 95 jaar OZD zomer 2002

Recommend Documents