Inclusief top 50 rijkste families van Nederland quote 500 2012 WWW.QUOTENET.NL
2012
Nu met extra rijken in de regio
nr. 335
INHOUD QUOTE 500 2012
‘IEDEREEN HEEFT Z’N EIGEN PORTEMONNEE EN WE HEBBEN ER EENTJE SAMEN’ FAMILIEKAPITAAL
079
DE LIJST
De 500 rijksten van Nederland
076 INLEIDING Onze rijken zijn weer armer, maar schijn bedriegt.
258 FAMILIEKAPITAAL Familiebedrijven verdienen een status aparte.
264 FAMILIE 50 Wie zijn de vijftig rijkste families van Nederland?
279 RESERVEBANK Twaalf Quote 500-leden vielen van de lijst.
356 REGISTER 362 PS De leukste reacties van onze vermogende vrienden.
FAMILIEKAPITAAL
WILLEM VAN BENTUM
DENNIS VOGTEN
INHOUD QUOTE 500 2012
066 024
Yvo van Regteren Altena shopte wel heel exclusief
EDITORIAL
028 COLOFON
‘DIT IS DE MOTOR VAN DE INNOVATIE IN NEDERLAND’
030 BIJZAKEN
MARCEL BOEKHOORN, MAN IN HET NIEUWS
RICHARD HOMBURG
EXTRAVAGANZA
BIJZAKEN
Optiver mist 2011 Namenhumor Dames met negen nullen Hoe ouder, hoe rijker
042 MAN IN HET NIEUWS John Deuss, Ger Visser, de gebroeders Koole, Richard Homburg en Marcel Boekhoorn.
052 ZUIDERLINGEN De Nederbelgen kregen bezoek van de Quote-heli.
INHOUD QUOTE 500 2012
283
Rijk in de regio
284 ONS SOORT MENSEN De beste streekgebonden feesten in beeld.
302 STREEKBERICHTEN Cijfers, feiten en weetjes over de vier rijkenregio’s.
312 ’T GOOI-UTRECHT 324 GROOT AMSTERDAM 334 ROTTERDAM-DEN HAAG 344 NOORD-BRABANT
‘DIT IS EEN REGIO VOL KANSEN’
MART VALSTAR, REGIOLIJST ROTTERDAM-DEN HAAG
JAN LELIVELD
324
344
334
312
BeeLD
oof verschuren
079 quote 500
de lijst Styling EvEliEn REich Model lisa van ’t hoff • DE BoEkERs Haar & Make-up vanEssa chan • housE of oRangE laMMy hugo Bikini’S sEafolly • oRangEBag.nl DEspRi • so pR Sieraden BulgaRi gianfRanco Bigli, schaap & citRoEn ScHoenen kaREn MillEn
258 TEKST
Jordy HubErS
bEELd
maarTEn wouTErS
fam ilie kapi taal
De rijkste families van Nederland schuiven dit jaar door naar een nieuwe lijst, de Familie 50. Een degradatie? Verre van dat: familiebedrijven verdienen een status aparte. Voor wat betreft vermogen, prestaties en waarde voor onze economie.
259 familie 50
‘D
e 21ste eeuw wordt de eeuw van het familiebedrijf’, zei oudBavaria-topman Peter Swinkels voor de eeuwwisseling. Nog geen vijftien jaar later blijkt deze biertelg een voorspellende gave te bezitten. Familiebedrijven presteren in crisistijd meer dan prima, zijn al eeuwen dominant als het gaat om ondernemerschap in Nederland en vormen de ruggengraat van de vaderlandse economie. En niet alleen van onze economie, maar ook van de Quote 500. Wie de allereerste rijkenlijst van 1998 openslaat, komt op nummer één de familie Fentener van Vlissingen tegen. Freddy Heineken is nummer twee, op gepaste afstand gevolgd door de familie Brenninkmeijer. En er staan nog eens vier families in de top-10. Wie anno 2012 de rijkste familie van Nederland zoekt, komt bij de Brenninkmeijers uit. De in het Zwitserse Zug verstopte C&A-nazaten hebben namelijk veertien jaar lang op de eerste plaats gestaan in de Quote 500 en zijn dit jaar de eerste nummer één van de Familie 50. Met een vermogen van € 23 miljard staan ze op een voor andere families onoverbrugbare afstand. Families zijn dus altijd prominente habitués van de Quote 500 geweest. Toch zetten we hen dit jaar in een andere lijst (zie ‘Inleiding’, p.76). Geen degradatie, ook geen promotie, maar gewoon een andere competitie. Een die families op het lijf is geschreven.
Lange termijn Sommige familiebedrijven zijn al eeuwenoud. Zoals bierbrouwer Bavaria, opgericht in 1680, of de Rotterdamse distilleerderij Koninklijke De Kuyper, van de gelijknamige familie, die al bestaat sinds 1695. Misschien heeft zo’n bedrijf een duf imago: oude fabriekspanden, rokende schoorstenen, een entreehal met een borstbeeld van de oprichter, een directiekamer met portretten van familieleden aan de muur en de geur van pijptabak. Maar met deze (SHV), het punt waarop familiewat ouderwetse clichés doen we familiebedrijven het winnen van niet-familiebedrijven ernstig tekort. Want van bedrijven. Sterker, ze presteren ook generatie op generatie weten zij – soms beter. Dat blijkt niet alleen uit zestien dus al eeuwenlang – structureel goed te jaar onderzoek van Quote, waardoor presteren en zijn zij zelfs in staat om van veel families de rijkenlijst hebben bijvoorbeeld een likeurfabriekje uit te gehaald, maar is ook wetenschappelijk groeien tot wereldmarktleider. bewezen via een onderzoek van Nyen‘Familiebedrijven gaan niet gauw failrode Business Universiteit en accounliet. Ze zijn niet scherp maar degelijk tantskantoor Baker Tilly Berk. Professor gefinancierd en denken aan de lange Roberto Flören, die de leerstoel famitermijn. Bedrijven die in handen zijn liebedrijven en bedrijfsoverdracht bevan kortetermijninvesteerders worden kleedt aan Nyenrode: ‘Familiebedrijven vaker leeggehaald of met schulden zijn op de lange termijn winstgevender, volgestopt’, verklaart Frederik van niet op de korte termijn. Als wij samen Beuningen, loot uit het gelijknamige een familiebedrijf overnemen, zijn wij in geslacht dat samen met de familie Fentestaat om dat binnen drie jaar veel winstner van Vlissingen aan de basis stond gevender te maken. Door winstmaximavan de Steenkolen Handels-Vereeniging lisatie, investeringen drastisch terug te brengen en duur personeel eruit te halen, heb je na drie jaar meer winst.’ Over een periode van tien jaar echter niet meer, en zoveel tijd heeft een familiebedrijf juist wel, weet ook Van Beuningen.
284 BEELD
Martijn StEinEr LoviSa, otto SnoEk, BErt vErhoEff
285 rEgionaaL vErtiEr
320 TEKST
JORDY HUBERS
BEELD
THIJS WOLZAK
‘WANNEER JE ALS ONLINE-BEDRIJF DOOR DE BREAK-EVENNIVEAUS GAAT, BEN JE ECHT HEEL BLIJ’ KET LEV
321 ’T GOOI-UTRECHT THIERRY SCHAAP
€ 20 MILJOEN BANK BUSSUM
‘Wij pikken het niet.’ ‘Calvinistisch in kosten, bourgondisch in service.’ ‘Geen woekerpolis maar koesterpolis.’ Zomaar een greep uit de kreten waarmee pensioenverzekeraar Brand New Day de pensioenmarkt wil openbreken. En dat plan begint na twee jaar gestalte te krijgen. Oprichters Thierry Schaap en Kalo Bagijn (zie p.331) bestormen sinds 2010 de markt door hun klanten lagere kosten in rekening te brengen. Want, om in hun terminologie te blijven, zij pikken het niet dat levensverzekeraars jarenlang woekertarieven in rekening brachten. Ervaring met grootse hervormingen hebben ze al. In 2000 begonnen Schaap en Bagijn met Binck Bank, wat uiteindelijk de grootste internetbroker van Nederland werd. Het bleek een gat in de markt, omdat de tarieven voor effectentransacties drastisch omlaag gingen. Want toen Binck een speler van formaat werd, konden andere banken niet achterblijven. Datzelfde zijn de heren nu ook van plan met de pensioenmarkt. En de eerste – weliswaar kleine – successen zijn er al. Eerder dan verwacht maakt Brand New Day winst. ‘We zijn behoorlijk groot van start gegaan met een stevige marketingcampagne. We halen elke dag klanten binnen en dat zie je terug in de resultaten. Meestal duurt het een jaar of drie, vier voordat je winstgevend bent. Wij zijn sinds de maand juli op maandbasis door het verlieslijdende heen’, zegt een tevreden Schaap. ‘Elke dag groeien de inkomsten, terwijl de kosten stabiel blijven. Wanneer je als onlinebedrijf door de break-evenniveaus gaat, ben je echt heel blij.’ Brand New Day stapt natuurlijk ook op precies het goede moment in de levensverzekeringen. De woekerpolisaffaire ligt nog vers in ons geheugen en de maatschappelijke discussies over pensioenen LEEFTIJD 41 STOND in 2010 voor het laatst op de toenmalige
Quote 100% Selfmade, op nr.33 VERGAARDE zijn vermogen met Binck Bank ZETTE daarmee de markt voor beleggen op zijn kop PROBEERT NU hetzelfde met Brand New Day
zijn sinds de eurocrisis flink opgelaaid. Maar Schaap en Bagijn vinden het vooral mooi om ‘in een monopolistische markt te springen en daar tegen de gevestigde partijen aan te schoppen’. Dat andere verzekeraars nerveus werden van de komst van Brand New Day, bleek al snel. ‘We zijn nog heel klein, dus is het nog te vroeg om onszelf op de borst te kloppen. Binck is ook pas na tien jaar een echte partij in de beleggingsmarkt geworden. Als we nu kijken naar naamsbekendheid en de impact in de sector, dan zijn we eenzelfde soort invloed aan het bewerkstelligen.’ Grote verzekeraars als Aegon en Zwitserleven hadden vooral elkaar als concurrent, waardoor alles bij het oude bleef. Ze brachten zonder gêne kosten van meer dan 2,5% op het vermogen per jaar in rekening. De Wabekenorm heeft al gezorgd voor een tariefdaling en er is een stroom aan nieuwe producten gekomen met kostenpercentages van 1,25 à 1,5%, maar Brand New Day rekent 0,5%. Met circa 35.000 klanten in beheer is er nog een slag te slaan, maar Schaap en Bagijn hopen op een marktaandeel van 10 tot 15% uit te komen. Brand New Day begon met individueel aanvullend pensioen, maar sinds begin 2012 opereert het ook actief in de collectieve pensioenmarkt. ‘We hebben beperktere mogelijkheden doordat we geen volledige levensverzekeraarvergunning hebben en dus niet alles kunnen aanbieden.’ Daarnaast is het voor nieuwe partijen in deze sector ook moeilijk doordat er veel vermogen nodig is om qua marketing en systemen te kunnen opboksen tegen de grote partijen. Schaap en Bagijn hebben, samen met een aantal werknemers, nog 49,7% van het bedrijf in handen. Voor extern vermogen zorgen vier andere aandeelhouders, onder wie de familie De Rijcke (Familie 50, nr.3), die ruim 12% bezit. Met deze miljardairsfamilie aan boord kan het haast niet anders dan een succes worden.
328 TEKST
MIRJAM VAN DEN BROEKE
BEELD
MARTIJN STEINER LOVISA
‘ALS ONDERNEMER IS HET GOED ALS JE WEET WAAR JE NAARTOE WILT, MAAR OP WEG DAARNAARTOE MOET JE WEL GENIETEN’
329 GROOT AMSTERDAM
JAN LELIVELD
€ 25 MILJOEN BLOEMEN AALSMEER
‘Ik twijfelde over dit interview, want ik wil niet de indruk wekken dat ik het allemaal zo goed weet. Het enige wat ik weet is dat winst en verlies dicht bij elkaar liggen. In ons gezin geen poeha, we hebben altijd hard gewerkt. Ik kom zelf uit een gezin van tien kinderen en ben opgegroeid boven het dorpscafé van mijn vader. We hadden het niet breed. Muziek is een rode draad in mijn leven. Omdat mijn vader op jonge leeftijd overleed, ging ik op mijn zestiende van school om thuis te werken, in combinatie met een parttime baantje op de bloemenveiling in Aalsmeer. Daarnaast trad ik op met mijn band, waarmee ik wat extra’s verdiende. Met dat spaargeld kon ik 25 jaar geleden mijn eigen bloemenexportbedrijf beginnen. Ik huurde een ruimte, kocht een bestelbus en paktafel en begon. Twintig jaar later verkocht ik de Leliveld Groep, met 700 mensen in dienst. Daar ben ik trots op. In de beginjaren van je onderneming ben je druk met het neerzetten van een goede bedrijfsstructuur; je wilt overal grip op houden. Wanneer je eenmaal goede leidinggevenden op de verschillende afdelingen hebt, geeft dat meer rust. Je hoeft niet meer alles zelf te doen. Om te kunnen groeien, moet je soms anticyclisch denken: rechtsaf durven gaan als iedereen juist linksaf gaat. “Hij die beslist en zich weleens vergist, heeft eerder geld in de kist dan een perfectionist die zich nooit vergist maar voortdurend de aansluiting mist”, zeg ik altijd. Ons onderscheidende vermogen zat hem bijvoorbeeld in ons full LEEFTIJD 56 VERGAARDE zijn vermogen met de verkoop van zijn internationale bloemenexportbedrijf DOET nu in vastgoed EN IS zanger BEKEND van het Tros Muziekfeest FAVORIETE BLOEM ‘De roos, die staat voor liefde, vreugde en geluk’ FAVORIETE LIED Gewoon muziek. ‘In dit lied komen oude herinneringen naar boven. De wereld gaat te snel, m’n horloge loopt vaak harder dan ikzelf’
service concept. Dus niet bloemen kopen, in een doos trappen en zoek het maar uit, maar zelf de boeketten maken, mooi verpakken en van een winkelprijs en barcode voorzien. We leverden onze bloemendisplays aan bijna alle grote supermarkten in Europa: Sainsbury’s, Carrefour, Albert Heijn, Lidl, noem maar op. Dat zijn machtige partijen, maar juist in dat gegeven liggen kansen. Ik had ooit een afspraak met inkopers van een groot Frans concern, die mij anderhalf uur in een kamertje lieten wachten. Het is dan maar net hoe je het benadert. Je kunt opstappen en zeggen: “Dit gaat hem niet worden.” Je kunt ook rustig blijven zitten en uiteindelijk zeggen: “Wat fijn dat u even tijd voor mij hebt kunnen vrijmaken.” Ik benaderde het op die laatste manier: dienstbaar en correct. Dan gunnen ze het je. Ik heb op een goede manier afscheid genomen van mijn bedrijf. Nadat ik Leliveld Groep in 2008 had verkocht aan het Italiaanse Ciccolella heb ik nog een half jaar meegedraaid. Dat was fijn, want zo heb ik mijn verhaal kunnen doen aan klanten en medewerkers. Die laatsten hebben allemaal een week loon van me meegekregen. Dat is geen daad van “kijk mij eens gul zijn”, maar dat is echt omdat ze veel voor me hebben betekend. Nu heb ik het zingen weer opgepakt. Ik treed geregeld op en heb twee cd’s uitgebracht. En ik geef bedrijfslezingen over ondernemen. De vraag wat het betekent om een bedrijf te hebben heeft me altijd beziggehouden. In mijn lied De Zaak zing ik erover: “Heb jij de zaak, of heeft de zaak jou?” Als ondernemer is het goed dat je weet waar je naartoe wilt, maar op weg daarnaartoe moet je genieten. Terugkijkend kan ik zeggen dat ik soms zo gefocust was op mijn doelen, dat ik vergat te genieten. Met zingen is het net zo. Dat moet je doen vanuit je hart, niet om te scoren. Want dan werkt het niet.’
338 TEKST
STEFAN VERMEULEN
BEELD
THIJS WOLZAK
339 ROTTERDAM-DEN HAAG
MART VALSTAR
€ 21 MILJOEN GROENTE EN FRUIT NAALDWIJK
Negentien jaar was Mart Valstar toen hij in 1981 ging werken bij groente- en fruithandel Valstar. Zijn vader zwaaide op dat moment de scepter bij het Naaldwijkse familiebedrijf. ‘Mijn opa is in 1928 begonnen met de handel in groente en fruit, dus ik heb het van huis uit meegekregen’, vertelt Valstar. ‘Maar het is niet zo dat ik in mijn jeugd al ben klaargestoomd om de zaak over te nemen. Pas na de middelbare school ben ik hier gaan werken.’ Best Fresh Group, zoals Valstar Group sinds vier jaar heet, is nu een wereldwijde speler met tien verschillende handelsbedrijven. ‘De handel komt overal vandaan. Wij importeren producten uit onder meer China, India en Thailand en exporteren naar meer dan vijft ig landen.’ Vorig jaar haalde Valstar het landelijke nieuws toen hij meewerkte aan een proef waarbij twee containers met granaatappels vanuit Afghanistan naar Europa werden vervoerd, om te kijken of export uit het verwoeste land mogelijk was. Die handel, waarbij Valstar de partij is tussen teler en afnemer, is niet de enige tak van sport waarin het bedrijf zich heeft bekwaamd. Onder Best Fresh Group vallen, naast de handelsbedrijven, ook vier logistieke bedrijven en deelnames in zes eigen groente- en fruitkwekerijen. De totale jaaromzet gaat ruimschoots voorbij de € 200 miljoen. Maar de zaken van Best Fresh Group hebben hier en daar wel last van de aanhoudende economische tegenwind, vertelt Valstar. ‘Mensen moeten altijd blijven eten, dus in die zin zitten we relatief goed. Dit jaar lukt het ook weer best aardig,
LEEFTIJD 50 IS mede-eigenaar Best Fresh Group DAARMEE handelt hij wereldwijd in groente en fruit NAM het bedrijf over van zijn vader, die het weer van zijn vader overnam IS ook sponsor van de Naaldwijkse wielerronde MOTTO ‘Gezond leven van gezonde handel’
maar de laatste jaren ging het moeizamer. Bij ons handelaren, maar ook bij de telers, ondanks dat de export naar Rusland flink is gestegen. Een van de oorzaken is de sterk gegroeide totale marktproductie; die drukt de prijzen en dus de marges.’ Valstar, geboren in Naaldwijk, is een echte Westlander. ‘Ik zeg altijd: dit is niet de mooiste plek om te wonen, maar wel de beste. Dit is een regio vol kansen. We zitten overal dichtbij: de grote steden, de haven van Rotterdam. Dat is ook de reden dat hier van oudsher zoveel gehandeld wordt.’ En naar goed Westlands gebruik deelt Valstar zijn zakelijke successen royaal met zijn omgeving. ‘We sponsoren veel’, legt hij uit. ‘Kerken, scholen, sportverenigingen. We krijgen heel veel aanvragen, daarom hebben we het nu wel beperkt tot organisaties waarbij ons personeel betrokken is.’ Sinds drie jaar zit daar een lokaal evenement bij: de Naaldwijkse wielerronde, nu het Valstar Holland Wielerspektakel. Elk jaar in augustus. ‘We wilden onze sponsoring wat meer op één evenement richten. Hier in het Westland wordt over het algemeen heel veel gefietst namelijk.’ Ook door Valstar zelf. ‘In september heb ik nog de Ride for the Roses gefietst, 125 kilometer.’ Wat hij verder in zijn vrije tijd doet? ‘Nou, ik zit in een hele reeks commissies en besturen. Dat is erin geslopen. Het is een van mijn vele zwakke punten: ik kan moeilijk “nee” zeggen als iemand vraagt of ik wil helpen.’ Op excentrieke uitgaven zal Valstar niet snel te betrappen zijn. En aandacht in de Quote 500 hoeft van hem ook niet. ‘Ik ben handelaar in groente en fruit, dat doe ik elke dag met veel plezier. En dat blijft zo. Ik ben een heel gewone jongen. Een groenteboer. Het is niet meer dan dat, maar ook niet minder. Ik ben nog steeds dezelfde als toen ik hier dertig jaar geleden binnenkwam. Alleen mijn haar is wat dunner geworden.’
346 TEKST
JORDY HUBERS
BEELD
MARTIJN STEINER LOVISA
‘HET BANKAFSCHRIFT VAN DE TELFORT-DEAL HEB IK BEWAARD’
347 NOORD-BRABANT
CEES MEEUWIS
€ 40 MILJOEN TELFORT BREDA
Hij heeft in elk geval één ding gemeen met Ruud Lubbers (Quote 500 nr.306): eerst een succesvol ondernemer, daarna een carrière in de politiek. Cees Meeuwis heeft fl ink wat vermogen vergaard in de telecomindustrie en is na een jaar VVDKamerlidmaatschap nu twee jaar wethouder in Breda. ‘Ik ben in de politiek gerold’, zegt hij met licht Brabantse tongval. ‘Ik was actief voor de VVD en na de verkoop van mijn bedrijf in 2006 heeft Mark Rutte mij gevraagd om op de lijst voor de Tweede Kamer te gaan staan.’ Meeuwis’ motivatie om aan de lokroep van de VVD gehoor te geven, kwam voort uit een bizarre ervaring met een overheidsinstantie die volstrekt niet meedacht met een bedrijf in crisis. Aan een forse maar noodzakelijke ontslagronde bij zijn telecombedrijf Enertel in 2001 gingen zes maanden onderhandelingen met het CWI vooraf, waarna de directeur van deze instantie plots toch niet akkoord ging met de ontslagaanvraag. ‘Ik was in shock. Dit kan niet! Zo’n directeur die tussen de koffie en het koekje door mijn bedrijf de nek omdraait. Uiteindelijk hebben we het wel geregeld, maar het heeft enorm veel energie en geld gekost.’ Meeuwis begon zijn zakelijke carrière bij de toenmalige PTT. ‘De arbeidsmarkt zat toen nog zo in elkaar dat wie zijn stropdas recht kon strikken, kon kiezen uit vijf banen. Ik koos voor de PTT met het idee dat er veel ging gebeuren in de telecom. Een markt met potentie.’ Hij bleef lang werkzaam in die branche, met succesvolle dienstverbanden bij KPN, British Telecom en Telfort. Daarna werd hij ceo bij investeerder Energis, eigenaar van telecombedrijf Enertel. Maar bij de Britten ging het LEEFTIJD 47 HEEFT een MBA-opleiding aan de Bradford School of Management afgerond WAS VVD-Kamerlid met de portefeuilles Luchtvaart en Sociale Zaken IS NU wethouder Economie en Sociale Zaken in Breda
fi nancieel mis, waarop ze in 2001 besloten alle buitenlandse activiteiten te verkopen. Juist op het moment dat de telecomwereld in brand stond, stapten Meeuwis en zijn compagnon Rob du Chatenier (zie p.319, ’t Gooi-Utrecht) en Greenfield Capital in een fift yfift ydeal om Enertel over te nemen. Er moest wel een reddingsplan aan te pas komen om het bedrijf uit de verliezen te trekken. Het eerste wat zij deden, was het personeelsbestand halveren. Enertel kwam er vrij snel bovenop, zozeer zelfs dat het als een kleine KPN werd gezien. Dankzij Enertel werden Meeuwis en Du Chatenier multimiljonair. Hoe? Via Enertel was het duo minderheidsaandeelhouder in Telfort. In 2006 kondigde KPN aan Telfort te kopen voor ruim € 1 miljard; een ongekend bedrag, aangezien Greenfield Capital twee jaar eerder slechts € 25 miljoen had betaald voor het bedrijf. Meeuwis kan het soms nog niet bevatten. ‘Ik weet nog dat ik tegen Rob zei: “Hoe kan dit nou? Dit gebeurt toch niet echt? Ze hadden het ooit voor een prikkie kunnen kopen!” Het bedrag werd cash overgemaakt. Het bankafschrift heb ik bewaard, ja.’ Niet lang na deze onwaarschijnlijke deal volgde de verkoop van Enertel aan KPN voor € 10 miljoen: een aardige bonus. Meeuwis hoefde na deze deal geen dag meer te werken, maar het ging kriebelen. ‘Als je zo’n bedrijf verkoopt, ontstaat er een gat; wat nu? Al je energie zit erin en dan ineens is het klaar.’ Om van de straat te zijn, begon hij als investeerder, een spel dat hij nog stapsgewijs moest leren. ‘Ik zit nu in acht bedrijven, waaronder een dat lithiumionbatterijen maakt en een dat medicijnen produceert tegen geestelijke aandoeningen. Dat zijn allemaal markten waarvan ik denk: daar gaat wat gebeuren.’ Dus wie weet zien we Meeuwis ooit nog de sprong naar de grote rijkenlijst maken.
