NoVA
Nieuwsbrief van de Vereniging Vrienden van Archeon (VVvA) september 2009 Jaargang 14 No. 4
C a m p v s L v c i v s 3 H e t m e s o l it h i c u m 4 - 5 A rc h e o n i s g e g r o e i d 6
Vrijwilligers in Archeon Menige bezoeker en alle leden van Vereniging Vrienden van Archeon weten het al: Archeon kent naast vaste medewerkers en seizoenskrachten ook een uitgebreid vrijwilligerskorps. Tekst en foto’s: Eveline J. Verhoeve Vrijwilligers zijn er in alle soorten en maten. Zo zijn de posters op de deur van het entreegebouw door een vrijwillig commissielid gemaakt. En zijn ook de website en de nieuwsbrief NoVA, producten van vrijwillige inzet van een aantal leden van VVvA. Zoals op de posters te zien is, kunnen vrijwilligers op heel veel plekken in het themapark hun ‘stekkie’ vinden. Jos Bik, bestuurslid van de vereniging, is verantwoordelijk voor de vrijwilligers die in het park zelf werken. De vrijwil-
actief met de Romeinse muur en de bronstijdboerderij) en archeotolken in de prehistorie, Romeinse tijd en middeleeuwen. Daarnaast zijn de scutterie en de minderbroeders (met onder meer een eigen koor) ook actief.
De uitgave van deze nieuwsbrief is mede ogelijk gemaakt door: m
ligers zijn verdeeld in verschillende groepen: groenvrijwilligers (met als laatste wapenfeit de aanleg van de Romeinse tuin), bouwvrijwilligers (heel
Colofon Coördinatie nieuwsbrief en website Ruud Fraanje Eindredactie NoVA Eveline J. Verhoeve
[email protected] Vormgeving Rob Koetsier Webmaster website Marianne Wever www.vrienden-archeon.nl/contact Webdesign Maarten Groot
Opening Romeinse tuin op 13 september. Meer informatie op de website.
www.zuivelonline.nl
Kopij Het volgende nummer van NoVA verschijnt op 15 oktober. Kopij voor 28 september inleveren via
[email protected].
Maar, Archeon kan natuurlijk altijd meer vrijwilligers gebruiken! Wie zich aan wil melden of meer informatie wil ontvangen, kan een mailtje sturen naar vrijwilligers-vvva@ live.nl of contact zoeken via www.vrienden-archeon.nl.
NoVA verschijnt zes keer per jaar in een oplage van 1500 exemplaren. NoVA is een uitgave van VVvA, Postbus 1158, 2400 BD Alphen aan den Rijn www.vrienden-archeon.nl.
1
PREMIUM BEEMSTERKAAS
Begunstigers:
Koster Verzekeringen BV Alphen aan den Rijn
Prikbord CAMPVS LVCIVS
Maandag 10 augustus was het zes maanden gelden dat Luuk Schrama overleed. Zondagmiddag 9 augustus werd in aanwezigheid van de familie van Luuk een herdenkingsbijeenkomst gehouden. Tegelijkertijd werd het Romeinse marskamp officieel geopend. Het kamp kreeg de naam: Campvs Lvcivs.
Het marskamp wordt op de plattegrond van Archeon als zodanig opgenomen. Luuk heeft ruim acht jaar in Archeon gewerkt en was ook voor de opening van Archeon vaak met zijn vader Lode Schrama in Archeon te vinden. Samen met Hans de Haas hebben zij beiden onder meer meegeholpen met de bouw van de prehistorische boerderijen. Luuk was, toen hij overleed, binnen de Romeinse groep coördinator. Toen al bestond het idee om een Romeins
marskamp aan te leggen in het Romeinse deel van het park. Een marskamp is een kamp dat door het Romeinse leger werd gebouwd voor gebruik van slechts enkele dagen of weken. Het bestond uit een eenvoudige aardewal met palen ter verdediging van het kamp. In Archeon is naast het Romeinse schip een deel van zo’n wal met palissade aangelegd. De basis is aangebracht met moderne machines. De afwerking
werd door verschillende archeotolken onder aanvoering van coördinator Pleun van Gils ter hand genomen. Bij de herdenking en de opening van Campvs Lvcivs was de familie van Luuk aanwezig. Twintig oud-Romeinen, veteranen in Archeon, waren ook bij de plechtigheid. De opening werd bijgewoond en opgeluisterd door de Romeinse collega’s van Luuk, leden van Legio Secvnda Avgvsta en Pax Romana. Zij brachten een saluut.
LEZING GALLOROMEINS MUSEUM
De activiteitencommissie van Vereniging Vrienden van Archeon heeft Alain Vanderhoeven – archeologisch onderzoeker – bereid gevonden een lezing te houden over de Romeinse vondsten binnen de collectie van het Gallo-Romeins museum in Tongeren. De lezing is op zondag 11 oktober en begint om 13.00 uur. Wat te denken van Julius Caesar’s opmerking dat ‘van alle Galliërs de Belgae de dapperste zijn’? Duidelijk wordt in ieder geval dat de Romeinen – zij het met veel moeite – onze zuiderburen
wisten in te lijven bij hun wereldrijk. En dat heeft in België zijn sporen nagelaten. Een groot deel van deze sporen is bijeengebracht in het vernieuwde GalloRomeins museum in de stad Tongeren, in de Romeinse periode beter bekend als Atuatuca Tungrorum. De activiteitencommissie heeft nog geen informatie over een nevenactiviteit. Kijk hiervoor op de website van VVvA: www.vriendenarcheon.nl. Voor meer informatie over het Gallo-Romeins museum in Tongeren: www.galloromeinsmuseum.be.
NIET NAAR HOME
Er hebben zich echter slechts achttien mensen aangemeld, daarvan bestaat een substantieel deel uit leden van de activiteitencommissie zelf. Onder die omstandigheden kan de activiteitencommissie niet anders dan de excursie annuleren. De leden, die zich voor de excursie hebben opgegeven, zullen het gestorte bedrag terug ontvangen op hun rekening. Hierover ontvangen zij persoonlijk een bericht.
LIMESJAAR
ProBiblio woensdag 16 september een plaatsje op de jaarmarkt mét Romeins kindertheater. Zaterdag 19 en zondag 20 september zijn de Romeinen aanwezig tijdens de Vlietdagen in VoorburgLeidschendam. Daar is een aantal archeotolken uit Archeon actief samen met Nederlandse leden van Legio Secunda Augusta.
LEDENVERGADERING
een interessante activiteit georganiseerd. In het volgende nummer van NoVA is meer informatie en een uitnodiging voor zowel de vergadering als de activiteit te vinden.
Voor zondag 6 september had de activiteitencommissie van Vereniging Vrienden van Archeon een excursie gepland naar het Historisch Openluchtmuseum in Eindhoven (HOME). Deze excursie gaat niet door, omdat er te weinig aanmeldingen waren. Om de bus kostenverantwoord te laten rijden, waren minimaal veertig deelnemers nodig.
Het Limesjaar in ZuidHolland gaat de negende maand in. Deze maand zijn de Romeinen tijdens verschillende evenementen terug te vinden. In Bodegraven zijn er Romeinen tijdens de najaarsmarkt op vrijdag 11 en zaterdag 12 september. In Alphen aan den Rijn heeft de Romeinenbus van
De najaarsvergadering van Vereniging Vrienden van Archeon is zaterdag 7 november. De vergadering is in de ochtenduren. Voor de middaguren wordt door de activiteitencommissie
2
‘We hoeven niet naar huis…’ Logeren in Gravendam,
van de Romeinse groep Legio Secunda Augusta, dus we waren niet de enige logees in het Archeon. Ook was er volop tijd om met elkaar te praten. Er is geen tv, geen radio en geen computer. We missen het niet.”
een middeleeuws stadje in Archeon. Wie wil dat nu niet? Sinds kort is het mogelijk om niet alleen een kijkje in de middeleeuwen te nemen, maar
Na afloop van het gesprek spurt Loeke op haar klompen direct naar de geiten; Richard en Anne gaan boogschieten. Het verblijf in Archeon bevalt dus… Misschien ook een keertje boeken?
om een paar dagen ‘echt’ in de middeleeuwen te leven. Marianne Wever maakte een verslag van de belevenissen van Anne, Loeke en hun vader Richard. Tekst en foto’s: Marianne Wever Anne (11 jaar), Loeke (9 jaar) en hun vader Richard logeren een nachtje in Archeon. Gisterenochtend zijn ze gearriveerd en aan het eind van deze dag vertrekken ze weer. ,,Ik zou wel 2 weken willen blijven”, verzucht Anne. Al vroeg is ze met haar zusje Loeke opgestaan om te gaan helpen op de middeleeuwse boerderij. ,,De eenden, kippen en ossen vind ik heel lief”, zegt Loeke, ,,maar de geiten vind ik het allerliefst.” De geitenhoedster is inmiddels haar beste vriendin. Anne heeft
gisterenmiddag de prehistorie ‘ontdekt’ en heeft daar leren vuur maken. Eigenlijk vindt ze de prehistorie nog leuker dan de middeleeuwen.
Fantastisch
Richard en zijn dochters waren nooit eerder in Archeon geweest. Richard kreeg van een vriend de tip om eens op de website van Archeon te kijken. En dat leidde direct tot een boeking. ,,Ik vind het fantastisch hier”, zegt Richard. ,,Iedereen is ontzettend aardig en ze weten en vertellen veel. De meiden luisteren met open monden naar de prachtige verhalen die worden verteld. Die toewijding zorgt voor een hele goede sfeer. Eten en drinken staat
3
de hele dag in het klooster voor ons klaar. Zelfs het dragen van middeleeuwse kleding vind ik leuk en dat had ik van tevoren niet gedacht. Het prettigste is dat we ’s avonds niet naar huis hoeven. Na het avondeten zijn we op ons gemak het hele park gaan bekijken. Zo kwamen we bij een groot legerkamp
Vanaf dit seizoen is het mogelijk om in Archeon’s middeleeuwse stadje Gravendam te overnachten en een kijkje achter de schermen van de middeleeuwse samenleving te nemen. Een aantal vertrekken in de huisjes is als vakantieverblijf ingericht. Als gast zul je middeleeuwse kleding en schoeisel moeten aantrekken. Telefoons, horloges, sieraden, make-up, krant, MP3 spelers zijn niet toegestaan en kunnen in de koffer blijven. Overdag zijn er activiteiten onder begeleiding van ambachtslieden, zoals broodbakken, helpen in de tuin, helpen in de stallen, boogschieten, netten breien, mandenvlechten, koken en kruiden herkennen.‘s Avonds is er een kampvuur. De prijs is afhankelijk van het gekozen arrangement en de grootte van de kamer. Voor alle arrangementen en overige informatie: www.archeon.nl (klik op ‘Middeleeuwse vakantie’).
Jagen op wild, vissen en verz Een paar maanden geleden kwam een nieuwe druk van het standaardwerk ‘Nederland in de prehistorie’ uit. Het lijvige boek geeft een goed overzicht van de stand van zaken in het onderzoek naar het ontstaan van Nederland vanaf 2,5 miljoen jaar geleden. Daarbij is het van belang dat de mens pas na de laatste ijstijd een rol van betekenis gaat spelen. Het boek is een mooi handvat en geeft een heleboel informatie om een aantal artikelen te schrijven over de achtergrond van verschillende prehistorische locaties in Archeon. Deze aflevering gaat over het mesolithicum - midden steentijd - en de daarbij behorende nederzetting van de jager-verzamelaars. Tekst en foto’s: Eveline J. Verhoeve Aan het einde van de laatste ijstijd – 12.000 jaar geleden was de zeespiegel 65 meter
lager dan tegenwoordig. In tweeduizend jaar tijd steeg het water 40 meter. Hierdoor ontstond circa 10.000 jaar geleden de Noordzee en werd Groot-Brittannië een eiland. Nederland kreeg een eigen kustlijn en lag niet langer in de binnenlanden van Europa. Het landschap in de midden steentijd – ook bekend als mesolithicum – veranderde van toendra naar bos en werd daardoor geschikt voor jager-verzamelaars. Deze ‘cultuur’ bestond ongeveer tussen 10.000 en 7.000 jaar geleden. Tegen het einde van deze periode had het noorden van Nederland een klifkust, lagen er wadden in het westen van het land, stroomden Rijn en Maas door hetzelfde dal en lag de kust zo’n 50 kilometer verderop. In de hierop volgende periode, de nieuwe steentijd, sleet de kust verder af, waardoor
in het noorden ook wadden ontstonden en er op de grens tussen wadden en droog land meer laagveengebieden en kwelders verschenen.
Bosrijk
De hogere temperaturen vanaf circa 10.000 voor Christus zorgden voor een ander landschap, ook in Nederland. Het was in de zomermaanden gemiddeld 17°C en in de wintermaanden rond het vriespunt. De boomgrens schoof geleidelijk naar het noorden. Het toendralandschap maakte plaats voor een bosrijk landschap. Als eerste verschenen berk en den, vervolgens kwamen hazelaar, eik, iep en els steeds meer voor. Hierdoor verdween een diersoort als het rendier – aangewezen op een spaarzaam begroeid landschap - uit de veranderende omgeving. Wild als eland,
4
edelhert, oerrund, bever, wild zwijn en paard verschenen. Deze veranderingen leidden ertoe dat de mens meer met pijl en boog op jacht ging, terwijl voorheen het jagen met een speer meer voorkwam. Waarschijnlijk werd bij de jacht ook gebruik gemaakt van de hond, die in het vroege mesolithicum een plaats veroverde. Vissen werden belangrijker en ook het verzamelen van meer soorten plantaardig voedsel zorgden voor een ander dieet voor de jagende en verzamelende mensen.
Overvloed
De verbetering van het klimaat zette zich tijdens het hele mesolithicum voort. Over het midden en late mesolithicum wordt wel gesproken als over een tijd van overvloed. Er werd steeds meer aantoonbaar gebruik
zamelen in midden steentijd gemaakt van hout als grondstof. Hier werden onderkomens van gemaakt, voertuigen als kano’s en werktuigen als peddels, pijlen en bogen. Bast was een geschikt materiaal om matten van te maken en om kleefstof uit te halen. Voedselresten zijn verkoold in haarden aangetroffen. Gevonden zijn onder meer hazelnoten, kersen en eikels. De hond was nog steeds het enige huisdier. Op basis van vergelijking met vondsten in andere landen is het waarschijnlijk dat nog altijd werd gejaagd op dieren als eland, edelhert, oerrund, bever, wild zwijn en paard. Ook is jacht op beer, otter, wolf, lynx, haas, eekhoorn, das, marter en vos waarschijnlijk. Een groot probleem voor een goed onderzoek is de enorme landmassa die onder de zeebodem is verdwenen. Het gaat dan om een verdronken land waar indertijd de kuststreek in lag. Kustgebieden zijn over de hele geschiedenis van de mensheid belangrijk als woonplaats en voor voedselvoorziening.
Werktuigen
In het midden mesolithicum waren in Nederland twee culturen te onderscheiden. In de noordelijke provincies de Noordwest-groep met aansluiting op een Noord-Europese traditie. Ten zuiden van de Rijn de
Rijnbekken-groep die een voortzetting is van een West-Europes traditie. Het onderscheid in deze culturen werd gemaakt door de vorm van de gebruikte vuurstenen spitsen en bijlen. Werktuigen van been en gewei worden niet zo vaak aangetroffen, deze moeten in tegenstelling tot steen goed geconserveerd
worden. Niet elke grondsoort is daarvoor geschikt. Houten voorwerpen zijn nog veel zeldzamer. Beroemd zijn een beeldje gevonden in de Volkerak bij Willemstad uit 5300 voor Chr. en de kano van Pesse uit 7500 voor Chr.
5
Nederzettingen
De jager-verzamelaars in deze periode verkasten niet al te vaak. Het klimaat was gunstig en er was een overvloed aan voedsel. Ook was er geen extreem onderscheid tussen de seizoenen. Daardoor was het ook niet nodig om een ‘echt’ nomadenbestaan te leiden. Kleine, mogelijk tijdelijke, onderkomens zijn verspreid over het landschap aangetroffen. De nederzettingen zijn te vinden langs de oevers van rivieren en meren. Maar, ook in het binnenland kwamen nederzettingen voor al was het wel in de nabijheid van open water. Daar werd minder van vis geleefd, maar meer plantaardig voedsel genuttigd. De vondst van graafstokken wijst erop dat veel wortels en knollen werden gegeten. Hazelnoten waren een favoriet voedsel, daarvan zijn veel verkoolde resten aangetroffen.
Landbouw
Het einde van het mesolithicum lijkt een langzaam pro-
ces te zijn geweest. Een interpretatie dat met de komst van de eerste boeren de ‘oudere’ jager-verzamelaars verdreven werden of zich snel de nieuwe leefwijze eigen maakten, lijkt inmiddels achterhaald. De mesolithische leefwijze lijkt in eerste instantie naast de agrarische leefwijze te hebben bestaan. Daarbij kreeg uiteindelijk de landbouw de overhand. In het westen en noorden van Nederland duurde deze overgangsperiode langer, mogelijk omdat de omstandigheden daar het gunstigst waren voor de jagerverzamelaars uit het mesolithicum. Bron: Nederland in de prehistorie; onder redactie van Leendert P. Louwe Kooijmans, Peter W. van den Broeke, Harry Fokkens en Annelou van Gijn; Uitgeverij Bert Bakker, 2009 (eerste druk 2005), isbn 978 90 351 3417 1.
‘Archeon is volwassen geworden’ Voor de tiende keer werd in Archeon het Groot Romeins Festival gehouden. De hoofdattractie tussen 6 en 16 augustus was herbelevingsgroep Legio Secunda Augusta uit
Groot-Brittannië.
Dawn
Richardson
uit Portsmouth is een van de die-hards die al jaren de lange reis naar Alphen maakt om deel te nemen aan het Festival in het Romeinse deel van Archeon. Zij ziet de verschillen tussen toen en nu: ,,Het park
jaar geleden een snack of afhaalmaaltijd kwam ophalen
Romantisch
Richardson kan de vergelijking met het ‘eerste’ Archeon goed maken, want ook toen is zij als herbelever al met de groep naar het themapark gekomen. ,,Er is tussen begin jaren negentig en nu veel veranderd. Het park is kleiner geworden en alles is nu veel compacter. In het Romeinse stadje zijn de bomen volwassen geworden, de arena is veel groter en mooier en het pottenbakkershuis is compleet.” Ook de herberg is behoorlijk veranderd. In de beginjaren was de zaak historisch helemaal correct ingericht met een open binnenplaats, grote barbecues en lange tafels in de bovenzalen.,,De kippen liepen over de tafels en ik dacht ‘moet ik daar nu eten’? Het was allemaal wel heel romantisch.” Tegenwoordig is de herberg publieksvriendelijker ingericht, onder meer door de over-
Hobby
,,Voor ons is het festival al tien jaar een hoogtepunt in het seizoen. We hebben hier veel vrienden, onder onze Nederlandse leden en bij andere groepen. De omgeving is natuurlijk uniek. Ik kijk altijd uit naar deze tien dagen in augustus. Dit festival is een van de leukste dingen aan onze hobby”, zegt Richardson. Want hoewel bezoekers dit vaak niet
is volwassen geworden, maar het blijft er Romeins uitzien.” Tekst: Eveline J. Verhoeve Foto: Legio Secunda Augusta ,,Archeon is gegroeid, maar de sfeer is gebleven”, zegt Dawn Richardson. Zij is lid van het eerste uur van Legio Secunda Augusta en heeft een groot aandeel in de organisatie van het festival in Archeon. Bezoekers vinden haar meestal in de popina, de Romeinse snackbar. Deze snackbar is het uitgiftepunt van drank en voedsel voor de Romeinse deelnemers en daar is tegelijkertijd te zien hoe een ‘echte’ Romein tweeduizend
kapping van de binnenplaats. Ondanks deze moderne aanpassingen en het gebruikmaken van moderne hulpmiddelen blijft het Romeinse uiterlijk en daarmee de Romeinse sfeer behouden.
weten, is het demonstreren van het dagelijks leven in de Romeinse tijd voor de leden van de herbelevingsgroepen ‘gewoon’ een vrijetijdsbesteding. Richardson verdient haar brood met lesgeven. Zij
6
is docent theater en media make up op een beroepsopleiding in Portsmouth. Daarnaast zorgt zij voor de benodigde apparatuur voor de studenten.
Leven
,,Ik kom hier graag. Als het een beetje meezit, komen we de komende tien jaar ook. Onze kinderen zijn hier ook een beetje opgegroeid. Mijn dochter was 8 toen ze voor het eerst meeging, ze speelde de hele dag. Nu zit ze tussen de volwassen vrouwen en demonstreert ze handwerktechnieken. Een van de Nederlandse jongens was een kop kleiner dan ik toen ik hem voor het eerst zag. Hij is nu een boomlange Keltische strijder. Archeon is een stukje van mijn leven, dat geldt voor ons allemaal”, benadrukt Richardson. ,,Ik wil ook even zeggen, dat dit zonder directeur Jack Veldman nooit had gekund. Hij is een beetje excentriek, maar dat moet je wel zijn om een park als dit zo bijzonder te maken. Een ander had er allang een amusementspark van gemaakt.” (Dit artikel is eerder verschenen in De Alphenaar)
Middeleeuwse etiquette Vrouw hadewij
hoe men zich hoorde te gedragen. De regel ‘verzamel de etensresten, want deze zullen de voedingsmiddelen voor de armen zijn’ stamt uit de twaalfde eeuw.
Gewone man
Net als tegenwoordig kende men ook in de middeleeuwen tafeletiquette. De meeste mensen wisten wat wel en niet mocht aan tafel. Toch waren er ook toen al etiquetteboekjes. Sommige middeleeuwse regels zijn voor moderne mensen een beetje vreemd: ‘niet met je ellebogen op de tafel leunen’ en ‘veeg je neus niet aan het tafellaken af’ zijn allang niet meer terug te vinden in etiquetteboekjes. Deze regels zijn tegenwoordig vanzelfsprekend. Net als nu waren er in de middeleeuwen al etiquetteboekjes. Erasmus, bijvoorbeeld, schreef speciaal voor jongens van stand een boekje om hen manieren bij te brengen. Erasmus schreef: ‘stort je niet als een wolf op het eten’, ‘kluif niet als een hond de botten af’, ‘ sla je drank niet achterover als een gans’ en ‘ lik je bord niet af als een kat’. Ook uit een vroegere tijd zijn er regels terug te vinden over
Er bestaan regels die speciaal voor de elite geschreven zijn, maar de gewone man kende ook zo zijn regels. ‘Als eten nog niet klaar is, zwijgend en geduldig afwachten, desnoods meehelpen’ is er een uit de dertiende eeuw. ‘Pak de drinkbeker met beide handen in het midden aan’ komt uit de veertiende eeuw. ‘Krab niet aan je hoofd of hand’ stamt uit 1290 en ‘leeg je beker niet op de grond’ wordt in1330 onderwezen.
- v oor het eten eerst handen wassen, en na afloop weer - als je dorst hebt, wenk je een page - b edien je gelijke of een hogere in rang eerst - blaas niet in het voedsel of de drank, wacht tot het afgekoeld is - als er iets in je beker zit, leeg deze in het afvalvat - veeg je handen niet aan je kleding af - afgesneden brood mag in de wijn gedoopt worden, afgebeten brood niet - vlees hoort men niet te scheuren, maar aan te snijden - afgekloven botten en visgraten houdt men bij zich. Tot slot nog een mooie regel:
Evenementen in Archeon September
5 en 6 september
Prehistorie
Leven en overleven in de verschillende perioden voordat de geschiedenis werd opgetekend. 12 en 13 september
Riddertoernooi
Met wapperende banieren rijden ridders te paard het toernooi binnen. In hun middeleeuwse harnas laten ridders in hun vaardigheden te paard zien. Wie is de favoriete ridder en, schreeuwt het publiek hem naar de overwinning? 19 en 20 september
Schrijvers van de ronde tafel 20 september
Boogschieten
De Scutterie van Sint Sebastiaen organiseert voor de elfde keer een longbowwedstrijd. 26 en 27 september
Riddertoernooi
Oktober 4 oktober
Korendag
Musick voor Kerck ende Croegh
Elite
De elite kende zo haar eigen regels. Ook al lijken deze voor moderne ogen heel normaal, toch is er nog wel wat te leren: - wacht tot je een plaats krijgt toegewezen
7
‘sit oock uwe lijf op stoel bedwingt tancke’.
tamelijck recht op sonder waggelen oft bancke Ende u eers van gehas-
Bronnen:
Kinderen weten hoe het hoort, de kinderDitz geschreven door Reinildis van Ditzhuyzen. Etiquette door Desiderius Erasmus. Boec van seden (dertiende eeuw) Lekenspiege (circa 1330) Leere van hoveschede (veertiende eeuw) Spiegel der jongers (vijftiende eeuw)
10 en 11 oktober
Smeden
Smeden van erts tot ijzer 24 en 25 oktober
St. Crispijn
Schoenmakersweekend van spijkerzool tot stillegang 24 en 25 oktober
Riddertoernooi Archeon Archeonlaan 1 Alphen aan den Rijn Telefoon: 0172 447744 Mail:
[email protected] Website: www.archeon.nl
Top-tips september 2009 DOEN: WORKSHOP ZAANS STI KWE R K 20 september en 5 oktober Zaanse Schans - Zaandam In Het Noorderhuis op de Zaanse Schans is t/m 1 november 2009 een tentoonstelling over Zaans Stikwerk, matelassé en andere doorstiktechnieken te zien. Rond deze tentoonstelling worden in het Zaans Museum speciale workshops georganiseerd. Het programma bestaat uit een lezing, een bezoek aan de tentoonstelling in het Noorderhuis en een workshop onder leiding van Inge
Bosman. Zij is specialist op het gebied van het Zaans stikwerk. De kledingstukken en dekens waarop deze techniek is toegepast dateren uit de 17e, en de 18e eeuw. Aanmelden via email: inge.
[email protected]. Meer informatie op www.zaanseschansmuseum.nl. FE STIVAL LEVE(N)DE GESCHIEDENIS. 26 en 27 september Beers Dit jaar vindt het grootste reenactment evenement van Nederland voor de tweede keer plaats op landgoed de Barendonk in Beers. Het festival is uniek doordat het de tijdsperiode beslaat van de Romeinse tijd t/m het einde van de
Koude Oorlog. Niet alleen zijn er uitbeeldingen van spannende gevechten en andere gebeurtenissen uit verschillende periodes van de geschiedenis, maar er wordt ook aandacht besteed aan allerlei aspecten van het dagelijks leven uit vervlogen tijden. Het thema van dit jaar is ‘Smaken van toen’ en u kunt historische proeverijen met vergeten groenten van topkok Martien Bos (o.a. werkzaam voor H.M. koningin Beatrix bij staatsen privé-diners) bijwonen. Deze bijzondere ontdekkingsreis naar de smaken van toen duurt een uur; er vinden 10 proeverijen plaats gedurende het festival, dus er is beperkt plaats. Reserveren is mogelijk (via website). Alle informatie incl. programma, routebeschrijving en terreinindeling is te lezen op: www.levendegeschiedenis.com.
Door Marianne Wever
Ongeveer 4500 jaar geleden kwamen de eerste bewoners op Aruba. In het museum o.a. prehistorische vondsten. Een overzicht van de collectie staat op website: www. visitaruba.com/facts/general/musea/a rcheological. html
LEZEN: GNAEUS DOMINITIUS CORBULO door Marcel J. Fens Eind augustus verscheen dit boek in de winkel.
basisonderwijs gebaseerd op de tien tijdvakken: 10-tijdvakken.yurls.net kunstgeschiedenisssite: kunstgeschiedenis.yurls.net In Oranjestad op Aruba is eind juli een Archeologisch Museum geopend.
In de laatste NoVA van dit jaar zal een artikel verschijnen over Corbulo door de schrijver van dit boek, Marcel J. Fens.
STADSWORDING IN DE NEDERLANDEN Op zoek naar overzicht door Reinoud Rutte
INTERNET: Onderwijzer Andre Gilara heeft twee portals (site met doorklikmogelijkheden naar andere sites) ontwikkeld. geschiedenissite voor het
het aanleggen van de ‘fossa Corbulonis’ (Kanaal van Corbulo). Deze waterweg loopt naast de eeuwen later uitgegraven Vliet, waarvan eerder werd aangenomen dat het dezelfde bedding had als dit kanaal. Dat is ook de reden dat u een levensgroot standbeeld van Corbulo in Voorburg aantreft - de plaats van een Romeinse nederzetting van weleer met de naam Municipium Cananefatium prijs: €16.95 ISBN 9789089730237
Gnaeus Domitius Corbulo was één van de grootste generaals uit de Romeinse geschiedenis. Hij werd kort voor de geboortedag van Christus geboren en maakte furore in de eerste eeuw van onze jaartelling. Naast vele andere successen heeft hij voorspoedig strijd gevoerd in en rond de provincie Beneden- Germanië, een gebied dat ondermeer een groot deel van het huidige Nederland omvatte. Als één van de weinige veroveraars wist hij de Friezen aan zich te onderwerpen. Corbulo is ook verantwoordelijk voor
Bijna alle steden die wij tegenwoordig kennen, zijn in de Middeleeuwen tussen de elfde en vijftiende eeuw ontstaan. Dankzij het vele werk dat is verzet in bijvoorbeeld de archeologie, de historische geografie, de geschiedwetenschap en de architectuurgeschiedenis is de kennis van het stadswordingsproces de afgelopen decennia flink toegenomen. In dit boek wordt voor het eerst een handzaam overzicht gegeven. Een keur aan specialisten uit de verschillende disciplines behandelt op toegankelijke wijze thema’s zoals de stad in het landschap, de interpretatie van archeologische vondsten, de morfologie van de stad en de verlening van stadsrechten. Prijs € 19,00 Uitgeverij Verloren BV ISBN-13: 978-90-8704-081-9
Heeft u een toptip voor deze rubriek? Mail het naar
[email protected]
8
