Het nieuwe Archeon krijgt vorm

Het nieuwe Archeon krijgt vorm Jeroen Flamman De winter Op 10 april j.l. opende Archeon voor het vijfde seizoen haar poorten voor bezoekers. Het park is, in overeenstemming met de financierder en de gemeente, teruggebracht naar ongeveer zes hectare. Vorig jaar is er hard gewerkt aan een nieuw plan en in de eerste drie maanden van 1998 is een groot deel hiervan uitgevoerd. De eerste indruk die men krijgt als men het oude Archeon kent is “het is gelukkig nog steeds Archeon, maar wel geheel anders”. Rondom het park is een circa twee meter hoge wal opgeworpen. Op deze wal staat een kunststof, met houten latten afgewerkt hek, waarmee alle zicht op de hard in aanbouw zijnde woonwijken in de directe omgeving wordt ontnomen. Ook het geluid van de nabijgelegen snelweg is minder te horen. Het hekwerk staat klaar om geheel begroeid te raken met klimop en braamstruiken waardoor de afscheiding nog natuurlijker wordt. De grootste veranderingen die hebben plaats gehad, zijn het verdwijnen van de tijdmachine en het verplaatsen van de prehistorie naar een

nieuwe locatie. Het immense entreegebouw, dat toch enigszins als horizonvervuiling aan het begin van het park stond, is verkocht en afgevoerd. De hutten en huizen uit het prehistoriegedeelte en het Educatief Erf zijn letterlijk van hun originele standplaats opgetild en naar hun nieuwe plek gedragen. Afgelopen najaar was reeds een begin gemaakt met het verplaatsen van enkele middeleeuwse hutkommen van het Educatief Erf naar het park. Gedurende de winter zijn nog eens tien huizen van hun oude plek “weggedragen”. Figuur 1 laat het verplaatsen van de rieten kap van een middeleeuwse hutkom zien. Een kraan tilt de gehele dakconstructie en gedekte rietdak op het reeds verplaatste deel van de hutkom. Op figuur 2 wordt één van de ijzertijdhuizen, een reconstructie van een huis van de terp Ezinge, op een platte wagen vervoerd naar z’n nieuwe bestemming. Slechts enkele huizen hebben nog geen nieuwe bestemmingsplaats of zijn nog niet verplaatst. Zo staat de Romeinse boerderij van Rijswijk (Educatief Erf) nog te wachten en wordt er mogelijk nog een plaats gezocht voor de

Fig. 1. Het terugplaatsen van het rieten dak op de middeleeuwse hutkom.

Fig. 1. Placing back the thatched roof on the medieval workingplace

Foto: C. van de Camp / Archeon ©

16

Het huidige park Omdat het park toch redelijk van inrichting is veranderd, zal de huidige inrichiting nader worden beschreven. Archeon heeft eindelijk z’n toegangspoort. De nieuwe ingang is gelegen in de zuidoosthoek van het park. Een grote houten toren markeert de ingang, alwaar helaas de bezoeker wel door een zijpoort naar binnen gaat. Daarna gaat men via een oude schuur, die dienst doet als kassa en winkelruimte, het park in. Er is geen verzamelplein meer, men stapt meteen terug in de tijd. Om de weg te vervolgen is wel enige oriëntatie nodig. Men heeft de keuze om via de middeleeuwen in de tijd terug te gaan of juist via de prehistorie in de tijd vooruit te gaan. De vogelvlucht-plattegrond maakt het voor de bezoeker makkelijker om te bepalen waar men zich op dat moment bevindt. De “prehistorie” is door de bouwwerkzaamheden gedurende de winter nog niet echt klaar. Was voorheen de natuur tussen de hutten en

huizen in volle pracht, nu moet alles weer van voor af aan gaan groeien. Men heeft wel getracht de meeste items een plaats te geven. Zo staan er weer hutten uit het mesolithicum en boerderijen cq huizen uit de bandkeramiek, de trechterbeker-periode, de midden bronstijd en de ijzertijd. Enkele gebouwtjes moeten nog worden afgemaakt, maar een eerste indruk hoe men destijds woonde is wel zichtbaar. Ook de inrichting van de erven bij de boerderijen en huizen doen nog wat nieuw aan, alsof alle bewoners net hun nieuwe woonplaats hebben betrokken. De akkertjes en moestuintjes moeten nog worden ingericht en bouwhout (soms iets te modern) zwerft nog overal rond. Dat dit deel van het park nog volop in de afronding van de bouwwerkzaamheden zit is geen probleem, als het er maar niet te dik oplicht. Binnen enkele weken zal ook dit deel klaar zijn. In de “Romeinse tijd” is minder veranderd. Het aangezicht is grotendeel hetzelfde gebleven, al benadert men de stad niet meer over één der bruggen. Deze zijn met de nieuwe omvang van het park overbodig geraakt. Het grote amfitheater is nu in een kleinere, gezellige vorm bij de stad betrokken. Al is de capaciteit nu wat kleiner, het geheel krijgt nu meer de vorm van een theater, iets wat nog verder uitgewerkt kan

Fig. 2. Het in z’n geheel verplaatsen van de ijzertijdboerderij Ezinge

Fig. 2. The transport of the complete ironage farm Ezinge.

prehistorische boerderijen uit Vlaardingen, Brabers en Molenaarsgraaf. De verplaatsing van de hutten en huizen en de werkzaamheden rond de nieuwe inrichting van het park zijn aan de hand van een grote hoeveelheid foto’s uitermate mooi en goed gedocumenteerd.

Foto: C. van de Camp /Archeon ©

17

worden. Het forum heeft inmiddels een goed aanzicht gekregen. Wat voorheen nog een zandige vlakte was, is nu een met bomen omzoomd plein met een podium waar sprekers het woord kunnen nemen. Via een schuur uit Dorestad, de locatie waar de Vikingen van Dorestad Sibbe diverse weekenden per jaar vertoeven, komt men in de middeleeuwen. Doordat er in het zuidelijk deel van het stadje enkele hutkommen van het Educatief Erf zijn bijgeplaatst, krijgt dit deel een voller en completer beeld. Er zijn geen open ruimtes meer tussen de huizen. In het resterende deel van de stad, bij de stenen huizen en het klooster is navenant weinig tot niets veranderd. Door de nieuwe locatie van de prehistorie is het grote open terrein tussen het klooster en de middeleeuwse poort verdwenen. De schietbaan en ook de galg en het rad hebben een nieuwe plek gekregen. Het resultaat van de nieuwe inrichting is een gezellig, makkelijk te belopen park. Het wijdse en landschappelijke van de oude inrichting, waarin men soms erg ver moest lopen voor men bij een nieuwe locatie was, is verdwenen. Deze verandering komt het geheel deels ten goede. De oude opzet van drie perioden, van

waaruit men niet makkelijk van de ene naar de andere periode keek, is geheel overboord gezet. Duidelijk is dat op dit moment nog gekozen wordt voor het neerzetten van het nieuwe park in de vorm van de behuizing. Het inhoudelijke aspect moet nog volgen.

Fig. 3. De nieuwe plattegrond van het park; 1-3 ingang, 4-17 prehistorie, 18-30 Romeinse tijd, 31-50 middeleeuwen

Fig. 3. The new lay-out of the themepark Archeon; 1-3 entrance, 4-17 prehistory, 18-30 Roman period, 31-50 Middel Ages

Evenementen Het beeld in het park wordt ook dit jaar weer verlevendigd door de archeotolken. Iedere dag “leven” er minimaal 20 personen in de diverse huizen. De tolken zijn tegenwoordig minder locatie gebonden en geven meer een beeld over het wonen in de middeleeuwse of Romeinse stad en het leven in de prehistorie. Daarnaast is er ook een dagprogramma waarin op gezette tijden acts worden uitgevoerd. Gelijk de voorgaande jaren zijn dit onder meer een inwijdingsritueel in de prehistorie, een offerceremonie, een maskerspel en hét gladiatorengevecht in de Romeinse tijd en een reidans, gezang van de minnebroeders en een demonstratie valkenjacht in de middeleeuwen. Tevens worden er door de tolken rondleidingen door de periode waar men “leeft” gegeven. Diverse keren per dag neemt een tolk een groep bezoekers mee en laat deze meer kennismaken met

18

vaatwerk. Naast deze cursus zijn er ook plannen voor cursussen op het gebied van Romeins schilderen, Romeinse lichaamsverzorging, smeden en smelten van ijzer en brons, kleding maken, manden vlechten en archeologie en experimentele archeologie. Deze zouden op korte termijn aangeboden kunnen worden. Voor meer informatie over de cursus pottenbakken of de te verwachten cursussen kan men zich wenden tot Archeon zelf.

de huizen waarin men woont. Over het gehele jaar is een evenementenlijst opgesteld. Gedurende de weekenden worden dan extra activiteiten georganiseerd, meestal in samenwerking met andere organisaties. Zoals al eerder vermeld zijn de vikingen van de Dorestad Sibbe groep een graag geziene gast in het park. Eén maal per maand slaan zij hun kamp op nabij de schuur uit Dorestad en geven dan allerlei demonstraties, variërend van vechten tot ambachtelijke handelingen. In de middeleeuwen zijn de leden van de groep Landen van Herwaerts Over regelmatig aanwezig. Zij verlevendigen het beeld van het middeleeuwse stadje met muziek en dans, trainingen van wapenknechten en het opvoeren van processies.

Museale informatie Archeon is dit jaar geopend van april tot en met 1 november. Er wordt gewerkt aan de mogelijkheid om het park het gehele jaar open te laten zijn. De openingstijden zijn in de maanden april tot en met juni, september en oktober van dinsdag tot en met zondag van 10.00 uur tot 17.00 uur. In juli en augustus is het park de gehele week open van 10.00 uur tot 18.00 uur. De toegang bedraagt f 20,- voor volwassenen, f 15,- voor kinderen van 4 tot 11 jaar. 65-plussers betalen 17,50. Voor groepen groter dan 20 personen is de entreeprijs 2,50 per persoon goedkoper.

Educatie en cursussen Archeon is inmiddels ook zeer bekend binnen de scholenwereld. Diverse klassen en schoolgroepen hebben de afgelopen jaren een bezoek gebracht aan het park of aan het Educatief Erf in het bijzonder. Met de verkleining van het park is de mogelijkheid om gebruik te maken van het Educatief Erf voor groepen verdwenen. De huizen zijn bijna allemaal in het park geplaatst, maar de programma’s in het park zijn nog wel gebleven. De doe-routes en de speurtocht in het park worden nog steeds aangeboden aan scholen en groepen. Onder begeleiding van tolken kunnen dan diverse activiteiten in de huizen worden uitgevoerd. Vandaar dat in iedere periode een huis of terrein wordt ingericht voor educatie aan groepen. In de prehistorie wordt hiervoor een steentijdboerderij geschikt gemaakt, in de Romeinse stad één van de zalen in de herberg en in de middeleeuwse stad enkele achtererven en hutkommen in het zuidelijk deel. Tevens onderzoekt men de mogelijkheid om weer slaapaccomodatie voor (school)groepen te maken. Nieuw in het aanbod van Archeon zijn de cursussen die men gaat geven. In de loop van de jaren is er veel kennis opgedaan in diverse activiteiten en ambachten. Men heeft besloten deze kennis en ervaringen in de vorm van cursussen aan publiek aan te bieden. De nadruk zal liggen op het geven van informatie en het zelf opdoen van ervaring. Inmiddels is het mogelijk een cursus pottenbakken te volgen. Onder leiding van een pottenbakker leert men aardewerken potten maken. De opzet van de cursus is dat men begint met het maken van prehistorisch aardewerk. Als men deze techniek in de vingers heeft gaat men verder met het draaien van Romeins aardewerk en uiteindelijk maakt men ook middeleeuws

Afb. 4. Ligging van Archeon

Afb. 4. Map of the Netherlands with the location of Archeon

Het adres van Archeon is: bezoek: Archeonlaan 1 Alphen aan den Rijn post: Postbus 600 2400 AP Alphen aan den Rijn tel. 0172-447744 fax. 0172-447700

19

Summary

Evenementen in Archeon seizoen 1998

New Archeon get its shape Archeon is an archaeological themepark in the west of the Netherlands. In the park the past of the Netherlands has been brought to life with reconstructions of daily in prehistoric times, in the Roman period end in the Middle Ages. The reconstructions are all based on scientific archaeological and technical research. During the winter of 1997-1998 the themepark underwent some serious changes. The total area of the park has been minimized to 6 ha. Because of this reduction in space the lay-out has been changed. The former main building at the entrance of the park is sold and the houses in the prehistory section have been moved to a new location within the smaller park. The houses were transported in parts or as a whole (fig. 1. and 2.). The park now consists of an entrance in an old barn and three period-related section (fig. 3.). Thatched huts from the mesolithic and houses from the early and late neolithic, the bronze age and the iron age are build in the prehistoric section. In the Roman city, named “Traiectum ad Rhenum”, you can find a bath-house, a temple, a tavern and the house of the potter. The forum is the central place in the city. On one side of the city there is the amphitheatre where gladiators fight for there lifes. The medieval town, named “Gravendam”, gives an impression of a typical small town in the west of the Netherlands of about 1350 A.D. The southern part of the town is “the oldest part” of the town where people live in houses dating from the eleventh to thirteenth century. In the nothern part of the town houses are dating from the fourteenth century. Here is also the monastery belonging to the Franciscans or Friars Minor. Archeon has a rich tradition in group educational programmes. These are esspacially developed for (school) groups to learn to participate in the daily life of a particular era: the prehistory, the Roman period or the Middle Ages. Besides to these educational programmes Archeon is also organizing all kind of courses, from making pottery to Roman painting and melting bronze and forging iron. Archeon is open april till end-october, 10.00h. – 17.00h. (mondays closed). In july and august the park is open all week, 10.00h. – 18.00h.. The adress is: visitors: Archeonlaan 1, Alphen aan den Rijn mail: Postbus 600 NL-2400 AP Alphen aan den Rijn Netherlands tel. +31-172-447744 fax. +31-172-447700

Events in Archeon 20/21 juni

Midzomerfeest in prehistorie Midsummerparty in prehistory 27/28 juni LHO: tentenkamp en zomerfeest LHO: encampment en summerparty Petrus en Paulus: processie Peter and Paul: procession 4/5 juli LHO: zang en muziek LHO: songs and music 11/12 juli Vikingen / Vikings 15/16 augustus Vikingen: thema “open tent” Vikings: open tent 5/6 september Vikingen: internationale markt Vikings: International market 19/20 september LHO: wapenknechten, muziek LHO: training in arms, music 4 oktober Grote processie Great procession 31 oktober / Slotweekend; Vikingen en LHO 1 november Final weekend; Vikings and LHO LHO: Landen van Herwaerts Over Vikingen / Vikings: Dorestad Sibbe Groep

20