Notitie Professioneel theater Inleiding Professioneel theater is in Cultureel Centrum Cascade gegroeid met het argument van Stichting Cascade dat er geen meerkosten aan verbonden zijn. Uit onderzoek van Drijver en Partners is naar voren gekomen dat de gemeente afgelopen jaren heeft bijgedragen aan professioneel theater alhoewel hierover nooit besluitvorming heeft plaatsgevonden. Op 5 november 2009 is door de gemeenteraad besloten om de openeindregeling van Stichting Cascade vanaf 2010 om te zetten in een risicodragende exploitatie voor Cascade, de Ridderhal en de Sophiahal. Daarnaast is besloten om in een separaat voorstel het principebesluit te nemen over het subsidiëren van professioneel theater. De onderstaande vragen worden in deze notitie beantwoord: Wat is de toegevoegde waarde van professioneel theater voor de gemeente HendrikIdo-Ambacht en waarom zouden we deze functie subsidiëren? Wat zijn de prestaties voor het subsidiëren van professioneel theater? Wat is de subsidie die wordt verstrekt voor professioneel theater?
Leeswijzer
In deze notitie wordt in hoofdstuk 1 ingegaan op professioneel theater in Cascade. Er zal kort worden stilgestaan bij de historie. De huidige situatie zal worden weergegeven aan de hand van de elementen ‘programmering’, ‘de optredende gezelschappen en organisatie’ en ‘het publiek’. In hoofdstuk 2 zal worden ingegaan op het belang van de theaterfunctie Cascade, dit gebeurt aan de hand van de volgende onderwerpen: o theatervoorziening; o sociale functie; o zelfontplooiing; o theater spin in het web; o cultuur als vestigingsfactor. Hoofdstuk 3 gaat over de exploitatie / financiën. Hoofdstuk 4 gaat in op de prestatieafspraken. Hoofdstuk 5 gaat kort in op de bestuursopdracht. Het laatste, hoofdstuk 6, is de conclusie.
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6
Professioneel theater Belang theaterfunctie Cascade Exploitatie / financiën Prestatieafspraken Bestuursopdracht Conclusie
pagina 2 pagina 3 pagina 5 pagina 6 pagina 7 pagina 7
1
1. Professioneel theater Cascade In deze notitie wordt het volgende onder podiumkunst en amateurkunst verstaan: - De kunstdisciplines muziek, theater en dans vormen de podiumkunsten (site ministerie OCW). Het gaat hier om professionele kunsten, wat wil zeggen dat uitvoerende met hun werkzaamheden salaris verdienen en daartoe een kunstvakopleiding hebben gevolgd. - Amateurkunst is het actief beoefenen van kunst, uit passie, liefhebberij of engagement, zonder daarmee primair in het levensonderhoud te willen voorzien (site ministerie OCW).
Historie De accommodatie Cultureel Centrum Cascade is ontwikkeld voor verenigingen ter vervanging van de toenmalige accommodatie Dorpshuis “De Schoof” en het “Centrum “Bekestein”. De accommodatie is in eigendom van de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht en gebouwd in 1995 en geopend in 1997 onder de toen geldende regelgeving en inzichten. De stichting Cascade is in 1997 opgericht en is sinds die tijd belast met de exploitatie van de Ridderhallen en Cultureel Centrum Cascade. Conform de statuten dient Cascade primair toegankelijk en beschikbaar te zijn voor verenigingen. Daarnaast is het volgens de statuten wel mogelijk om eigen culturele activiteiten te verzorgen, mits er door de verengingen geen initiatieven worden genomen. Professioneel theater is in Cascade gegroeid met het argument van de stichting dat er geen meerkosten aan verbonden zijn. De zaal en haar inrichting zijn reeds nodig voor de verenigingen en de opbrengsten en kosten van het theater zouden verder tegen elkaar wegvallen. Door het onderzoek van Drijver en Partners blijkt dat de werkelijke kosten (onder andere personeel, overhead, pand) hoger zijn. Visie Stichting Cascade Stichting Cascade heeft de volgende visie op de theaterfunctie voor de komende jaren: 1) het succes van de afgelopen jaren continueren en verder uitbouwen; 2) de gezamenlijke ambities van Stichting Cascade en de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht voor de toekomst vastleggen; 3) cultuur speelt een belangrijke rol binnen een gemeenschap. Stichting Cascade wil met professionele theatervoorstellingen het draagvlak en het culturele landschap binnen Hendrik-Ido-Ambacht vergroten. Theaterfunctie De theaterfunctie in Cascade bestaat uit drie componenten die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn: - de programmering - de optredende gezelschappen en organisatie - het publiek A. DE PROGRAMMERING: er zijn per seizoen ongeveer 60 professionele theatervoorstellingen, waarvan 15% gericht is op peuters, jeugd en jongeren. Het 1 podiumkunstenaanbod omvat voorstellingen/uitvoeringen op het gebied van kleintoneel, theaterconcerten, muziektheater, kleinkunst/cabaret, jeugdtheater, familievoorstellingen en lichte muziek/popmuziek. 1
Het podium en het gebouw Cascade is niet geschikt voor alle vormen van podiumkunsten. Zo moeten een zaal voor opera of symfonische muziek voldoende volume hebben om deze kunstvorm tot zijn recht te laten komen. Daarnaast heeft de afwezigheid van een goederenlift en een toneeltoren met trekkeninstallatie ingrijpende invloed op de programmering.
2
B. DE OPTREDENDE GEZELSCHAPPEN EN ORGANISATIE: met de optredende gezelschapen bestaat een hechte band, gebaseerd op artistiek vertrouwen, voorkomend uit jarenlange samenwerking. Gezelschappen komen graag in Cascade spelen, waardoor een optimale programmering mogelijk is. De programmeur die de voorstellingen selecteert en presenteert doet dat op basis van artistieke betrokkenheid. C. HET PUBLIEK: Theater Cascade trekt een groot, trouw en geïnteresseerd publiek. De bezettingsgraad voor professioneel theater ligt erg hoog (74,6% 2 ), ver boven het landelijk gemiddelde (60%) 3 . Het aantal bezoekers 4 aan professionele voorstellingen 2008-2009 bedroeg 12.106, waarvan 2/3 uit de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht. Het theater Cascade is laagdrempelig, een intiem theater waar men dicht op de speelvloer zit. De functie van de foyer van Cascade is breder dan alleen het verkopen van consumpties. Bezoekers maken na de voorstelling graag gebruik van de gelegenheid om in de foyer over de voorstelling na te praten en/of de artiest te ontmoeten. Ook deze elementen dragen bij aan het succes van de theaterfunctie in Cascade.
2. Het belang van de theaterfunctie Cascade THEATERVOORZIENING In het collegeprogramma is een algemene doelstelling geformuleerd over voorzieningen namelijk “het leveren en in stand houden van een breed en toegankelijk aanbod van voorzieningen met een maatschappelijke meerwaarde die bijdragen aan de leefbaarheid en het welbevinden van inwoners”. De theaterfunctie in Cultureel Centrum Cascade is gegroeid naar een algemene voorziening voor Hendrik-Ido-Ambacht en draagt bij aan een breed aanbod van voorzieningen en culturele activiteiten. Doordat inwoners in de nabije omgeving gebruik kunnen maken van het theater is deze voorziening erg toegankelijk (met name voor ouderen en jongeren). Gezien de ‘negatieve’ 5 resultaten uit de burgerpeiling zou juist extra ingezet moeten worden op het culturele aanbod en voorzieningen. SOCIALE FUNCTIE In de Integrale Welzijnsnota staat het theateraanbod opgenomen als belangrijk element voor de sociale cohesie. Citaat uit deze nota: “Een kwalitatief en kwantitatief hoogwaardig theateraanbod, bibliotheekwerk en mogelijkheden tot culturele en muzikale vorming kunnen hierbij een belangrijke bijdrage leveren aan de sociale cohesie en leefbaarheid in de gemeente”. De theaterfunctie van het Cultureel Centrum is inmiddels onlosmakelijk verbonden aan HendrikIdo-Ambacht, aan de multifunctionaliteit, het verenigingsleven en het sociaal culturele leven. Dit is de sociaal-culturele functie van een theater. ZELFONTPLOOIING
2
Cijfers theaterseizoen 2008-2009 cijfers uit theater analyse systeem VSCD. Uit prognoses landelijk (VSCD) blijkt ook dat het toekomstig theaterbezoek zich de komende decennia positief lijkt te ontwikkelen. 5 Uit de Burgerpeiling 2008 is gebleken dat de inwoners van Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht niet tevreden zijn op het gebied van cultuur / culturele activiteiten. In 2007 was 35% van de bewoners tevreden over culturele activiteiten. In . 2008 was dit 34% 3 4
3
Visie uit de Integrale Welzijnsnota: “Cultuur inspireert en maakt mensen bewust van hun identiteit én identiteit is een inspiratiebron voor culturele activiteiten”. Vanuit landelijk cultuurbeleid (programma cultuurparticipatie) wil men mensen stimuleren tot deelname aan het culturele leven, met de gedachte ‘doordat mensen in aanraking komen met kunst en cultuur zij zich kunnen ontplooien’. Podiumkunsten hebben een intrinsieke waarde die van belang is voor de ontwikkeling van individuen. Het in contact komen met theater (podiumkunsten) kan leiden tot nieuwe ervaringen en inzichten. Een theatervoorstelling kan bewustwording stimuleren maar ook een maatschappelijke discussie aanwakkeren (debat). De theaterfunctie in Cascade levert een bijdrage aan smaakontwikkeling en zelfontplooiing van de bezoekers / inwoners van de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht. Door het bezoeken van theatervoorstellingen kan men geïnteresseerd raken in de amateurkunsten, wat kan leiden tot meerparticipatie aan opleidingen/cursussen op amateurniveau. Toegang tot culturele instellingen leidt op jonge leeftijd tot meer deelname aan kunst en cultuur op latere leeftijd (jong geleerd is oud gedaan). Door participatie van de inwoners aan amateurgezelschappen bouwt men aan een langdurig cultureel draagvlak en interesse in cultuur. Dit gaat in Cascade hand in hand samen. THEATER SPIN IN HET WEB van Cascade en haar activiteiten in zijn geheel. Door het theater hebben veel bezoekers ook de andere mogelijkheden leren kennen, zoals het huren van zalen voor allerlei doeleinden (bruiloften, partijen, bijeenkomsten, congressen en cursussen). De wisselwerking tussen de theaterfunctie en verhuur biedt financiële en commerciële kansen. 6 In het gebouw Cascade zijn veel culturele gebruikers , onder andere theaterschool ‘Theaterhuis’ (voor jongeren van 7 t/m 18 jaar) waardoor het laagdrempelig is om met elkaar samen te werken. Cascade fungeert als culturele ontmoeting- en broedplaats, waar diverse kunstdisciplines (en of cross-overs) plaatsvinden.
Cascade biedt de vaste verenigingen de mogelijkheid tot het vastleggen van data in een komend theaterseizoen. Daar buitenom wordt het professionele theaterprogramma geprogrammeerd. Veel amateurvoorstellingen vinden aan het eind van het ‘schoolseizoen’ plaats. Dit zijn onder andere voorstelling van het Theaterhuis, Stichting Danscentrum, afscheidsmusicals scholen, shanty koren etc. Het professionele theaterseizoen loopt van half september t/m half mei, waardoor hier geen knelpunten ontstaan bij de planning van zowel professioneel theater als amateurverenigingen / amateurkunsten. Aangezien deze amateurvoorstellingen seizoensgebonden zijn kan Cascade de verenigingen hierin voldoende faciliteren en hen de juiste ruimte bieden. CULTUUR ALS VESTIGINGSFACTOR Uit onderzoek (Atlas voor gemeenten 2007) is gebleken dat mensen het belangrijk vinden dat cultuur zich in de woonomgeving bevindt, net als een groene omgeving, goede scholen en veiligheid. Podia bepalen mede de culturele identiteit van een gemeente, wat een relatie heeft met de attractiviteit van een gemeente voor bevolking, bezoekers en bewoners in spe (toekomstige bewoners Volgerlanden). Met name tussen de aanwezigheid van podiumkunsten en de aantrekkelijkheid van een gemeente voor huishoudens is een verband aangetoond.
6
Stichting bibliotheeknetwerk Zuid-Holland Zuidoost, Stichting ToBe (muziekonderwijs), Het Theaterhuis (theaterschool voor amateurs van 7 t/m 18 jaar) Toneelvereniging ATOS, Vocal Popgroup Re-Flax, Dameskoor InterNos, Toneelgroep I.D.E.A, Stichting Danscentrum en Volksuniversiteit Bouquet.
4
Mensen hechten niet alleen waarde aan het feitelijke bezoek van cultuur, maar ook aan de mogelijkheid om van cultuur te kunnen genieten (de optie van een theaterbezoek) 7 .
3. Exploitatie / Financiën Stichting Cascade is vanaf 1997 belast met de exploitatie van de Ridderhallen en Cultureel Centrum Cascade. Destijds is gekozen voor een openeindfinanciering om de nieuwe stichting te laten wennen aan de situatie en omdat er over het nieuwe sociaal-cultureel centrum nog geen ervaringscijfers waren omtrent de exploitatie. Professioneel theater is in Cascade gegroeid met het argument van de stichting dat er geen meerkosten aan verbonden zijn. Door onderzoek van Drijver en Partners is gebleken dat professioneel theater wel degelijk binnen de openeindregeling gesubsidieerd werd. Op 5 november 2009 jl. is door de gemeenteraad besloten om de openeindregeling van Stichting Cascade vanaf 2010 om te zetten in een risicodragende exploitatie voor Cascade, de Ridderhal en Sophiahal. Daarnaast is besloten om in een separaat voorstel het principebesluit te nemen over het subsidiëren van professioneel theater. Kosten theaterfunctie Drijver en Partners komt tot een raming van € 481.000,- voor de totale theaterfunctie (amateur en professioneel). De kosten bestaan uit personele lasten, huisvesting, in stand houden van de algehele voorziening, de technische faciliteiten / afschrijving, inkoop theater en inkoop horeca. De raming is gebaseerd op conceptberekeningen, op een aanname van Drijver en Partners op basis van ervaringsgegevens en is niet gebaseerd op werkelijke kosten. Kosten professioneel theater Vanuit de raming van € 481.000,- (totale kosten theater, amateur en professioneel) is berekend welke kosten toegerekend moeten worden naar het professioneel theater. Uitgangspunt daarbij is dat de faciliteiten van de theatervoorziening primair bedoeld zijn voor verenigingsgebruik. Berekend is welke meerkosten gemaakt worden om het professioneel theater mogelijk te maken. Daarbij is de vraag gesteld tot welke besparing het stopzetten van het professioneel theater zou leiden. Berekend is dat dit leidt tot een directe besparing van € 86.000,- (besparing op directe kosten, lonen, programmering, verlies aan inkomsten op kaartverkoop). Per saldo subsidieert de gemeente € 86.000,- ten behoeve van professioneel theater. Voor theaterseizoen 2010-2011 is op 5 november 2009 reeds besloten om de middelen beschikbaar te stellen. Indien op basis van deze notitie besloten wordt om het professioneel theater te subsidiëren zal het bedrag ad € 86.000,- expliciet worden gemaakt in de risicodragende exploitatie van Cascade (het bedrag is momenteel gereserveerd). Dit op basis van de beleidsgrond in de Integrale Welzijnsnota en bovenstaande argumenten in deze notitie. Indien de komende jaren professioneel theater wordt gesubsidieerd, wordt Cascade verzocht het product professioneel theater (financieel) transparant en inzichtelijk te maken.
7
Altlas voor gemeenten 2007, p11
5
Indien besloten wordt om met het professioneel theater te stoppen, zal dit naar verwachting leiden tot een directe besparing van € 86.000, ingaande theaterseizoen 2011-2012. Op termijn zal een verdere besparing ontstaan als de theaterfunctie en de andere activiteiten organisatorisch ontvlochten raakt. De verdere besluitvorming van de bestuuropdracht kan invloed hebben op de huidige theaterfunctie in Cascade en leiden tot andere afspraken over de financiering.
4. Prestatieafspraken Naar aanleiding van het raadsbesluit op 5 november, over de opheffing van de openeindregeling, wordt een nieuwe subsidieovereenkomst gesloten met daarbij een prestatiecontract waarin de beleidsdoelen en de gewenste prestaties geformuleerd zijn. Indien op basis van deze notitie wordt besloten om het professioneel theater te subsidiëren, gelden onderstaande prestaties die gekoppeld worden aan de subsidie. De prestatieafspraken met Stichting Cascade zullen met ingang van komend theaterseizoen van kracht zijn. Doelstellingen theaterfunctie Cascade 1. Het beschikbaar stellen van het podium voor gebruik verenigingen en amateur producties. Hierbij krijgen verenigingen en amateur producties voorrang op het podium in relatie tot professionele podiumkunsten (conform de statuten Stichting Cascade). 2. Het brengen van een breed programma van professionele podiumkunsten ten behoeve van de bevolking in de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht waarmee een bijdrage wordt geleverd aan het gemeentelijk cultuurbeleid. Kwalitatieve criteria 1. Het verzorgen van een podiumkunstenprogramma: a beschikbaar stellen van het podium voor amateurproducties en professionele producties; b de programmering van een eigentijds en kwalitatief goed, professioneel podiumkunstenaanbod dat een evenwicht biedt tussen enerzijds laagdrempelig aanbod en anderzijds een divers aanbod voor een breed publiek uit de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht en omgeving, met daarbij aandacht voor nieuw / jong talent; i dit podiumkunstenaanbod omvat voorstellingen/uitvoeringen op het gebied van kleintoneel, theaterconcerten, muziektheater, kleinkunst/cabaret, jeugdtheater, familievoorstellingen, lichte muziek/popmuziek; ii Stichting Cascade is eindverantwoordelijk voor de artistieke inhoud van de theatervoorstellingen, maar houdt bij het samenstellen van de voorstellingen rekening met de gemêleerde samenstelling van het verzorgingsgebied. Daarnaast zal de Stichting Cascade in de theaterbrochure en uitingen in de media duidelijk maken wat voor soort voorstelling het is en met welke artiest de bezoeker te maken heeft; c de tariefstelling van het aanbod wijkt niet af van vergelijkbare theaters in Nederland.
6
2. Het uitvoering geven aan de beleidsdoelstellingen kunst en cultuur zoals omschreven in de Integrale Welzijnsnota: a ontwikkelen van aanbod voor kinderen en jongeren; b bijdragen aan gezamenlijke culturele initiatieven met locale en/of regionale collegainstellingen, waaronder aanbod voor scholen (primair) onderwijs. 3. Het voldoen aan algemene kwaliteitscriteria zoals deze voor de branche van Nederlandse podia en/of culturele instellingen gelden zoals: a participeren in het Theater Analyse Systeem en eventuele andere benchmarkinstrumenten; b deelnemen aan een klanttevredenheidsonderzoek zoals het via de brancheorganisatie verkrijgbare www.podium.tevreden.nl, of een vergelijkbaar klanttevredenheidsonderzoek, waarvan de inhoud en systematiek in overleg met de gemeente worden bepaald; c de normen van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD).
Kwantitatieve criteria (uitgangspunt hierbij zijn de cijfers van het theaterseizoen 2008-2009) De kwantitatieve criteria omvatten per seizoen: 1. 60 professionele voorstellingen in de Grote Zaal; a b 2.
3. 4.
waarvan ten minste 15% gericht is op kinderen en jongeren; waarvan ten minste 10% aanbod door nieuw /jong talent (bijdrage aan talentontwikkeling); extra voorstellingen dient Cascade zelf te dekken uit commerciële inkomsten, niet zijnde subsidiemiddelen. De extra voorstellingen dienen daarbij niet ten kosten te gaan van het gebruik van verenigingen; streven naar hetzelfde aantal publieksbereik als in 2008-2009 (in verband met de kredietcrisis zit hier geen toename in); streven naar een zaalbezetting van ten minste 75%.
5. Bestuursopdracht Momenteel loopt het traject ‘ bestuursopdracht Voorzieningen Zwijndrechtse Waard’. Afwegingen en besluitvorming omtrent de bestuursopdracht kan leiden tot herziening van voorgenomen besluit en tot andere afspraken over de financiering. Om die reden geldt deze notitie totdat er eventueel nadere afspraken worden gemaakt na aanleiding van het besluit over de bestuursopdracht.
6. Conclusie Waarom willen we deze functie subsidiëren? Het theater in Cascade heeft in de afgelopen jaren een centrale positie verworven binnen de gemeente en is inmiddels onlosmakelijk verbonden aan Hendrik-Ido-Ambacht. Het theater is een belangrijk culturele trekker, een actieve speler in het culturele veld en heeft een prominente rol in de uitstraling van Cascade en haar activiteiten in zijn geheel. Niet alleen op cultureel, maar ook op maatschappelijk terrein heeft het theater een bijdrage geleverd aan de sociale cohesie in de Ambachtse samenleving. De theaterfunctie in Cascade is een laagdrempelig, persoonlijk, professioneel theater wat fungeert als ontmoetingsplek voor alle bewoners in de
7
gemeente. Professioneel theater in Cascade is van groot belang voor Hendrik-Ido-Ambacht, zowel voor het culturele aanbod als voor de ontwikkeling en aantrekkelijkheid van de gemeente, zowel voor jong en oud. Op grond van een unieke combinatie van theater, kunsteducatie en amateurkunst is het van belang dat Cascade deze verworven positie blijft waarmaken. Blijven investeren in professioneel theater is noodzakelijk voor het publiek van de toekomst, de jeugd, en de versteviging van de positie voor nieuwe publieksaanwas (Volgerlanden). Door de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht wordt belang gehecht aan de aanwezigheid van een aanbod voor podiumkunsten van goede kwaliteit en voor een breed publiek. Welke prestatieafspraken? De variëteit, hoeveelheid en kwaliteit moeten gewaarborgd blijven. De doelstellingen, kwantitatieve- en kwalitatieve criteria worden opgenomen in het prestatiecontract met Stichting Cascade. De prestaties worden gekoppeld aan de subsidieverstrekking. Welke middelen? Indien op basis van deze notitie wordt besloten om het professioneel theater te subsidiëren wordt het bedrag ad € 86.000,- expliciet gemaakt in de risicodragende exploitatie van Cascade.
8
