Notitie Prestatieafspraken OCW

Notitie Prestatieafspraken OCW

van

HZ University of Applied Sciences

Vlissingen, 18 juni 2012

Hoofdstuk 1 – Inleiding 1.1 Inleiding Deze notitie bevat het voorstel van de HZ op grond van het Hoofdlijnenakkoord op basis waarvan aan HZ naar verwachting prestatiebekostiging wordt toegekend. Ten behoeve van de hiernavolgende voorstellen voor verkrijging van die prestatiebekostiging en voor het maken van de bestuurlijke afspraken over profilering en valorisatie, gaat HZ uit van de volgende gemaakte afspraken in het Hoofdlijnenakkoord: a)

De kwaliteit van onderwijs en het studiesucces hebben prioriteit bij de overeen te komen prestatieafspraken; b) Er is een centrale rol weggelegd voor open overleg tussen HZ en de staatssecretaris van OCW over de overeen te komen prestatieafspraken; c) Het kader waaraan de voorstellen van HZ worden getoetst is neergelegd in het Hoofdlijnenakkoord. De HZ heeft al een aantal jaar ervaring met het maken en naleven van prestatieafspraken met OCW evenals met het afleggen van verantwoording daarover aan het ministerie. De HZ is dan ook bereid om in de toekomstige periode dat ook te doen. De HZ presenteert in deze notitie zijn ambities voor de komende jaren 2013-2015, als logisch vervolg op het huidige Instellingsplan en het op te stellen nieuwe HZ Instellingsplan 2013-2016. HZ wil als maatschappelijk gefinancierde instelling open en transparant zijn naar de economischmaatschappelijke omgeving over welke prestaties in de komende jaren behaald worden. In het kader van de discussie die de HBO-raad voert met het ministerie van OCW over onder andere de juridische basis van deze prestatieafspraken behoudt de HZ zich overigens alle rechten voor 1.

1.2 Betrokkenheid interne en externe stakeholders De HZ koppelt de prestatieafspraken met OCW aan het HZ Instellingsplan 2013-2016. Aangezien OCW de prestatieafspraken in de zomer van 2012 wil vastleggen, bevindt de HZ zich in een lastig parket. Immers, het zorgvuldige proces dat zij voor 2012 heeft opgesteld voor het samen met haar stakeholders ontwikkelen van het Instellingsplan 2013-2016, loopt nog volop. Werkgroepen van docenten, medewerkers en studenten zijn in dit kader hard aan het werk. De externe consultatie is na de zomer van 2012 gepland. Het terugbrengen van dit zorgvuldige proces naar een periode van enkele weken is onmogelijk. Daarom handhaaft de HZ dit proces en rondt dit af op het geplande tijdstip aan het einde van het jaar. Bij de totstandkoming van deze notitie zijn interne en externe stakeholders wel betrokken. Alle interne 2 stakeholders als de Raad van Toezicht, het management en het Medezeggenschapsorgaan hebben positief geadviseerd over deze notitie. Voor wat betreft de externe stakeholders geldt dat deze, zoals aangegeven, betrokken zijn bij het proces van ontwikkeling van het Instellingsplan. Daarnaast zijn er sessies georganiseerd 3 met het voortgezet onderwijs en het MBO over onderdelen van deze prestatieafspraken . In deze notitie wordt een aantal voorstellen gedaan m.b.t. het gezamenlijk ontwikkelen van opleidingen, Centres of Expertise en diverse projecten. Deze voorstellen zijn afgestemd met de betrokken hogescholen. 1.3 Opbouw van de notitie Deze notitie is als volgt opgebouwd. De HZ is al een aantal jaren geleden gestart met haar profilering. In hoofdstuk 2.1 wordt dit profiel beschreven evenals de sterke en zwakke punten (2.2) ervan, waarin de verdere 1

In Bijlage-1 is het voorbehoud van de HZ op advies van de HBO-Raad nader verwoord. Het betreft een ongedeelde raad, waarin studenten en personeel zitting hebben 3 Zo is op bijeenkomsten van raden van advies van profielacademies deze problematiek al besproken. 2

Versie2 StasOCW 20120618 v04

onder voorbehoud van rechten

2

ontwikkeling van het profiel (2.3) volgt. Een korte karakteristiek van het huidige onderwijs (3.1) evenals de ambitie m.b.t. onderwijs en kwaliteit (3.2) en de geplande ontwikkelingen in de onderwijsportfolio (3.) vormen samen hoofdstuk 3 Onderwijs. De zwaartepuntvorming en toegepast onderzoek komen in hoofdstuk 4 aan de orde; als eerste is dat zwaartepuntvorming (4.1) gevolgd door het huidig portfolio aan praktijkgericht onderzoek (4.2) en de ambities (4.3). In hoofdstuk 5 Valorisatie wordt de relatie tussen zwaartepuntvorming en valorisatie (5.1) gelegd, gevolgd door huidige valorisatieactiviteiten (5.2) en de ambities voor de komende jaren (5.3). Aan het eind van de notitie is een lijst met bijlage opgenomen. Er is voor gekozen om per hoofdstuk samenvattende overzicht te maken van de ambities voor de periode 20132015 op het betreffende gebied.



3

Hoofdstuk 2- Het profiel van de HZ nu en straks In dit hoofdstuk beschrijft de HZ haar huidige profiel, dat al in de periode 2008 - 2012 is ontwikkeld (2.1). Vervolgens worden de actuele sterktes en zwaktes beschreven en wordt ingegaan op welke wijze de zwaktes beheersbaar zijn gemaakt (2.2). In 2.3 wordt de verdere aanscherping van het bestaande profiel van HZ voor de periode 2013-2015 beschreven. 2.1 Huidig profiel van de HZ De HZ is in 2008 begonnen met het ontwikkelen van haar profiel. Dit is een onderdeel van het HZ Instellingsplan 2009-2012 (inclusief doelen, SWOT etc.) en het HZ Businessplan Onderwijsinnovatie 2009-2012. Beide documenten zijn tot stand gekomen in nauw overleg met de stakeholders van de HZ en worden extern en intern gedragen. Het gekozen dubbelprofiel 4 De HZ heeft gekozen voor het volgende profiel, dat volledig aansluit bij het DNA van Zuidwest Nederland . De HZ is gelegen in de Zuidwestelijke Delta en wil in haar onderwijs, onderzoek en valorisatie hierop aansluiten. Daarom is gekozen voor de profielthema’s: Delta/Water&Land, Delta/Toerisme en Delta/Industrie, die een cruciale rol spelen in deze Zuidwestelijke delta evenals in alle andere delta’s op de wereld. Hiermee is het internationale van dit profiel stevig verankerd. Voorts heeft de HZ gekozen voor een invulling van haar profiel: De Persoonlijke Hogeschool. Kortom: HZ kiest zowel voor een inhoudelijk profiel als een profiel middels het uitdagende onderwijs concept (persoonlijk, intensief, kleinschalig).

DELTA

WATER & LAND

TOERISME

INDUSTRIE

DE PERSOONLIJKE HOGESCHOOL Deze lijn past volledig in de ontwikkeling van een brede hogeschool naar een brede hogeschool met een helder 5 profiel met innovatiedrang , waarbij de student centraal staat. De wens als hogeschool onderscheidend te zijn ten opzichte van andere hogescholen vloeit voort uit een groeiambitie. Die is noodzakelijk om goed 4

Zie hiervoor Economisch beleidsplan van de Provincie Zeeland (Contourenschets 2013 e.v.), waarin zij kiest voor Land in Zee en dat van de Provincie Brabant 5 Deze koerswijziging is beschreven in het HZ Instellingsplan 2009-2012



4

toekomstbestendig hoger onderwijs in de regio Zuidwest Nederland te waarborgen. Studeren is bij uitstek een persoonlijke aangelegenheid. De HZ waarborgt dat persoonlijke proces door te 6 werken vanuit haar kernwaarden . Vanaf het moment dat de HZ in beeld komt als mogelijk opleidingsinstituut tot en met het moment waarop de student afstudeert. De kleinschaligheid van de HZ past uitstekend bij een dergelijke persoonlijke benadering, versterkt daarmee het profiel en leidt tot intensief en uitdagend onderwijs. De inhoudelijke profielpijlers Water &Land, Toerisme en Industrie zijn achtereenvolgens ontwikkeld. Hierdoor bestaan er verschillen in het ontwikkelingsstadium die in de ambitie voor de komende periode tot uitdrukking komen. Aansluiting profiel HZ met regio- en rijks en Europees beleid De profilering past volledig bij het DNA van de regio Zuidwest Nederland. Deze profilering sluit ook goed aan bij de door het ministerie van ELI aangegeven topsectoren, de Human Capital Agenda’s voor deze sectoren, het 7 sectorplan HBO Techniek in Bedrijf en Horizon 2020. De HZ kent drie profielbepalende academies .

Delta Academy

Scaldis Academy

De Ruyter Academy

Focus

Delta/Water&Land

Delta/Toerisme

Delta/Industrie

Link met de regio Zuidwest Nederland

Delta-inrichting, veiligheid, voedsel op de grens van land en water vormen kernuitdagingen voor de regio

Toerisme, vitaliteit en ‘coastal business’ vormen onmisbare werkgelegenheid in de Zuidwestelijke delta

Link met topsectoren Link met HBO Techniek in B. Link met Horizon 2020

Water + Agro & food

Water

Industrie in alle varianten (bio-based economy, procesindustrie, energie, maritiem, logistiek) onmisbare werkgelegenheid in de regio Water + Energie Logistiek + Chemie Applied science Engineering + ICT Industrieel leiderschap Maatschappelijke uitdagingen- energy, transport, materials, biobased economy

Link met Masterplan Bèta en Technologie

Bijdrage aan het opleiden van meer bèta’s en het aantrekken van buitenlands talent

Portfolio van opleidingen

-Delta ecologie/AET 9 -Delta technologie/CT 10 -Delta management/DM -Watermanagement (professionele Master –in ontwikkeling)

-Vitaliteitmanagement en toerisme -Sport- en Bewegingseducatie -Int. Business & Languages

-Logistiek & Technische Vervoerskunde -International Maintenance Management -Energy Process Technology -Maritiem Officier

Instroom

Regio Zuidwest Nederland



Applied science Built environment Maatschappelijke uitdagingen – bv sustainable agriculture, bio-based economy

8

Maatschappelijke uitdagingen – bv health, demographic change and wellbeing

Bijdrage aan het opleiden van meer bèta’s en het aantrekken van buitenlands talent

6

Deze zijn: integriteit en respect, kwaliteit en betrokkenheid Naast 3 profielbepalende academies heeft HZ 4 kernacademies: Academie voor Educatie & Pedagogiek, Academie voor Economie & Management, Academie voor Zorg & Welzijn, Academie voor Techniek & Innovatie 8 AET: aquatische ecotechnologie 9 CT: civiele techniek 10 DM: delta management 7



5

Delta Academy

Scaldis Academy

De Ruyter Academy

studenten

Nederland Internationaal



Onderzoekslijnen in Applied Research Centres

- Building with living nature - Watertechnologie - Aquaculture - Deltagebiedsontwikkeling

-Wellbeing and vitality in the Delta -Sport, health & lifestyle -Coastal business

-In ontwikkeling

Valorisatie

1 Innovatie curricula: Onderzoekslijn in alle opleidingen Actieve deelname onderzoekers in opleidingen 2 Economischmaatschappelijke innovatie: Innovatiekringen Seminars/workshops High Performance Incubators Knowledge Technology Transfer Office Publicaties/websites

1 Innovatie curricula: Onderzoekslijn in alle opleidingen Actieve deelname onderzoekers in opleidingen 2 Economischmaatschappelijke innovatie: Innovatiekringen Seminars/workshops High Performance Incubators Knowledge Transfer Office Publicaties/websites

1 Innovatie curricula: Onderzoekslijn in alle opleidingen Actieve deelname onderzoekers in opleidingen 2 Economischmaatschappelijke innovatie: Innovatiekringen Seminars/workshops High Performance Incubators Knowledge Technology Transfer Office Publicaties

Stakeholder participatie

-Advisory Board -Beroepenveldcommissies -Kenniscentrum Delta -Dutch Delta Academy -Kennisnetwerk Delta Water -Kenniscentrum Duurzaam Innoveren en Ondernemen

-Advisory Board -Beroepenveldcommissies -Kenniscentrum Kusttoerisme -CELTOR (met NHTV, Stenden en UT, WUR) -Kenniscentrum Duurzaam innoveren en ondernemen

-Advisory Board Beroepenveldcommissies

De Persoonlijke Hogeschool

-Kenniscentrum Duurzaam Innoveren en Ondernemen -Kenniscentrum Duurzaam Schip 11

In het kader van De Persoonlijke Hogeschool wordt het onderwijs in alle academies op een persoonlijke manier ingevuld. Het onderwijsconcept aan HZ kenmerkt zich door: persoonlijk, kleinschalig, intensief en kwalitatief hoogstaand en internationaal georiënteerd. HZ begeleidt de student intensief bij het maken van zijn studiekeuze en zijn studie. Studeren is bij uitstek een persoonlijke aangelegenheid. De HZ waarborgt dat persoonlijke proces door te werken vanuit haar kernwaarden.

Planning en realisatie 2009-2012 De visie van De Persoonlijke Hogeschool is vertaald in een tweetal beleidsdocumenten met daaraan gekoppelde actieplannen. Allereerst is het HZ Instellingsplan 2009-2012 opgesteld, dat vertaald is in een aantal 12 strategische projecten, die op onderwijs, onderzoek en organisatie zijn effecten hebben gehad . Voorts is voor dezelfde periode een specifiek innovatieplan opgesteld, het Businessplan Onderwijsinnovatie 2009-2012, waarin een aantal innovatieprojecten is opgenomen. Gekoppeld hieraan is door de minister van

11 12

Zie noot 7 Zie het HZ Instellingsplan 2009-2012 document



6

13

OCW de C status verleend aan de HZ. Tevens is ter bevordering van de nicheontwikkeling aan de HZ 14 (profilering) door OCW de preferentiestatus verleend voor 4 opleidingen voor 5 jaar . Eveneens is n.a.v. dit plan aanvullende financiering ter beschikking gesteld door OCW en de Provincie Zeeland, gekoppeld aan specifieke jaarlijkse targets. In de afgelopen jaren is steeds na afloop van een jaar uitvoerig gerapporteerd over voortgang en bereikte resultaten. HZ heeft alle met OCW en provincie overeengekomen ambitieuze targets gehaald. Teneinde de plannen op professionele wijze te kunnen realiseren is door de HZ nadrukkelijk gekozen voor een multi partnerstrategie. Die impliceert dat de HZ samenwerkingsverbanden is aangegaan met die regionale, nationale en internationale onderwijspartners en partners in het bedrijfsleven die een verantwoorde ontwikkeling en verzorging van opleidingen en praktijkgericht onderzoek mogelijk maken. Dankzij deze PublicPrivate Partnerships verhoogt de HZ zijn innovatievermogen. Via deze consortiavorming wordt een bijdrage geleverd aan regionaal, nationaal en internationaal onderzoek en valorisatie. Invulling van het onderwijsconcept De Persoonlijke Hogeschool In het kader van De Persoonlijke Hogeschool wordt het onderwijs op een persoonlijke manier ingevuld. Het onderwijsconcept aan HZ kenmerkt zich door: persoonlijk, kleinschalig, intensief en kwalitatief hoogstaand en internationaal georiënteerd. HZ streeft naar het begeleiden van de student bij het maken van zijn studiekeuze en zijn studie. Elke student krijgt een persoonlijk StudieKeuzeGesprek (SKG). Na de keuze voor een opleiding volgt een introductieprogramma dat de voorbereiding vormt op een effectieve start van een interessante en uitdagende opleiding. Ook zet de HZ zwaar in op studieloopbaanbegeleiding ten behoeve van talentontwikkeling. Studenten programmeren binnen kaders hun opleiding met behulp van een persoonlijk opleidingsplan. Elke student volgt zijn persoonlijke leerroute om zijn competenties en talenten optimaal te ontwikkelen en daarmee zijn ambitie te realiseren en het rendement van de opleiding te verbeteren. De vanuit de rijksoverheid gestelde prioriteiten m.b.t. kwaliteitsverhoging en ruimte voor selectie ondersteunen de keuze voor een studentgecentreerd onderwijsmodel. In de visie van de HZ wordt de student zowel op het professionele als het persoonlijke vlak gestimuleerd om zich te ontwikkelen tot een waarde(n)volle hoogopgeleide bachelor.

Persoonlijke en Professionele Ontwikkeling Talentontwikkeling Differentiatie Onderwijsconcept Excellentie

Student Centric

Leer-;onderzoeks-;werken leefomgeving: -Fysieke campus -Digitale campus

International Casestudy approach Samenwerkend leren Continuous Assessment: (Digitaal) toetsen Portfolio Voortgangsassessment Learning analytics Monitoring Feedback Coaching

Professie

13

Zie artikel 4.1 Beleidsregel Doelmatigheid Hoger Onderwijs 2009 Het gaat om opleidingen op het terrein van energie, maintenance, toerisme, Delta/water zoals beschreven in de brief van de Minister van OCW van 29 september 2010

14



7

Onze studenten zijn tevreden over hun opleiding, zo blijkt uit landelijk onderzoek: de HZ scoort landelijk in de top. De beroepspraktijk speelt hierin een belangrijke rol. Elke student kan gedurende zijn opleiding zich een goed beeld vormen van de dynamische beroepspraktijk mede dankzij de stage. Studenten kunnen internationale stages doen, waarvoor de HZ afspraken heeft gemaakt met internationale partners. Studenten kunnen hun ondernemerschap ontwikkelen door het deelnemen in student companies en het volgen van de minor Ondernemerschap. Met deze persoonlijke onderwijsaanpak is de HZ alumnus voorbereid op een optimale start op de arbeidsmarkt dan wel het doorstromen naar een masteropleiding. In het kader van het Instellingsplan 2009-2012 en het Businessplan Onderwijsinnovatie 2009-2012 is het HZ onderwijsportfolio ingrijpend aangepast. Allereerst is er een aantal opleidingen stopgezet, namelijk drie 15 sociaal-agogische MBO-opleidingen, de HBO bachelor Management in de Zorg en tien masteropleidingen . Er is onderzoek gedaan naar enkele andere opleidingen, waarvan de kwaliteit uitstekend was, maar waarvoor het aantal aanmeldingen terugliep. 16 Ten tweede is een traject in gang gezet om te komen tot bredere bachelors op een aantal terreinen . Het gaat hierbij onder andere om de verbreding van informatica en bedrijfskundige informatica naar een brede IT en Business-opleiding en de verbreding van de opleidingen Sociaal Pedagogische Hulpverlening en Maatschappelijk Werk en Dienstverlening naar brede bachelor Social Work. Ook zijn elektrotechniek en werktuigbouwkunde gecombineerd tot de brede opleiding Engineering, Design and Innovation. Ten derde is voor de bestaande bacheloropleidingen een HZ-breed kwaliteitsbeoordelingssysteem ingevoerd. Ten vierde is er een vijftal nieuwe bacheloropleidingen geïnitieerd te weten: Delta Management (onderdeel profielacademie), Vitaliteitsmanagement en Toerisme (onderdeel profielacademie), Sport- en bewegingseducatie (onderdeel profielacademie), International Maintenance Management (onderdeel profielacademie) en pedagogiek. Ook zijn een minor nucleaire technologie (onderdeel profielacademie), een Ad Vitaliteitsmanagement en Toerisme (onderdeel profielacademie) en een master industriële innovatie geïnitieerd. Dit alles heeft bijgedragen aan de beoogde groei van het aantal studenten, dat mede is gerealiseerd door gerichte marketingacties. Tevens is een intensief netwerk ontwikkeld tussen de HZ en alle VO-scholen en scholen voor MBO in de regio Zuidwest Nederland. Praktijkgericht Onderzoek In de afgelopen periode heeft de HZ focus en massa aangebracht in het onderzoek. Daartoe zijn de lectoraten opgeschoond. 4 lectoraten zijn afgebouwd. Alleen die lectoraten die een toegevoegde waarde hebben richting het gekozen profiel zijn behouden en uitgebouwd. Tevens is er een sterke verbinding tussen onderzoek en onderwijs in de academies gelegd. Het onderzoek is geconcentreerd in de drie profielbepalende kenniscentra, waardoor focus en massa ontstaan.

15

Het betreft onder ander: masters m.b.t. Total Quality Management, Supply Chain Management en HRM Zie de Rapportage Businessplan Onderwijsinnovatie, die met OCW en de Provincie Zeeland is besproken en door hen is geaccordeerd 16



8

In 2011 telden de kenniscentra samen 8% van de medewerkers. De omzet van de kenniscentra bedroeg in 2011 circa 2,2 miljoen euro 17. De HZ krijgt in het Validatierapport Kwaliteitszorg Onderzoek waardering voor de gemaakte keuzes en voor het gedegen en volledig kwaliteitszorgsysteem. Het onderzoek is binnen de profielbepalende academies ondergebracht in zogenoemde Applied Research Centres (ARC), te weten Delta ARC en Tourism ARC. Een derde ARC is in ontwikkeling: De Ruyter ARC. De vier kernacademies zijn alle verbonden aan het Kenniscentrum Duurzaam Innoveren en Ondernemen (DIO). De ARC’s kenmerken zich door state-of-the-art praktijkgericht onderzoek, vaak in strategische allianties met andere kennisinstituten en met een internationale dimensie. Tevens worden consortia gevormd met beeldbepalende bedrijven en daarmee wordt de keten van kennis-kunde-kassa gesloten. Hiermee is verzekerd dat het onderzoek vraaggearticuleerd plaatsvindt. Het Kenniscentrum DIO heeft een breder profiel met een brede kenniskring bestaande uit diverse onderzoeksgroepen op thema’s die voor de vier kernacademies relevant zijn, gegeven de regionale economie en maatschappij. De nadruk bij Kenniscentrum DIO ligt op valorisatie. Valorisatie en binding met regio Bij valorisatie gaat het er om het tot waarde brengen van onderzoek en kennis. De HZ voert een actief valorisatiebeleid en heeft in overleg met het regionale onderwijs, overheid en ondernemers de Smart Services Boulevard ingericht. Dit is een unieke faciliteit voor innovatie van producten en processen. In deze Smart Services Boulevard wordt door studenten en docenten onderzoek verricht t.b.v. vraagstukken van het regionale MKB en grootbedrijf. Het betreft valorisatie op het terrein van water, toerisme en industrie, die moet leiden tot het verbeteren van prestaties van bedrijven en procesketens. Daartoe is ook een high-performance incubator ingericht evenals ontwikkelgroepen, die werken in een open innovatiestudio. Zuidwest Nederland ondervindt ingrijpende ontwikkelingen: van ontvolking op het platteland tot vernieuwing van logistiek, industrie, dienstverlening (toerisme, verzorging) en onderwijs. Een hogeschool zoals de HZ vervult volgens haar stakeholders een cruciale rol in de regio Zuidwest Nederland, zowel op het gebied van onderwijs als van onderzoek. Deze rol sluit volledig aan bij de Human Capital Agenda’s. Wij maken daarbij een ontwikkeling door van opleidingsinstituut naar kennisinstituut en zijn als zodanig kernspeler in de valorisatie in de regio. Het overleg met de stakeholders in de regio Zuidwest Nederland is georganiseerd via zowel Advisory Boards (zowel op HZ- als op academieniveau) als via beroepenveld- en opleidingscommissies (opleidingsniveau). Voorts is op initiatief van HZ in samenwerking met haar regionale onderwijspartners een platform VO-HBO en een Platform MBO-HBO opgericht, waarin instroom, succesvol studeren en doorlopende leerlijnen volop aandacht krijgen. Organisatie-inrichting De organisatie van de HZ is ingrijpend aangepast in de afgelopen periode door de realisering van academies met een menselijke maat (600 - 1000 studenten). Daarbij zijn drie profiel bepalende academies (nicheacademies genoemd) ingericht evenals vier kernacademies.

17

Deze gegevens zijn ontleend aan het Validatierapport Kwaliteitszorg Onderzoek HZ van de VKO, maart 2012



9

Profiel bepalende academies (niches)

Delta Academy

Scaldis Academy

De Ruyter Academy

Toerisme

Industrie

Water & Land

Kernacademies Academie Technologie & Innovatie

Academie Zorg & Welzijn

Academie Economie & Management

Academie Voor Educatie & Pedagogiek

Deze organisatie inrichting is gekozen om maximaal te profileren evenals synergie binnen de academies te 18 bewerkstelligen . De gekozen profielacademies passen bij het DNA van de regio Zuidwest Nederland. Met deze profielacademies wil de HZ zich onderscheiden in het landschap van het hoger onderwijs. Deze profielacademies (niches) zijn internationaal: de meeste opleidingen zijn reeds Engelstalig en hebben een internationale oriëntatie, cases zijn internationaal en stages zijn eveneens internationaal. Ook het toegepaste onderzoek binnen deze niches is internationaal en aansluiting bij internationale partners maakt hiervan onderdeel uit. De studenten aan de profielacademies komen zowel uit de regio, de rest van Nederland als uit het buitenland. De kernacademies trekken vooral studenten uit de regio. In de kernacademies zijn gelijksoortige opleidingen geclusterd. De opleidingen binnen deze academies zijn verbreed en tevens wordt optimale synergie tussen die opleidingen bewerkstelligd. Tevens is het portfolio van de kernacademies verrijkt met die opleidingen, die een sterke regionale arbeidsmarkt relevantie hebben. Op deze manier maakt de HZ deze vier kernacademies toekomstbestendig gegeven de aankomende krimpproblematiek. De kernacademies vormen het fundament van de hogeschool, waarop de profielacademies zijn gebouwd. Naamgeving en branding Om helder te maken welke positie de HZ ambieert in de internationale onderwijsruimte heeft Hogeschool Zeeland haar naam gewijzigd in HZ University of Applied Sciences. Hiermee wordt tegelijkertijd verbreding van de oriëntatie benadrukt evenals de nadruk op de betekenis van praktijkgericht onderzoek voor onderwijs en stakeholders. Ook is de profilering van de academies hierop aangepast. In het kader van een duidelijke profilering van de HZ is er onderzoek gedaan naar haar identiteit, imago en merkbekendheid. In het kader van merkenbeleid en branding is gekozen voor eigen namen voor de profielacademies en daarbij passende herkenbare branding. Resultaten van het Businessplan Onderwijsinnovatie de afgelopen periode De resultaten van de afgelopen jaren zijn nauwkeurig gevolgd en in kaart gebracht. Jaarlijks is aan OCW en de Provincie Zeeland gerapporteerd over de voortgang van de innovatieactiviteiten en te behalen targets, zoals 19 vastgelegd in jaarlijkse voortgangsverslagen . De resultaten van de afgelopen periode zijn ook afleesbaar uit de studentwaarderingen, zoals die zijn weergegeven in de HBO Keuzegids en de Nationale Studenten Enquête. In 2011 was de HZ de beste van de hogescholen met een breed profiel volgens NSE en nummer 2 volgens de HBO Keuzegids. Een volgende bron, die de kwaliteit van de ontwikkelde opleidingen bevestigt, zijn de NVAO accreditatierapporten. In 2010 zijn alle vier geplande opleidingen geaccrediteerd (Marof, Sport en 18

Een overzicht van de opleidingen op de HZ staat op de website. Deze jaarlijkse verslagen sinds 2009 geven een overzicht van alle innovatieactiviteiten evenals de bereikte resultaten en deze zijn besproken met OCW en de Provincie Zeeland en door hen jaarlijks goedgekeurd. Het verslag over 2011 is in voorbereiding 19



10

Bewegingseducatie, Ad Vitaliteitsmanagement en Toerisme, HBO Master Industriële Innovatie). Conclusies 2009-2012 Concluderend heeft HZ in de afgelopen jaren een helder profiel gekozen, dat zich op meerdere aspecten onderscheidt (inhoud, internationale oriëntatie, onderwijsconcept). De HZ als instelling voor hoger beroepsonderwijs, toegepast onderzoek en valorisatie onderscheidt zich hiermee duidelijk van andere aanbieders van hoger onderwijs. Mede om deze reden heeft de HZ een aantal opleidingen met een preferente 20 status . De HZ heeft in deze periode in het kader van het ontwikkelen van een helder profiel stappen gezet in het overeenkomstig dit profiel inrichten van haar onderwijs, onderzoek en organisatie. De resultaten uit deze periode zijn bemoedigend en tonen tevens aan dat de HZ in control is qua prestaties en haar plannen realiseert. Hiermee is de basis voor een duurzame groei en kwaliteit gelegd.

2.2 Analyse sterktes en zwaktes van de HZ De HZ heeft al haar profiel gekozen in de voorafgaande periode en is een eind op weg met het realiseren van dit profiel. Onderstaande sterktes en zwaktes zijn geformuleerd vanuit de huidige stand van zaken m.b.t. het realiseren van het gekozen profiel. Hierbij gaat het zowel om de keuzes van de thema’s als die voor De Persoonlijke Hogeschool.

STERKTES

ZWAKTES

Kleinschalig, kwalitatief hoogwaardig en intensief onderwijs Persoonlijke benadering van studenten (korte lijnen, veel sociale interactie) Hoge studenttevredenheid Helder profiel dat past bij de regio Uitgebreid partnernetwerk voor onderwijs en onderzoek (nationaal/internationaal) Aansluiten bij overheidsbeleid in Nederland en Europa (Topsectoren, HCA’s, Sectorplannen, Europees programma Horizon 2020 e.d.) Goede score op RAAK-projecten Kennisontwikkeling en Valorisatie op economisch – maatschappelijk relevante thema’s Valorisatie via Smart Services Boulevard/High Performance Incubator (Inter) nationaal multipartnernetwerk Sterke planning & control cyclus

Krimpontwikkeling in de regio op termijn Dunbevolkt gebied in grootschalige regio Zuidwest Nederland Imago van Zeeland Omvang van de HZ Personeelswerving door de HZ is lastig vanwege beperkt personeelsaanbod Gebouwen HZ vereisen investeringen i.v.m. modernisering, onderwijsconcept, praktijkgericht onderzoek en profilering Beperkte innovatiemiddelen

De analyse van de sterktes en zwaktes van de HZ leidt niet tot een ander profiel – integendeel, deze bevestigt de gemaakte profielkeuze. De huidige sterktes van de HZ zijn in de afgelopen periode verder ontwikkeld in het kader van het Instellingsplan en Businessinnovatieplan. Daarbij is nauw aangesloten bij de karakteristieken van de regio Zuidwest Nederland en de landelijke en Europese beleidsontwikkelingen. De HZ heeft nadrukkelijk er voor gekozen om onderwijs, praktijkgericht onderzoek en valorisatie met elkaar te verknopen, waardoor ze elkaar verder versterken ten gunste van de studenten en de regio. Het beleid van de HZ is er mede op gericht om de gesignaleerde zwaktes te mitigeren. Door de krimpontwikkelingen ziet de HZ zich in de toekomst geconfronteerd met een afnemende groei van de instroom uit de regio. De eerder gemaakte profielkeuze leidt tot een groei van aantal nationale en internationale 20

Zie eerdere opmerkingen over de preferentiestatus



11

studenten. Deze groei zal de daling op termijn van het aantal regiostudenten mede compenseren. De nationale en internationale marketing en branding van de profielacademies met hun unieke opleidingen en onderzoek zijn er op gericht het imago van Zeeland te verbeteren. Door voortdurend te blijven innoveren zal de HZ in staat zijn om nieuwe opleidingen aan te bieden en mede daarmee haar omvang te optimaliseren. Mede dankzij de gekozen multi partnerstrategie kan de HZ een breed portfolio aan opleidingen aanbieden en onderhouden en zorgen voor duurzame continuïteit van een kwalitatief hoogstaand onderwijsaanbod in de regio. Door het uitbreiden van de interne opleidingsmogelijkheden via de HZ Academy wordt optimale ontwikkeling van het aanwezige personeelsbestand bevorderd.

2.3 Het profiel van de HZ in 2013-2015 Het gekozen dubbelprofiel op inhoud en onderwijsconcept voldoet uitstekend. De HZ zal in de komende jaren dit profiel wel verder ontwikkelen, waarbij de hiervoor geconstateerde nauwe aansluiting bij het DNA van de regio, de topsectoren, HCA’s, HBO Techniek in Bedrijf en Horizon 2020 gehandhaafd blijft. Deze doorontwikkeling betreft de dimensies onderwijs, onderzoek en valorisatie en vereist een meerjarige inspanning, die mede in relatie met de betrokken stakeholders in binnen- en buitenland wordt uitgevoerd. Het ontwikkeltempo verschilt per academie, afhankelijk van de reeds ontwikkelde onderdelen. Zoals aangegeven wordt deze verdere profielontwikkeling nader ingevuld in het kader van de ontwikkeling van het nieuwe Instellingsplan van HZ voor de periode 2013-2016. In dialoog met stakeholders zijn zes kernthema’s voor deze periode geïdentificeerd, te weten: Uitdagend Onderwijs, Docent 2.0, Niches 2.0, Groeiende en innoverende HZ, Onderzoek en Kennisvalorisatie en Inspirerende Campus. Onderwijsconcept 2013-2015 Het onderwijsconcept van De Persoonlijke Hogeschool wordt in de periode 2013-2015 verder aangescherpt naar een procesgericht onderwijs. Het doel hiervan is het onderwijs uitdagender te maken, de student 21 zelfsturender te doen zijn en het rendement ervan te vergroten . Het onderwijsconcept kenmerkt zich door niet-vrijblijvende participatie in het onderwijsproces. Het onderwijs wordt ingeleid door teaching en real-life cases. Studenten wordt geleerd de casus te analyseren en tot een heldere probleemdefinitie te komen. Thuis bestuderen de studenten de relevante theorie. In de contactmomenten worden de studenten uitgedaagd de bestudeerde theorie te verbinden met de casuïstiek. Hierdoor ontstaat interactie en reflectie. Daar waar nodig wordt de theorie uitgelegd. De studenten zijn geen consument maar actieve deelnemers in het onderwijsproces. Dit onderwijsconcept zal op een gedifferentieerde en gefaseerde wijze wordt ingevoerd. In het nieuwe onderwijsconcept worden de studenten al vanaf het eerste studiejaar in contact gebracht met meer lager gelegen onderdelen van de leerpiramide. Opdrachten worden in het eerste jaar nog voornamelijk projectmatig opgepakt, maar geleidelijk aan worden steeds meer onderzoeksmatige aanpakken toegevoegd. In het eerste jaar worden opdrachten gekozen die qua thematiek goed passen bij de beroepspraktijk, maar die ook nog dicht bij de belevingswereld van middelbare scholieren liggen. Dit is bedoeld om een hogere instroom in bèta-opleiding te verkrijgen, waaronder meer meisjes. Bij het afstuderen werken studenten vooral onderzoeksmatig. Dan zijn de opdrachten complexer van aard en sluiten zo goed mogelijk aan bij het werk van een beginnend professional. Voor het deel onderzoek is waar mogelijk een relatie aanwezig met het kenniscentrum van de academie om zoveel mogelijk synergie te bereiken met het onderzoek van de lectoraten.

21

Uit onderzoek blijkt dat de effectiviteit van onderwijs zeer gebaat is bij concrete casuïstiek waarover interactie en reflectie plaatsvindt met docent en medestudenten. Van kennis als product, naar gezamenlijk leren als proces.



12

Kennis

Product Interactie Reflectie

Proces

Casuïstiek

Context

Opdrachtgever Projectmatigwerken

Onderzoeksmatigwerken

Met de leerpiramide wordt aangegeven, dat de effectiviteit van leerprocessen toeneemt naarmate je elementen die lager in de piramide zijn vermeld, toevoegt. Het aangescherpte onderwijsconcept wordt gekenmerkt door het leren vanuit casuïstiek uit de beroepspraktijk. In de verbinding daarvan met de theorie 22 wordt een stevige kennisbasis gelegd . Alle opleidingen besteden in hun curricula aandacht aan een aantal basis-ontwikkelingslijnen zoals: “van projectmatig werken naar onderzoekmatig werken”, ondernemerschap en “Engelse taalvaardigheid”. Het zijn deze rode draden die door de curricula heen innovatief, onderzoekend en ondernemend gedrag stimuleren. Om toegang te hebben tot hoogwaardige grensverleggende kennis is een goede beheersing van het Engels onmisbaar. Profielbepalende academies 2013-2015 De profiel bepalende academies – Delta Academy, Scaldis Academy en De Ruyter Academy – zijn op verschillende tijdstippen ontstaan. In het kader van de ontwikkeling van het nieuwe instellingsplan 2013-2016 zal worden bezien of de portfoliosamenstelling van de profielacademies verdere optimalisatie behoeft. De voorgenomen ontwikkelingen voor de periode 2013-2015 worden kort per academie geschetst. Delta Academy 23

Het verder ontwikkelen van het samenwerkingsverband van de Dutch Delta Academy teneinde de kennisontwikkeling en –disseminatie op het terrein van Delta/Water&Land te versnellen. Voorts het uitbouwen 24 25 van het Delta Applied Research Centre met lectoren en onderzoekers op de gekozen onderzoekslijnen . HZ 26 zal samen met Dutch Delta Academy partners een nieuwe aanvraag voor een de ontwikkeling van een Centre of Expertise Deltatechnologie (binnen Topsector Water) maken en indienen. Voor de ontwikkeling van dit centre zullen de middelen uit het selectieve budget worden aangewend. Hiermee kan zowel een verbreding als versnelling van het onderzoek worden bereikt. Ook het ontwikkelen van een professionele master 22

Contactmomenten worden gekenmerkt door intensieve interactie, reflectie en feedback. Studenten zijn comaker van hun eigen leerproces en worden continu uitgedaagd het beste uit zichzelf te halen. 23 Samenwerking Dutch Delta Academy partners is contractueel vastgelegd 24 Zie voor de uitwerking hoofdstuk 4 25 Zie notitie Onderzoek in de Delta Academy 26 In 2010 was de HZ één van de eerste hogescholen die een aanvraag heeft ingediend voor de toekenning van een Centre of Expertise Deltatechnologie. HZ heeft deze aanvraag samen met partners van de Dutch Delta Academy ingediend maar deze werd toen helaas niet gehonoreerd ondanks de hoge waardering ervoor.



13

watermanagement behoort tot de ambities van de Delta Academy. Om zowel onderwijs als onderzoek te kunnen aanscherpen is het uitbreiden van het netwerk met internationale partnerinstellingen in zes delta’s in de wereld voorzien. Dit past goed in het nieuwe onderwijsconcept waarbij student met praktijkcases worden geconfronteerd. De Delta Academy wil mede dankzij deze ontwikkeling een groei van (inter)nationale studenten bewerkstellingen. 3-jarige trajecten voor VWO-ers krijgen daarbij speciale aandacht. Dit alles zal ondersteunende marketing acties vergen in de komende jaren om zo de DA internationaal beter neer te zetten. Voor deze aanscherping van het profiel van de DA wordt een plan van aanpak opgesteld in 2012. Scaldis Academy De geplande ontwikkeling van de Scaldis Academy vindt plaats in samenwerking met NHTV. De samenwerking tussen HZ en NHTV uit zich als volgt: gezamenlijke planontwikkeling en doorontwikkeling van Scaldis 27 Academy , gezamenlijke directievoering en gezamenlijke inzet van onderwijs- en onderzoekspersoneel. 28 Hiervoor is een plan van aanpak opgesteld waarmee Scaldis Academy zich moet ontwikkelen tot hét internationaal opleidings- en kenniscentrum voor Delta/Toerisme in al zijn aspecten (toerisme/vitaliteit/gezondheid/sport/business). Hierbij wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan het versterken van onderzoek, bijvoorbeeld door het uitbreiden van het Kenniscentrum Kusttoerisme naar een breder op toerisme gebaseerd ARC. Het Kenniscentrum Kusttoerisme is in 2007 gezamenlijk opgericht door 29 NHTV en HZ. Dit kenniscentrum werkt samen met het Centre for Leisure and Tourism Research (CeLToR) . In samenwerking met NHTV en Stenden Hogeschool zal CeLToR uitgebouwd worden tot een Centre of Expertise Tourism. De businesscase zal in 2012-2013 uitgewerkt worden. Onderzoek met partners met een nationale en internationale reputatie is van belang voor het profiel evenals de uitbouw van het internationale netwerk op de gekozen speerpunten. Hiervoor is een versterking van de internationale positionering van Scaldis Academy voorzien. Deze uitbouw van het profiel van Scaldis Academy zal leiden tot een groei van het aantal (inter)nationale studenten. Het selectieve budget wordt aangewend voor het realiseren van deze ambitie. Scaldis Academy heeft de ambitie om i.s.m. NHTV een samenhangend stelsel van opleidingen te ontwikkelen, dat inspeelt op differentiatie en ruimte van talent middels Ad’s, 3-jarige traject VWO-ers en doorstroom mogelijkheden naar professionele en WO-master. In alle typen opleidingen zijn onderwijs en onderzoek aan elkaar verbonden. De Ruyter Academy Deze profielacademie is van zeer recente datum en bevindt zich in het eerste stadium van ontwikkeling. Hiermee wordt aangesloten op de ambities van het sectorplan HBO techniek om meer hoogwaardige en breed opgeleide bèta’s op te leiden voor de arbeidsmarkt. Voorts past deze profielacademie bij de speerpunten voor de Zuidwestelijke Delta, zoals die gezamenlijk door Zeeland, Brabant, Zuid-Holland en het gewest Vlaanderen zijn benoemd. Dit betreft: bio-based economy, havens, logistiek, maintenance en energie. De HZ werkt samen de provincies Zeeland, Brabant en Zuidholland en het gewest Vlaanderen, de hogeschool Avans en de Technische Universiteit Delft en de universiteit van Gent aan het oprichten van een kenniscentrum bio-based economy. De HZ werkt voorts samen met de NHL, de Hogeschool van Amsterdam en de Hogeschool Rotterdam samen aan een aanvraag voor een Center of Expertise Maritiem. Tevens participeert HZ in de gezamenlijke aanvraag van de hogescholen met een opleiding logistiek voor een Center of Expertise Logistiek. Daarbij werkt de HZ samen met de logistieke opleidingen van NHTV in het logistieke Kennis- en Distributiecentrum (KDC) Breda. HZ 27

Zie de notitie Doorontwikkeling Scaldis, 2012 Zie Plan van Aanpak – Doorontwikkeling Scaldis Academy, 2012-2016 29 CeLToR: een samenwerkingsverband op het gebied van fundamenteel en praktijkgericht onderzoek waarin NHTV, HZ, Stenden, UT en WUR participeren. 28



14

zal zich daarbij, gelet op de karakteristieken van de Zuidwestelijke Delta, richten op haven- en maritieme logistiek. Voor de verdere ontwikkeling van de De Ruyter Academy wordt een plan van aanpak opgesteld, dat de uitwerking van de visie zal bevatten en waarin duidelijke keuzes voor de periode 2012-2015 worden gemaakt. Het selectieve budget wordt aangewend voor het realiseren van deze ambitie. Samenvatting Ambities Dubbel Profiel Onderwijsconcept Profielacademies Delta Academy Scaldis Academy De Ruyter Academy


Pilots procesgericht onderwijs geëvalueerd Concretiseren onderwijsconcept Implementatie procesgericht onderwijsconcept Drie jarige vwo-trajecten Professional Master Opleiding Water Geoptimaliseerde onderwijsportfolio’s Aansluiten bacheloropleidingen op professionele en academische masters Centres of expertise op diverse terreinen operationeel Applied Research Centra erkend Internationale netwerken dragen bij aan onderzoek en onderwijs Valorisatiepijplijn levert nieuwe producten, bedrijvigheid en startups


15

Hoofdstuk 3- Het onderwijs aan de HZ 2013-2015 In dit hoofdstuk wordt als eerste een korte karakteristiek van het huidige onderwijs aan de HZ gegeven (3.1). Vervolgens komen de ambities aan de orde m.b.t. onderwijskwaliteit en studiesucces (3.2). Tenslotte worden de geplande ontwikkelingen in de onderwijsportfolio 2013-2015 beschreven. 3.1 Korte karakteristiek van het huidige HZ onderwijs Het HZ onderwijs in 2012 past bij het gekozen profiel Delta/Water/Toerisme/Technologie en De Persoonlijke Hogeschool. De persoonlijke benadering van studenten vindt plaats zowel binnen de profielbepalende - als de kernacademies en vormt zodoende een kernaspect van de HZ. Het onderwijs in de academies is student-gericht en is kleinschalig mede dankzij de menselijke maat van de academies. Het verzorgde onderwijs kan rekenen op een hoge waardering van studenten maar ook van afnemende instellingen en bedrijven. De HZ heeft mede dankzij haar inspanningen van de afgelopen jaren en haar onderwijsconcept redelijk tot goede rendementen en een beperkte uitval, die de HZ overigens graag nog verder wil verbeteren. Bij het verbeteren van de rendementen doet zich het ook door de reviewcommissie onderkende trilemma voor. De instroom vanuit het VO en vooral het MBO is de afgelopen jaren kwalitatief achteruit gegaan. De onderwijsprogramma’s worden intensiever en vergen meer van het abstracte en analytisch denkvermogen. De kennisbasis wordt verstevigd evenals het maatschappelijk georiënteerd en multidisciplinair kunnen denken en samenwerken. De eisen aan de onderzoeksvaardigheden worden sterk verzwaard. Dit alles impliceert dat de lat fors omhoog gaat. 3.2 Ambities m.b.t. HZ onderwijskwaliteit en studiesucces 30

De HZ beoogt in de komende jaren het bereikte hoge prestatieniveau te handhaven dan wel op onderdelen te verbeteren door middel van een samenhangend pakket van maatregelen. Hierbij wordt voortgebouwd op de al ingezette verbeteringsmaatregelen. De invoering van het in 2.3 geschetste onderwijsconcept vormt het overkoepelende kader voor de hier geformuleerde ambities m.b.t. onderwijskwaliteit en studiesucces. 31 Onderstaand worden deze ambities voor 2013-2015 beschreven evenals de te hanteren aanpak. Deze worden gerelateerd aan de in de periode 2009-2012 gevolgde aanpak m.b.t. het verbeteren van onderwijskwaliteit en studiesucces en de bereikte resultaten. Intensivering van het onderwijs In de afgelopen jaren is op de HZ gewerkt aan het intensiveren van het onderwijs. Daartoe zijn o.a. de contacturen in de eerste leerjaren verhoogd. HZ heeft in het Instellingsplan 2009-2012 bepaald dat het aantal contacturen komt te liggen op 18 wat overeenkomt met 13,5 klokuren. Momenteel bedraagt het gemiddeld aantal contacturen 19,5 (=14,6 klokuren). Dit aantal contacturen is exclusief stagebegeleiding en studieloopbaanbegeleiding. Deze activiteiten zijn nog niet groepsgewijs geroosterd. Hierdoor voldoen twee opleidingen niet aan de norm van 18 contacturen per week. Het doel voor de komende jaren is te komen tot een zodanige verdere intensivering van het onderwijs dat deze bijdraagt aan het studiesucces van de studenten. De te hanteren aanpak hiervoor bouwt voort op het huidige aantal contacturen enerzijds en op het op andere wijze inrichten van het onderwijsproces anderzijds. Het aantal contacturen zal op 20 per week van het eerste leerjaar worden gehandhaafd voor die opleidingen, die daar al aan voldoen. Voor de andere opleidingen zal door het programmeren van contacttijd t.b.v. stagebegeleiding, studiebegeleiding e.d. gezorgd worden dat deze ook aan de norm van 18 contacturen 30

Gegeven de samenstelling en karakteristieken van de aanwezige populatie van studenten, o.a. instroom van eerste generatie studenten 31 De beschrijving van de ambities gebeurt aan de hand van de door de Reviewcommissie gehanteerde definities



16

voldoen. De HZ zal het onderwijs verder intensiveren via het procesgerichte onderwijsconcept waarin casuïstiek ingebed in de leerlijn “van projectmatig naar onderzoeksmatig werken” cruciaal is. De consequentie daarvan kan zijn een beperkte neerwaartse bijstelling van het aantal contacturen, rekening houdend met een gedifferentieerde aanpak van doelgroepen studenten. Intensivering van het onderwijs Prestatieafspraken en prestatie-indicator Aanpak 2009-2012 Resultaten 2010 Aanpak 2013-2015

Ambitie in 2015

Specifieke omstandigheden en opmerkingen

•

Verhogen van het aantal contacturen e in het 1 jaar 2 van de 25 opleidingen scoren minder dan 12 geprogrammeerde klokuren e • Handhaven contacturen 1 leerjaar • Inzetten van meer interactieve werkvormen • Mediarijke ondersteuning van het leerproces 0 van de 25 opleidingen scoort minder dan 12 klokuren Intensiever onderwijs

Niet alle contacttijd is geprogrammeerd Passend bij type opleidingen e Verhogen aantal contacturen in 2 e 32 en 3 leerjaar

HZ heeft al een zeer hoog aantal contacturen; nadruk op intensivering van onderwijs

Terugdringen van uitval Het pakket maatregelen dat is ingezet in de periode 2009-2012 om de uitval te verminderen is ook gericht op het verbeteren van het rendement van opleidingen en het beperken van het switchen door studenten. De ervaringen van de afgelopen jaren laten zien dat de HZ gunstiger dan het landelijk gemiddelde scoort op deze terreinen. Overigens blijken er zich tussen de jaren fluctuaties voor te doen in de scores van de HZ. De HZ is er wel in geslaagd in de afgelopen jaren om de in het kader van het Businessplan Onderwijsinnovatie 2009-2012 met OCW afgesproken targets op dit terrein te realiseren. HZ stuurt sterk op de studiemotivatie en het creëren van een uitdagende studiecultuur. Hierbij horen intrinsiek hoog gemotiveerde studenten. In de voorlichting en bij de selectie en matching zal sterk ingestoken worden op de juiste student op de juiste opleiding. Dit gebeurt onder andere door met iedere student een studiekeuzegesprek te voeren. Voorafgaand aan elk semester is er een intensieve introductieweek die de student in staat stelt een succesvolle start te maken in dat semester. T.a.v. het terugdringen zijn er twee tegenwerkende krachten. Enerzijds de toenemende selecterende werking 33 van de propedeuse als gevolg van een aantal maatregelen . Anderzijds het intensiveren van het onderwijs en 34 het verbeteren van de persoonlijke studiecultuur . De doelstelling voor de komende jaren is dan ook het beperkt terugdringen van de uitval door middel van een samenhangend pakket van maatregelen voor zowel de kortere als de langere termijn. Er zal nader bekeken worden welke systeemaanpassingen aan de orde zijn. Gedacht wordt aan het invoeren van een jaarklassensysteem in combinatie met het verhogen van de norm bindend studieadvies en het introduceren van compensatoir toetsen. Dit vormt een grote ingreep in de organisatie van het onderwijs, die veel inspanning en kosten met zich meebrengt. Dit wordt gedaan vanuit zowel het belang van de individuele student evenals het reduceren van onnodige kosten van ongekwalificeerde uitstroom voor de samenleving.

32

Dit past binnen het procesgerichte onderwijsconcept Zoals het verhogen van het NBSA en het jaarklassensysteem, de strengere coaching e.d. 34 Stimuleren van maximale aanwezigheid, maken van alle opdrachten, voorbereiden van contactmomenten, actief ondersteuning vragen van docenten, aansluiten bij de persoonlijke ontwikkeling van de studenten e.d. 33



17

Terugdringen van uitval eerste jaar Prestatieafspraken Aanpak 2009-2012

Resultaten gemiddelde 2006-2010 Instroom cohort 2010 Aanpak 2013-2015

• • • •

Activeren van doorlopende leerlijnen Voeren studiekeuzegesprekken Verhogen onderwijsintensiteit e Curriculum 1 leerjaar meer studeerbaar maken 35 • Start met synopsis model • Intensivering begeleiding studenten e Uitval 1 jaar 2006-2012: 24,5 % gemiddeld Gerealiseerde waarde: 20,5 % vgl. HZ • •

Ambitie in 2015


Verbeteren begeleiding persoonlijk studiekeuzeproces Ontwikkelen ingrijpende systeemaanpassing bestaande uit: o Verhogen van de NBSA-norm o Invoeren van compensatoir toetsen o Invoeren van jaarklassensysteem i.v.m. sociale cohesie o Serieel onderwijs e

Uitval 1 jaar instroom cohort 2014: < 24 %

Normalisatiewaarde voor 20062010 is 27,3% (gegevens DUO) Gerealiseerde waarde: 21,4 % volgens DUO Deels via pilots en dus een gefaseerde invoering In 2014 systeemverandering voorbereid, die vervolgens wordt ingevoerd

Definitie van reviewcommissie gehanteerd op data HZ

De HZ realiseert zich dat het verder terugdringen van haar al gunstige uitvalcijfers geen geringe ambitie is en veel inzet van mensen en middelen zal vragen. Voordat de onderwijskundige systeemaanpassingen HZ-breed worden ingevoerd, zullen er eerst pilots gaan draaien, die nauwkeurig gemonitord worden middels learning analytics. Dit impliceert dat verbeteringen eerst op langere termijn in de cijfers naar voren zullen komen. Mede gezien het eerder geschetste trilemma kan de selectiefunctie van het eerste leerjaar sterker worden. Dit is mede een gevolg van overheidsmaatregelen zoals de langstudeerdersmaatregel. Dit betekent dat de uitval e e die in latere jaren plaats vindt (vooral die in het 2 jaar) in het 1 leerjaar plaats gaat vinden. Dit alles in aanmerking nemende streeft HZ er naar om het huidige goede prestatieniveau op uitval en rendement in ieder geval te handhaven en waar mogelijk op onderdelen te verbeteren. Verbetering rendement In de periode van het Instellingsplan 2009-2012 is er uitgebreid aandacht besteed aan de verbetering van het rendement. Er is een pakket aan maatregelen uitgevoerd, dat heeft geleid tot een verbetering van het rendement. HZ wil afgestudeerden met uitstekende startkwalificaties afleveren en tegelijkertijd een hoog studierendement behalen. Het onderwijsconcept vormt hiertoe de basis en daagt studenten uit het beste uit zichzelf te halen. Studenten worden gestimuleerd optimaal te presteren en aangezet tot het behalen van het maximum aantal studiepunten met zo min mogelijke herkansing en zo hoog mogelijke cijfers. Daartoe is onder andere een 35

HZ intern kwaliteitsbeoordelingsmodel dat wordt toegepast op de opleidingen en waaruit een waardering en verbetervoorstellen komen



18

ingrijpend systeemaanpassing naar een jaarklassensysteem gepland. Dit zal plaatsvinden in combinatie met het verhogen van de norm bindend studieadvies en het compensatoir toetsen. Dit vormt een grote ingreep in de organisatie van het onderwijs, die veel inspanning en kosten met zich meebrengt. Daarom zal deze systeemaanpassing eerst in de vorm van pilots plaatsvinden. De effecten van deze systeemaanpassing zullen eerst merkbaar zijn in de rendementen van de cohorten die nog moeten starten in de komende jaren. Derhalve zullen aanpassingen weinig effect hebben op de rendementsindicatoren tot en met 2015. Daarnaast zullen studenten persoonlijk door docenten worden aangesproken en begeleid m.b.t. hun studieprestaties. De doelstelling voor de periode tot en met 2015 is het verder verbeteren van de rendementsscore van de HZ middels dit samenhangend pakket van maatregelen. Daartoe worden korte termijn maatregelen gerekend evenals maatregelen, die pas op lange termijn effect sorteren. Verbetering rendement Prestatieafspraken Aanpak 2009-2012

• • • •

Resultaten cohort 2005 en 2006 Instroomcohort 2006

Activeren van doorlopende leerlijnen Voeren studiekeuzegesprekken Verhogen aantal contacturen e Curriculum 1 leerjaar meer studeerbaar maken 36 • Start met synopsis model • Intensivering begeleiding studenten Rendement cohort 2005 en 2006: 70,7 % Gerealiseerde waarde: 70,6% vgl. HZ

Aanpak 2013-2015

•

Ambitie in 2015


Intensiveren van de sociale integratie studenten e • Intensivering begeleiding studenten 2 en hogere leerjaren e e • Herzien van curriculum 2 t/m 4 leerjaar • Alle opleidingen ingericht volgens het Synopsis-model • Terugdringen van het aantal langstudeerders • Pilots m.b.t. jaarklassensysteem en verhogen NBSA (systeemaanpassingen) Rendement cohort 2010: > 72 %

Normalisatie voor cohort 2005 en 2006 is 67,4% (gegevens DUO) Gerealiseerde waarde: 72,0 % volgens DUO Samenhangend pakket aan maatregelen die lange termijn effecten sorteren

Definitie van reviewcommissie gehanteerd op data HZ Systeemaanpassing pas effect in 2017 en daarna

Meer ambitieuze en minder vrijblijvende studiecultuur In de periode 2009-2012 is een eerste begin gemaakt met het aanpakken van de aanwezige studiecultuur vanuit de invoering van De Persoonlijke Hogeschool. Vanuit dit perspectief vindt HZ de beoordeling door studenten van de ervaren kwaliteit van het onderwijs op de HZ erg belangrijk. Derhalve kiest de HZ voor de NSE-indicator. Het doel voor de komende periode is het verder helpen ontwikkelen van een meer ambitieuze studiecultuur op 36

HZ intern kwaliteitsbeoordelingsmodel dat wordt toegepast op de opleidingen en waaruit een waardering en verbetervoorstellen komen



19

basis van een gemeenschappelijke aanpak te ontwikkelen door docenten en studenten. Differentiatie zal in deze aanpak een belangrijke rol spelen evenals door het aanbieden van uitdagend onderwijs. HZ heeft een studenttevredenheid van 3,7 conform de NSE, die daarmee boven het landelijk gemiddelde ligt. HZ wil een studenttevredenheid die boven dat landelijk gemiddelde ligt handhaven en die minimaal 3,5 is op een vijfpuntsschaal. De ambitie lijkt onder het huidige niveau te liggen, maar dit heeft te maken met veranderende omstandigheden( lat omhoog, veranderde balans studie-werk-privé, veranderende instroom MBO-4 driejarig etc.). HZ streeft ernaar in de komende jaren de huidige hoge landelijke ranking van brede hogeschool te continueren. Verbetering studenttevredenheid Prestatieafspraken Aanpak 2009-2012 Resultaat 2011 Aanpak 2013-2015

Ambitie in 2015


•

Invulling van De Persoonlijke Hogeschool Studenttevredenheid cf NSE = 3,68 Percentage “tevreden/zeer tevreden” studenten in 2011: 81,1, in 2012:82,9 • Ontwikkelen ambitieuze cultuur en implementatieaanpak • Uitvoeren activiteiten • Aanpassen onderwijs naar meer uitdagend karakter • Monitoren van de gewenste cultuurverandering + correcties waar nodig Studenttevredenheid cf NSE >= 3,5 Percentage “tevreden/zeer tevreden” studenten > 80%

Studieswitchers eerstejaars In de periode 2009-2012 is, naast de reeds genoemde maatregelen m.b.t. uitval en rendement, gewerkt aan het verbeteren van synergie tussen opleidingen met als doel om het effect van het studieswitchen op het studieverloop in het eerste jaar te beperken. Het aantal switchers in het eerste jaar op de HZ is laag (6%) in vergelijking met het landelijk gemiddelde. De HZ heeft zijn opleidingen, waartussen veel synergie bestaat, geclusterd in academies. Daarnaast is er binnen de academies een ontwikkeling gaande naar brede bacheloropleidingen. Hierdoor kunnen studenten tussentijds van opleiding veranderen zonder dat dit tot (grote) studievertraging aanleiding geeft. Het doel voor de komende periode is studenten zodanig te laten uitstromen naar de arbeidsmarkt dat hun ambitie en talent op maat tot ontwikkeling is gekomen. De switch zal zich verwachting 8% zijn. Studieswitchers eerste jaar Prestatieafspraken Aanpak 2009-2012 Resultaten 2006-2010 gemiddelde Instroom cohort 2010

• Synergie creëren tussen opleidingen Studieswitch 2006-2010: 6,2 % gemiddeld

Aanpak 2013-2015

• •


Gerealiseerde waarde: 6,0 % vgl. HZ

Specifieke omstandigheden en opmerkingen Normalisatiewaarde 2006-2010 is 8,9% (DUO gegevens) Gerealiseerde waarde: 6,9 % volgens DUO

Invoeren van brede opleidingen Verbeteren studiekeuzegesprek,


20

Studieswitchers eerste jaar

Ambitie in 2015

verhogen sociale cohesie, verbeteren persoonlijke binding • Gelijksoortige opleidingen in een academie Studieswitch 2015 instroom cohort 2014: >8%

Definitie van reviewcommissie gehanteerd op data HZ

Verbetering docentkwaliteit In de periode 2009-2012 is een scala aan activiteiten ontplooid om de docentkwaliteit te verbeteren. Het betreft hier zowel collectieve als individuele maatregelen. HZ heeft voor het docentschap aan de HZ een aantal vereiste competenties vastgesteld, te weten: minimaal masterniveau, onderzoeksvaardigheden, didactische vaardigheden, Engelse taalvaardigheid, toetsen beoordelingsvaardigheid, relevante beroepservaring. HZ heeft hiertoe de HZ-Academy opgericht die zorg draagt voor de professionalisering van de docenten. HZ is van mening dat het behalen van een relevante masteropleiding alleen niet voldoet om professioneel docent te kunnen zijn. Ten aanzien van het behalen van een relevant masterniveau wordt het volgende opgemerkt. Voor een aantal sectoren zoals de opleiding maritiem officier, social work bestaan geen dan wel nauwelijks relevante masters die ook nog in deeltijd gevolgd kunnen worden. Daarbij komt dat voor docenten in werkplaatsen en laboratoria niet in alle gevallen een masterniveau gewenst is. Het doel voor de periode 2013-2015 is een verdere verbetering van de kwaliteit van docenten, zowel door individuele opleiding als via collectieve ontwikkeltrajecten. Met docenten worden individuele afspraken gemaakt tot het volgen van een masteropleiding, die enerzijds kan liggen op het verhogen van de vakinhoudelijke kennis naar masterniveau of anderzijds kan liggen op het verhogen van de didactischmethodische kwaliteiten door het volgen van een professionele master leren en innoveren. Per opleidingsteam zijn er professionaliseringsplannen, waarvan de uitvoering wordt gemonitord op te realiseren competenties. De relatie tussen scholing en onderzoek wordt in de komende periode verstevigd, zodat ook hier rendement voor de betrokkene, de studenten en de HZ optimaal is. Voorts is er een visiewerkgroep bestaande uit docenten en studenten gestart m.b.t. het thema Docent 2.0. Het is de bedoeling dat dit leidt tot een professionele cultuur onder docenten, die in 2015 zichtbaar moet zijn. Hiervoor is nodig een bepaalde kennis en ontwikkeling van nieuwe vaardigheden en gedrag. De groei in het aantal masters in de komende jaren wordt deels veroorzaakt door vervanging van docenten die met pensioen gaan door nieuwe docenten met een masteropleiding. Complicerende factoren voor het realiseren van deze ambitie zijn de excentrische ligging van Zeeland en het vinden van geschikte partnerbanen, waardoor het aantrekken van docenten met een masterdiploma wordt belemmerd.

Verbetering docentkwaliteit Prestatieafspraken Aanpak 2009-2012

• • • • • • •



Beleid m.b.t. opleidingsniveau docenten Opstellen en uitvoeren persoonlijke ontwikkelingsplannen Management development programma’s HZ Academy voor cursussen Opdoen relevante beroepservaring Werkgroepen Instellingsplanthema’s Workshops OER, examencommissies, onderzoek


21

Verbetering docentkwaliteit •

Visiewerkgroep Docent 2.0

Resultaten 2011

PhD’s Masters Totaal

Aanpak 2013-2015

• • • • • •

Ambitie in 2015

: 5% : 49 % : 54 %

Vervolg individuele scholing Vervolg collectieve workshops Opdoen relevante beroepservaring HZ Academy voor cursussen Implementatieplan Docent 2.0 Uitvoering implementatieplan Docent 2.0 PhD’s :> 8% Masters : > 62 % Totaal : > 70 %

De databron is het personeelsinformatiesysteem RAET. De noemer telt het aantal medewerkers op pay-roll; de teller het aantal medewerkers op payroll met een PhD resp. master.

Percentages zijn gebaseerd op pay-roll

Excellentie In de periode 2009-2012 is nadrukkelijk gekozen voor de ontwikkeling van nieuwe opleidingen en de vernieuwing van bestaande opleidingen evenals voor het verbeteren van het studiesucces. Voor de komende periode zijn er twee doelen geformuleerd. Eén is het verder door ontwikkelen van 3-jarige opleidingstrajecten voor VWO-ers, met name in de profielacademies. Voorts is het doel om een HZ-breed honours programma te ontwikkelen voor een beperkte groep studenten, die na selectie hieraan kunnen deelnemen. Het betreft naar verwachting 2% van de HZ studenten in 2015. Het gaat hier niet om aanvragen in het kader van het Sirius programma.

Excellentie (geen Sirius programma) Prestatieafspraken en prestatie-indicator Aanpak 2009-2012 Resultaten 2009 en 2011

• 3-jarige trajecten voor VWO-ers Lopende 3-jarige vwo-trajecten

Aanpak 2013-2015

• •

Ambitie in 2015

Uitbouwen 3-jarige vwo-trajecten Ontwikkelen HZ-breed honours programma Driejarige VWO-trajecten in de opleidingen in de profielacademies 2% van de studenten neemt deel aan honours programma


Passend bij type opleidingen

Indirecte kosten 37 In de periode 2009-2012 is een aantal activiteiten ontplooid om de indirecte kosten te monitoren . In de afgelopen periode zijn als onderdeel van de optimalisering van de planning & control cyclus bestuur- en 37

Daartoe neemt de HZ deel aan de jaarlijkse Berenschot enquête hierover.



22

management rapportages voor alle afdelingen ingevoerd. Deze worden elk kwartaal besproken tussen management en College van Bestuur en leiden waar nodig tot verbeteringsacties. Uit de Berenschot benchmark blijkt dat de totale overhead van de HZ iets onder het landelijk gemiddelde scoort. Voor een kennisinstelling met circa 4.200 studenten en 27 opleidingen is dit een uitstekend resultaat. Overhead in FTE’s

38

Totaal generieke overhead Hogeschool specifieke overhead Totaal overhead Structurele inhuur overhead Primaire formatie Structurele inhuur primaire proces Totale formatie

HZ

HZ

fte's

%

HBOgem. %

77,95 47,48 125,43 228,98 354,41

22,0% 13,4% 35,4% 64,6% 100,0%

23,9% 11,9% 35,8% 0,7% 61,5% 2,0% 100,0%

Uitgedrukt in percentage van de totale omzet is de overhead aanzienlijk minder dan in fte’s (zie de volgende tabel). Overheadkosten/ totale omzet HZ begroting 2012 Salarislasten overheadfuncties /totale omzet (Uitbestedingskosten overhead - opbrengsten derden)/ totale omzet Overige kosten informatisering /totale omzet Totaal generieke overhead/totale omzet

% omzet HZ 19,3% 0,9%

HBOgemiddeld 19,7% 1,3%

2,2% 22,4%

2,7% 23,7%

De concrete waarde van de ratio OP/OOP (in fte’s) is onderstaande tabel weergegeven zoals die per 1 april 2012 was. Dit beschouwen we als nulmeting voor de prestatieafspraken. Nulmeting indirecte kosten per 1-4-2012 OP/ OOP ratio Procentueel

OP

OOP

totaal

Ratio

200,04 fte 62,7%

119,08 fte 37,3%

319,12 fte 100,0%

1,68

Als databron hiervoor wordt het personeelsinformatiesysteem RAET gebruikt. In de noemer wordt het totaal aantal fte’s met een OOP aanstelling op pay-roll genomen. In de teller het aantal OP fte’s op pay-roll. Als peilmoment is 1-4-2012 gebruikt. Het betreft hier alleen de medewerkers op pay-roll. Het percentage OOP personeel komt goed overeen met de Berenschot rapportage (35,4%). Doelstelling voor de komende periode is de indirecte kosten te beheersen op zodanige wijze dat ze groei en ontwikkeling van de HZ niet belemmeren en niet boven bepaalde drempels komen. Als brede hogeschool streeft HZ er naar om de overhead onder de 36% te houden. Indirecte kosten Prestatieafspraken en prestatie-indicator

38


Gebaseerd op de rapportage Berenschot m.b.t. begrotingsjaar 2012



23

Indirecte kosten Aanpak 2009-2012

Resultaten 1-4-2012 Aanpak 2013-2015

Ambitie in 2015

• Opstellen en uitvoeren dienstplannen • Ontwikkelen PC-cyclus • Bestuur- en managementrapportages • Formatieplan opstellen Berenschotscore 35,4% overhead OP/OOP factor is 1,68 • Strategisch formatieplan • Opstellen en uitvoeren dienstplannen • Bestuur- en managementrapportages Berenschotscore <=36% overhead OP/OOP factor > 1,70

HBO gemiddelde is 35,8% volgens Berenschot enquête

3.3 Onderwijsportfolio HZ 2013-2015 In de periode tot 2015 zal het onderwijsportfolio verder worden aangepast aan de veranderende behoeften van studenten.

Master Professional

Academic Wetenschap pelijk Onderzoek

Bachelor Ad LLL

Professional

MBO

Academic

Toegepast onderzoek

VO

Bedrijfsopdrachten Projecten

Intern

Bijstellen/uitbreiden van opleidingen In de periode 2013-2015 zal een aantal brede bachelors ontwikkeld worden c.q. doorontwikkeld worden. De opleidingen MWD en SPH gaan op in de brede bachelor Social Work; de opleidingen I en BI worden de brede bachelor IT & Business, E en Wtk gaan samen op in de nieuwe opleiding EDI. In de komende periode wordt de synergie tussen opleiding binnen academies, in het bijzonder de niche-academies, verder versterkt. Ook wordt praktijkgericht onderzoek in alle curricula als leerlijn geïmplementeerd. Nieuwe opleidingen De start van de bacheloropleiding Pedagogiek is voorzien per 1-9-2012. Zodra het nieuwe Instellingsplan 20132016 gereed is zal duidelijk worden welke nieuwe opleidingen in die periode gerealiseerd zullen worden. De al gestarte nieuwe opleidingen, zoals Delta Management, worden in de komende periode verder ontwikkeld. Voorts zullen voor de profielacademies professionele masteropleidingen worden ontwikkeld ter versterking van het profiel. HZ zal in 2012-2013 de ontwikkeling en accreditatie van een professionele master Watermanagement afronden. In het kader van de differentiatie zal HZ het inbedden van Ad-programma’s in bachelor opleidingen nadrukkelijker vormgeven. HZ constateert dat een aanzienlijk percentage studenten, vooral studenten met MBO-vooropleiding, na een aanvankelijk succesvolle start na twee jaar het groeiplafond bereiken en alsnog zonder diploma uitvallen. Deze studenten komen nu als “verliezer” in de maatschappij. HZ zou deze studenten het liefst als “winnaar” aan de arbeidsmarkt willen afleveren. Zeker in een regio als Zeeland hebben studiestakers een impact op de maatschappelijke ontwikkeling. HZ wil daarom bij voorkeur binnen de



24

bacheloropleiding van de kernacademies een Ad-programma hebben. Een voorstel daartoe zal gemaakt worden in het collegejaar 2012-2013. Afbouwen van opleidingen Het HZ Instellingsplan 2013-2016 wordt op dit moment ontwikkeld en zal eind 2012 zijn afgerond. Op dat moment zal duidelijk zijn welke CROHO’s worden samengevoegd in het kader van de verbreding. Internationale oriëntatie HZ stelt zich tot doel om curricula in de profielacademies een internationale oriëntatie te geven door internationale casuïstiek, inkomende exchange students en Engelstalige lessen. Voorts hebben studenten de gelegenheid om buitenlandervaring op te doen. De HZ maakt daarbij gebruik van haar internationale netwerk. De HZ streeft er naar in 2016 30% van haar studenten buitenlandervaring te laten opdoen, wat een toename impliceert van 8% t.o.v. de huidige 22%. In het kader van de portfolio-ontwikkeling en differentiatie zijn er tussen de profiel- en de kernacademies duidelijke verschillen. De profielacademies richten zich op het werven, selecteren en matchen van ambitieuze talentvolle studenten, zowel nationaal en internationaal. Voor deze studenten zijn er driejarige trajecten voor vwo-ers, goede doorstroommogelijkheden naar masters en participatie in het onderzoek van de Applied Research Centres. De kernacademies trekken voornamelijk MBO- en HAVO-studenten uit de regio. Succesvol studeren en gekwalificeerd uitstromen naar de arbeidsmarkt hebben een hoge prioriteit. Binnen de bacheloropleidingen van de kernacademies zullen (zoveel) mogelijk Ad’s integraal onderdeel uitmaken. De Ad’s zijn gericht op LevenLangLeren en scholing van de beroepsbevolking.



25

Hoofdstuk 4 – Zwaartepuntvorming en toegepast onderzoek In dit hoofdstuk wordt als eerste de zwaartepuntvorming beschreven (4.1), waarna het portfolio toegepast onderzoek aan de orde komt (4.2). Tenslotte worden in 4.3 de ambities voor zwaartepuntvorming en toegepast onderzoek 2013-2015 geschetst. 4.1 Zwaartepuntvorming en de HZ De HZ had haar eerste lectoraat in 2000 en was daarmee de eerste hogeschool met een lectoraat in Nederland. In de daarop volgende jaren is het aantal lectoraten uitgebreid naar 6, die rechtstreeks onder het College van Bestuur opereerden. Na een evaluatie van deze pioniersfase is geconcludeerd dat bepaalde lectoraten slechts een korte levensduur hadden en is besloten de verbinding met het onderwijs te versterken. Een andere les die uit deze eerste fase lectoraten is getrokken was dat de financiering van de SKO-middelen onvoldoende was en dat het aantrekken van externe geldstromen in concurrentie noodzakelijk was. Het belang van consortia is toen al onderkend en daar is vervolgens voortvarend naar gehandeld. In het kader van het Instellingsplan 2009-2012 en de daaraan gekoppelde academievorming is het onderzoek 39 ingedaald in de academies . Tevens is toen rekening gehouden met de beleidsontwikkelingen vanuit OCW, de bevindingen van de Commissie Veerman en inzichten die vanuit het bedrijfsleven werden aangereikt. In dat kader is besloten het aantal lectoraten te beperken tot 4, die nu onderdeel uitmaken van de profielacademies. Hiermee is focus en massa ontstaan en zijn drie kenniscentra ingesteld. De overige lectoraten, die hier niet in pasten, zijn afgebouwd.

4.2 Huidig portfolio toegepast onderzoek aan de HZ Sinds de oprichting van de profielacademies vindt het toegepaste onderzoek hierin plaats. In onderstaand overzicht zijn enkele stappen en resultaten vermeld van het onderzoek binnen Delta Academy en Scaldis Academy. Aangezien De Ruyter Academy pas in 2012 is gestart kunnen hiervan nog geen resultaten worden getoond. Delta Academy

Scaldis Academy

De Ruyter Academy

Onderzoek in Applied Research Centres

- Building with living nature - Watertechnologie - Aquacultuur - Deltagebiedsontwikkeling

- Wellbeing and vitality in the Delta - Sport, health & lifestyle - Coastal Business

-In ontwikkeling

Stappen tot 2012

Inrichting DA (2009) Aanscherping focus onderzoek Raakprojecten op diverse terreinen

Inrichting KC Kusttoerisme Projecten Pieken in de Delta en OP Zuid en voor de provincie Zeeland

Nog geen stappen vanwege start academie

Resultaten tot 2012

-Raakproject Kenniscentrum Biobrandstoffen (2008) -Raakproject C2C – Productverbetering 5 Zeeuwse bedrijven (2009) -Raakproject Zilt verzilveren

-Toerisme in de Delta (2009) -Wellness in the Delta (2010) -Dutch Divers Delta (2011) -Vrijetijdsbesteding in de Delta (2012) 40 Etc.

Nog geen resultaten

39 40

Zie de notitie Fundamentele heroriëntatie lectoraten en het lectoratenstatuut Zie www.kenniscentrumtoerisme.nl



26

(algenteelt, 2010)

4.3 Ambities en plannen voor zwaartepuntvorming en toegepast onderzoek aan de HZ Zoals eerder gemeld heeft de HZ sterk ingezet op zwaartepuntvorming in de afgelopen jaren. Deze heeft vorm en inhoud gekregen onder betrokkenheid van haar partners in binnen- en buitenland, die deel uitmaken het 41 publiek-private netwerken van de HZ . De HZ heeft focus en massa gecreëerd door het praktijkgericht onderzoek te concentreren in de drie themaspecifieke kenniscentra en een kenniscentrum verbonden aan de vier kernacademies. Alle onderzoeksthema’s komen vraaggestuurd tot stand in samenwerking met regionale bedrijven en instellingen en met nationale en internationale key partners. HZ funding vindt overwegend plaats in publieke-private samenwerking, waarbij tevens een beroep gedaan wordt op beschikbare subsidiemiddelen van de nationale en Europese overheden (bv. Pieken in de Delta, OP Zuid, Interreg, Raak-SIA). De ambities voor de periode 2013-2015 zijn gebaseerd op het continueren van de bestaande focus en het daarop verder creëren van massa in het kader van de zwaartepuntvorming. De consortiavorming van de HZ en de multi partnerstrategie zullen verder doorgezet worden om d.m.v. sterke strategische allianties gezamenlijk te opereren in nationale en internationale onderzoeksprogramma's, zoals de Topsectoren, de HCA’s en Horizon 2020. In alle curricula van de HZ is een leerlijn onderzoek en ondernemendheid operationeel, waardoor onderzoek en onderwijs onlosmakelijk aan elkaar verbonden zijn. Er is een intensieve samenwerking van de academies met de kenniscentra van de HZ leidend tot valorisatie van kennis richting curricula, competentieontwikkeling van de studenten en professionalisering van docenten. Dit sluit goed aan op de in de 3.3 beschreven portfolioontwikkeling en differentiatie alsmede de aansluiting bij het werkveld. Het werken aan real-life casuïstiek uit het netwerk van de HZ, als onderdeel van ons onderwijsconcept, sluit hier volledig op aan. In de Zuidwestelijke delta hebben de betrokken drie provincies hun speerpunten benoemd, waarbij op specifieke thema’s samenwerking gezocht wordt met het gewest Vlaanderen. De hoofdthema’s zijn: bio-based economy, agro & food, haven & logistiek, maintenance en toerisme & recreatie. Deze hoofdthema’s zullen uitgewerkt worden in business cases onder leiding van een regisseur uit het bedrijfsleven en met directe betrokkenheid van onderwijs/onderzoek-, overheid- en ondernemers (3 O’s). De HZ zal als kernspeler in de regio bij alle hoofdthema’s betrokken zijn. Delta Academy Delta Academy van de HZ werkt samen met haar bedrijfs- en onderwijspartners (HBO en WO) in de Dutch Delta Academy (DDA). Deze academie kan in de komende jaren voortbouwen op de gerealiseerde onderzoeksprestaties. De relaties met de Nederlandse topkennis instituten TU Delft, Deltares, NIOZ en WUR worden in de komende jaren geïntensiveerd en uitgebreid op het gebied water (waterkwaliteit, ecologisch systeem) en Deltatechnologie (gebiedsinrichting en veiligheid). Vanuit deze instellingen zijn lectoren actief binnen het Delta Applied Research Centre, dit naar Fins model. HZ gaat als penvoerder vanuit de Dutch Delta Academy een hernieuwde aanvraag indienen voor een Centre of Expertise Deltatechnologie. Delta Academy speelt een belangrijke rol in de innovatie van de delta/water & land sector in de Zuidwestelijke delta, wat goed aansluit bij de focusthema’s van de regio. De Zuidwestelijke delta is uitgeroepen tot de landelijke proeftuin voor deltagerelateerde vraagstukken. De hier ontwikkelde kennis wordt gedissemineerd naar andere delta’s, waarvan de HZ er zes heeft gekozen als focusgebieden. Delta Academy zal meerdere innovatiekringen inrichten met (inter)nationale key partners (bedrijven en kennisinstellingen). Delta Academy

41

Zie de rapportage over de realisatie van het HZ Businessplan Onderwijsinnovatie 2009-2012



27

participeert in relevante (inter)nationale netwerken en heeft een uitstekende relatie met het (inter)nationale bedrijfsleven en (inter)nationale overheden. Scaldis Aacdemy Scaldis Academy werkt nauw samen met NHTV. Op het toeristisch domein heeft Scaldis Academy een duidelijk profiel met coastal business. Deze academie is jong wat inhoudt dat de komende jaren nog veel gewerkt zal moeten worden aan het opzetten en uitbouwen van relaties met key partners, ((inter)nationale) bedrijven en instellingen. Het Tourism Applied Research Centre zal in de relatie met CeLToR het praktijkgericht onderzoek verder vorm en inhoud geven. CeLToR zal met de betrokken partners in de komende jaren uitgebouwd worden tot een Centre of Expertise Toerisme. Tevens is het belangrijk om internationale erkenning te krijgen bij de World Tourism Organization en de World Leisure Organization. De ambities met bijbehorende prestatie-indicatoren zijn verwoord in de notitie “Doorontwikkeling Scaldis”. Scaldis Aacdemy speelt een belangrijke rol in de innovatie van de toeristische sector in de Zuidwestelijke delta, wat goed aansluit bij de focusthema’s van de regio. Scaldis Academy zal meerdere innovatiekringen inrichten met key partners (bedrijven en kennisinstellingen). Scaldis Academy participeert in alle relevante netwerken en heeft een uitstekende relatie met het bedrijfsleven en (lokale) overheden. Tevens is er een sterk internationaal netwerk operationeel dat gezamenlijk toeristische ontwikkelingen onderzoekt in coastal areas. De Ruyter Academy Deze academie is gestart in 2012. Voor de verdere ontwikkeling van de De Ruyter Academy wordt een plan van aanpak opgesteld. Daarin zullen onder andere de volgende activiteiten een plaats krijgen. De Ruyter Academy werkt nauw samen met collega hogescholen (NHL, Hogeschool Rotterdam, Hogeschool van Amsterdam, Avans Hogeschool en NHTV). Maintenance HZ is één van de grondleggers van het Maintenance Education Consortium, dat verbonden is aan het Dutch Institute World Class Maintenance. Hierin zullen doorlopende leerlijnen alsmede een lectoraat maintenance worden doorontwikkeld in de komende jaren. In het Maintenance Value Park Terneuzen – een PPS - zal de HZ in de komende jaren een high performance incubator ontwikkelen op het thema procesindustrie. Maritiem Op het maritieme gebied is er een samenwerking opgezet tussen vier hogescholen: HZ, Hogeschool Rotterdam, Hogeschool van Amsterdam en de NHL. Deze samenwerking betreft onderwijs, onderzoek, kwaliteitszorg, 42 internationalisering, professionalisering, maritiem werkveld en de onderwijskolom . In dit kader gaat de NHL samen met de HZ, Hogeschool Rotterdam en Hogeschool van Amsterdam een aanvraag indienen voor het Centre of Expertise Maritiem. Daarmee realiseren de betrokken partijen een strategische samenwerking op het gebied van maritiem (maritiem, scheepsbouw, bagger, offshore) passend op de Human Capital Agenda van deze sector. De HZ ontwikkelt het Zeeuws Maritiem Cluster in het samenwerkingsverband Maritiem Instituut De Ruyter met het ROC Zeeland en bedrijfsleven uit Nederland. Bio-based economy In de regio doet zich een unieke kans voor om bio-based economy een voldoende kritische massa te geven om een internationale concurrentiepositie te verwerven. In deze PPS werken bedrijven, overheden en kennisinstellingen in de regio Zuidwest Nederland samen. De ambities betreffen gezamenlijke research & development, onderwijs en kennis als extra motor voor economische ontwikkeling en regiobranding en – promotie. Avans en HZ zullen hierbinnen het onderwijsdeel voor hun rekening nemen. HZ is voorts als partner betrokken bij de aanvraag voor een Centre of Expertise Bio-based Economy door Avans Hogeschool. Logistiek Een vierde ontwikkeling in de regio Zuidwest Nederland betreft de deelname in het opzetten van een 42

Zie het Memorandum Maritiem van april 2012



28

gezamenlijk Centre of Expertise Logistiek. Hiervoor wordt een aanvraag gedaan vanuit de zes KDC´s (Kennis Distributie Centra) Logistiek, waarvan de Hogeschool van Amsterdam de penvoerder wordt. De HZ is als partner in deze ontwikkeling betrokken via haar samenwerking met NTHV op logistiek gebied. In onderstaande tabel worden de ambities samengevat. Delta Academy

Scaldis Academy

De Ruyter Academy

Onderzoekslijnen in Applied Research Centres

- Building with living nature - Watertechnologie - Aquacultuur - Deltagebiedsontwikkeling

- Wellbeing and vitality in the Delta - Sport, health & lifestyle - Coastal Business

- In ontwikkeling

Stappen

-Plan van Aanpak doorontwikkeling -Aantrekken onderzoekers i.s.m. partners -Uitbouw lopend onderzoek -Aanvraag Centre of Expertise Deltatechnologie -Onderzoeksvragen verzamelen bij DDA bedrijven

-Uitbouw lopend onderzoek -Aantrekken onderzoekers -Vijf onderzoeksopdrachten in het curriculum (Body of Knowledge) -Gezamenlijk aanvragen Centre of Expertise Toerisme

-Opstellen Plan van Aanpak (2012) -Keuze onderzoekslijnen met partners -Aanvragen Centre of Expertise Maritiem -Aanvragen Centre of Expertise Bio-based Economy -Aanvragen Centre of Expertise Logistiek

Ambities 2015

-DA is een erkend onderzoeksinstituut -Publicaties -Seminars -Lezingen -Valorisatie naar onderwijs -Valorisatie naar bedrijven -Delta keurmerk voor afgestudeerden -Internationaal netwerk volledig operationeel

-TARC is een erkend onderzoeksinstituut -Publicaties -Seminars -Lezingen -Valorisatie naar onderwijs -Valorisatie naar bedrijven -Internationaal netwerk coastal business operationeel

-Bijdrage aan CoE Maritiem -Bijdrage aan CoE Biobased Economy -Bijdrage aan CoE Logsitiek -Valorisatie naar onderwijs -Valorisatie naar bedrijven



29

Hoofdstuk 5 – Valorisatie In dit hoofdstuk wordt allereerst aandacht besteed aan zwaartepuntvorming en valorisatie (5.1). Vervolgens wordt er een overzicht geboden van de huidige valorisatieactiviteiten (5.2) gevolgd door een beschrijving van de ambities m.b.t. valorisatie in de periode 2013-2015 (5.3). 5.1 Zwaartepuntvorming en valorisatie Valoriseren is het tot waarde brengen van kennis. In de visie van de HZ kent valorisatie twee vormen, namelijk die van valorisatie naar de curricula van de opleidingen bij HZ en haar onderwijspartners, waarmee zij kennis ontwikkelt (interne valorisatie). De tweede vorm van valorisatie betreft die naar het bedrijfsleven en samenleving (externe valorisatie). Visie op valorisatie naar curricula van opleidingen De onderzoeksresultaten die voortvloeien uit het praktijkgericht onderzoek van de HZ ARC’s worden direct toegepast in het onderwijs. Dit leidt tot continue actualisering van de curricula en inbreng van de actuele beroepspraktijk en haar uitdagingen. De afstudeerthema’s voor de studenten zijn afgestemd op de onderzoeksthema’s van de kenniscentra zodat zowel vanuit de scripties als de onderzoekspublicaties van de onderzoekers een body of knowledge wordt opgebouwd. Visie op valorisatie naar het bedrijfsleven en samenleving De HZ wil in samenwerking met partners in de regio en daarbuiten kennisvalorisatie stimuleren als bijdrage aan het realiseren van een duurzame innovatie-economie op drie manieren: 1. het door ontwikkelen van een efficiënt en effectief regionaal innovatiesysteem, met name het fors upgraden en verbinden van de daarvoor reeds aanwezige basis valorisatiefaciliteiten; 2. het creëren van volume en kwaliteit in de valorisatiepijplijn door clustervorming, onderzoek, innovatie en het stimuleren van ondernemerschap primair op de regionale speerpunten, maar ook op de ondersteunende sociaal maatschappelijke en technisch economische thema’s; 3. het gedegen inspelen op de Human Capital Agenda’s van de belangrijke regionale clusters en de ondersteunende kernfuncties. Het MKB en de Zeeuwse Multinationals spelen hierin een belangrijke rol.

Doelen valorisatie:

Kennis

Kunde

Kassa

Nieuwe producten Verbeterende producten Nieuwe bedrijven Meer arbeidsplaatsen Beter renderende bedrijven Betere vestigingsfactoren

valorisatiepijplijn

Zuidwest Nederland is in het ‘bezit’ van een sterke infrastructuur waarin zowel het MKB als grote internationale bedrijven een plek in hebben genomen. Valorisatie komt van de grond voor alle doelgroepen als er een goede kennisinfrastructuur is of in ontwikkeling is. Voor het creëren van een dergelijke infrastructuur



30

moet aan een aantal voorwaarden voldaan zijn, te weten: 1. Er moeten duidelijke (economische) groeiclusters zijn; 2 Er moeten kenniswerkers en kennisintensieve bedrijven aangetrokken worden; 3. Er moet kennis gecreëerd worden; en 4. Deze kennis moet toegepast worden. Vervolgens is het essentieel dat de infrastructuur zo is opgebouwd dat deze voldoende organiserend vermogen bezit. Zonder dit ‘vermogen’ zal de gewenste infrastructuur niet van de grond komen.

Kenniswerkers aantrekken

Groeiclusters ontwikkelen

Kennis creëren

Kennisbasis Toegankelijkheid

Kennis toepassen

5. Organiserend vermogen regio

Kwaliteit van leven

Economische basis

Stedelijke schaal

Stedelijke diversiteit

Sociale gelijkheid

Excelleren in de groeiclusters lukt verder alleen als een sterke sociaal maatschappelijke en technisch economische basis aanwezig is. Het vernieuwen en verbeteren van die vestigingsfactoren doet eveneens een beroep op het valorisatievermogen van de regio. In hoofdstuk 4 is de aansluiting tussen de HZ focus en de regionale thema’s in de Zuidwestelijke delta reeds aangegeven. Binnen de eerder genoemde business cases zullen consortia van partijen leiden tot innovatiekringen, die een belangrijke impuls zullen geven aan de ontwikkeling van economische groeiclusters. Daarbij is het hoofddoel nieuw ondernemerschap te stimuleren en het scheppen van nieuwe hoogwaardige arbeidsplaatsen. De kennis en kapitaalintensiteit zal daardoor toenemen. Sociale innovatie speelt daarbij een belangrijke rol. Sommige van de business cases zijn gericht op het MKB en andere op grote en internationale bedrijven. HZ sluit in haar zwaartepuntvorming en valorisatie perfect aan bij de economische prioriteiten van de regio en vertaalt die naar haar onderwijs- en onderzoekportfolio. Op elk van de prioriteitsgebieden is de HZ, met partners uit het bedrijfsleven en hoger onderwijs, opleidingen en kenniscentra gestart en is een kennis- en onderzoeksinfrastructuur in ontwikkeling, die past bij het economisch DNA van de regio en daarbuiten. De Delta Academy met opleidingen en onderzoek gericht op water, landinrichting, kustveiligheid, estuarineecologie, delta- en watertechnologie, waarin de HZ samenwerkt met onder andere Rijkswaterstaat, Waterschap Scheldestromen, Energiebedrijf Delta, bedrijven in de aquacultuur en Zeeland Seaports en kennisinstituten als TU Delft, WUR, Imares, NIOZ en Deltares en bedrijven als ingenieursbureaus en waterbouwers. De Scaldis Academy met opleidingen op het gebied van internationaal zakendoen, kusttoerisme, vitaliteitmanagement en sport en bewegen, waarin de HZ samenwerkt met onder andere de NHTV en via het onderzoeksverband CeLToR met de Universiteit van Tilburg en WUR, Recron, de grote recreatieparkondernemingen en de vele MKB-bedrijven in de regio. De Ruyter Academy waarin opleidingen als International Maintenance Management (IMM), Energie en Procestechnologie (EPT), Logistiek & Technische Vervoerskunde (LTV) en Maritiem officier (Marof) zijn ondergebracht. Via deze Academy is de HZ aangehaakt op het al genoemde Maintenance Value Park Terneuzen en het Bio-Based Innovations en werkt zij samen met de bedrijven als Dow Chemical, Sabic, Cargill, Yara, Damen Shipyards, Zeeland Seaports, Delta en universiteiten als Delft, Gent en Twente.



31

Naast deze internationaal georiënteerde profielacademies met hun specifieke kenniscentra heeft de HZ haar onderzoekinspanningen die gericht zijn op het versterken van de regionale kernfuncties recent gebundeld in een nieuw kenniscentrum: Duurzaam Innoveren en Ondernemen. Dit kenniscentrum valoriseert in het sociaalmaatschappelijke en technisch-economisch domein en is gekoppeld aan de vier kernacademies: Zorg & Welzijn, Technologie & Innovatie, Economie & Management en Educatie & Pedagogiek. Het kenniscentrum vervult een spilfunctie bij het valoriseren van HZ-onderzoek en het vertalen van onderzoek naar toegevoegde waarde in de beroepspraktijk. Daartoe participeert het kenniscentrum in de incubator (InnoGo!) op de Kenniswerf in Vlissingen en heeft het op dit science park een transferoffice opgericht, Smart Services Boulevard geheten.

5.2 Huidige valorisatieactiviteiten HZ heeft een doorlopende leerlijn “ondernemendheid”. Studenten krijgen via participatie in studentcompanies en deelname aan de minor ondernemerschap de gelegenheid om nog tijdens hun studie een eigen bedrijf op te zetten. Om ondernemendheid en innovatie te versterken is de Smart Services Boulevard (SSB) opgericht. De SSB functioneert als een Knowlegde and Technology Transfer Office (KTTO). Een KTTO speelt een hoofdrol in het verbinden van de kennisinstelling met de beroepspraktijk. Kennisvalorisatie is haar specialiteit. Voor valorisatie is een infrastructuur noodzakelijk die gedragen wordt door de (Zeeuwse) triple helix. HZ heeft de valorisatienotitie opgesteld “Regionaal Innovatie Systeem Zeeland”. Deze notitie is in nauw overleg met stakeholders tot stand gekomen en sluit naadloos aan op het in ontwikkeling zijnde sociaaleconomische beleidsplan van de provincie Zeeland. Alle ingrediënten om te komen tot het valoriseren zullen de komende jaren ingevuld worden, waarbij HZ één van de belangrijkste partijen is. Op grond van de hiervoor geschetste visie worden nu de onderstaande interne en externe valorisatieactiviteiten ontplooid. Het Kenniscentrum Duurzaam Innoveren en Ondernemen (DIO) en de Smart Services Boulevard spelen naast de Applied Research Centres van de profielacademies een belangrijke rol in de huidige externe valorisatie 43 vanuit de HZ . DIO heeft naast haar rol als kenniscentrum de specifieke taak het ondersteunen bij het valoriseren van de profielacademies. Delta Academy

Scaldis Academy

De Ruyter Academy

Valorisatie naar HZ curricula

-Onderzoekslijn in alle opleidingen in ontwikkeling -Actieve deelname onderzoekers in opleidingen



Valorisatie regionaal

-Innovatiekringen -Seminars/workshops -High Performance Incubators -Publicaties -Websites

-Innovatiekringen -Seminars/workshops -High Performance Incubators -Knowledge Transfer Office -Publicaties -Websites

-High Performance Incubators

5.3 Ambities m.b.t. valorisatie aan de HZ 2013-2015 43

Zie hiervoor ook de notitie Regionaal Innovatie Systeem Zeeland



32

De HZ ontwikkelt de ondernemerschapslijn en de onderzoekslijn in de curricula van alle HZ-opleidingen verder door. HZ verankert valorisatie daartoe in de organisatiestructuur en –cultuur. De ondernemerschapslijn bestaat uit een breed pakket aan curriculaire activiteiten, waaronder: een minor Ondernemerschap; de Student Companies; een incubator voor studenten, die hun eigen bedrijf willen starten; het kunnen verkrijgen van een landelijk erkend certificaat ondernemerschap. Deze leerlijn wordt verzorgd door de Academie voor Economie en Management en het Kenniscentrum Duurzaam Innoveren en Ondernemen en in samenwerking met externe deskundigen, Jong Ondernemen, Syntens, Economische Impuls Zeeland en actieve ondernemers uit de regio. Met de opgebouwde expertise wordt middels kennistransfer bijgedragen aan de ontwikkeling van de regio. De HZ heeft grote ambities m.b.t. externe valorisatie, die echter alleen in samenwerking met groot aantal partners in de regio en daarbuiten tot een succes kan worden gemaakt. Door valorisatie praktisch vorm te geven wil zij een stevige meetbare bijdrage leveren aan het economisch klimaat in de regio en daarmee ook Nederland. Dat betekent concreet: nieuwe bedrijvigheid in de vorm van nieuwe/betere bedrijven, nieuwe/betere producten en nieuwe arbeidsplaatsen. Niet elk idee van een ondernemer of kennisinstituut schopt het echter tot de marktintroductie van een nieuw product of dienst. Vervolgens moet de infrastructuur in Zuidwest Nederland om van idee naar resultaat te komen zo goed in elkaar steken dat er geen kansrijke ideeën verloren gaan op weg naar hun marktintroductie. En tot slot moeten (startende) bedrijven zo begeleid worden dat zij hun bedrijven zo leiden dat zij in staat zijn nieuwe producten en diensten succesvol in de markt te zetten en te groeien. Zuidwest Nederland moet er dus voor zorgen dat haar innovatiepijplijn goed werkt, dat er voldoende kennis wordt gegenereerd, dat kansen worden gespot en tot ontwikkeling gebracht en dat uiteindelijk de kassa kan rinkelen. De HZ werkt nauw samen met Ondernemershuis (KvK, Syntens en EIZ) m.b.t. het stimuleren van ondernemerschap, het ondersteunen van startende ondernemers en het realiseren van nieuwe bedrijvigheid. 44 Hierbij zijn tevens betrokken de Smart Services Boulevard, Dok41en Innogo . De HZ levert een bijdrage aan de Economische Strategische Agenda van de provincie Noord-Brabant en de provincie Zeeland. De HZ zal samen met de provincie Zeeland en de deelnemende bedrijven een valorisatieagenda opstellen die ingediend zal worden voor subsidie bij het Ministerie ELI. Deze ambities zullen in de komende periode 2013-2015 uitgewerkt en gerealiseerd worden conform het op te stellen plan in nauwe samenwerking met partners.

Prestatieafspraken m.b.t. valorisatie Ambitie 2015 Valorisatie naar HZ curricula

Ondernemerschapslijn leidt tot startende student incubatorbedrijven

Ambitie 2015 Valorisatie regionaal

Valorisatieagenda Zeeland is in uitvoering en levert de geplande resultaten Valorisatie infrastructuur is volledig operationeel inclusief pre/seed fund Innovatiekringen Seminars/workshops High Performance Incubators Knowledge (Technology)Transfer Office voor alle academies operationeel Publicaties

44

Dok41 is een regionale incubator en Innogo is een pre-seed en seed fund



33

BIJLAGEN De bijlagen zijn reeds in het bezit van de commissie omdat deze waren bijgevoegd bij de brief van 3 mei 2012, kenmerk PvD/RdK/2012/0503.



34

Notitie Prestatieafspraken OCW

Recommend Documents