Normalisatie voor en door gemeenten
Normalisatie: de wereld op één lijn.
Normalisatie voor en door gemeenten NEN is hét kennisnetwerk in Nederland voor normontwikkeling en normtoepassing. NEN brengt belanghebbende partijen bijeen om afspraken te maken. Deze afspraken bevorderen gezondheid, veiligheid, duurzaamheid, innovatie en handel. In dit overzicht hebben wij voor u de onderwerpen die van belang voor gemeenten zijn op een rij gezet. U kunt hier invloed op uitoefenen door deel te nemen in een normcommissie. Is dit een stapje te ver? Dan kunt u bijvoorbeeld de stukken van de normcommissie ontvangen zodat u wel op de hoogte blijft van de ontwikkelingen. U kunt de normen uiteraard ook alleen toepassen. Publicatiereeks Gevaarlijke stoffen (PGS) De PGS-publicaties zijn een handreiking voor overheden die zijn belast met de vergunningverlening en het toezicht. Op basis van de actuele stand der techniek wordt een overzicht gegeven van voorschriften, eisen, criteria en voorwaarden, die kunnen worden toegepast bij vergunningverlening, het opstellen van algemene regels en het toezicht op bedrijven die gevaarlijke stoffen produceren, transporteren, opslaan of gebruiken. Het PGS-bureau is ondergebracht bij NEN. Voor meer informatie over PGS of het bestellen van de publicaties kunt u terecht op www.publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl
Managementsystemen Kwaliteitsmanagement Kwaliteitsmanagement is meer en meer gemeengoed voor gemeentelijke overheden. In het verlengde van de activiteiten van de Commissie Jorritsma is (kwaliteitsborging van) klantgerichte dienstverlening een belangrijk thema. Met het verschijnen van ‘Quality Management Systems – Guidelines for the application of ISO 9001:2008 in local government’ is een concrete vertaling van de normeisen uit de internationale norm 9001 naar de situatie bij lokale overheden tot stand gekomen. Het document biedt houvast om kwaliteitsmanagement binnen de overheidsomgeving in te voeren. Consequente toepassing kan bijdragen tot het versterken van het vertrouwen van klanten/burgers in de lokale overheid. Daarnaast zijn er richtlijnen die organisaties helpen klantgerichte organisatie te worden en klanttevredenheid te verhogen. NEN heeft ter aanvulling een praktijkgids ontwikkeld waarin in 100 vragen en antwoorden zijn opgenomen. Voor meer informatie over kwaliteitsmanagement www.nen.nl/managementsystemen:
2
Risicomanagement Integraal risicomanagement wordt ook voor gemeentelijke overheden steeds belangrijker. In de praktijk is vaak nog sprake van een versnipperde aanpak. De internationale norm ISO 31000 biedt een handzaam kader voor integraal risicomanagement dat ook toepasbaar is voor overheidsorganisaties. ISO 31000 beschrijft de principes voor effectief risicomanagement, een kader voor integratie van risicomanagement van alle organisatieprocessen en de stappen in het risicomanagementproces (identificatie, beoordeling en beheersing van risico’s).
Ed Mallensoud, medewerker van de gemeenten Roosendaal en Bernisse, voorzitter normcommissie Risico-management: “Risicomanagement is ook voor gemeenten een belangrijk aandachtsgebied. Een groeiend aantal gemeenten en provincies gaat over tot het inrichten van een aparte functie in de concernstaf voor risicomanagement. Net als in het bedrijfsleven. Een eerste stap is het mandaat voor het maken van een risicoprofiel voor de hele organisatie.”
Voor meer informatie over risicomanagement www.nen.nl/managementsystemen: Milieumanagement Een milieumanagementsysteem helpt een bedrijf bij het naleven van wet- en regelgeving en om structureel te werken aan verbetering van de milieuprestaties. Niet alleen van de bedrijfsprocessen, maar ook van zijn producten en diensten. Een ISO 14001 certificaat biedt daarom een handvat om geschikte leveranciers te selecteren in het kader van Duurzaam Inkopen. Toezicht op naleving van
wet- en regelgeving kan een andere invulling krijgen bij ISO 14001 gecertificeerde organisaties. Er is een praktijkgids ‘Werken met ISO 14001’ beschikbaar. Voor meer informatie over milieumanagement www.nen.nl/managementsystemen:
Bouw en installatie Smart Cities: van proeftuin naar opschaling De groei van de wereldbevolking met de toenemende urbanisatie en de noodzaak voor verduurzaming vraagt van steden om op een slimme manier naar de toekomst te kijken en nú de juiste stappen te zetten. Een integrale aanpak en afstemming tussen diverse sectoren is hierbij cruciaal. Smart Cities gaat om de synergie tussen de sectoren Energie (opwekking, distributie, efficiency), Bebouwing, Mobiliteit & Transport, ICT, Kringlopen (afval, water, etc.) en de Zorg waarbij uiteraard de leefbaarheid een belangrijke rol speelt. Hoe komen steden in samenwerking met burgers, bedrijven en kennisinstellingen tot slimme oplossingen? Bottom-up innovaties zijn hard nodig en zullen vervolgens moeten uitgroeien tot breed gedragen oplossingen voor implementatie in meerdere steden. Normalisatie is een instrument voor alle belanghebbenden om open standaarden, guidelines (leidraden), methodieken, protocollen, frameworks en gemeenschappelijke terminologie af te spreken. Op zowel strategisch, processen en techniekniveau. Het biedt een basis voor verdere samenwerking en innovatie. Voor steden en industrie geeft het vertrouwen en groeit daarmee de bereidheid tot investeren. Breder gedragen afspraken over interoperabiliteit biedt aan meerdere partijen de mogelijkheid om innovatieve diensten en producten te ontwikkelen. Het voorkomt ook technology lock-ins.
NEN Normalisatie voor en door gemeenten
Normalisatie vergroot de marktacceptatie van deze nieuwe oplossingen en draagt bij aan replicatie en opschaling. Om deze redenen heeft het ‘European Innovation Partnership – Smart Cities’ standaardisatie als een van de horizontale thema’s benoemd. Wilt u deelnemen aan de normcommissie of meer informatie: www.nen.nl/smartcities of neem contact op met Emiel Verhoeff van Business Development, telefoon (015) 2 690 372 of
[email protected] BAG-schemabeheer De Basisregistratie van adressen en gebouwen (BAG) moeten van hoge kwaliteit zijn. Om hier toezicht op te houden, gaan inspectie-instellingen de gemeenten ‘auditen’ volgens een afgesproken inspectie-schema. Hierin staat wat de procedure van de inspectie is, hoe en wat wordt geïnspecteerd en wanneer een gemeente wel of niet geslaagd is. Het ministerie van Infrastructuur & Milieu heeft NEN aangewezen om dit inspectieschema als onafhankelijke partij te beheren. NEN en I&M zijn op zoek naar vertegenwoordigers van gemeenten om zitting te nemen in het ‘college van deskundigen’, dat door NEN wordt begeleid, en er voor zorgt dat de afspraken ook voor gemeenten goed uitpakken. Heeft uw gemeente interesse? Voor meer informatie of deelname kunt u contact opnemen met Emiel Verhoeff van Business Development, telefoon (015) 2 690 372 of
[email protected] Eurocodes Per 1 april 2012 zijn met het nieuwe Bouwbesluit de Eurocodes en NEN 8700 van kracht geworden. Hiermee kan de constructieve veiligheid van Bouwwerken (gebouwen, bruggen en overige constructies), voor zowel nieuwbouw, verbouw als bestaande bouw getoetst worden. Op dit
3
moment wordt onderzocht of normdocumenten voor de Nederlandse situatie opgesteld kunnen worden voor eerder onderkende, maar nog niet behandelde aandachtsgebieden. Deze aandachtsgebieden zijn onder andere: geotechnische constructies en Fire Safety Engineering. Voor meer informatie: www.nen.nl/eurocodes Energieprestatie van gebouwen In 2020 moeten alle nieuwe gebouwen ‘bijna energieneutraal’ zijn en overheidsgebouwen al in 2018. Gemeentelijk bouw- en woningtoezicht moet hier op controleren. NEN ontwikkelt voor heel Europa de bepalingsmethode hiervoor. De methode bestaat uit ongeveer 50 normen. Over bijvoorbeeld verwarming, ventilatie, verlichting en isolatie. Ook de inspectie van bestaande gebouwen staat op het programma. Bij elke norm wordt een Technisch Rapport geschreven met de toelichting op de methode. Voor meer informatie: www.nen.nl/energieprestatie Installatieverantwoordelijke Na de liberalisering van de energiebedrijven zijn gemeentelijke onderhoudsdiensten eigenaar geworden van een installatie van openbare verlichting. Vaak inclusief het onderliggende kabelwerk. Maar ook voor die tijd waren gemeenten installatie-eigenaar van elektrotechnische installaties in gemeentekantoren, sporthallen en op gemeentewerven. Als installatie-eigenaar ben je ‘NEN 1010 en NEN 3140-plichtig’ in het kader van bouw- en arboregelgeving. Voor een veilige bedrijfsvoering van elektrische installaties moet een installatieverantwoordelijke worden benoemd in het kader van NEN 3140. Voor meer informatie: www.nen.nl/nen3140 Schonegrondverklaring Voorafgaand aan gebiedsontwikkeling of woningbouw is bodemonderzoek noodzakelijk (schonegrondverklaring). Hierbij wordt gebruik gemaakt van normen voor historisch onderzoek bodemonderzoek en onderzoek naar asbest. Een
4
aantal van deze normen (zoals NEN 5725 en NEN 5720) worden aangepast met gevolgen voor gemeenten. Ook de asbestnormen voor bodem, baggerspecie, waterbodem, bouw- en sloopafval en recyclinggranulaat (NEN 5707, NTA 5727 en NEN 5897) worden geactualiseerd. Bodembeleid is een verantwoordelijkheid voor de lokale overheden (gebiedsgerichte invulling van bodemfuncties). Voor meer informatie: www.nen.nl/milieu (bodem) Geharmoniseerde Keuring bouwtechnische woningkwaliteit Het zou voor de kopers van een woning en voor de hypotheekverstrekkers een vanzelfsprekendheid moeten zijn om bij aankoop een bouwtechnische keuring te laten uitvoeren om niet voor verrassingen te komen staan. Een vergelijkbare systematiek als voor taxaties ligt daarbij voor de hand. Dit geldt zowel voor bestaande (toetsing op basis van Bouwbesluit bestaande bouw) als nieuwbouwwoningen (Bouwbesluit nieuwbouw). Voor het bepalen van de kwaliteit van de woningvoorraad is een uniforme keuringsmethodiek conform NEN 8060 zowel op lokale als op nationale schaal belangrijk, afgestemd op onder andere de RGD-BOEImethode en de methode voor de NHG. Voor meer informatie: www.nen.nl (normontwikkeling – bouw)
Omgeving Speeltoestellen Elke Nederlandse gemeente heeft te maken met de veiligheid rondom speeltoestellen die in openbare ruimte geplaatst zijn. De Europese norm EN 1176 is in 2010 vertaald in het Nederlands. Deze vertalingen zijn in januari 2011 gepubliceerd. Er is een toelichting beschikbaar op de wijze waarop de normen nationaal gebruikt worden. Voor meer informatie: www.nen.nl (normontwikkeling – consumentenzaken – speeltoestellen)
Maatschappelijke Veiligheid Publieke veiligheid is in Nederland de verantwoordelijkheid van nationale, provinciale en gemeentelijke overheid. De bestuursadviescommissie voor maatschappelijke veiligheid is verantwoordelijk voor normen die als handvat kunnen dienen voor gemeenten om bedrijfsvoering veilig in te richten. De meest belangrijke is NEN-ISO 22301 ‘Business Continuity’. Daarnaast wordt op Europees niveau gewerkt aan normen op het gebied van crisis management en CBRNE (chemische, biologische, radiologische, nucleaire en explosieve dreigingen). NEN geeft een nieuwsbrief uit waarin de voortgang van de werkzaamheden en algemene informatie is opgenomen. Gemeenten kunnen zich hier kosteloos op abonneren via
[email protected]. Voor meer informatie: www.nen.nl/managementsystemen (business continuity) Plantsoenendienst Door gemeenten worden zowel naaldhout als loofhoutsoorten aangeplant in bos, landschap en stedelijk gebied, waarbij de individuele sierwaarde van de betreffende soorten/cultivars van ondergeschikt belang is. De kwaliteit van plantmateriaal is van essentieel belang voor het slagen van deze aanplant. Een goed kwaliteitscriterium is de lengte van het plant materiaal en de diameter van de wortelhals. De norm NEN 7412 is een goed hulpmiddel om te beoordelen of geleverd plantmateriaal voor bos en haagplantsoen voldoet aan de gestelde eisen van zowel de teelt als de aflevering. Voor meer informatie: www.nen.nl (normontwikkeling landbouw en levensmiddelen - beleidscommissie) Parkeren in de stad Wie kent het niet. Snel nog even een boodschap doen of juist een keer in de week de boodschappen voor de hele week doen. Je pakt de auto en wilt het liefst zo dichtbij mogelijk bij
NEN Normalisatie voor en door gemeenten
de winkel je auto parkeren waarbij je auto veilig kan achterlaten. In NEN 2443 ‘Parkeren en stallen van personenauto’s op terreinen en in garages’ staan de eisen vermeld om deze parkeergarage te bouwen. Gemeenten toetsen de plannen van de ontwerper aan de gemeentelijke bestemmingsplannen aan de hand van NEN 2443 en gemeenten kunnen in de bestemmingsplanen naar deze norm verwijzen om te kunnen toetsen en te handhaven. Zwembaden Een zwembad is een plaats waar mensen, voor hun plezier, voor de sport of als therapie kunnen gaan zwemmen. In Nederland zijn ruim 700 openbare zwembaden. De Nederlandse overheid stelt regels op voor de hygiëne en de veiligheid in zwembaden. De regels voor hygiëne hebben onder meer betrekking op de kwaliteit van het water en de aantallen douches en toiletten in een zwembad. Bij veiligheid gaat het over het toezicht door badmeesters, maar ook over bijvoorbeeld de stroefheid van de vloeren en de helling van badbodems. Voor de veiligheidseisen voor het ontwerp en beheer zijn normen opgesteld, opdat het voor iedereen helder is welke voorzorgsmaatregelen kunnen worden genomen om voor veiligheid te zorgen.
Mensen en veiligheid Luchtkwaliteit In de Wet Milieubeheer staan luchtkwaliteitseisen die zijn gebaseerd op de Europese richtlijnen. Geurhinder is op provinciaal en gemeentelijk niveau een belangrijk aandachtsgebied. Gezien het belang van een goede luchtkwaliteit, zijn maatregelen ter voorkoming en bestrijding essentieel. Afspraken over methoden voor het monitoren van veranderingen in de buitenlucht en de samenstelling worden in normen vastgelegd. Voor meer informatie: www.nen.nl/milieu
5
Evenementen Elke Nederlandse gemeente heeft te maken met het borgen en verbeteren van veiligheid van personeel en publiek bij het toestaan van tijdelijke evenementen. Normen zijn bruikbaar bij de vergunningverlening. Ze zijn flexibel toe te passen in de bestaande praktijk en houden specifiek rekening met fysieke omgeving, publieksveiligheid, arbeidsomstandigheden en bestaande regels en normen. Dergelijke normen houden ook rekening met het tijdelijke karakter van het evenement en doen geen afbreuk aan de creativiteit. Veiligheid zwemwaterlocaties Op initiatief van Reddingsbrigade Nederland is NEN in 2012 gestart met de ontwikkeling van een NTA om tot uniforme criteria te komen voor de veiligheid rond stranden en recreatiewater. Dit heeft in 2013 geresulteerd in een werkdocument dat in 2014 zal worden gepubliceerd. Voor meer informatie: www.nen.nl (normontwikkeling – consumentenzaken) Vuurwerk Meer dan 80 procent van de Nederlandse gemeenten is voor het aanpassen van de vuurwerkregels. Een op de drie gemeenten ziet veel in het instellen van vuurwerkvrije gebieden. Een totaalverbod op vuurwerk gaat de meesten nog te ver. Om er zeker van te zijn dat vuurwerk veilig is, zijn er veiligheidseisen voor vuurwerk opgesteld. Voor consumentenvuurwerk is er de Europese normenserie NEN-EN 15947. Deze normserie bestaat uit verschillende delen. In deel 3 is opgenomen welke informatie er in ieder geval op de etiketten moet staan. Voor bepaalde typen vuurwerk moet op het etiket worden vermeld wat de minimale afstand is voor toeschouwers bij het afsteken van dat vuurwerk. Consumentenvuurwerk valt in de categorieën 1, 2 en 3. Vuurwerk van categorie 4 mag alleen worden afgenomen (en afgestoken) door mensen met gespecialiseerde kennis. Vuurwerk van categorie 4 in handen van consumenten is illegaal vuurwerk. Voor meer informatie: www.nen.nl (normontikkeling – consumentenzaken)
6
Zorg & Welzijn Schuldhulpverlening Schuldhulpverlening wordt zowel door commerciële partijen als door (gemeentelijke) overheden aangeboden. NEN 8048 stelt eisen aan de kwaliteit van schuldhulpverleningsorganisaties. De norm dient als basis voor een certificeringschema voor schuldhulpverleningsorganisaties. Hulpmiddelen voor mensen met een beperking en ouderen NEN werkt op het uitgebreide gebied van gezondheid en welzijn onder andere aan normen waarin de eisen voor hulpmiddelen voor mensen met een beperking en ouderen worden geformuleerd. Zo bestaan er normen voor rolstoelen, rolstoelvastzetsystemen, patiëntentilliften, ambulances, etc. Uitgangspunt bij de ontwikkeling van deze normen is het waarborgen van veiligheid en kwaliteit. Zorg op afstand Binnen Gemeente Delft is een netwerk Zorg & Techniek ingericht, zie www.delft.nl/zorgtechniek. Eén van de onderwerpen betreft ‘zorg op afstand’ en ICT-standaardisatie. De Gemeente Delft heeft NEN gevraagd een normalisatietraject ‘Zorg op afstand’ op te starten en relevante spelers ‘wonen & techniek’ bij elkaar te brengen. De ultieme doelstelling van het normalisatie-traject is het bepalen van de richting voor standaardisatie ICT-techniek (‘Home Connectivity’) in de woning. Dit betreft bouwkundige voorzieningen, faciliteiten en infrastructuur voor huisnetwerken en hierop aan te sluiten apparatuur. Dit alles ten behoeve van zorgdiensten op afstand waardoor bewoners zo lang mogelijk en zelfstandig hun woning kunnen blijven gebruiken. Steden en gemeenten zijn in 2014 hierover geïnformeerd en gevraagd om te participeren. De contacten voor regionale samenwerking Delft, Almere, Eindhoven en Enschede zijn inmiddels gelegd. In het derde kwartaal starten de eerste verkennende gesprekken voor regionale afstemming.
Slim maatschappelijke zorg inkopen? Let op het HKZ-Keurmerk NEN Zorg & Welzijn bevordert een goede, op de klant gerichte dienstverlening binnen de Zorg en Welzijn, onder meer door het ontwikkelen van HKZ-keurmerken voor kwaliteit en veiligheid. Inmiddels hebben ruim 3.000 organisaties een HKZ-Keurmerk behaald. Ook zorgverzekeraars en zorgkantoren kennen het belang van het keurmerk. Zij stellen dit steeds vaker als contractvoorwaarde. Voor de gemeenten biedt het keurmerk een waardevolle kwaliteitsindicator bij de inkoop van zorgdiensten. Een HKZ-gecertificeerde organisatie heeft de wensen en zorgbehoefte van de klanten goed in beeld. Regelmatig klanttevredenheidsonderzoek en het verbeteren van de prestaties behoort standaard tot het keurmerk. Met het keurmerk zijn gemeenten verzekerd dat de zorg verleend wordt door professionele, goed opgeleide medewerkers. Op organisatieniveau is het gemakkelijk om doelstellingen af te spreken. De organisatie is er aan gewend om concrete doelstellingen op te stellen en de voortgang te monitoren. HKZ-Keurmerken zijn onder andere beschikbaar voor huishoudelijke zorg, extramurale begeleiding, Maatschappelijke Opvang, Sociaal Cultureel Werk, Jeugdzorg etc.
Met de Zelfverklaring kunnen gemeenten aangeven hoe de NPR 6070 is toegepast, met welke kernonderwerpen de organisaties aan de slag zijn gegaan en waarom dit relevant is. Maar ook welke interventies zijn toegepast, hoe de resultaten zijn beoordeeld en wat verbeteracties zijn. Om dit allemaal in kaart te brengen, wordt er een webtool geïntroduceerd. Voor meer informatie: www.duurzaaminjewerk.nl
Meer informatie Via onze gratis e-mail nieuwsbrief www.nen.nl/ nenpubliek geven wij u 4x per jaar een overzicht van normalisatie-activiteiten in het publieke domein. Met deze nieuwsbrief NEN Publiek, willen wij Gemeenten informeren over bestaande best practices van de Overheid op het gebied van normalisatie. Zowel nieuwe als bestaande, vastgelegd in normen en andersoortige publicaties. Daarnaast informeren wij u over de mogelijkheden van schemabeheer, evenementen en cursussen specifiek in het publieke domein.
Voor meer informatie: www.hkz.nl. Sturen op duurzame inzetbaarheid van medewerkers In oktober 2010 is de richtlijn NPR 6070 ‘Sturen op duurzame inzetbaarheid van medewerkers’ gepubliceerd. Op basis hiervan is de website www.duurzaaminjewerk.nl gelanceerd, waarop informatie wordt gebracht en gehaald over duurzame inzetbaarheid. Om als organisatie ook naar buiten toe kenbaar te kunnen maken wat aan duurzame inzetbaarheid is gedaan, wordt een nieuw project gestart. Er zal binnenkort een handleiding Zelfverklaring komen.
NEN Normalisatie voor en door gemeenten
Voor meer informatie - ook over hoe uw gemeente betrokken kan raken - kunt u contact opnemen met Ineke ten Wolde, NEN Public Affairs telefoon (015) 2 690 146 of via e-mail
[email protected]. Algemene informatie kunt u ook op onze website vinden: www.nen.nl en www.nen.nl/ Normontwikkeling/Doe-mee/Overheid
7
NEN Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6 2623 AX Delft T (015) 2 690 390 F (015) 2 690 186
[email protected] www.nen.nl
Normalisatie: de wereld op één lijn.
