Nieuwsbrief Przewalski Paard

Nieuwsbrief Przewalski Paard

JANUARI 2008

DE TAKHI ALWEER 15 JAAR TERUG IN HET WILD

Op takhi-tour De dag is lang en we willen graag Przewalski paarden zien.

De Mongoolse staf wilde dit heuglij-

dus beneden aan de berg blijven. In

Tegen de avond, als het koeler wordt,

ke feit niet onopgemerkt voorbij

de verte horen we de trommels en

dalen de harems één voor één vanuit

laten gaan. Een reden om te vieren.

het sonore geluid van de horens.

de bergen af naar de waterbronnen in

Ook voor de Stichting. Afgelopen

Om de top van de berg zwermen

de dalen. Een goed moment om

juni werd het bestuur uitgenodigd

vele wouwen. Het bidden voor regen

zoveel mogelijk takhi te zien. Trots

om deel te nemen aan alle festivitei-

is een belangrijk onderdeel van de

vertelt Dr Bandi, de directeur van het

ten in Hustai Nationaal Park en in

ceremonie. Er is in de winter weinig

Park, dat er inmiddels 200 paarden

Ulaanbaatar. In deze Nieuwsbrief

sneeuw gevallen. Het voorjaar is bij-

en 20 harems zijn. We zien verschil-

wordt daar ruimschoots aandacht

zonder droog. Dat is te zien aan het

lende harems en vrijgezelle hengsten

aan besteed.

gelige gras en een gemis aan bloe-

tijdens onze eerste “takhi-trip”. De

menpracht in de steppe. Wij hebben

harem van de hengst Hangai is nog

Zoals altijd worden we weer aller-

de ceremonie op de Hustai berg al

steeds het grootst met acht volwas-

hartelijkst

alle

een paar keer meegemaakt. Voor

sen merries, vijf eenjarigen en vier

medewerkers van het Park. Alle

ons is het opnieuw een wonder als

veulens. Een prachtig gezicht om

nieuwtjes worden uitgewisseld tij-

het een paar uur na de ceremonie

zo’n groep in alle rust tegen een

dens aan heerlijke lunch in het

gaat regenen.

berghelling aan te zien grazen. Een

ontvangen

door

gezellige restaurant van het toeristenkamp. Er wacht ons een pittig programma vol activiteiten in en

15 Jaar na aankomst van de eerste takhi vanuit Nederland zijn er 200 vrijlevende paarden in Hustai Nationaal Park.

pasgeboren veulen dwaalde iets te ver weg naar de zin van haar moeder. Het werd direct tot de orde geroepen.

wordt de jaarlijkse ceremonie op de Hustaiberg gehouden. Drie lama’s zijn gelijk met ons uit Ulaanbaatar aangekomen. Begeleid door vele lokale herders en stafleden van het Park

beklimmen

ze

de

Hustai.

Vrouwen zijn volgens het boeddhistische geloof “aards”. Daarom moeten de vrouwen dicht bij de aarde en

B e z o e k d e P r z e w a l s k i P a a rd e n n u o o k o p i n t e r n e t : h t t p : / / w w w. t r e e m a i l . n l / t a k h

P r z e w a l s k i P a a rd J a n u a r i 2 0 0 8

rondom Hustai. Diezelfde middag

1

De hengst hield ons goed in de gaten

derd meter verder op zagen we drie

bergen moesten we ons soms door

maar leek niet verstoord. Twee oude-

hengsten. Wij konden zittend op een

smalle doorgangen van rotsen en

re merries namen het voortouw om

rots goed volgen hoe de hengsten al

struiken wringen. Plotseling zagen

geleidelijk aan wat verder af te zak-

grazend steeds dichter bij de harem

we een andere hengst achter een

ken naar de vallei.

probeerden te komen. De harem-

groot rotsblok. Onder hem graasden enkele merries en een pasgeboren veulen, dat nog wankel op zijn

Het bidden voor regen is een belangrijk onderdeel van de ceremonie.

beentjes

stond.

Een

prachtig

gezicht. Toen de hengst wat onrustig werd, maakten we rechtsomkeer.

We zagen nog drie andere groepen,

hengst had zich strategisch opge-

maar ze waren te ver weg om te zien

steld tussen de merries en de vrijge-

Hoeveel takhi kunnen in

wie het waren.

zellen. Deze kwamen al grazend

Hustai Nationaal Park leven?

De wildbioloog Uskhu vertelde ons

steeds dichterbij tot één van de vrij-

De stafbiologe Nandia heeft een stu-

later dat de harems van de hengsten

gezellen te dicht bij kwam naar de

die gemaakt naar het gebiedsge-

Bernard,

zin

Met

bruik van de vrijlevende takhi met

Bernhard, Tamir, Tom, Temuujin en

gestrekte nek naar beneden en oren

aandacht voor hun voorkeursgebie-

Hangai het grootst zijn met 10 tot

plat naar achteren stoof hij op de

den. Hustai Nationaal Park varieert

18 paarden inclusief veulens. De

hengst af. Er werd flink geslagen en

in hoogte van 1100 tot 1860 m

groepsgrootte

andere

getrapt. Daarna werd de vrijgezel in

boven zeeniveau. Het is opvallend

harems varieert van 2 tot 8 paarden

vliegende vaart weggejaagd. De

dat de takhi het meest gezien wor-

met veulens. Dit jaar zijn er verhou-

andere twee hengsten volgden wat

den op niet al te steile berghellingen

dingsgewijs meer hengsten geboren

trager. De merries en veulens had-

van ongeveer 23° op 1300 tot 1600

dan merries. Daar is de staf niet blij

den zich inmiddels tot een hechte

m hoogte. In de zomer klimmen ze

mee want de vrijgezelle hengsten

groep aaneen gesloten. De drie

liefst zo hoog mogelijk tot op hoog-

maken het de harem hengsten knap

hengsten bleven op verre afstand

tes van 1500 en 1800 m. In de

lastig. In 2006 moesten drie heng-

staan. De merries trokken weg in de

herfst en in de winter zoeken ze de

sten van 9 jaar en één van 12 jaar

richting van het bos en de harem-

lager gelegen weiden op. Als het ’s

het veld ruimen voor vier vrijgezelle

hengst volgde. Uit onderzoek van

zomers heet is vangen ze hoog in de

hengsten van zes en zeven jaar. De

biologen en ecovolonteers (vrijwilli-

bergen meer wind en hebben ze

onrust die dergelijke wisselingen

ge onderzoekers) is duidelijk gewor-

minder last van vliegen. In de herfst,

teweeg brengen geeft veel spannin-

den dat zo’n groepje hengsten vaak

het voorjaar en in de winter zoeken

gen met kansen op ongelukken bij

dagenlang meerdere keren per dag

ze vooral bescherming tegen de ijzi-

merries en veulens.

gevechten uitlokt met een harem-

ge wind, de kou en de soms hoge

Hengsten zijn lange tijd onderverte-

hengst. Het kan een ware uitput-

sneeuw in de dalen.

genoemd

van

naar

de

Prins

van

de

haremhengst.

genwoordigd geweest in de populatie, omdat de Stichting veel meer merries dan hengsten naar Hustai gebracht heeft. De natuur zorgt

De natuur zorgt geleidelijk voor een evenredige sekse verdeling.

P r z e w a l s k i P a a rd J a n u a r i 2 0 0 8

geleidelijk voor een evenredige

2

sekse verdeling. Het is juni. Er zijn

tingsslag worden voor een hengst.

Het is opvallend dat in de afgelopen

44 vrijgezelle hengsten, die in wis-

Dat het er hard aan toe gaat werd

jaren de grootte van de leefgebieden

selende associaties, rondzwerven.

ook duidelijk. Een paar dagen eerder

van de verschillende harems en vrij-

Enkele dagen later na een lange klim

is de hengst Amar zijn merries kwijt-

gezellengroepen toegenomen is.

tijdens een wandeling vanuit de “bij-

geraakt aan een jongere vrijgezel.

Ondanks de toename in het aantal

envallei” zagen we hoog op de berg

Toen we hem zagen was hij sterk

vrijlevende takhi nam de paarden-

een harem, die bestookt werd door

vermagerd en liep zwaar te hinken.

dichtheid per 1000 ha af van een

vrijgezelle hengsten. Op de prachti-

Bandi vertelde dat Amar’s rivaal tij-

gemiddelde van 13 en 11 takhi in

ge bergweide doorkliefd met rots-

dens de gevechten zijn pezen door-

2003 en 2004 tot 8 in 2006. Dit door

partijen en omzoomd door berken-

gebeten had. De vraag is of Amar in

de vergroting van hun leefgebieden.

bossen graasde een hengst met vier

zo’n toestand de winter doorkomt.

In 2006 was de gemiddelde grootte

merries en veulens. Een paar hon-

Op onze tocht over de kim van de

van een leefgebied van een harem

B e z o e k d e P r z e w a l s k i P a a rd e n n u o o k o p i n t e r n e t : h t t p : / / w w w. t r e e m a i l . n l / t a k h

2391 ha. In 2003 was dit 1017 ha.

populatie takhi groeit geleidelijk

Bescherming

Natuurlijk zijn er gedeeltes waar ze

met een gemiddelde jaarlijkse groei

Tijdens deze reis zijn we weer door

vaak komen voor hun dagelijkse

van slechts 6.4% in de laatste vijf

het hele Park getrokken. Het is

behoefte aan water, voedsel en

jaar mede door predatie van veulens

opvallend dat we nergens huispaar-

bescherming en gedeeltes waar ze

door wolven. De huidige 200 takhi

den aantroffen, zelfs niet in het

maar zelden komen. Dat varieert ook

gebruiken inmiddels 47% van het

gedeelte van het Park langs de vallei

per seizoen. De gemiddelde grootte

totale Park, waarvan een veel kleiner

van de rivier de Tuul.

van het intensief gebruikte deel van

gedeelte intensief gebruikt wordt.

hun leefgebied was in 2006 926 ha

Het zal nog een tijd duren voor er

Mongoolse huispaarden grazen vrij

groot. In 2003 was dit 528 ha.

500 vrijlevende takhi in Hustai

rond en zoeken in droge tijden water op. Hustai Park heeft verschillende waterstroompjes. Dankzij de

Het is opvallend dat in de afgelopen jaren de grootte van de leefgebieden van de verschillende harems en vrijgezellengroepen toegenomen is.

effectieve bescherming van de rangers, de steeds beter wordende contacten met de lokale herders en de agressiviteit van de takhi tegen bin-

Onderzoek naar de draagkracht van

Nationaal Park leven. Zo’n aantal is

nendringende huispaarden, neemt

Hustai Nationaal Park voor de takhi

belangrijk

de zorg voor kruising van de wilde

en de andere diersoorten waar ze

behoud

mee leven blijft zeer belangrijk. De

gebied kan het in ieder geval aan.

voor

van

de

een

duurzaam

populatie.

Het

VIERING VAN HET 15 JARIGE JUBILEUM

paarden met huispaarden af.

Gobi en meer dan 20 in Khomiin Tal in West Mongolië.

Op 19 juni 2007 was het zo ver.

om “hun takhi” welkom te heten. Een

Dankzij de takhi is er nu een prach-

Twee dagen feest vanwege het

dag

eerste

tig nationaal park opgericht, dat nu

Jubileum. Het is alweer 15 jaar gele-

Przewalski paarden uit Askania

wereldwijd bekend is. Het biedt

den dat op 5 juni 1992 de eerste

Nova (Oekraïne) aan voor Takhiin Tal

bescherming aan een veelzijdig

later

kwamen

de

Przewalski paarden uit Nederland in Mongolië aankwamen. Honderden Mongolen stonden op het vliegveld In het Natuurhistorisch Museum van Ulaanbaatar is een aparte ruimte ingericht over de herintroductie van het Przewalski paard in Mongolië. Deze blijvende tentoonstelling werd officieel geopend door de heer Enkhmandag, de vice-minister van Natuur en Milieu

Dankzij de takhi is er nu een prachtig nationaal park opgericht, dat nu wereldwijd bekend is. in de Gobi. Nu, 15 jaar later, lopen er

bergsteppegebied met een rijke

200 takhi in Hustai Nationaal Park,

planten- en dierenwereld. Zeventig

leven er 110 in de Dzungarische

medewerkers zijn verzekerd van een goed inkomen. De Mongolen zijn terecht trots op alle ontwikkelingen. Opening blijvende takhi tentoonstelling in het Natuurhistorische museOp 19 juni opende de onderminister van Natuur en Milieu (MNE), de heer Enkhmandag

samen

met

Inge

Bouman van de Stichting, een vaste tentoonstellingsruimte Natuurhistorisch

in

het

Museum

van

Ulaanbaatar, die gewijd is aan de herintroductie van het Przewalski paard in Mongolië. De inrichting van de

B e z o e k d e P r z e w a l s k i P a a rd e n n u o o k o p i n t e r n e t : h t t p : / / w w w. t r e e m a i l . n l / t a k h

P r z e w a l s k i P a a rd J a n u a r i 2 0 0 8

um van Ulaanbaatar

3

tentoonstelling is door alle drie de

sten nodig met andere bloedvoe-

Tolgoi te rijden. Op die plek is in

herintroductieprojecten

ring. Hustai is gevraagd om zes

1997 de as van Jan Bouman uitge-

cierd. Museumbezoekers krijgen een

hengsten te sturen.

strooid. Eenmaal daar werd duidelijk

goed beeld van de projecten. Het sti-

Het symposium werd afgesloten met

dat de staf een speciale ovoo voor

muleert ze tevens een bezoek te

een diner voor alle deelnemers in

hem wilde oprichten. Het is een

brengen aan Hustai Nationaal Park.

Ulaanbaatar hotel.

grote hoop stenen die op belangrij-

Persconferentie

Een ovoo voor Jan Bouman

Mongolië te zien zijn. Daarop wor-

Op de door alle media goed bezoch-

Op 20 juni werden de feestelijkhe-

den gebedsvaantjes, stenen en klei-

te persconferentie daarna, waren

den voortgezet in Hustai Nationaal

ne geschenken gegooid als terugga-

vertegenwoordigers van alle drie

Park. ’s Ochtends werd aandacht

ve aan de natuur en om de gestor-

gefinan-

ke punten in het landschap overal in

herintroductieprojecten aanwezig. Dr Shirivdamda, de staatssecretaris van MNE, hield een lange inleiding.

Lovende woorden voor Hustai Nationaal Park van de staatssecretaris tijdens de persconferentie

ven geesten en goden gunstig te stemmen voor een behouden tocht. Alle aanwezigen verzamelden stenen voor de opbouw van de ovoo. De nieuwe ovoo werd ingezegend met het uitstrooien van rijst en arul, stukjes gedroogde harde Mongoolse kaas, en het plengen van melk. Daarna werden witte lelies op de ovoo gelegd. Dr. Bandi, de directeur van het Park sprak zich liefdevol uit over Jan Bouman. Hij wil dat de komende generaties Jan Bouman en het uitzetten van de takhi’s blijven gedenken. Een prachtig gekleed zesjarig meisje liep als vertegenwoordi-

Hij roemde het Park, als het enige

besteed aan Jan Bouman, de initia-

ger van de nieuwe generatie samen

Park dat een onafhankelijke organi-

tiefnemer van de herintroductie van

met ons allemaal driemaal om de

satievorm heeft en zonder subsidie

het Przewalski paard. Het bestuur

ovoo. Inge Bouman mocht een kha-

van de Mongoolse overheid zich financieel Momenteel

kan is

13%

bedruipen. van

het

Mongoolse grondgebied beschermd.

Het is positief te zien dat de samenwerking tussen de drie takhiprojecten sterk verbeterd is.

Het gaat hier helaas vaak om een “bescherming op papier”, omdat het

van de Stichting wist niet wat hun te

takh (gebedsvaantje) aan de ovoo

ministerie onvoldoende geld heeft

wachten stond toen een rij jeeps

bevestigen. De hele ceremonie was

voor het benodigde personeel en de

klaarstond om naar de Jan Bouman

erg indrukwekkend.

nodige infrastructuur.

P r z e w a l s k i P a a rd J a n u a r i 2 0 0 8

Takhi Symposium

4

De ovoo ter nagedachtenis aan Jan Bouman, de initiatiefnemer van de herintroductie van het Przewalski paard in Mongolië

Prijsuitreikingen ’s Middags werd er een receptie

’s Middags was er een wetenschap-

gehouden waarbij het voltallige per-

pelijk symposium. Mongoolse mede-

soneel, alle gasten en vele nationale

werkers van alle drie herintroductie-

en plaatselijke autoriteiten aanwezig

projecten wisselden ervaringen uit.

waren. Een goed moment voor toe-

Vertegenwoordigers van verschillen-

spraken en prijsuitreikingen. De

de wetenschappelijke instituten en

onderminister van MNE, de heer

universiteiten waren aanwezig. Het

Enkhmandag, vond het Park niet

is positief te zien dat de samenwer-

alleen bijzonder vanwege het groei-

king tussen de drie takhiprojecten

end aantal takhi, maar ook om de

sterk verbeterd is. Takhiin Tal heeft

werkwijze met de ecosysyteem

een aantal extra volwassen heng-

benadering. Bovendien vond hij dat

B e z o e k d e P r z e w a l s k i P a a rd e n n u o o k o p i n t e r n e t : h t t p : / / w w w. t r e e m a i l . n l / t a k h

door zijn unieke organisatievorm,

van de Tuul rivier te beschermen en

waarbij de lokale bevolking verte-

stropers en jagers te bekeuren.

Het feest werd opgeluisterd door muziek van jong en oud. Deze jongen uit Argalant zong de sterren van de hemel

genwoordigd is in het bestuur, het Park zowel in Mongolië als in de hele

Feest

wereld

plaats

Na alle officiële activiteiten stond er

inneemt. Daarna overhandigde hij

een

bijzondere

voor alle 130 genodigden een prach-

namens het ministerie aan verschil-

tig verzorgd buffet klaar. De kook-

lende medewerkers prijzen. Ook de

staf wordt steeds ervarener in het

Stichting kreeg een hoge prijs. Weer

verzorgen van diners voor dergelijk

andere medewerkers kregen prijzen

grote groepen. Daarna begon het

van de provincie. Dat is begrijpelijk

feest. Zangers uit de drie omringen-

want er is een nauwe samenwerking

de dorpen zorgden voor een zeer

tussen de politie en de inspectie van

goede sfeer. Er werd druk gedanst,

de provincie met de staf van Hustai.

gegeten en gedronken.

Ze helpen elkaar om de ooibossen

RESULTATEN VAN WILDONDERZOEK IN 2006

van november tot en met april. In mei daalt hun aantal tot 150 met

De vrijlevende Przewalski paarden

In het onderzoek gaat het vooral om

slechts 50 in de maand juli. Eind mei

zijn niet de enige bewoners van

de grote en kleine grazers en hun

en begin juni worden de kalfjes

Hustai Nationaal Park. Ze vormen een

belagers zoals de wolf.

geboren. Tegen de zomer trekken ze

onderdeel van een gemeenschap met

De belangrijkste grote grazers zijn

met hun jongen weg uit Hustai en

andere dieren in een bergachtig bos-

takhi, edelherten en Mongoolse

emigreren naar andere gebieden. In

en steppegebied dat sterk beïnvloed

gazellen.

marals

september en oktober als het deksei-

wordt door het weer en de seizoens-

(Mongoolse

is

zoen begint komen ze weer terug.

wisselingen. Het doel van het wildon-

grootst. Door de effectieve bescher-

Het aantal reeën blijft klein, waar-

derzoek is meer zicht te krijgen op

ming van het Park is hun populatie

schijnlijk als gevolg van het grote

die

De

toegenomen. Van 54 in 1993 tot

aantal edelherten. Beide soorten voe-

Mongoolse stafbioloog Uskhu schrijft

zo’n 600 in 2006. Hustai Nationaal

len zich thuis in bos en met struiken

onderlinge

relaties.

Het

aantal

edelherten)

het

in zijn rapport over het wildonderzoek in 2006 een aantal zaken die wij

In het onderzoek gaat het vooral om de grote en kleine grazers en hun belagers zoals de wolf.

u niet willen onthouden. Sinds 1993 wordt tweemaal per maand al het wild geteld. Alle rangers en biologen vertrekken ’s mor-

Park is een waar toevluchtsoord

begroeide gebieden. Helaas is slechts

gens vroeg op hetzelfde moment en

geworden voor deze trotse dieren. In

4% van het Park met bos bedekt. Er

rijden langs 13 verschillende vaste

Mongolië is hun aantal door de inten-

zijn wel wilde zwijnen, maar ze wor-

routes, die zo uitgestippeld zijn dat

sieve jacht teruggelopen tot minder

den zelden gezien. Ze worden pas

ze het grootste deel van het Park

dan 10.000 dieren. Op de zwarte

actief als de schemering valt.

bestrijken. Onderweg wordt het aan-

markt wordt grof geld verdiend aan

Het

tal, de geschatte leeftijd en sekse

de verkoop van geweien, testikels,

varieert per seizoen van 40 tot 300

van alle dieren opgetekend. Op kaar-

penissen en staarten. In de Töv

dieren met de hoogste piek in maart

ten en met behulp van GPS wordt de

Aimak

Hustai

en de grootste daling in de zomer.

plaats aangegeven en worden bij-

Nationaal Park deel van uitmaakt,

Een groep van 70 gazellen heeft het

zonderheden vermeld over de die-

zijn slechts enkele splintergroepen

trekken opgegeven en lijkt zich

ren en de plek waar ze gezien zijn,

over. De populatie marals in Hustai

definitief in het Park gevestigd te

zoals bijv. bosrand of bergtop. Ook

Park is het grootst en dus van levens-

hebben. Hier zijn ze veilig voor de

een plaats waar resten of karkassen

belang voor het voortbestaan van de

lokale herders, die jacht op hen

van dode dieren gevonden worden

soort. De laatste jaren varieert hun

maken.

kan interessant zijn.

aantal van 300 tot 400 in de periode

zomers naar de Tuul rivier om hun

waar

De

Mongoolse

herders

gazellen

trekken

B e z o e k d e P r z e w a l s k i P a a rd e n n u o o k o p i n t e r n e t : h t t p : / / w w w. t r e e m a i l . n l / t a k h

’s

P r z e w a l s k i P a a rd J a n u a r i 2 0 0 8

(provincie),

aantal

5

De zwarte ooievaar broedt in Hustai Nationaal Park

vee te drenken, een sein voor de

trekken vele marals weg uit Hustai

van het aantal vrijlevende takhi nam

Park. Ook de herders met hun vee

geleidelijk ook het aantal door wol-

vertrekken naar hun zomerweides

ven gedode veulens toe. Er zijn

langs de rivier. Om schapen en gei-

meerdere doodsoorzaken voor de

ten te bemachtigen, een hoofdbe-

veulensterfte, maar het is opvallend

standdeel van het menu van een

dat in 2006 46% van alle onderzoch-

wolf, moeten de wolven vanaf dat

te doodsoorzaken te wijten is aan

moment langere afstanden afleggen.

predatie door wolven. Uit wolvenon-

Wat je dichtbij kan vangen kost min-

derzoek in de Verenigde Staten en

der energie. Dat geldt voor jonge en

Canada is gebleken dat wolven liever

volwassen wolven. Een reden dat

wilde grazers eten dan vee. In

pasgeboren takhi veulens in juni en

Canada zijn ze gespecialiseerd in het

gazellen om te vertrekken. In de herfst keren ze met hun vee uit de open vlakte terug naar hun winter gebieden in de beschutting van de

In de dierengemeenschap worden de relaties in belangrijke mate bepaald door wie eet wie en wie plant zich voort.

bergen. De gazellen trekken de bevroren rivier over en hebben dan

juli extra belaagd worden. In de

jagen op kariboes, in de Verenigde

de rust om in de ooibossen langs het

herfst en winter zijn ze al groter en

Staten op edelherten. Bioloog Uskhu

water bescherming te zoeken tegen

minder kwetsbaar. Dan vallen er min-

is bang dat de wolven in Hustai

de ijzige koude. ’s Zomers worden

der slachtoffers. In die periode keren

Nationaal Park zich aan het speciali-

Argali schapen, Siberische steenbok-

de marals weer terug in Hustai en is

seren zijn op de jacht op marals en

ken en kropgazellen in kleine aantal-

hun aantal het grootst. Ook de her-

takhi. Hij doet het voorstel om in

len gezien als ze op doortocht zijn

ders met hun vee zijn weer in de

mei, juni en juli ’s nachts nog beter te

naar andere gebieden. In de dieren-

buurt van het Park. Het menu van de

patrouilleren dan voorheen om de

gemeenschap worden de relaties in

wolven bestaat dan hoofdzakelijk uit

harems te beschermen en de wolven

belangrijke mate bepaald door wie

schapen,

marals.

af te schrikken. Wolven zijn bang

eet wie en wie plant zich voort.

Marmotten kunnen ze niet meer van-

voor mensen. De jacht in het Park is

Wolven spelen in de voedselketen

gen. Die gaan in de herfst met win-

verboden. Velen vragen zich af of

een belangrijke rol. Het zijn specia-

terslaap, diep onder de grond.

beperkte jacht op wolven niet geoor-

listen in het jagen en buitmaken van

Bioloog Uskhu maakt zich zorgen

loofd is tot de populatie takhi minder

grote en kleine grazers. Zij worden

over het effect van de wolven op de

kwetsbaar geworden is. Anderen vin-

het meest gezien tijdens de maande-

takhiveulens. Hij heeft becijferd dat

den dat niet moet worden ingegre-

lijkse tellingen, zesenzestig maal in

de veulensterfte in 2005 en 2006 is

pen om de takhi weerbaarder te

2006. De rode vos komt veel voor,

toegenomen van minder dan 40% tot

maken. Selectie maakt de populatie

de

De

boven de 50% per jaar. In 1997 werd

sterker en gezonder. Gelukkig neemt

Euraziatische das, de wilde manul

het eerste veulen door wolven ver-

het aantal takhi nog steeds toe net

kat en de Europese lynx worden zel-

wond en gedood. Met de toename

als het aantal marals.

corsac

vos

minder.

geiten

en

den gezien. Het is moeilijk te schatten hoe groot hun aantal per soort is. De geboortepiek van de takhiveulens en de maralkalfjes valt samen. In die P r z e w a l s k i P a a rd J a n u a r i 2 0 0 8

periode van mei tot half juni zijn de

6

jonge wolven al zo groot dat hun behoefte aan vlees toeneemt. Onder leiding van volwassen wolven leren ze eerst jagen op marmotten in de buurt van hun holen. De kwetsbare herten kalfjes die doodstil liggen te wachten tot hun moeders terugkomen zijn een andere geliefde prooi.

IN MEMORIAM Op 21 juli 2007 overleed op 76 jarige leeftijd Karl-Ernst Franke, de dierenarts, die samen met Jochen Haucke jarenlang de Przewalski paarden begeleid heeft in het semi-reservaat Sprakel dichtbij Meppen in Duitsland. Karl-Ernst door zijn familie en vrienden Kola genoemd was een bevlogen, zorgzame arts, die direct klaar stond als er maar iets met de Przewalski paarden aan de hand was. In de wachtkamer van zijn praktijk stond een collectekastje voor de Przewalski paarden. In zijn vrije tijd kon hij met zijn teckeltje aan de riem uren langs de kant van het gebied staan genieten van het gedrag van de paarden. In 1998, is hij met het vierde transport van de Przewalski paarden naar Mongolië meegevlogen. De zorg voor de Przewalski paarden heeft vele mensen dichtbij elkaar gebracht. We zullen zijn vriendschap en betrokkenheid missen.

Als deze hun moeder kunnen volgen

B e z o e k d e P r z e w a l s k i P a a rd e n n u o o k o p i n t e r n e t : h t t p : / / w w w. t r e e m a i l . n l / t a k h

Om erosie tegen te gaan hebben herders een dam gelegd, zodat het regenwater niet te snel wegstroomt

NIEUWS OVER DE BUFFERZONE ONTWIKKELING Er zijn inmiddels 34 herderscollectieven gevormd. Daarvan zijn vijftien

Er is een groeiende afzet voor hun

zeer actief. In juni 2007 bezochten

producten; wol, vlees, airag (gefer-

we één van de eerst gevormde her-

menteerde paardenmelk), en viltpro-

derscollectieven, die nu uit twintig

ducten. Veel vrouwen zijn na een

families bestaat. Het zijn vooral her-

korte opleiding van het project

ders, die vroeger gewend waren hun

begonnen met het ontvangen van

vee te weiden in en rondom Hustai

toeristen in een speciaal voor hen

Nationaal Park. Deze hadden eerst

ingerichte ger. ’s Avonds werd in

veel problemen met het Park toen het

zo’n ger voor ons een feestmaal

gebied beschermd werd. Nu zijn ze

gekookt met khuusur (gehakt vlees

water opvangen en voorkomen dat

trots op de goede relatie met de lei-

in deegflapjes) en khorkhog (stuk-

het te snel naar de rivier afvloeit.

ding van het Park. Ze voelen zich

ken schapenvlees worden met hete

gesteund in hun activiteiten. Vol trots

stenen

melkbus

Bij verschillende herdersgroepen in

laat een herder een grote kaart zien

gekookt). Een variatie aan viltpro-

het westen van Hustai Nationaal

met de zomer en winterweiden van

ducten stond voor verkoop uitge-

Park zijn de groenteteeltcursussen

de

Park.

stald, zoals sloffen en tasjes. De

populair. Het project helpt met lenin-

Biologen hebben de herders gehol-

vrouwen van het herderscollectief

gen voor de aankoop van zaadgoed,

pen de draagkracht van hun weiden

maken deze ’s winters, als ze het

het repareren van waterbronnen en

te bepalen. Waterbronnen voor het

minder druk hebben.

materiaal voor eenvoudige kassen.

groep

rondom

Hustai

in

een

grote

vee zijn gerepareerd en worden nu door de herders zelf beheerd. De burgemeester van Argalant, waar de groep toe behoort, heeft zich garant gesteld dat migrerende herders van

Een recent opgerichte herdersgroep ten zuiden van Hustai Nationaal Park heeft zich ingezet voor het bouwen van een kleine dam in de vallei van de Tuul rivier.

elders geen toestemming krijgen om gebruik te maken van de zomer- en

Iedere herdersgroep heeft zijn eigen

Ze zijn trots dat ze groente voor de

winterweiden van deze groep. Ze

behoeften en wensen. Een recent

eigen groep kunnen telen. Na twee

hebben trainingen gevolgd in samen-

opgerichte herdersgroep ten zuiden

jaar is een groep er in geslaagd

werking en overleg, organisatie, con-

van Hustai Nationaal Park heeft zich

zoveel komkommers, kool en aard-

flicthantering en marktwerking.

ingezet voor het bouwen van een

appelen te kweken en te vermarkten

kleine dam in de vallei van de Tuul

dat ze er op verdienen.

rivier. De dam moet bij regenval het

Het bufferzoneproject loopt goed. In

Werkloze vrouwen in het dorp Altan Bulag maken viltproducten voor de verkoop in de souvenirwinkel van het Park

2006

hebben

Prins

Willem

Alexander, Prinses Maxima en de Nederlandse

minister

van

Ontwikkelingsamenwerking enkele herdersgroepen bezocht. De parkstaf kreeg de indruk dat de hoge erg

enthousiast

waren.

Waarschijnlijk heeft dat een rol gespeeld in de beslissing van de Nederlandse Ambassade in Beiijng (China) om het Bufferzone Project, dat eind 2008 afloopt, voor een tweede fase van 4 jaar tot 2012 te financieren. Het is een grote stimulans voor het Park en de omringende bevolking.

B e z o e k d e P r z e w a l s k i P a a rd e n n u o o k o p i n t e r n e t : h t t p : / / w w w. t r e e m a i l . n l / t a k h

P r z e w a l s k i P a a rd J a n u a r i 2 0 0 8

gasten

7

WAT DEED DE STICHTING IN 2007 Bijscholing biologen Hustai

steun van het Mongoolse Ministerie voor

Nationaal Park

Natuur en Milieu functioneert. Het was

Op kosten van de Stichting zijn de twee

een schrik voor het bestuur van de HNPT,

takhi biologen Uskhu en Nandia bijge-

dat de minister schreef het recht te heb-

schoold door Franziska Roth in Keulen. Zij

ben een directeur van het Park aan te stel-

is gepromoveerd op ecologisch gedrags-

len als de huidige directeur met pensioen

onderzoek bij Przewalski paarden in het

gaat. Het bestuur van het Park wil zélf een

semi-reservaat Pentazug in de Hortobagy

toekomstige directeur van het Park

in Hongarije. Ecologisch gedragsonder-

benoemen. Ons bestuur werd gevraagd

zoek is in Mongolië nog weinig ontwik-

om juridische bijstand. Mr Norbert de

keld,

wel

bij

ons

in

Ter gelegenheid van het 15 jarig jubileum overhandigt Inge Bouman namens de Stichting Dr Bandi, directeur van het Park, het boek over de herintroductie van de takh en de ontwikkeling van het Park. De totale opbrengst van het boek komt ten goede aan het Park

Europa.

Munnik, bestuurslid, advocaat en specia-

Gedragsonderzoek naar de vrijlevende

list in bestuurlijke wetgeving, vertrok in

takhi, hun gebiedsgebruik, voedselkeuze,

januari van dit jaar naar Ulaanbaatar om

sociale gedrag en de interactie met ande-

samen met de Mongoolse advocaat

Hustai Nationaal Park. De Stichting heeft

re diersoorten is essentieel voor het bepa-

Erdenebayar, één en ander uit te zoeken.

inmiddels 120 boeken verkocht. Hoeveel

len van het aanpassingsproces en hun

Hun “fact finding” missierapport is met

er inmiddels in Hustai verkocht zijn is nog

voortbestaan in Hustai Nationaal Park. Op

een duidelijk advies via de voorzitter van

niet duidelijk.

basis van de vragen van beide Mongoolse

het bestuur van de HNPT, de heer

biologen werd een tweeweeks trainings-

Enkhbold, aan de Minister van het

De hengsten op de Goudplaat

programma voor hen opgesteld. Op ver-

Ministerie van Natuur en Milieu aangebo-

De Przewalski paarden op de Goudplaat

zoek van de Stichting schrijft Franziska

den. De heer Enkhbold, die tevens minis-

doen het goed. De 10 jarige Burganbileg

Roth een handleiding voor de ecovolun-

ter van Buitenlandse zaken is, hoopt de

heeft de leiding van de 18 jarige Usch over-

teers, die jaarlijks meedoen aan het

goed onderbouwde zaak spoedig in het

genomen. De vijf hengsten hebben genoeg

onderzoek van de takhi in Hustai.

kabinet te kunnen bespreken.

te eten en gingen in goede conditie de winter in. Ons bestuurslid Renee Meissner,

Het is het enige nationale park in Mongolië dat zelfstandig is en zonder financiële steun van het Mongoolse Ministerie voor Natuur en Milieu functioneert.

paardenkenner en begrazingsdeskundige, bezoekt de Goudplaat tweemaal per jaar om de vegetatie te beoordelen. Samen met Wim de Kok, die de hengsten een paar keer

P r z e w a l s k i P a a rd J a n u a r i 2 0 0 8

per week bezoekt, beoordelen zij of en

8

Voortgang hondenproject

De publicatie van het boek kreeg

De Mongoolse parkstaf heeft zoals u weet

een officieel tintje

in overleg met de lokale herders een fok-

In december 2006 is het boek “The Tale of

kerij van de Mongoolse vier-ogige guartz

the Przewalski’s horse, coming home to

honden opgezet om ze te trainen in het

Mongolia” uitgekomen. Het Nederlands

bewaken van het vee tegen wolven. René

Comité voor de IUCN wilde extra aandacht

Henkens

besteden

behoort

samen

met

Hans

aan

het

boek

op

wanneer er bijgevoerd moet worden.

hun

Hovens en diens vrouw Grietje tot de ini-

Nieuwjaarsreceptie op 24 januari 2007.

tiatiefnemers van dit project. Na een

Een goede reden om te vieren met alle

inspirerende lezing door René heeft de

mensen die aan het project en/of het boek

Amersfoortse Rotary Club een gift van €

hebben meegeholpen of het gesponsord

1000,00 overgemaakt voor de voortgang

hebben. Op de druk bezochte receptie in

van het project.

de Hortus Botanicus in Amsterdam bood Piet Wit het boek aan de heer A. Oostra

Colofon “Przewalski-Paard” is een gemeenschappelijke uitgave van de Stichting tot Behoud en ter Bescherming van het Przewalski Paard en de Stichting Reservaten Przewalski Paard. Boomdijk 43, 3286 LD KLAASWAAL Tel.: 0186-574493 Fax: 0186-574869 E-mail: [email protected] Postbank: 3808754 ABN/AMRO: 50.23.26.131 Tekst: Inge Bouman Redactie: A.M. Groeneveld P.G.W. Klandermans

Juridisch advies

aan, de huidige Directeur Generaal van het

Hustai Nationaal Park wordt beheerd door

Ministerie van Landbouw, Natuur en

een onafhankelijke Mongoolse stichting,

Voedselkwaliteit en oud-ambassadeur

de Hustai National Park Trust (HNPT). Het

voor Mongolië in China. De Stichting is bij-

Drukwerk: Plusprint - Hoogvliet

is het enige nationale park in Mongolië

zonder blij dat de totale opbrengst van het

ISSN: 0167 - 787X

dat zelfstandig is en zonder financiële

boek van € 39,50 ten goede komt aan

B e z o e k d e P r z e w a l s k i P a a rd e n n u o o k o p i n t e r n e t : h t t p : / / w w w. t r e e m a i l . n l / t a k h