Nieuwsbrief Oktober 2013
In deze vierde nieuwsbrief willen we u informeren over de voortgang van de projecten uit de nota Oud is In!
OUD IN! is
Zorgen voor de toekomst Het kabinet heeft ingrijpende bezuinigingen in petto voor de zorg en begeleiding aan hulpbehoevenden. Dit zal ook gevolgen hebben voor kwetsbare ouderen in onze stad. We doen er alles aan om kabinet en parlement alsnog op andere gedachten te brengen en de maatregelen aan te passen. Tegelijkertijd bereiden we ons samen met alle partners in de stad voor op de nieuwe situatie. Wij zullen vooral moeten gaan investeren in de vitaliteit van ouderen en hun mantelzorgers. Hoe vitaler van geest, hoe beter zij om kunnen gaan met hun kwetsbaarheid. Zij zullen meer zelf blijven doen dan voorheen. Daarnaast moeten we samenwerken en slimme oplossingen bedenken om zoveel mogelijk ouderen die zorg nodig hebben op te sporen en te ondersteunen. In mijn nota Oud is In! staat het ouderenbeleid beschreven in twaalf projecten. Doel van het beleid is ouderen in hun wijk te ondersteunen bij het leiden van een zinvol leven door het bieden van laagdrempelige, aansprekende voorzieningen en een sluitend aanbod van zorg en welzijn.
Colofon Dit is een uitgave van de Gemeente Den Haag, Dienst OCW Tekst: Gemeente Den Haag Fotografie: Ronald Fleurbaaij, Rob Hendriksen, Suzanne van de Kerk, Jos van Leeuwen, Arenda Oomen, Loesje Praktijken, Bart van Vliet, Burenhulpcentrale, Gemeente Den Haag Opmaak en vormgeving: Haagsblauw
Tijdens mijn werkbezoeken zie ik hoe professionals, vrijwilligers, mantelzorgers en ouderen zich overal in de stad inzetten om dit doel te realiseren. De afgelopen jaren is veel in gang gezet door de twaalf projecten, zoals u in deze nieuwsbrief kunt lezen. Daar ben ik trots op en ik bedank iedereen die zich hiervoor inspant. Laten we proberen om met elkaar en ondanks de bezuinigingen het welzijn van en de zorg voor de Haagse ouderen op een hoog peil te houden. Karsten Klein Wethouder Jeugd, Welzijn en Sport
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Drie doelen en twaalf projecten: de stand van zaken 1. Maximale participatie Welzijn en ouderen Sport en ouderen Vervoer en ouderen 2. Adequate ondersteuning Centra voor Ouderen Voeding en ouderen Versterking Mantelzorg Burenhulpcentrales en huisbezoeken 3. Goede zorg Tafel van kwaliteit Cultuursensitieve zorg Toegankelijke Respijtzorg Dement zijn in Den Haag Doodgaan in Den Haag
2
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Project 1 Welzijn en ouderen Cultuur voor kwetsbare ouderen
ook voor zelfstandig wonende ouderen in de buurt. Verder heeft theater Dakota dit najaar opnieuw theatermiddagen op het programma staan speciaal voor ouderen in samenwerking met Stichting Vier het Leven. Vrijwilligers verzorgen het vervoer. In november organiseert de Lionsclub Den HaagScheveningen het Promenadeconcert in de Dr. Anton Philipszaal voor ouderen uit Scheveningen. En 13 december vindt opnieuw een A Meezing Kerstconcert plaats voor zeshonderd ouderen in de Grote Kerk. De Boodschappenbegeleidingsdienst regelt daarvoor het vervoer en de vrijwilligers. ●
De gemeente vraagt culturele instellingen om hun aanbod beter toegankelijk te maken voor kwetsbare ouderen. Het gaat vooral om de minder mobiele ouderen en ouderen met weinig sociale contacten. Daarnaast moet het aanbod ook worden afgestemd op de doelgroep. De gemeente stimuleert daarom allerlei initiatieven in de stad met een waarderings subsidie. Zo brengt muziektheater Briza voorstellingen op locatie in zorginstellingen die toegankelijk zijn voor de bewoners, maar
Ontmoeting rond Verhalentafels
een vrijwilliger met kennis van het cultureel erfgoed en het gebruik van nieuwe media. Om inspiratie op te doen, bezoeken de deelnemers plekken in de stad die met hun thema te maken hebben. De erfgoedfilmpjes gaan in première tijdens een presentatie voor familie, vrienden, wijkbewoners en andere betrokkenen.
Aan vier Verhalentafels verdiepen Haagse ouderen zich dit seizoen in bijzondere aspecten van de geschiedenis van de stad. Ze leggen hun persoonlijke herinneringen vast en verzamelen aanvullende informatie. De deelnemers leren om digitale middelen te gebruiken bij het opzoeken, rangschikken en presenteren. Iedereen maakt een erfgoedfilmpje waarin het eigen verhaal wordt verteld. De vier onderwerpen zijn:
De organisatie is in handen van de Bibliotheek Den Haag, het Haags Gemeentearchief en het Haags Historisch Museum. De gemeente steunt het project. ●
• Vijftig jaar Turkse Hagenaars • Tuindersdorp Loosduinen • Glastuinbouw in Wateringse Veld • Koninklijke Residentie Den Haag
De deelnemers leren om digitale middelen te gebruiken bij het opzoeken, rangschikken en presenteren.
Op 8 oktober ging de nieuwe cyclus van start tijdens een drukbezochte manifestatie in de Centrale Bibliotheek (ruim 160 bezoekers). Elke Verhalentafel telt tien deelnemers die zeven keer bij elkaar komen. Ze krijgen begeleiding van
3
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Groei aanvragen subsidie ouderensociëteiten
Een ouderensociëteit is een groep ouderen die regelmatig bij elkaar komt voor educatieve of recreatieve activiteiten. De deelnemers organiseren de activiteiten zelf. Ouderen sociëteiten bieden gezelligheid, nieuwe contacten en een leuke vrijetijdsbesteding. Om voor subsidie in aanmerking te komen, moeten er minimaal vijftien deelnemers (55+) zijn die minimaal eenmaal in de twee weken samenkomen. ●
In 2013 kreeg de gemeente 308 subsidieaanvragen binnen voor een ouderensociëteit. Ze werden allemaal toegekend. Het zijn er 58 meer dan in 2012. De subsidie van € 250,- kan jaarlijks aangevraagd worden.
Kinderen in touw op Opa en Omadag
Wijndaelercentrum: 24e Buurthuis van de Toekomst
Op de Haagse Opa- en Omadag (1 oktober) deelden kinderen bloemen uit aan bewoners van verzorgingshuizen en aan ouderen in winkelcentra. Het gebeurde op zeventien locaties verspreid over de stad. De kinderen waren hiervoor opgeroepen door het Crownies-project. De acties werden begeleid door medewerkers van MOOI, Voor Welzijn, Boerenplein, Go4it en Stek. ●
Op 4 juli schroefde Wethouder Karsten Klein bij het Wijndaelercentrum van Humanitas Woonzorg Plus in Nieuw Waldeck het bordje met de tekst Buurthuis van de Toekomst aan de muur. Het is de 24e locatie die deze titel krijgt. Locaties krijgen het bordje als ze hun ruimtes, faciliteiten en activiteiten open stellen voor bewoners uit de wijk. Het zijn sportkantines, scholen, buurtcentra, maar ook zorg instellingen zoals het Wijndaelercentrum. Naast het uitreiken van het bordje opende de wethouder ook de nieuwe HumanitasFit ruimte met Silverfit, een interactief fitnessapparaat. In de ruimte is altijd begeleiding aanwezig om ouderen aandacht te geven en te begeleiden. Deze taak is opgepakt door medewerkers welzijn met ondersteuning van geschikte vrijwilligers. Ook ouderen uit de buurt zijn welkom. ●
Project 2 Sport en ouderen Twee Haagse Olga Commandeurpleinen Het eerste Haagse Olga Commandeurplein werd op 27 september geopend door de naamgeefster zelf. Het ligt bij verzorgingshuis Houthaghe van Florence in Houtwijk. Olga Commandeur is oud-atlete en tegenwoordig vooral bekend als presentatrice van het programma Nederland in Beweging. Ze gaat in Houthaghe een cursus Train-de-Trainers geven aan personeel en vrijwilligers. Ze leert hen ouderen te motiveren om de fitness-toestellen te gebruiken en er optimaal profijt van te hebben. Het tweede vergelijkbare plein is in oktober geopend bij verpleeghuis De Schildershoek van HWW Zorg in de Schilderswijk. De toestellen op het Olga Commandeurplein zijn vooral bedoeld om een goede motoriek en balans te behouden, waardoor ouderen minder risico op vallen lopen en zich zelfverzekerder voelen. Bij de zogenoemde fitplaatsen staat het trainen van conditie en spierkracht voorop. ●
4
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Senior Actief Zeven sportverenigingen hebben inmiddels een buurtsportcoach die activiteiten voor senioren organiseert, waaronder voetbal vereniging SVV Scheveningen en gymnastiekvereniging Die Haghe. Beide begonnen tevens in september met het project Senior Actief. Het is een beweegprogramma om spieren soepel te houden en de fitheid te verbeteren. Voor de gratis fittest bestond grote belangstelling: honderdtien deelnemers bij SVV Scheveningen en ruim tweehonderd bij Die Haghe. ●
Fitplaats in Duindorp Sinds juni heeft Duindorp een fitplaats aan de Vlielandsestraat. Bij de opening kregen de bewoners uitleg en een boekje met oefeningen. Naast de fitplaats ligt een voetbalveldje en een speeltuin. Daarmee kunnen alle leeftijden hier nu sporten en bewegen. De fitnesstoestellen zijn bedoeld om spieren te oefenen en aan de conditie te werken. Ouderen leren tijdens een kennismakingscursus hoe de apparaten het beste te gebruiken zijn. Voor de eerste cursus was veel belangstelling. ●
Nieuwe Sport- en beweegwijzer 55+ Eind september verscheen de editie 2013/2014 van de Sport- en beweegwijzer 50+ in een oplage van tienduizend. Het is een handige gids voor mensen die nog niet weten wat er aan sport te doen is of welke sport geschikt is. Een Ooievaarspas geeft bij veel sportactiviteiten korting. De gids ligt bij stadsdeelkantoren, bibliotheken, huisartsenen fysiotherapiepraktijken, I-shops en wijk- en dienstencentra. Het is een uitgave van PEP (Participatie en Emancipatie professionals) in samenwerking met de SOC (Stedelijke Ouderen Commissie). ●
Het is een beweegprogramma om spieren soepel te houden en de fitheid te verbeteren.
Project 3 Ouderen en Vervoer Taxibus via internet
Première nieuwe taxibusfilmpjes
Een Taxibusrit bestellen gebeurde tot voor kort vooral telefonisch. Het kan echter ook via internet. Nu het gratis telefoonnummer per januari 2013 is afgeschaft en het online reserveren is verbeterd, maken meer pashouders gebruik van internet. Er is een stijging te zien van het aantal reserveringen via internet van 29%. Sinds 1 augustus wordt bij het online reserveren een koppeling gemaakt met de ritgegevens van de vervoerders. Zo kunnen gebruikers nog beter en meer gericht hun rit boeken. Ook is het nu mogelijk online reserveringen in te zien, te wijzigen en te annuleren. ●
Vanaf november zijn negen nieuwe filmpjes te zien op de beeldschermen in de taxibus. Ze gaan over activiteiten, voorzieningen en regelingen voor de doelgroep. Het is een extra kanaal om ouderen, mensen met een beperking en mantelzorgers te informeren. De taxibusfilmpjes geven informatie over: de Burenhulpcentrale, de website DoodgewooninDen Haag.nl, de respijtwijzer, het Alzheimercafé, de bibliotheekcursus Digi-Sterker, begeleid theaterbezoek, oudersociëteiten, eetmaatjes en de Sport- en beweegwijzer. ●
5
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Project 4 Centra voor Ouderen Elk stadsdeel een Centrum voor Ouderen
werken. Daarmee komt er één integrale en sluitende aanpak voor kwetsbare ouderen die ondersteuning of zorg nodig hebben. Ouderen en hun verwanten kunnen informatie krijgen over het aanbod bij inlooppunten CvO in de stadsdelen. Zodra zij zorg nodig hebben kunnen zij daar direct in contact komen met de hulpverleners van het CvO. Deze hulpverleners zullen in gesprek met de ouderen en mantelzorgers bekijken wat nodig is en wat mensen zelf kunnen. Vertegenwoordigers van de Haagse ouderen zijn enthousiast over de komst van de centra, omdat uit de proef die heeft plaatsgevonden in drie stadsdelen is gebleken dat ouderen beter geholpen zijn en hulpverleners beter samenwerken. ●
Doel van de nota Oud is in! is om de ondersteuning van en zorg voor kwetsbare ouderen in Den Haag te verbeteren. Aanleiding was het gefragmenteerde aanbod voor welzijn en zorg. Veel ouderen weten niet waar ze met hun vragen terecht kunnen. Ook waren niet alle kwetsbare ouderen in beeld bij de hulpverlening. Elk stadsdeel krijgt een stadsdeelverantwoordelijke organisatie voor kwetsbare ouderen, een Centrum voor Ouderen (CvO) waarin welzijn, zorg en gemeente samen
Resultaten drie pilots
De pilots waren bedoeld om uit te vinden hoe de samenwerking tussen zorg, welzijn en gemeente beter vorm kan krijgen. Hoe brengen we kwetsbare ouderen tijdig in beeld? De resultaten zijn nauwkeurig gedocumenteerd en grondig geëvalueerd op drie vlakken:
Op 1 mei 2012 begonnen pilots voor een CvO in de stadsdelen Escamp, Haagse Hout en Laak. Bij elke pilot lag de organisatie van het centrum en de verantwoordelijkheid voor de gestelde doelen en kwaliteit van ondersteuning bij een andere partij: de gemeente, een marktpartner of een samenwerkingsverband. De vraag was welk regiemodel het beste aan de doelstelling kon beantwoorden.
1. Het maatschappelijk effect: de individuele ontwikkeling van de oudere werd gevolgd met behulp van de ZRM (zie kader). 2. Een evaluatie van de processen die de verantwoordelijke organisaties hebben opgezet om te komen tot: • één voor ouderen verantwoordelijke organisatie in het stadsdeel • één sluitende en integrale aanpak van de dienstverlening rond de oudere • een minder versnipperd aanbod. 3. De effectiviteit en kostenefficiëntie is per pilot in kaart gebracht met een maatschappelijke kosten- en batenanalyse. Voorstellen zijn gedaan hoe effectiever en meer kostenefficiënt kan worden gewerkt.
Zo was elke pilot uniek met een eigen opzet en werkwijze. Maar de opdracht was steeds hetzelfde: kwetsbare ouderen vinden en helpen in samenwerking met het netwerk van zorgaanbieders, welzijnswerkers en sociaal casemanagers in de wijk. De norm was het bereiken van 150 ouderen in het pilotjaar. Die doelstelling is gehaald. Het CvO initieerde in de drie gebieden samen meer dan 700 huisbezoeken en organiseerde voor 450 ouderen hulp.
De pilots waren bedoeld om uit te vinden hoe de samenwerking tussen zorg, welzijn en gemeente beter vorm kan krijgen. Hoe brengen we kwetsbare ouderen tijdig in beeld?
Met de ZelfRedzaamheidsMatrix kan op elf leef gebieden de mate van zelfredzaamheid van een oudere worden bepaald. Ieder domein krijgt een score van één (acute problematiek) tot vijf (volledig zelfredzaam). Ook wordt vastgesteld of de oudere hulp krijgt of hulp heeft aangevraagd. De mate van zelfredzaamheid is de uitkomst van a) persoons kenmerken zoals vaardigheden, persoonlijkheid en motivatie en b) omgevingskenmerken zoals cultuur, economie en infrastructuur. ●
6
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Nieuwe inzichten
De evaluatie laat zien dat de CvO-aanpak tot resultaten leidt. Als zorg, welzijn en gemeente goed samenwerken ontstaat er een veel scherpere focus op de kwetsbare oudere. Als kwetsbare ouderen eerder worden gevonden zullen de kosten voor de zorg uiteindelijk lager worden.
De pilots hebben veel nieuwe inzichten opgeleverd. De opbrengst is mede zo groot omdat elke pilot aansloot bij de al aanwezige samenwerkingsverbanden. Enkele concrete resultaten: • Nieuwe strategieën om kwetsbare ouderen te vinden of te identificeren. Van ouderensociëteit tot Laakse lente. • Signaleringsinstrumenten zoals een signaleringskaart en een app voor thuiszorgmedewerkers. • Meldcode: nieuwe meldingen komen binnen via een (digitale) meldcode. • Klantprofielen gebaseerd op ‘mate van regievermogen’ en ‘behoefte aan hulp’. Ze helpen bij het bepalen van de juiste benaderingswijze en het relevante aanbod per klant. • Een online intervisietool voor efficiënte casusbespreking en monitoring. De hulpverleners uploaden per cliënt een plan van aanpak met vragen aan collega’s over de gestelde diagnose en voorgestelde aanpak. Op deze manier hoeven de hulpverleners niet te wachten op een overleg en zijn ze minder tijd kwijt aan administratie. • Het initiëren van projecten door het faciliteren van oriënterende internetdiscussies tussen wijkbewoners en door oudere wijkbewoners een platform te bieden voor hun ervaringen.
Het CvO is maatschappelijk rendabel. De indicatieve maatschappelijke kosten- baten analyses laten zien dat efficiencywinst ontstaat door afstemming op casusniveau en effectievere zorginzet. Ook de kwaliteit van leven van ouderen en hun mantelzorgers verbetert. Dit komt omdat het inzetten van adequate ondersteuning overbelasting voorkomt. Daarnaast hebben we zes effectgebieden in beeld gebracht waar op de kosten gestuurd kan worden. Bijvoorbeeld door keuzes te maken bij de afbakening van de doelgroep, de juiste prikkels in te bouwen om al dan niet zorg in te zetten en door vroegtijdig te signaleren en zo escalatie van de problematiek te voorkomen. ●
De evaluatie laat zien dat de CvO-aanpak tot resultaten leidt.
Adviesraad CvO
De Adviesraad CvO stelt dat ouderen het vooral belangrijk vinden om snel de juiste hulp te krijgen als dat nodig is. Verder moet duidelijk zijn waar ze met hun vragen terecht kunnen. Een prettig contact met de hulpverlener wordt eveneens erg belangrijk gevonden. De adviesraad concludeert dat ouderen geholpen worden met een breed werkende (wijk)centrum voor zorg en welzijn. Hier kunnen ook andere kwetsbare volwassenen onder vallen, want de nieuwe processen en methodieken zijn toepasbaar op andere doelgroepen. ●
De Adviesraad CvO bestaat uit vertegenwoordigers van de Stedelijke Ouderen Commissie, de COSBO, ouderenbonden en cliëntenraden. Zij hebben de pilots bezocht, zijn in gesprek gegaan met de hulpverleners en hebben vanuit het cliënt perspectief kritisch gekeken naar de resultaten. De adviesraad deelt het doel van het CvO dat in ieder stadsdeel een goed en toegankelijk aanbod van ondersteuning voor ouderen verwezenlijkt wordt.
7
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Dagelijks Bestuur CvO
Vervolgaanpak
Het dagelijks bestuur van het CvO met daarin vertegen woordigers van zorg, welzijn en gemeente heeft voor de zomer een positief advies uitgebracht aan wethouder Karsten Klein over het opzetten van Centra voor Ouderen in de stadsdelen. Daarbij is het belangrijk aan te sluiten bij de eigenheid (de ‘DNA’) van de wijk en de al aanwezige expertise en eigen kracht. De deelnemende partijen dienen zich duidelijk te committeren aan het project. Gezien de komende veranderingen in de ouderenzorg adviseert het bestuur de gemeente om zeker de eerste jaren de regie van de centra op zich te nemen. ●
De wethouder heeft de adviezen overgenomen. In elk stadsdeel komt een CvO. De ervaringen uit de drie pilots worden hierbij meegenomen. Het CvO wordt lokaal georganiseerd samen met de professionals en andere betrokken partijen. Het centrum moet herkenbaar zijn voor de ouderen en hun familie. De eerste verkennende gesprekken vinden al plaats. De wethouder heeft tijdens een feestelijke bijeenkomst op 19 septem ber zijn dank laten overbrengen aan de uitvoerders van de pilots voor hun hun enthousiasme, inzet en betrokkenheid. Ze hebben gezorgd voor de noodzakelijke input om de centra te kunnen vormen die aan hun doelstelling beantwoorden. ●
Project 5 Voeding en ouderen Veel bezoekers slimoud.nl
Slim Oud op TV
Met de campagne Slim Oud worden ouderen gewezen op het belang van gezonde voeding, genoeg bewegen en goed op gewicht blijven (het Engelse slim is slank). Op het digitale platform slimoud.nl staan kooktips, suggesties, recepten en leuke weetjes. Half oktober was de website al 617.775 keer bezocht. ●
Eind november start TV West met de serie Slim Oud waarin Pierre Wind het antwoord zoekt op de vraag Hoe vitaal zijn Haagse ouderen? Hij laat zien dat je veel plezier kunt beleven aan koken, eten en bewegen, ook als je al op leeftijd bent. De eerste aflevering gaat over een dame (85) in Scheveningen die samen met een eetmaatje van ROC Mondriaan wekelijks boodschappen doet, kookt en eet. ●
KookGym en Bewegen in je Eendje
In totaal hebben ruim honderd ouderen eraan meegedaan op locaties in alle stadsdelen. Ze kookten samen, deden eenvoudige bewegingsoefeningen met ‘Bewegen in je Eendje’ en gebruikten de maaltijd. De KookGym ging half juli van start met een workshop van Pierre Wind voor de vrijwilligers van de Burenhulpcentrale (de Kookcoaches). ●
Slim Oud organiseert een aantal activiteiten die er op gericht zijn ouderen te betrekken. Zo zijn er afgelopen zomer workshops KookGym gegeven, een activiteit van de Burenhulpcentrale als onderdeel van de campagne Slim Oud.
De KookGym ging half juli van start met een workshop van Pierre Wind voor de vrijwilligers van de Burenhulpcentrale. 8
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Eetmaatjes Om eenzaamheid onder ouderen tegen te gaan heeft het ROC Mondriaan de Eetmaatjes bedacht. Eetmaatjes zijn studenten van de opleiding Zorg en Welzijn van ROC Mondriaan. Ze gaan vier maanden lang wekelijks met een oudere inkopen doen voor een gezonde maaltijd die ze samen koken. Ook wijzen ze hun kookpartners op sport en bewegen in de buurt. Eind maart ging een pilot van start waarvoor zich negentig ouderen hadden aangemeld. In eerste instantie waren vijftig studenten beschikbaar. Inmiddels werd voor alle negentig ouderen een Eetmaatje gevonden. Gezien het succes heeft ROC Mondriaan besloten de Eetmaatjes als stageproject in het curriculum op te nemen. De Burenhulpcentrale heeft het initiatief genomen voor Eetmaatjes Plus. In dat geval gaan vrijwilligers samen met een oudere buurtgenoot boodschappen doen en koken. Tijdens het Verwenweekend meldden de eerste vijftien deelnemers zich aan. ROC Mondriaan begint dit najaar de Eetmaatjes Club in vijf wijkrestaurants verspreid over de stad. Eenmaal per week gaat een groep ouderen (tien tot twaalf) samen met twee of drie studenten een maaltijd koken. Tijdens het Slim Oud Verwen weekend hebben de eerste tien ouderen zich aangemeld. ●
Eerste Haagse Slim Oud Verwenweekend
duizend strippenkaarten uitgereikt met elf strippen voor gratis artikelen en artikelen met korting.
Op het weekend rond de Nationale Ouderendag – 4 oktober – vond in Den Haag voor de eerste keer een succesvol Slim Oud Verwenweekend voor ouderen plaats. In de zomer startte een campagne om hiervoor ideeën te verzamelen. RTV West zond spotjes en filmpjes uit met een oproep van wethouder Karsten Klein om mee te doen en activiteiten aan te bieden voor ouderen. Het resulteerde in een gevarieerd programma met verspreid over de stad een groot aanbod van activiteiten, cadeautjes en kortingen voor ouderen.
De tot kookcoach opgeleide vrijwilligers van de Burenhulp centrale gaven op acht locaties workshops KookGym aan in totaal 122 ouderen. Verder waren er nog elf andere organisaties die activiteiten aanboden van stadswandelingen en oud-Hollandse spelletjes tot een Hollandse stamppot. ●
De aftrap van het Slim Oud Verwenweekend vond plaats bij ROC Mondriaan Horeca aan de Koningin Marialaan. Zo’n honderdtwintig ouderen deden mee aan kookworkshops, beweegoefeningen en een meezing-sessie met een troubadour. Gastheer was Pierre Wind. Verder meldden zich honderdtien ouderen voor een Slim Oud-pas waarmee ze met z’n tweeën voor de prijs van één kunnen eten in het restaurant van ROC Mondriaan. Winkeliers van het Frederik Hendrikplein en de Stationsweg deelden cadeautjes uit aan ouderen op vertoon van een speciale Slim Oud strippenkaart. In elke straat waren vooraf
9
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Winnaars Gouden Bordjes 2013
Naast de twee Gouden Bordjes waren er zestien Zilveren en vijftien Bronzen Bordjes. Eén restaurant bleef onder de maat en ontving een loden bordje. De betreffende instelling – Rudolf Steiner Zorg van de Rafaëlstichting – heeft inmiddels een groot aantal verbeteringen doorgevoerd. Ook hebben de koks een workshop gekregen van Pierre Wind.
De restaurants van Swaenesteijn en Woonzorgpark Loosduinen, beide onderdeel van Saffier de Residentiegroep, hebben dit jaar een Gouden Bordje gewonnen. Op 13 juni reikte wethouder Klein in De Eshoeve van HWW Zorg de jaarlijkse ‘bordjes’ uit. Het zijn de Michelin-sterren van de restaurants in verzorgings- en verpleeghuizen en wijkcentra.
Mystery guests hebben in totaal vierenveertig restaurants bezocht, allemaal aangesloten bij de gemeentelijke regeling Maaltijden en Ontmoeting (Den Haag Aan Tafel). Ze werden beoordeeld op de kwaliteit van het eten, gastvrijheid en presentatie. Alle deelnemers kregen bij de prijsuitreiking een scorelijst met concrete aanbevelingen en verbeterpunten. De restaurants in verpleeg- en verzorgingshuizen en wijk centra zijn waardevolle voorzieningen: ze bieden (ook aan thuiswonende) ouderen een complete warme dagelijkse maaltijd en tegelijkertijd een plek voor ontmoeting en ontspanning. ●
Project 6 Mantelzorg Taskforce begeleidt 1.000ste mantelzorger
en ouderenconsulenten van HWW Zorg, Florence, WZH, Xtra (MOOI, Voor Welzijn en Zebra) en Welzijn Scheveningen. PEP Den Haag verzorgt de trainingen van de Taskforcemedewerkers.
Den Haag telt 80 duizend mantelzorgers, 12 duizend daarvan voelt zich overbelast. Mantelzorgondersteuning werkt preventief en voorkomt overbelasting van de mantelzorger. Om mantelzorgers meer ondersteuning te bieden bij hun zorgtaken, is op initiatief van de gemeente in juni 2012 de Taskforce Mantelzorg gestart met inzet van verpleegkundigen
De verpleegkundigen en ouderenconsulenten van de Taskforce gaan actief op zoek naar mantelzorgers binnen hun werkgebied. Zij kunnen op kosten van de gemeente gesprekken voeren en waar nodig direct respijtzorg regelen. Vaak is een gesprek waar de mantelzorger inzicht krijgt in zijn of haar situatie en in de mogelijkheden die er zijn om de situatie te verlichten al genoeg. Soms is het noodzakelijk de mantelzorger direct bij te staan en hulp over te nemen. Dan is er tijdelijk extra hulp van een verpleegkundige of vrijwilliger mogelijk. De begeleiding van de Taskforcemedewerker krijgt een hoge waardering van de mantelzorgers. Het blijkt dat de onder steuningsbehoefte met name gericht is op het bieden van emotionele ondersteuning en het geven van advies en informatie op het gebied van WMO en AWBZ voorzieningen en doorverwijzing naar eerstelijnsprofessionals zoals de huisarts, casemanager of maatschappelijk werk. Wethouder Karsten Klein ging 10 juli op bezoek bij de 1.000ste mantelzorger die door de Taskforce Mantelzorg is begeleid. ●
10
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Steun vinden bij het Mantelzorgcafé
accepteren om deze zorg te leveren. Het omgaan met familie is een belangrijk element van het mantelzorger zijn. Tijdens de bijeenkomst kreeg men hiervoor handvatten aangereikt. ●
Het eerste Haagse mantelzorgcafé startte tien jaar geleden in Laak. Sindsdien is er elke maand een bijeenkomst met nu een kern van vijftien mantelzorgers. In een ontspannen en veilige sfeer spreken lotgenoten met elkaar over emoties, problemen en zorgen. Als daar behoefte aan is, geeft de gespreksleider informatie over ondersteuning en respijtzorg.
In een ontspannen en veilige sfeer spreken lotgenoten met elkaar over emoties, problemen en zorgen.
In oktober bezocht wethouder Karsten Klein het mantelzorg café. De mantelzorgers gaven tijdens het café aan dat het soms moeilijk is om vervangende zorg te organiseren. Dit komt omdat zorgvragers vaak niet zomaar iemand in huis
Onderwijs en onderzoek lectoraat Mantelzorg
De jonge naar schoolgaande mantelzorgers die participeerden in het onderzoek vinden dat professionals die betrokken zijn bij de zorg de situatie bespreekbaar moeten maken met alle gezinsleden. ‘Waar een mantelzorger is, is een zorgvrager’, aldus de lector Mantelzorg. Lang niet altijd wordt er door beroepskrachten relationeel gedacht en gewerkt. In Den Haag wordt de visie van de lector gelukkig steeds meer onder schreven. Het lectoraat wil niet alleen onderzoek doen, kennis delen en onderwijs vernieuwen vanuit het perspectief van ‘de mantelzorg’, maar vanuit de context waar mantelzorg deel van uitmaakt. Eind dit jaar publiceert het lectoraat diverse artikelen en een onderzoeksrapport over jonge mantelzorgers. ●
Dr. Deirdre Beneken genaamd Kolmer is als lector Mantelzorg op De Haagse Hogeschool vooral betrokken bij de studie richtingen van de Academie voor Gezondheid en Academie voor Sociale Professies. Docenten en studenten verbonden aan deze academies houden zich bezig met dilemma’s in de mantelzorg. Bijvoorbeeld: Hoe kan een thuiszorgmedewerker zowel de zorgvrager als de mantelzorger goed begeleiden? Ook doen ze onderzoek naar opvattingen over mantelzorg. Hoe verhoudt zich bijvoorbeeld het recht van een jongere om zich in vrijheid te ontwikkelen met ‘de morele plicht’ om te zorgen voor een hulpbehoevende ouder?
11
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Project 7 Burenhulpcentrale Burenhulpcentrale in de spotlights Na de start van 23 Burenhulpcentrales in 2012 staat dit jaar in het teken van het vergroten van de bekendheid. Het aantal vrijwilligers steeg van 3.520 eind 2012 naar 4.005 in oktober 2013. Het komt steeds vaker voor dat de deelnemers na een geslaagde match vervolgafspraken maken buiten het systeem om. Vooral vrijwilligers die voor een eenmalige hulpvraag bij een mantelzorger komen, blijven contact houden. De vrijwilligers helpen buurtgenoten met kleine hulpvragen. Zodra een klus wordt aangemeld, zoekt een medewerker in het netwerk van vrijwilligers iemand die de klus kan klaren. Onder de hulpvragers zijn veel ouderen en mantelzorgers. Als buren af en toe bijspringen, kan een oudere langer zelfstandig blijven wonen. Sinds september rijdt er een tram door de stad met het logo, de website en het telefoonnummer van de Burenhulpcentrale en tevens de boodschap Beter een goede buur dan een verre vriend. Eind 2013 wordt in kaart gebracht hoeveel ouderen gebruik maken van de Burenhulpcentrale en welke vragen ze stellen. ●
Met het verspreiden van folders hebben ouderenconsulenten, wijkcoördinatoren, i-Shopmedewerkers en vrijwilligers de Burenhulpcentrale actief gepromoot in de stad. Ook waren ze op meer dan twintig evenementen met een stand aanwezig, zoals bijeenkomsten van het Buurthuis van de Toekomst, wijkfestiviteiten en burendagen.
Project 8 Goede zorg Tafel van Kwaliteit
Daarnaast zijn PEP en stichting Den Haag & MiddenEuropa samen met het Taalplein een project gestart om migranten te werven en op te leiden als vrijwilliger in de zorg.
De Tafel van Kwaliteit is een stedelijk platform van zorg aanbieders en de gemeente dat een aantal cruciale thema’s binnen de ouderenzorg wil aanpakken zoals de inzet van meer vrijwilligers, voldoende deskundig personeel en de huisvesting van ouderen.
Ook initieert de gemeente eind 2013 een nieuw onderdeel van de Haagse Heldencampagne. Dit onderdeel richt zich op het werven van meer vrijwilligers in de zorg. Doel is een positief imago van de sector te laten zien en vooroordelen te weerleggen.
1. Meer vrijwilligers in de zorg In februari startten de Haagse verpleeg- en verzorgingshuizen met hulp van de gemeent de vrijwilligersacademie met het doel gezamenlijk nieuwe methodieken te ontwikkelen voor het werven, inzetten en begeleiden van vrijwilligers. Ze willen aan de criteria voldoen van het keurmerk ‘Vrijwillige inzet GOED GEREGELD’ van de Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV). PEP Den Haag begeleidt organisaties bij het verwerven van dit keurmerk. Inmiddels voldoen al veertien zorgorganisaties in de stad aan de criteria. Den Haag is hiermee koploper.
2. Deskundig personeel in de zorg Na de uitreiking van de Arbeidsmarkt Prestatie Kaart (APK) in april dit jaar, waarbij veertien zorgorganisaties hun OrganisatiePortret hebben gekregen, volgen de landelijke ontwikkelingen in rap tempo. Het kabinetsbeleid zorgt ervoor dat veel instellingen te maken krijgen met grote personeelsverschuivingen. Waar eerder gesproken werd over een tekort aan personeel in de zorg zal nu ook aandacht zijn voor boventalligheid van laaggeschoold personeel en het
12
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
omscholen van zorgverleners naar het benodigde niveau 3 en 4 in de zorg. De regioscan en de APK’s van instellingen bieden zicht op de toekomstige behoefte aan personeel. HR-managers van de zorginstellingen zijn op initiatief van werkgeversorganisatie ZorgZijnWerkt en de gemeente al twee keer bij elkaar geweest om de impact van de arbeidsmarktcijfers te bespreken. Tijdens deze druk bezochte bijeenkomsten bleek er grote bereidheid om gezamenlijke afspraken te maken over strategische personeelsplanning.
nieuw- en verbouw, langlopende huurcontracten met woningcorporaties en wijzigende regelgeving, marktwerking en teruglopende behoefte. De gemeente heeft samen met een aantal zorgbestuurders een probleemanalyse gemaakt van het vastgoed van Haagse verzorgingshuizen. In opdracht van de gemeente nam een adviesbureau met behulp van een businesscase-analyse de vastgoed- en financieringsproblematiek van drie verzorgingshuizen onder de loep. De belangen en speelruimte van de drie hoofdactoren – gemeente, corporatie en instelling – werden in kaart gebracht.
In de toekomst blijft er behoefte aan nieuwe instroom van verzorgenden niveau 3 en verpleegkundigen niveau 4 in de ouderenzorg. Daarom is het belangrijk scholieren te motiveren voor de sector. Dat gebeurt onder meer met gastlessen op vmbo-scholen door medewerkers uit de zorg. Om het grote aantal aanvragen te verwerken, is de pool van gastdocenten uitgebreid.
Duidelijk is dat de problematiek in een breder verband moeten worden bekeken dan alleen als de opgave van een enkele instelling. Gemeente, woningcorporaties, zorg verzekeraars en zorgpartijen moeten met elkaar in gesprek om de opgave en oplossingen te inventariseren. Voldoende passende huisvesting voor ouderen en andere kwetsbare Hagenaars is het gezamenlijke doel van alle partijen. ●
Het regionale samenwerkingsverband Strong – Studie Route Net Gezondheid – telt inmiddels 26 partners uit de zorg, het onderwijs en de overheid. Doel is jongeren te interesseren voor een carrière in de zorg. Nu de behoefte aan werkers op mbo-niveau 2 daalt, werkt Strong aan een leerlijn naar mbo-niveau 3. Ook wordt bij werkgevers geïnventariseerd wat de scholingswensen zijn op het gebied van e-health en e-learning. Op de regionale werkconferentie Geslaagd in het Vak 2.0 op 3 oktober in het WorldForum gaf Strong met Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt een workshop met de titel Innoveren in zorg- en welzijnsonderwijs; dat doe je samen met werkgevers!
Duidelijk is dat de problematiek in een breder verband moet worden bekeken dan alleen als opgave van een enkele instelling.
Werkgevers in de zorg werken aan een Zorgpact Zorg & Welzijn Haaglanden met afspraken over een regionale aanpak van werk-naar-werk vraagstukken. Overtollig personeel moet een omscholing krijgen om elders inzetbaar te blijven in de zorg. Werkgelegenheidsprojecten Zorg & Welzijn en de projecten van werk-naar werk leveren nieuw deskundig personeel op. Best Practices werden besproken in het Arbeidsmarktplatform. Op de websites zorgwelzijnplein.nl en zorgzijnwerkt.nl staan veel actuele publicaties over werving, kennisdeling en imago. 3. Wonen en zorg De bestuurders van zorgorganisaties staan voor een grote opgave hun vastgoed op orde te hebben voor de zorgbehoevende oudere in de regio. De gemeente heeft aangegeven een faciliterende rol te willen spelen bij het in kaart brengen van de problematiek en oplossingsrichtingen. De problematiek heeft met name te maken met beperkte financieringsmogelijkheden bij
13
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Project 9 Cultuursensitieve zorg Festival Den Haag Voor Elkaar De stedelijke alliantie cultuursensitiviteit voor ouderen zet zich in voor meer kennis en inzicht over cultuursensitieve zorg en participatiemogelijkheden. Per 2013 is de organisatie van de alliantie in handen van PEP. De alliantie organiseert samen met de stedelijke allantie cultuursensitiviteit voor Hagenaars met een beperking op zaterdag 9 november het festival Den Haag voor Elkaar in het Atrium van het stadhuis. Het festival is de opvolger van het Mantelzorg Festival en de Haagse 55+ Dag en biedt ook plaats aan kennisuitwisseling over cultuur sensitiviteit. Rode draad van het programma is kwaliteit van samenleven in een zorgzame stad. Bezoekers krijgen een gevarieerd en interactief programma aangeboden gericht op ontspanning, beleving en informatie over technologische ontwikkelingen zoals domotica, maar ook over praktische zaken zoals veilig wonen en brandpreventie. ●
Project 10 Respijtzorg Veel bezoek aan respijtwijzerdenhaag.nl
Deze zomer is een vragenlijst uitgezet bij alle aanbieders van professionele en vrijwillige respijtzorg die op de site vermeld staan. Ook nieuwe aanbieders van respijtzorg zijn benaderd zodat het aanbod uitgebreid kan worden. PEP Den Haag actualiseert de respijtwijzer.
De website respijtwijzerdenhaag.nl is nu ruim een jaar beschikbaar voor mantelzorgers en professionals. Deze site trekt elke maand zo’n 1000 unieke bezoekers. Doel is het brede aanbod van respijtzorg inzichtelijk, toegankelijk en laagdrempelig te presenteren.
De folder met informatie over de website is eveneens aangepast. Professionals kunnen nu op de folder hun gegevens achterlaten, zodat een cliënt of mantelzorger later rechtstreeks contact kan opnemen. De folder is in een oplage van tienduizend stuks breed verspreid in de stad. ●
De website is een jaar in gebruik en na een evaluatie die geïnitieerd is door PEP Den Haag met diverse betrokkenen bleek een actualisatie en ordening van het aanbod nodig.
Buddy’s voor mensen met dementie
gekoppeld aan een buddy, dit is de maximale capaciteit die de vrijwillige buddy’s kunnen bieden. Nieuwe aanvragen voor buddy’s worden indien er sprake is van een acuut probleem doorverwezen naar andere organisaties, waarmee samengewerkt wordt. ●
Buddy Netwerk biedt in alle wijken van Den Haag ondersteuning aan mensen met verschijnselen van dementie en hun mantelzorgers. De buddy komt wekelijks aan huis waardoor de mantelzorger een paar uur ‘respijt’ krijgt. Dat verlicht de zorg en biedt de kans dingen te doen waar anders geen tijd of mogelijkheid voor is. De mantelzorger vindt in de buddy iemand met een luisterend oor om zijn verhaal kwijt te kunnen en zorgen te delen. Professionals, mantelzorgers en anderen weten het Buddy Netwerk goed te vinden. In 2013 zijn dertig cliënten
De buddy komt wekelijks aan huis waardoor de mantelzorger een paar uur ‘respijt’ krijgt. 14
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Project 11 Dementie Studenten zwemmen met ouderen
Jezelf terugvinden in het herinneringsmuseum
In april 2013 startte het project ‘Zwemmentie’ waarbij studenten HBO-V van de Haagse Hogeschool zwemmen met ouderen met dementie. Zwemmentie is voor mantelzorgers een leuke activiteit. Voor de ouderen biedt de zorginstelling een zinvolle dagactiviteit voor hun bewoners. Studenten leren onder begeleiding van hun leraar omgaan met ouderen. De gemeente steunt dit project. ●
Een herinneringsmuseum ontbrak nog aan het aanbod voor ouderen met dementie in Den Haag, zo bleek uit de Haagse Quickscan Dementiebeleid (2011) die de gemeente heeft laten uitvoeren door Alzheimer Nederland. In het museum zijn meubels, tijdschriften, foto’s en gebruiksvoorwerpen van vroeger te zien. Bezoekers mogen overal aan zitten. Het zien en voelen van al die oude dingen prikkelt de zintuigen en het geheugen. Vaak komen dan vanzelf verhalen naar boven. Een vertrouwd voorwerp kan aanleiding zijn om samen herinneringen op te halen (reminiscentie). Het maakt dat mensen met dementie zich weer bewuster worden wie ze zijn en wat ze in hun leven hebben meegemaakt.
Nieuwe Ontmoetingscentra Dementie In elk stadsdeel zijn een of meer Ontmoetingscentra Dementie operationeel voor ouderen met beginnende dementie of geheugenproblemen en hun mantelzorgers. In Den Haag zijn nu in totaal veertien ontmoetingscentra operationeel. Mensen met geheugenproblemen kunnen er een of meerdere dagdelen per week terecht voor recreatieve en sportieve activiteiten. In de meeste centra is een Silverfit, een interactief fitnessapparaat met oefeningen speciaal voor mensen met dementie. Voor de mantelzorgers zijn er bijeenkomsten en ontmoetingen met lotgenoten. Ook kunnen ze informatie inwinnen en hun persoonlijke situatie bespreken met een hulpverlener. Op het moment dat er voldoende aanmeldingen zijn volgt een officiële opening. In de afgelopen maanden zijn weer twee centra geopend: De Lozerhof van Saffier De Residentiegroep en Carel van den Oever van Stichting Cato. Hiermee zijn nu acht van de veertien centra officieel geopend.
De Lozerhof van Saffier De Residentiegroep heeft een ruimte beschikbaar gesteld voor een herinneringsmuseum. Hier worden herkenbare plekken van vroeger ingericht zoals een keuken, een kinderslaapkamer en een kruidenierswinkel. Iedereen is straks welkom: mensen met dementie en hun (klein-)kinderen, mantelzorgers, vrijwilligers, zorgverleners, maar ook scholieren die het museum bezoeken voor een studieopdracht. Begin volgend jaar gaat het eerste gedeelte open. ●
Bezoekers mogen overal aan zitten. Het zien en voelen van al die oude dingen prikkelt de zintuigen en het geheugen.
Op de website geheugensteunpunt.nl staan alle adressen en activiteiten. ●
Alzheimer Cafés in Scheveningen en Loosduinen Ook Scheveningen en Loosduinen hebben nu een maandelijks Alzheimer Café. Het is een veilige en ongedwongen ontmoetingsplaats voor mensen met dementie, hun partners, familieleden, vrienden en belangstellenden. De avonden beginnen vaak met een presentatie of een interview met een professional of een ervaringsdeskundige. Soms wordt een film getoond om een thema toe te lichten. Binnenkort krijgt ook Haagse Hout een Alzheimer Café. De gemeente steunt dit lokale initiatief van Alzheimer Nederland. ●
15
OUD is IN!
Nieuwsbrief • Oktober 2013
Project 12 Doodgaan in Den Haag Aandacht voor stervensproces
vrijwilligers. Het platform pleit ook voor een betere (na)zorg voor nabestaanden en mantelzorgers.
Dit voorjaar is het platform Doodgewoon in Den Haag opgericht met vertegenwoordigers van instellingen en bedrijven die betrokken zijn bij de laatste levensfase. Het platform vindt dat Hagenaars zoveel mogelijk zelf de regie dienen te houden over hun stervensproces. Zij moeten daarbij kunnen terugvallen op steun van professionals en
Verder wordt aandacht gevraagd voor Hagenaars die in hun laatste levensfase geen netwerk meer hebben (vergeten buren). Niemand mag in deze stad eenzaam sterven. Iedere Hagenaar moet de kans krijgen om samen met een ander de balans van het leven op te maken en zich voor te bereiden op het sterven. Het platform neemt niet zelf de begeleiding van stervenden op zich. Dat gebeurt door reguliere instellingen en vrijwilligersorganisaties. Wel geeft het platform meer bekendheid aan het veelzijdige aanbod aan diensten op dit terrein. Daarvoor komt er een website en een informatiepunt. De stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers in Den Haag beantwoordt via het Informatiepunt Doodgewoon in Den Haag telefonische vragen en zorgt voor het bundelen van informatie voor de website. ●
In gesprek over de dood
suggesties hoe een hulpverlener bij dit soort moeilijke gesprekken de juiste snaar kan raken bij de cliënt en daarmee wezenlijke vragen bespreekbaar maakt.
In oktober kregen zestig verpleegkundigen van de Taskforce Mantelzorg een training in ‘praten over de dood’ met cliënten. Stichting Stem verzorgde de training en presenteerde de resultaten van een onderzoek naar hoe mensen zich verhouden tot de dood en hun eigen sterven. Daarin zijn algemene patronen te herkennen. Tijdens de training kregen de professionals situaties voorgelegd met de vraag hoe ze daarop zouden reageren. De trainer deed
Daarnaast zijn met Resto Van Harte in verschillende wijken avonden georganiseerd door het Platform Doodgewoon in Den Haag om het onderwerp bij Hagenaars zonder netwerk op gang te helpen. Op 15 november vindt een netwerkbijeenkomst plaats voor medewerkers van organisaties en bedrijven die met het levenseinde te maken hebben. De inzet is elkaar ontmoeten, informatie uitwisselen en samenwerking zoeken om de ondersteuning van stervenden en hun mantelzorgers verder te verbeteren. ●
De trainer deed suggesties hoe een hulpverlener bij dit soort moeilijke gesprekken de juiste snaar kan raken bij de cliënt en daarmee wezenlijke vragen bespreekbaar maakt. 16
