Juni 2016
nieuwsbrief Hulp bij de geheimtaal van geldzaken
‘Als je vrijkomt begint het pas’ De cijfers en het verhaal van 2015
‘Zelfsturend worden in een rijdende trein’ Portret van een Moriabewoner
‘Ik wil leven als een normaal mens’
Blijven vragen naar de essentie
column
Wat is de essentie van Moria? Zit dat in het wat en het hoe? Of in het waarom? Op de middenpagina’s vindt u onze terugblik op 2015, ons jaarverslag in woorden en getallen. Wat hebben we allemaal gedaan en hoe hebben we het aangepakt? Zie je zo de kern waarom het draait? Kosmonauten kennen het overview-effect: als ze de aarde zien vanuit de ruimte verandert dat hoe ze naar het leven kijken. Opeens dringt tot hen door wat tot dan toe alleen maar kennis was: de aarde is een kwetsbare, blauwe bol. Piepklein en levend, zwevend in een eindeloze, donkere en levenloze ruimte. Vanuit die afstand is het dagelijkse gekrioel op de grond niet zichtbaar. Ook de grenzen tussen landen zie je niet, de scheidslijnen waar oorlogen om gevoerd worden. De astronaut in zijn ruimtevaartuig ziet in één oogopslag het geheim waaraan hij zelf toebehoort. Dit is ons leven. Het geheim zien betekent weten dat je zelf het geheim bent, en dat er betekenis is. In de blik van het overview-effect wordt een sluier weggetrokken, even. Je bent het geheim, er is betekenis. En als we deze aarde willen behouden zal het van ons afhangen. Of niet? Misschien kan ook een jaarverslag iets van een overview-effect hebben. We zijn het hele jaar druk geweest met het gekrioel: de dingen die we moeten doen en hoe we die het beste kunnen doen. Ook bij Moria was er sprake van minder geld en inkrimping. Dus was het motto: wat moeten we doen en hoe doen we het, als we moeten roeien met de riemen die we hebben? De riemen zijn korter geworden, komen we er nog wel mee vooruit? Kunnen we nog vaart maken? Er zijn best zaken bij gekomen, vooral bijzaken. Het is niet eenvoudig om het werk eenvoudig te houden. Je zou zo maar kunnen vergeten waarom we het doen, wat de essentie van het verhaal van Moria is.
Foto boven: André Stuart tijdens de viering van het 20-jarig bestaan van Moria, november 2014.
Ik herinner me het begin. Frater Henk Wienk, drie medewerkers en enkele zusters wachtten op de eerste vijf bewoners. Er was geen methodiek, geen dagprogramma, geen werkplaats. Eigenlijk wisten we niet waaraan we begonnen. We kunnen het ons nauwelijks nog voorstellen, na alle slagen van professionalisering die we sindsdien hebben doorgemaakt. En toch lag de kern van Moria er toen al. Hier draaide het toen om en nu nog: dat jonge mannen merken dat ze waardevol zijn en welkom zijn. Dat we ze willen zien, dat ze zichzelf (weer) leren zien, dat ze hoop hebben. In het gekrioel van alledag kun je de kern uit het oog verliezen. We moeten ruimte maken om er aandacht aan te besteden. Want deze kern is waar alles om draait, waar we van zijn: iets van een geheim, waar je soms stil van wordt.
‘Een geheim waar je soms stil van wordt’
‘Als je vrijkomt begint het pas’ De financiële en bureaucratische wereld spreekt een taal die maar weinig mensen goed verstaan. Veel van de bewoners van Moria verdwalen erin. En dat is lastig, want ze hebben vrijwel allemaal schulden. Simone Witsenhuijsen helpt daarbij. Simone Witsenhuijsen werkt voor Het Inter-lokaal, dat ‘materiële dienstverlening’ biedt in Nijmegen. ‘We bieden bijvoorbeeld kwetsbare mensen een voorzieningencheck om niet-gebruik tegen te gaan.’ Financieel deskundige is ze, maar misschien eerder nog vertaler. ‘Ik snap cijfers heel snel en ik houd van mensen’, zegt ze. Dat is klare taal, voor haar even begrijpelijk als woorden als ‘langdurige leun- en steuncontracten’, ‘stabilisatietrajecten’ en ‘ontnemingsmaatregelen’. Simone is twee halve dagen per week bij Moria in huis en werkt nog een aantal uren ambulant, ‘vooral per whatsapp’. Op dinsdagmiddag staat de deur van de fraaie spreekkamer in de Moriavilla open voor alle bewoners die haar even nodig hebben. ‘Voor lopende zaken of als ze onbegrijpelijke post hebben gekregen.’ Op vrijdagochtend doet ze de financiële administratie van alle Moriabewoners.
geld innen dat met crimineel gedrag is verdiend. Daarnaast zijn er vaak schulden bij woningcorporaties, zorgverzekeraars, webwinkels, telecombedrijven enzovoorts. ‘De eerste vijf jaar na je veroordeling kom je niet in aanmerking voor schuldhulpverlening’, zegt Simone, ‘en het geld dat het CJIB int wordt nooit kwijtgescholden. Sinds 1 januari geldt dat laatste overigens niet meer voor verkeersboetes. Maar bij elkaar kan dat een molensteen om je nek zijn, die het moeilijk maakt om iets nieuws op te bouwen. Met schulden tussen de twee en twintigduizend euro en een inkomen uit een klein baantje of de bijstand duurt het vele jaren voor je weer echt een schone lei hebt.’ ‘Wat ik doe is alles in kaart brengen en daarna met zoveel mogelijk schuldeisers betalingsregelingen treffen. Al is het maar een tientje per maand: dat geeft rust. Bijzonder lastig is het bij zorgverzekeraars: wanbetalers krijgen dertig procent boete bovenop hun premie, en dan moeten ze hun schuld nog afbetalen ook. Dat is niet te doen. Afhankelijk van de hoogte van de schuld kunnen we ech-
ter afspraken maken waardoor de boete vervalt en de schuld sneller afgelost is.’ De jongemannen die bij Moria wonen betalen relatief weinig voor hun huisvesting. Als ze in Moria Buiten komen en hun eigen woonruimte hebben, zijn hun vaste lasten hoger. Veel aflossen is dan helemaal onhaalbaar, zegt Simone, vooral omdat hun vrijheid dan groter is. Wat haar opvalt aan de Moria-bewoners is hun bereidwilligheid. ‘Bijna iedereen die hier komt zegt: ik wil zo snel mogelijk van mijn schulden af. Ze willen echt een nieuwe start. Verder zijn ze niet heel anders dan mijn andere cliënten. Het zijn vooral jongens die pech hebben gehad of verkeerde keuzes hebben gemaakt.’ De tijd in de gevangenis is een deel van de straf, weet Simone Witsenhuijsen nu. ‘In zekere zin begint het daarna pas’, zegt ze. ‘De meeste jongens moeten nog vele jaren leven met een piepklein budget en met ingewikkelde en soms lastige instanties. Je komt in deze samenleving heel gemakkelijk aan de verkeerde kant terecht, maar het is heel moeilijk om weer naar de goede kant terug te komen.’
Stichting Moria werkte eerder samen met Cardan, die budgetbeheer deed. Toen bleek dat er ook schuldhulpverlening nodig was, lag het voor de hand om met Het Inter-lokaal te gaan werken. Vrijwel alle jongemannen die uit detentie komen hebben schulden. In ieder geval bij het CJIB, dat behalve verkeersboetes ook schadevergoedingen voor slachtoffers int en ontnemingsmaatregelen uitvoert:
Op dinsdagmiddag staat de deur van de fraaie spreekkamer open voor alle bewoners met financiële vragen.
Nieuwsbrief
Juni 2016 3
2015: DE CIJFERS EN HET VERHAAL
‘Zelfsturend worden in een rijdende trein’ 2015 was voor Moria het eerste jaar zonder subsidies van religieuzen en het eerste jaar waarin het nieuwe zorgregime inging. Dat betekende veel stuurmanskunst voor het ingekrompen team, vertellen Jan Wassink en Maaike Jansen. ‘We willen ondanks alles onszelf blijven.’ Wie Moria langer volgt, ziet dat de organisatie zich constant moet aanpassen aan sterk veranderende omstandigheden. Het Nederlandse zorglandschap wordt om de haverklap op de schop genomen. Bovendien was 2015 voor Moria, kort na de grootse viering van de 20e verjaardag, het eerste jaar waarin de stichting financieel los was van de fraters Maristen, de zusters van Julie Postel en de fraters van Utrecht. Zij hadden in vijf jaar tijd hun subsidie afgebouwd. De giften die Moria nog steeds krijgt – onder meer van lezers van deze nieuwsbrief, waarvoor hartelijk dank – worden niet gebruikt voor de normale exploitatie, maar voor extra’s,
DE CIJFERS
In 2015 beschikte Moria over 19 bedden. Bezettingspercentages Totale bezetting Bezetting justitiële plaatsen (14 kamers) Bezetting WMO Kwantitatieve resultaten Aanmelding, intake instroom Aantal aanmeldingen Waarvan aangenomen Justitiële plaatsingen WMO Bepaling Jeugdhulp Justitiële titels Voorwaardelijke Invrijheidstelling (VI) Voorwaardelijke Veroordeling (VV) Artikel 43.3 Pbw
4 Nieuwsbrief
Juni 2016
zoals begeleiding van jongens voor wie Moria geen geld (meer)krijgt.
Personeel Het financiële afscheid van de congregaties had Moria jaren kunnen voorbereiden. Dat gold echter niet voor de zorgvernieuwing die per 1 januari 2015 inging. Moria kon goede afspraken maken met de gemeente Nijmegen en met justitie en er werden een paar kamers extra in het huis gemaakt. Niettemin moest het team inkrimpen. Moria werkt nu met zeven persoonlijk begeleiders, een directeur, een secretarieel medewerkster, drie nachtwachten en een conciërge. Daarnaast zijn er vier stagiairs van sociale opleidingen en twee sportstagiairs. ‘Jonge mensen die werk overnemen, maar ook begeleiding nodig hebben’, vertelt Jan Wassink. Hij werd in 2015 van teamleider weer persoonlijk begeleider. Maaike Jansen was een van de mensen die stopte, maar ze is nog wekelijks in de villa te vinden. Haar gezondheid verslechterde, daarom kwam afvloeien als geroepen. ‘Maar ik ben hier zo graag’, vertelt ze. ‘Na veertien jaar betrokkenheid kan ik nu heel ontspannen helpen met een aantal administratieve zaken, contacten met toezichthouders, assistentie van collega’s.’
Schorsing preventieve hechtenis Penitentiair programma (PP) Waarvan ingestroomd in 2015 (inclusief intake 2014) 84% 94% 64%
74 19 13 5 1
3 9 5
Bezetting, instroom en uitstroom Bewoners Instroom Uitstroom 1-1-2015 in 2015 in 2015 15 24 21
1 9 24
Bewoners 31-12-2015 18
Reden uitstroom bewoners Naar Moria Buiten Penitentiair Programma succesvol afgesloten Doorstroom andere vorm van zorg Liever zelfstandig Niet begeleidbaar Psychiatrische problematiek Problematisch middelengebruik Overtreding justitiële voorwaarden Recidive
4 1 2 4 4 1 1 3 1
De inkrimping was ook voor Conny Stuart, Moria-medewerker van het eerste uur, een goed moment om na twintig jaar iets anders te gaan doen. Daarnaast vertrokken later in het jaar gewaardeerde krachten als Margo Valks, Sjors Coolen en Barry van den Heuvel. ‘Samen met directeur André Stuart hebben we hard gewerkt om een zelfsturend team te worden’, vertelt Jan Wassink. ‘Dat is heel goed gegaan, maar we doen dat in een rijdende trein. Het werk gaat door en de werkdruk is groot.’
Maaike Jansen
Jan Wassink
Kwaliteitssysteem Hard werken voor jonge bewoners is één ding, hard moeten werken vanwege de registratiedruk is iets anders. Moria moet vanwege de HKZ (Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector) de begeleiding in kaart brengen. ‘Daar is niks mis mee’, zegt Maaike Jansen, ‘maar de jas van het systeem is te groot. Die is gemaakt voor grote organisaties, niet voor onze maat. En als dan de administratiekracht ook nog lang door ziekte uitgeschakeld is, wordt het echt een last in plaats van een hulp.’ ‘De HKZ vindt het prima als je aanpassingen doet’, zegt Jan. ‘Maar dat moet je wel zelf opzetten en aanvragen. De tijd en de kennis om dat te doen hadden we in 2015 niet.’ Voor de begeleiding van de jonge mannen is het ook belangrijk dat teamleden tijd hebben om samen op te trekken. Samen eten, kletsen, sporten, werken in huis: daar gebeurt vaak meer dan in een gesprek aan tafel. Moria heeft veel jongens met meervoudige problematiek, vaak een combinatie van leer- en gedragsproblemen, trauma’s, verslaving, schulden enzovoorts. In 2015 kwamen er ook jonge bewoners in de villa vanuit de Kinderbescherming. Het zijn
Bezetting residentiële fase (in huis – ‘Moria Binnen’) Aantal bewoners Bewoners met justitiële titel Bewoners op vrijwillige basis WMO
39 27 3
Bezetting fase van individueel wonen (Moria Buiten) Aantal bewoners
14
Kwalitatieve resultaten Werk en scholing Arbeids- en scholingassesment (beoordeling kwaliteiten en competenties) Een betaalde baan verworven
28 2
jongens die (nog) geen veroordeling hebben voor crimineel gedrag, maar die wel op weg geholpen moeten worden. ‘Vroeger was het doel van onze begeleiding zelfstandigheid’, zegt Jan. ‘Nu hebben we meer jongens die altijd een vorm van begeleiding nodig zullen hebben. Moria Buiten, de begeleiding buitenshuis, was altijd een beloning. Nu is het soms noodzaak om een jongen buitenshuis te plaatsen.’ Dat de groep bewoners groter wordt en de problematiek complexer, zorgt natuurlijk voor conflicten. ‘Die willen we ook’, zegt Jan, ‘want conflicten geven kansen om te oefenen met sociaal gedrag. Maar als het te vaak gebeurt of jongens begrijpen elkaar niet, dan wordt het lastiger.’
Krenten Ondanks het harde werken zijn er gelukkig ook veel krenten in de pap, zo blijkt. ‘Dit mooie huis blijft bijzonder’, zegt Maaike, ‘en dat het ons bezit is. Wat een rijkdom!’ En Jan voegt daaraan toe: ‘Als team blijven we toch de kracht hebben om de identiteit van Moria overeind te houden. We blijven jongens welkom heten die op veel plekken ongewenst zijn, en we blijven jongens zien opbloeien. Dat is natuurlijk het allermooiste.’
Werkervaringsplaats of stage verworven VCA-basis diploma behaald Rijbewijs behaald Budgetbeheer Schuldsanering (wettelijk) Begeleiding bij zelfstandig wonen Begeleiding bij contacten met familie Begeleiding bij contact met justitiële instellingen zoals reclassering Doorverwijzingen Kairos Iriszorg
10 4 1 43 2 14 10 27
10 5
Succesvolle afronding fase individueel wonen (‘Moria Buiten’) Aantal bewoners 2
Nieuwsbrief
Juni 2016 5
Dit klopt niet Begin februari was er nog hoop dat Pekar Shaban (25) in Nederland zou kunnen blijven en niet uitgezet zou worden naar Irak. Maar het liep allemaal anders. Pekar was een rolmodel bij Moria: een jongeman die na twee veroordelingen echt een nieuwe start wilde maken en die met vallen en opstaan, met veel plezier en hard werken in twee jaar zijn leven op poten kreeg: met een eigen huisje, een verlenging van een baan als kok, een sterke band met zijn familie en goede schoolresultaten. Er bleef ook steeds de dreiging hangen van een uitzetting. Want Pekar mocht dan volledig geresocialiseerd zijn, met een pluim van de reclassering; hij mocht dan zijn hele gezin in Nederland hebben
wonen, door zijn delicten kon hij ongewenst vreemdeling worden verklaard en uitgezet worden. Half februari gebeurde het ongelofelijke. Ondanks inzet van advocaat, familie, werkgever Hotel Credible, Moria en zijn persoonlijk begeleider Daniela van Es, ondanks alle geld en moeite die zowel de staat als Pekar zelf in zijn rehabilitatie investeerde, werd hij uitgezet naar een land dat hij als negenjarig jongetje verliet, op vlucht voor oorlog die hem nare herinneringen bezorgde. Oorlog die ook nu vlakbij de autonome Koerdische regio van Irak voor veel angst en onrust zorgt. Pekar woont nu in Suleimaniya. De laatste berichten zijn dat hij wat hulp krijgt van kennissen van zijn familie, maar de situatie in het land is zo chaotisch dat zijn papieren nog niet in orde waren. Moria beschouwt Pekar nu als de verste bewoner van Moria Buiten. Zo lang we kunnen blijven we verbonden. Er loopt een procedure bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In de sociale media, het NRC Handelsblad en De Gelderlander verschenen berichten over dit onrecht. Directeur André Stuart: ‘Hier is geen sprake van gerechtigheid, want dat
Pekar Shaban in de keuken van Hotel Credible in Nijmegen, waar hij een baan had.
moet kloppen en dit klopt niet. Pekars gedwongen vertrek slaat een gat. Soms hoop je dat “mensen van goede wil” nog iets kunnen uitrichten en dat een enkeling niet wordt opgeofferd voor stoere principes van recht en gerechtigheid. Toch lijkt dat hier te zijn gebeurd.’
Winnen kan op veel manieren Voetbal maakt bij veel mannen wat los, ook bij de bewoners van Moria. Sinds jaar en dag spelen bewoners en minstens twee begeleiders elke dinsdagavond zaalvoetbal. Persoonlijk begeleider Said Tahri is een van de enthousiasten. ‘Het geinen en plagen begint vaak al bij de middagpauze’, vertelt hij. ‘’s Avonds na de
6 Nieuwsbrief
Juni 2016
maaltijd gaan we met elkaar naar het zaaltje. Daar krijgen de jongens de ruimte om helemaal op te gaan in het spel. Zo kunnen ze de stress en de problemen van de dag even vergeten. Maar ze kunnen er ook oefenen met wat ze in het dagelijks leven onder de knie moeten krijgen. Even uit het veld stappen bijvoorbeeld, in plaats van boos te worden.’
Afgelopen najaar organiseerden de bewoners van Stichting Moria voor het eerst het jaarlijkse voetbaltoernooi voor teams van mensen van verschillende sociale instellingen in de regio. Vijf studenten sporteducatie van de HAN waren daarbij betrokken. Said: ‘Voor ons is het toernooi een kans om sportief bezig te zijn, maar ook om bewoners contact te laten maken met instanties waar ze mee
‘Leven als een normaal mens’ ‘Noem me maar Muchacho’, zegt hij met een grote grijns. Hij is 28 jaar, een Marokkaanse stoffeerder uit Amsterdam, die sinds 12 augustus bij Moria woont. ‘Als je vastzit, droom je hiervan’, zegt hij. ‘Je weet toch? Alles is hier mooi: het huis, de tuin, het bos. Daar werd ik in het begin wel vrolijk van. Maar zoals het met alles gaat: het went, dat zie ik ook bij andere jongens gebeuren. Dan komen de zorgen en ga je klagen.’ De datum dat zijn enkelband af mocht weet hij nog even precies als de dag dat hij aankwam in Moria. ‘15 januari, dat vergeet je niet. Ik dacht: het gaat goed komen. Ik zou gaan voetballen bij de Trekvogels, de vereniging hier vlakbij. Ik had werk bij een klein parketbedrijf. Structuur heb ik nodig: ik kon lekker werken overdag, ’s avonds en op zaterdag voetballen, en als ik vrij ben lekker koken.’ Maar het liep anders. ‘Zo gaat dat, je weet toch? Op 4 januari raakte mijn knie ontwricht en twee weken later opnieuw, en terwijl ik viel ging ook mijn arm uit de kom, dat is een zwakke plek. In het bedrijfje waar ik werkte – ze waren echt tevreden over me, hoor – moest een zwager een plek krijgen. En familie gaat voor, natuurlijk. Opeens was ik alles weer kwijt.’ Niks doen is niet goed voor hem. ‘Dan word ik rusteloos, chagrijnig, misselijk. Er zijn hier meer jongens die echt wat willen, dat is goed voor me. Als ik met allemaal kleine mensen word omringd, ga ik zelf ook minder doen.’ Zo ging hij destijds ook de fout in, toen zijn baas failliet ging. ‘Ik bleef maar werkeloos en raakte door mijn spaargeld heen. Toen heb ik met een andere malloot een overval gedaan.’ Het wachten is nu op een uitzendbureau, want hij wil aan de slag – en zijn familie laten zien dat het anders kan. ‘Ik ben de jongste van twaalf kinderen. Mijn familie was wel pissig toen ik het verkeerde pad op ging, maar hoe lang blijf je pissig?
te maken hebben gehad of nog mee te maken krijgen.’ De afgelopen jaren was het team van Moria steevast nummer één van het toernooi, door hun jeugdigheid en door de wekelijkse trainingen. Dit jaar won echter een ander team. Maar winnen kan op veel manieren. ‘Onze bewoners verzetten veel werk voor de organisatie van het toernooi in de Jan Massinkhal in Nijmegen’,
Toen ik na negentien maanden uit detentie kwam stonden mijn broers ook met tranen in de ogen. Zonder hen was ik niets.’ Toch wil hij niet terug naar Amsterdam. ‘Ik heb er een netwerk, want ik heb er goed gewerkt. Maar ik heb er ook een netwerk dat ik liever niet meer tegenkom. Ik moet opnieuw beginnen, en dat is buiten de Randstad niet zo gemakkelijk met een Marokkaanse naam.’ Het liefst wil hij weer tapijt en laminaat leggen. Hij wordt enthousiast als hij vertelt over hoe je het beste en het snelste een trap stoffeert. En over de contacten met mensen. ‘Wat moet ik op een kantoor? Ik kwam bij allerlei mensen thuis: rijke en gewone, oude en jonge, Hollandse en joodse en alles. Daar ben ik wijzer geworden.’ Leven als een normaal mens, dat wil hij. ‘Met structuur, lekker rustig. Een simpel leven, al heb ik dat zelf moeilijk gemaakt. Maar het komt goed met deze Marokkaan, echt. Je weet toch?’
vertelt Said. ‘Van het regelen van de consumpties en het maken van lunchpakketten tot het verzorgen van de prijzen voor de beste drie teams en voor het sportiefste team.’ Wat Moria betreft is organisatie van het toernooi voor herhaling vatbaar. ‘Al willen we volgende keer wel weer gewoon de beker pakken.’
Nieuwsbrief
Juni 2016 7
Stichting Moria Louiseweg 12 6523 NB Nijmegen T: 024 329 76 80 F: 024 329 76 89 E:
[email protected] W: www.stichtingmoria.nl www.werkenaanvrijheid.nu Tw: http://twitter.com/stichtingmoria Fb: https://www.facebook.com/stichtingmoria IBAN: NL27 RABO 0135 8953 08
Stichting Moria ziet (ex-)gedetineerde jongvolwassenen met andere ogen. Door opvang, begeleiding en voorlichting wil Moria met én voor hen werken aan een nieuw toekomstperspectief. Moria is erkend door het Ministerie van Veiligheid en Justitie. De Stichting is een initiatief van de Fraters Maristen, de Zusters van Julie Postel en de Fraters van Utrecht, en wordt financieel en moreel ondersteund door congregaties, fondsen en 2000 particuliere donateurs.
Colofon | Uitgave: Stichting Moria, jaargang 10, nummer 1 | Eindredactie: Arjan Broers Ontwerp en opmaak: Nicolet Pennekamp, gloedcommunicatie, Nijmegen | Druk: Van Eck & Oosterink, Dodewaard
