Nieuwsbrief Belevingsgerichte zorg, Regio Amsterdam e.o. – 2e jaargang - nummer 3 – januari 2014 Beste collega’s, begeleiders, kartrekkers, zorgcoaches, familie en belangenbehartigers en geinteresseerden in BGZ Het eerste echte projectjaar is een feit. In alle zes pilots zijn we van start gegaan met de implementatie van de methode Belevingsgericht werken. Gebruikmakend van dat wat er al is en in samenspraak met de locaties die aanpassingen aanbrengen die nodig zijn om het soepel te laten verlopen, om recht te doen aan de doelgroep Oud, om de veranderingen in het primaire proces op te vangen. Want dat is wel wat we ervaren hebben de afgelopen periode. Je kunt niet gewoon recht toe recht aan de instrumenten introduceren. Je zult rekening moeten houden met de situatie in de betreffende locatie, met gebeurtenissen waarop je geen directe invloed kunt uitoefenen, met verschil in tempo tussen locaties. En werken met de methodiek Belevingsgerichte zorg maakt dat er meer oog komt voor specifieke vragen van de doelgroep Oud. Daarom zijn we blij dat we betrokken zijn bij de werkgroep Doelgroep Oud, waar bijvoorbeeld vragen over gezondheid, ouder worden, vrijwilligersbeleid en dementie aan de orde komen. Het betekent een verdieping van onze activiteiten die we niet zouden willen missen. Afra Groen en Elke Weidner1, projectleiding BGZ Waarom ook weer (3) Belevingsgerichte zorg helpt begeleiders om zich in de belevingswereld van de oude(re) cliënt te verdiepen en af te stemmen op zijn gevoelens en zijn behoeften. Het betekent dat begeleiders op een andere manier over de te bieden ondersteuning en/ of zorg gaan nadenken en praten. Ze kijken meer bewust dan anders naar positieve contactmomenten met de cliënt en delen deze ervaringen met elkaar. Ze laten de cliënt veel ervaringen opdoen die de beleving van ‘ een fijne oude dag’ verhogen. Met deze bagage treden ze ook de familieleden, vrijwilligers en belangenbehartigers tegemoet wat er voor zorgt dat gemeenschappelijk een meer compleet beeld groeit van de cliënt; 1
Elke is tijdelijk ook waarnemend ontwikkelmanager Oud, op landelijk niveau.
Voor de client ontstaat daarmee veiligheid, wordt er meer warmte ervaren. Het is een goede zaak dat familie, vrijwilligers en team naar elkaar toe groeien in de zorg voor de clienten en elkaar zo beter vinden (zie ook onder kopje studiedagen Doelgroep Oud). Het past bij de visie van Philadelphia en bij de gewijzigde economische omstandigheden. Belevingsgerichte zorg wordt vorm gegeven door - belevingsgerichte instrumenten (observatieformulier, karakteristiek afspraken/zorgkaart) ; - gerichte scholing (o.a. belevingswereld en de levensgeschiedenis van de oude(re) cliënt (levensboek), belevingswereld van de begeleider, (contact maken) en - een communicatieve praktijk (belevingsgerichte bewonersberaad, intervisie, moreel beraad). Alle aspecten komen in het project aan de orde. Deze nieuwsbrief heeft aandacht voor de voorbereidingsfase middels de verandergroep, voor de implementatiefase middels scholing, voor de aanpassingen van de bestaande praktijk en de initiatieven die ontstaan binnen de locaties wanneer de implementatie eenmaal gestart is. De komende activititeiten worden aangekondigd. Ook gaan we in op de context waarbinnen het project plaats vindt. De verandercommissie Elke locatie heeft een verandercommissie die met de eerder verzamelde verbeterpunten aan de slag gaat. We doen dit zo omdat we het belangrijk vinden dat de basissituatie er een is waar ’ruimte’ wordt ervaren voor verandering. Is dat niet zo of onvoldoende dat er dan ruimte gemaakt wordt, door verbeteringen aan te brengen. Er zijn mooie voorbeelden van verbeteringen: - Voor elke client op Westhove en Anfieldroad is een fotolijstje gemaakt met een foto van zichzelf, de persoonlijk begeleider en de coordinerend begeleider. Dat helpt bij momenten
-
-
-
-
van vergeetachtigheid. Het is vervolgens aan degene op de foto om het voor de client ook tot iets levends te maken2; In de 3e Oosterstraat is er meer aandacht gekomen voor de ADL, vanuit het besef dat bestaande vaardigheden van clienten met het ouder worden kunnen verminderen. Er zijn nu vaste momenten in de week waarop er extra wordt opgelet. Er is per halfjaar meer aandacht voor de mondhygiene, ook voor clienten met een kunstgebit. Er zijn vaste momenten afgesproken waarbij de tandenborstels worden verfrist; In de Luifel komt een nieuwe deurbel met camera, zodat wanneer je als begeleider in de huiskamer bezig bent je niet alles in de steek hoeft te laten omdat de bel gaat; In het Trefpunt hebben grote veranderingen in het team plaatsgevonden, nadat bleek dat in de huidige samenstelling het niet mogelijk was om met het project te starten; In de locatie Dom H. van der Laan gaat de roosterproblematiek nu alle aandacht krijgen; Op Anfieldroad is het rooster per dag zichtbaar op een whitebord, met steeds een fotootje van degene die dienst heeft 3
De komende periode zijn de volgende veranderbijeenkomsten gepland: 13 januari De Luifel 30 januari Anfieldroad 03 februari Westhove 05 februari 3e Oosterstraat Kartrekkers Een speciale rol binnen de locaties is weggelegd voor de kartrekkers. Over het uitwisselen van ervaringen, het bespreken van knelpunten, is halfjaarlijks overleg met de projectleiding. Het eerst volgende overleg is gepland donderdag 16 januari 2014. Op de agenda staan : - de ervaring met de training van het IMOZ - de afstemming tussen woonlocatie en dagbesteding, wanneer beide van Philadelphia; - het ECD en BGZ - wat gebeurt er binnen de locatie, hoe vul je je rol in.
De kartrekkers volgen een eigen training, verzorgd door het IMOZ. In 2013 zijn drie trainingsdagen geweest, in 2014 volgen er nog drie: Vrijdag 17 januari,vrijdag 7 februari, vrijdag 14 maart Behandeld wordt het boekje ‘De magie van de bewonersbespreking’ van Peter Hoveling (de trainer) en Cora van der Kooij4. Een aantal zorgcoaches beschikken inmiddels ook over het boekje. De kartrekkers zijn: Melanie Resink en Lidy van Daele - Westhove Samantha van Vlierden – Dom H. van der Laan Judith Berghuis en Melissa Andriesse – ’t Trefpunt Nynke Atsma – de Luifel Monique Klepper – Anfieldroad. Marcia van Scheppingen en Remco Rozema – 3e Oosterstraat ‘Rugzak vullen’ De meeste begeleiders zijn geschoold in de basisuitgangspunten van de nieuwe methodiek. In dit eerste gedeelte is in de studiedagen aan de orde gekomen: mensbeeld en belevingswereld van de client; belevingsgerichte methodiek; contact maken en zoekend reageren en de belevingswereld van de begeleider. 1e deel Westhove 3e Oosterstr. D.H.v.d.Laan Trefpunt De Luifel AFR
De trainers zijn, naast Afra Groen, Elke Weidner voor de Amsterdamse locaties en Karen van de Weijer voor de Gooise locaties. De laatste twee zijn opgeleid door het IMOZ en dus ‘bevoegd’. Het tweede gedeelte van de training vangt aan in het tweede half jaar van 2014. De data zijn nog niet bekend. Wel de onderwerpen: -
4
2 3
In BGZ termen: visualisering en realiteitsorientatie Idem als bij voetnoot 1.
1e dag 2e dag 3e dag geweest geweest – 23.01.14 geweest geweest - 14.01.14 geweest 10.01.14 – 14.02.14 geweest 28.01.14 – 26.02.14 geweest geweest - 12.02.14 geweest geweest - geweest
Seksualiteit en BGZ Moreel Beraad en BGZ Palliatieve zorg en BGZ
‘De magie van de bewonersbespreking’, Haal meer uit je team met het zorginhoudelijk teamgesprek!, Peter Hoveling en Cora van der Kooij, uitg. Zorgtalentproducties, Apeldoorn. ISBN 978-90-809165-00, 2013
Het betreft een verdieping van de stof, vanuit het perspectief van de Belevingsgerichte uitgangspunten en de ouder wordende client. Bijzonder is de aandacht voor het moreel beraad. Een moreel beraad is een geleide discussie over een ethische kwestie. Over de verschillende waarden die daarbij aan de orde (kunnen) zijn. Wat betekent het om, naast een methodische en organisatorische bril, vanuit moreel oogpunt naar je werk te kijken. Wij denken dat de zorg voor ouderen bijzondere vragen met zich meebrengt voor de begeleider en dat het belangrijk is daarbij stil te staan. Je meer verdiepen in de client maakt de afstand kleiner en laat dieper de eventuele dilemma’s voelen. ECD In 2013 is hard gewerkt aan het elektronische cliëntendossier (ECD). Teamleden zijn inmiddels getraind en hebben veel werk verzet om bestaande informatie om te zetten. Iedereen wordt steeds vaardiger in deze digitale werkwijze. Vanaf de zomer is met een verfijning van ECD begonnen: plateau 2 werd gebouwd. Hiertoe behoren ook Instrumenten die tot specifieke methodieken behoren. Tot een van de methodieken behoort Belevingsgerichte zorg. Twee instrumenten, de ‘observatielijst’ voor nieuwe cliënten en de ‘karakteristiek’ worden in het ECD opgenomen. Die locaties die al gewend zijn met het werken met de karakteristiek en het gedachtengoed van belevingsgerichte zorg kennen, krijgen in het voorjaar 2014 een vervroegde training zodat zij er digitaal mee aan de slag kunnen. De werkwijze – de karakteristiek bespreken in het beraad- blijft ongewijzigd. Training EDC, 20 januari 13 februari 18 februari 18 februari
plateau 2 : Westhove en 3e Oosterstraat Dom H. van der Laan De Luifel en AFR Trefpunt
Landelijke aandacht - Eerder schreven we dat het Amsterdamse initiatief de aandacht had getrokken van het hoofdkantoor en dat de projectleiding is gevraagd een notitie te schrijven voor een landelijke implementatie. Inmiddels heeft de Raad van Bestuur besloten de methodiek van Belevingsgericht werken te beschouwen als dé methodiek voor de Doelgroep Oud. Wat dat gaat betekenen weten we nog niet. De ervaringen van de pilot in Amsterdam zijn nog
niet compleet. Ondertussen is het Leerhuis, Trieneke Santing, bezig met het schrijven van een trainershandleiding BGZ. In samenspraak met Elina Geuijnk, expertisecentrum, Karin Kuiers, regio Noord-West, Karen van de Weijer, trainer regio Amsterdam e.o. en Elke en Afra, projectleiding. Er wordt een inventarisatie gemaakt van de binnen Philadelphia beschikbare bevoegde trainers. Regionale aandacht Regiodirecteur Rob van de Beek en hoofd Kwaliteit en Zorg Linda Lolkes de Beer hebben afgelopen najaar zelf meegemaakt hoe een belevingsgericht beraad verloopt. Ze kwamen op bezoek bij Westhove en de 3e Oosterstraat. We proeven enthousiasme! Aandacht Gedragsdeskundigen Ouderen Vrijdag 27 september 2013 organiseerde het Netwerk Gedragsdeskundigen Ouderen, het NGO, het congres “U bevindt zich hier”. De projectleiding en extern deskundige Cora van der Kooij hebben daar een workshop verzorgd over opzet en werkwijze van het project in Amsterdam. Er was veel belangstelling van andere organisaties! ( zie ook Kennisplein Gehandicaptensector)
Bezoek aan Geertje Smit, locatiemanager Haverweg 57, Rheden
Geertje Smit is binnen Philadelphia wel een pionier te noemen, als het gaat om Belevingsgericht werken. Al in 1994 startte men in de locatie in Brummen, waar zij toen werkte, met de basiscursus bij het IMOZ5 Zij herinnert zich nog dat toen ook begeleiders van de Luifel uit Amsterdam hierbij betrokken waren. Voor Geertje sluit de methodiek belevingsgericht zorgen bij uitstek aan bij de visie van Philadelphia en dan met name voor ouderen: De Haverweg is een locatie voor intensieve zorg voor ouderen en wat zij ziet is dat het steeds moeilijker wordt, bij het ouder worden, voor cliënten om zich te uiten, om begrepen te worden en voor begeleiders om te begrijpen wat cliënten belangrijk vinden en fijn vinden. Het is haar ervaring dat de kennis soms wel wegzakt bij teams, om dat te voorkomen vraagt betrokkenheid van de locatiemanager, die moet er kennis van hebben, in de methodiek thuis zijn en er ook zelf belang aan hechten. De borging van de methodiek is wat haar betreft een belangrijk aandachtspunt, je bent er niet met de cursus en maandelijks belevingsgericht beraad. We hebben gesproken over manieren van borging, bij het cluster intensief is de borging van de zgn. bekwaamheidseisen goed geregeld, maar hoe doen we dat met de borging van methodieken ? Ideeën zijn er wel: - Een geregelde audit bij elkaar , of wel ‘gluren bij de buren’; - Geregelde intervisie voor de CB’ers; - Rol van de zorgcoach hierbij; - Rol van het hoofd Zorg en Kwaliteit; - De wijze waarop in het ECD wordt gerapporteerd, deze wordt nu , voor deze doelgroep, als te ontwikkelgericht ervaren; - Training ook van de locatiemanagers, waarin interne ‘ deskundigen’ een rol kunnen spelen. Het was goed te merken dat dezelfde vragen die bij zorg en wonen aan de orde zijn, ook bij cluster intensief spelen. Het betekent ook dat er nog e.e.a. te ontwikkelen is. Waar Geertje ons op wees is dat in het Belevingsgerichte Beraad ook steeds de vraag aan de orde moet komen : wat beleef jij eraan, als
begeleider. Het gaat in de opzet tenslotte om de cliënt én de begeleider. Reminisceren met ouderen. Wanneer je je een beetje in de methodiek van de Belevingsgerichte zorg verdiept kom je dit begrip al gauw tegen. Het betekent ouderen bewust en structureel stimuleren om herinneringen op te roepen uit hun verleden. Maar vooral betekent het ook ‘met plezier terugdenkend’. Oudere cliënten vinden het vaak plezierig om over vroeger te praten, om herinneringen op te halen en begeleiders weten dit vaak ook : Op het congres ‘Kleinschalig zorgen voor ouderen’.’ Met een warm hart voor de bewoner’, ‘de beleving van de bewoner centraal’, 26.09.13, hield prof.dr. Hans Marcel Becker, voormalig voorzitter van de Raad van Bestuur bij de Stichting Humanitas een inspirerend verhaal . Zijn drijfveer was steeds geweest om het leuk te maken voor de cliënten, dat waren echt z’n woorden! En daarvoor is, naast veel meer, binnen de organisatie voor ouderenzorg in Rotterdam een ‘herinneringsmuseum6’ opgericht. Vol met voorwerpen , en dus herinneringen uit het verleden, van de oudere cliënten die daar woonden. Terug naar Toen Wanneer je hierover met cliënten in gesprek gaat komen er vaak verassende herinneringen boven , maar hoe doe je dat, hoe pak je dit aan: Er zijn twee boeken die je daar bij kunnen helpen en ze heten, hoe toepasselijk ‘Terug naar toen’7, Deel 1 gaat over herinneringen van ouderen geboren in de periode 1920-1935 Deel II gaat over herinneringen van ouderen geboren in de periode 1935 – 1950. Het boek is met z’n verhalen al erg leuk om zelf te lezen. Je eigen herinneringen komen boven,
6
Verboden af te blijven! Auteur: Hans Marcel Becker , ISBN 13 Korte samenvatting : Het herinneringsmuseum is een plaats waar de oudere mens zich thuis voelt en ervaart mee te tellen als mens. Herinneringsmusea stimuleren herinneringen en leveren eigenwaarde en stof tot gesprek voor ouderen, hun familie en hun verzorgers. De auteur verwoordt in deel II zijn unieke en tot nadenken zettende op geluk gerichte Humanistische zorgfilosofi e. Deze verheldert keer op keer waarom een op ja-cultuur gefundeerde eigen regie, alsmede de eigen activiteit (use it or lose it) en het menselijk functioneren in groepen (extended family) de belangrijkste ingrediënten zijn voor een gelukkige oude dag. Het boek geeft richtlijnen voor zorgprofessionals, leraren en zelfs restaurantmanagers. 7
5
het IMOZ, met dezelfde trainer Peter Hoveling, verzorgt nu weer de cursus voor de kartrekkers en heeft de trainers Elke en Karen, die nu de basiscursus intern geven, opgeleid
Terug naar toen 1, reminisceren met ouderen, geb. 1920-1935, Ingrid Barendsen, Wil Boonstra, Perspectief Uitgevers. Utrecht, 2011, tweede druk, ISBN269011, NUR 860 Terug naar toen 2, geb.1935-1950
je herkent de verhalen van je grootouders, vader, moeder. Naast verhalen over toen geeft het ook tips hoe je het aan kunt pakken, zie dat ook vooral als tips, omdat het niet speciaal voor mensen met een verstandelijke beperking is geschreven, maar de tips kunnen wel handig zijn, doe er vooral je voordeel mee! In je eigen locatie kun je denken aan de huiskamervergaderingen, of het koffiedrinken op de zondagmorgen. Iedereen boven de vijftig kent toch de voorwerpen van hiernaast en hieronder? Probeer het maar eens met foto’s met clienten. En dat is ook wat Janny op Westhove met enige regelmaat doet. Aan de hand van foto’s het gesprek over vroeger aangaan. Herinneringen ophalen aan de jaren vijftig, om zo tot mooie gesprekken te komen.
Bijzondere initiatieven Op Anfieldroad heeft Christa tijd genomen om de cliënten te vragen wat ze vroeger op de zaterdag aten en daar kwamen allerlei herinneringen boven: “We aten altijd soep”. “We aten croquetjes met brood”. Dat heeft gemaakt dat zaterdag het menu is aangepast ! Op ’t Trefpunt en op de 3e Oosterstraat gaat men aan de slag met een herinneringshoek! Het mooie is dat wanneer er eenmaal gestart is met belevingsgericht werken je echt anders gaat kijken naar je werk en naar de clienten. Vertaald in initiatieven die over de client gaan en zijn of haar beleving meer aandacht geven: Zo’n idee kwam van Melanie Resink tijdens de laatste studiedag van Westhove. Ze liet zich inspireren door de Wensenboom van Atrecht:
De wensenboom geeft je de mogelijkheid een appel op te pakken waar je een wens bij schrijft, je naam bij invult en ophangt in de boom. Niet alle wensen zullen vervuld kunnen worden, maar je kunt je best ervoor doen! Een vliegreis kan misschien niet, maar een tochtje naar een vliegveld wel! Het kan ook voor vrijwilligers een stimulans zijn. Er komt natuurlijk meer bij kijken maar de basis voor de wensenboom is: door en voor cliënten!
Agenda Er staan drie belangrijke gebeurtenissen op stapel in 2014: 15 april vindt een landelijk congres plaats voor diegene die zich binnen Philadelphia bezighouden met de Doelgroep Oud. Wat we er al over kunnen zeggen is dat Cora van der Kooij haar boek over Belevingsgericht werken zal presenteren dat zij in opdracht van Philadelphia heeft geschreven. Ook wordt er een inleiding gehouden door professor dr. Erik Scherder, hoogleraar klinische neuropsychologie en gespecialiseerd in de ouderenzorg. 24 april organiseert de werkgroep Doelgroep Oud Amsterdam haar werkconferentie, bedoeld voor begeleiders, familie en vrijwilligers. De werkgroep wil aandacht voor regionale ontwikkelingen/ initiatieven. Met als motto: er is meer in de regio aanwezig/ontwikkeld dan je denkt en de moeite waard om te delen; De regionale beleidsnota Oud - hoe ver zijn we - Is daarbij leidraad. - Het project Belevingsgericht werken wil zichzelf verder in de kijker spelen en zich uitgebreid presenteren. Aan familie, belangenbehartigers en vrijwilligers. Niet alleen ter informatie maar ook om met elkaar onze inzichten te delen en te
delen op welke wijze we er zijn voor de cliënt. Voor familie, belangenbehartigers en vrijwilligers organiseren we een beknopte training. U hoort daar nog meer over. Het jaar 2014 is ook het jaar waarin het bestaande project afgerond gaat worden. Dat betekent voor het komende jaar ook aandacht voor de borging - voor het schrijven van de handleiding. Hoe zorgen we ervoor dat de opgedane kennis, de ingezette veranderingen verankerd worden. Hoe zorgen we dat nieuwe inzichten de teams bereiken, dat nieuwe mensen geschoold worden. We weten uit onderzoek wat een belang dit heeft, nu nog in de praktijk het uitwerken. Het wordt een druk jaar! Spreekt deze nieuwsbrief u aan, wilt u contact met ons, mail ons gerust:
[email protected] [email protected]
