NIEUWS, TRENDS & ANALYSES VAN DE FINANCIËLE MARKTEN
INVEST NEWS jaargang 6 • nr 8 • OktObEr 2015
rEDactiE bEËinDigD OP 12 OktObEr 2015
OLiEPrijs HET SPEL VAN VRAAG EN AANBOD
rDs & EngiE WACHTEN LOONT
sEctOraLE anaLysE BINNENLANDSE STERKHOUDERS
RENTEVERHOGING SLEEPT AAN FED AARZELT
inhOuD
3
EDITORIAAL MarketsTube
4
cOLOfOn
MARKETING COMMUNICATIE* Invest News is een publicatie van BNP Paribas Fortis NV, commerciële benaming van BNP Paribas Fortis NV. BNP Paribas Fortis NV staat als kredietinstelling naar Belgisch recht onder het prudentieel toezicht van de Nationale Bank van België en de controle inzake beleggers- en consumentenbescherming van de Autoriteit van Financiële Diensten en Markten (FSMA). BNP Paribas Fortis NV is ingeschreven als verzekeringsagent onder FSMA nr. 25879 A en treedt op als tussenpersoon van AG Insurance nv. VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Ann Moenaert (1QA9G), BNP Paribas Fortis NV, Warandeberg 3, 1000 Brussel COÖRDINATIE: Dominique Gehu, Alain Servais, Agnes Cloet, Wouter Devriese. WERKTEN MEE AAN DEZE UITGAVE: Thierry Charlier, Marc Eeckhout, Philippe Gijsels, Valérie de Gheldere, Sandra Vandersmissen, Kristof Wauters, Sarah Van Der Straeten, Filip Smekens. CONCEPT: sQills een onderdeel van Sanoma Magazines Belgium nv ART DIRECTOR: Steven Depaemelaere GRAFIEKEN: Bloomberg, FactSet, BNP Paribas Fortis
*Onderhavig document is een marketing communicatie. Het werd derhalve niet opgesteld in overeenstemming met de voorschriften ter bevordering van de onafhankelijkheid van onderzoek op beleggingsgebied en is niet onderworpen aan een verbod om al vóór de verspreiding van onderzoek op beleggingsgebied te handelen. De informatie vermeld in dit document kan niet beschouwd worden als beleggingsadvies. Voor aanvullende informatie betreffende de risico’s die verbonden zijn aan het financieel instrument uiteengezet in onderhavig document, verwijzen wij u naar de “Informatiebrochure - Financiële Instrumenten” dat ter beschikking is in elk kantoor van BNP Paribas Fortis. Alvorens een beleggingsbeslissing te nemen, wordt de belegger aangeraden na te gaan of de beoogde belegging voor hem geschikt is en dit rekening houdend met zijn beleggingskennis en -ervaring,
MARKTOVERZICHT Een eindeloze stroom liquiditeiten?
8
MONETAIR BELEID Federal Reserve: de communicatie wordt doorslaggevend
10
ANALYSE Olie: winnaars en verliezers in strijd om marktaandeel
12
AANDELEN IN DE KIJKER Royal Dutch Shell Engie
14
SECTORALE ANALYSE Voorkeur voor binnenlandse markten
zijn beleggingsdoelstellingen en zijn financiële situatie. Indien de belegger dit nodig acht, kan hij een specialist in financieel advies van BNP Paribas Fortis raadplegen.
http://eqd.bnpparibas.com/compliance/index.aspx http://eqd.bnpparibas.com/compliance/index.aspx. U kan deze informatie eveneens bekomen via uw contactpersoon.
belangenconflicten Belangenconflicten kunnen bestaan in hoofde van BNP Paribas Fortis NV en de met haar verbonden vennootschappen op datum van het opstellen van dit document. In dit verband werden bijzondere gedragsregels en interne procedures uitgewerkt. Deze gedragcodes en de bekendmakingen in verband met mogelijke belangenconflicten in hoofde van BNP Paribas Fortis NV en de met haar verbonden vennootschappen zijn beschikbaar op http://disclosures.bnpparibasfortis.com en, wat de BNP Paribas Group betreft, op
certificering van de analist De personen die vermeld staan als auteurs van de teksten waar individuele aandelen worden besproken, bevestigen dat: 1. alle opinies die vermeld zijn in deze teksten een nauwkeurige weergave vormen van de persoonlijke opinie van de auteurs over het onderwerp financiële instrumenten en emittenten; en 2. geen enkel deel van hun bezoldiging rechtstreeks of onrechtstreeks verband hield, houdt of zal houden met de specifieke aanbevelingen of opinies die in deze teksten worden gegeven.
•2•
––– Thierry Charlier, director investment services
Terwijl alle nieuws altijd al op papier verscheen, is het gebruik van video’s vandaag duidelijk in opmars. Dat zal u trouwens niet verbazen aangezien de wereld in een razend tempo digitaliseert! Alleen al op YouTube bekijken elke maand zo’n 450 miljoen internauten 60 miljard video’s. En volgens de verwachtingen van Cisco Systems zal het videoverkeer in 2018 zelfs 90% van de bandbreedte inpalmen. Dat video’s het zo goed doen, heeft ook zo zijn redenen. Studies tonen namelijk aan dat slechts 20% van de mensen onthoudt wat ze horen en maar 30% herinnert zich wat ze lezen, terwijl ruim 70% onthoudt wat ze horen én zien.
te stappen. Om onze kanalen met beleggingsinformatie te verruimen, hebben we dan ook een heus videokanaal in het leven geroepen: MarketsTube. Op MarketsTube hoort en ziet u wat er gebeurt op de kapitaal- en beleggingsmarkten. Voor een bondige en duidelijke visie van onze strategen en experten stemt u dus op MarketsTube af. En terwijl u iets hebt om naar uit te kijken, wensen wij u uiteraard ook nog veel leesgenot met uw magazine Invest News.
De Private Bank is mee met de tijd en bouwt haar digitale toepassingen voortdurend uit. We gaan dus zeker niet wachten tot 2018 om de wondere wereld van het bewegende beeld in
Praktisch… U ontvangt onze video’s – en ook onze andere digitale publicaties – via de Private Banking Alerts. Schrijf u in op www.bnpparibasfortis.be/privatebanking en klik op ‘Private Banking Alerts’, onder de titel ‘Newsletters & Magazines’. En we hebben nog meer goed nieuws: via onze website beheert u voortaan zelf uw abonnement op de gedrukte versie van Invest News. Wilt u het abonnement opzeggen, surf dan naar www.bnpparibasfortis.be/inschrijvingen. Om het magazine nadien toch weer per post te ontvangen, abonneert u zich gewoon opnieuw via de website. Hebt u vragen? Uw private banker helpt u graag verder!
•3•
MARKTOVERZICHT
Een eindeloze stroom liquiditeiten? Een Chinese groeivertraging en devaluatie van de yuan volstonden om de markten in rep en roer te zetten. Ook de blijvende onzekerheid over de herhaaldelijk aangekondigde renteverhoging in de VS blijft voor gespannen zenuwen zorgen. Ondertussen zweren Japan en Europa bij het beproefde wondermiddel: monetaire versoepeling. ––– Philippe Gijsels, chief strategy officer
Wat we in het voorjaar vreesden is uitgekomen: het werd een moeilijke en volatiele zomer. Het derde kwartaal was voor de aandelenmarkten het slechtste in heel lange tijd. Niet dat er nog iemand inzat over de Griekse perikelen in het begin van de zomer: iedereen heeft ondertussen begrepen dat het landje maar een paar procent van de Europese economie vertegenwoordigt en op wereldschaal al helemaal niks voorstelt.
China beroert gemoederen
De tweede grootste economie is goed – of moeten we zeggen was goed? – voor een groot stuk van de groei van de wereldeconomie. Van sommige grondstoffen wordt de helft naar China verscheept en het is dan ook logisch dat de tegenvallende groeicijfers in het land gevolgen hebben voor de grondstofprijzen en de prestaties van de groeilanden. Ook op de markten in het Westen en Japan ging de Chinese groeivertraging niet onopgemerkt voorbij. Eind augustus kwam erg onverwachts de klap op de vuurpijl toen de Chinezen hun munt devalueerden ten opzichte van de USD. We veronderstellen dat de Chinese overheid anticipeerde op de eerste Amerikaanse renteverhoging en de bijhorende stijging van de dollar. De yuan is immers gekoppeld aan de Amerikaanse dollar en in het recente verleden knaagde de hogere dollar zo aan het Chinese concurrentievermogen. Beter voorkomen dan genezen moeten de Chinezen gedacht hebben. Eigenlijk was het niet zo slecht gezien om de Federal Reserve voor te zijn. En laat ons eerlijk zijn, een devaluatie met 4% valt best wel mee als we rekening
•4•
houden met de sterke stijging van de yuan tijdens voor voorbije jaren. Zie het als een wake-up call die iedereen duidelijk maakte dat ook de yuan in twee richtingen kan bewegen.
Stuntelige communicatie
Veel van de onzekerheid is afkomstig van de onduidelijke en niet altijd even professionele communicatie rond de devaluatie. Dat valt ook te begrijpen: voor China is het hele vrijemarktgebeuren nog vrij nieuw en de Chinese financiële overheden moeten nog leren communiceren met de markten en beleggers. Minder begrip hebben we voor de communicatie van de Fed rond de nogmaals uitgestelde renteverhoging. De uiterst intelligente Janet Yellen was in het verleden verantwoordelijk voor het open en heldere communicatiebeleid onder vorig voorzitter Ben Bernanke en we snappen niet waarom ze zoveel zenuwachtigheid en volatiliteit op de markten toeliet. Het verleden leert ons dat we in de aanloop naar een eerste renteverhoging traditioneel
een periode van verhoogde volatiliteit mogen verwachten. Nu is dat effect waarschijnlijk nog sterker dan anders omdat het van 2005/2006 geleden is dat de korte rente in de Verenigde Staten nog eens opgetrokken werd. We kunnen zelfs stellen dat heel wat marktparticipanten die vandaag actief zijn nog nooit een renteverhoging hebben meegemaakt. Reden te meer om extra voorzichtig te zijn. Maar zachte heelmeesters maken stinkende wonden en te voorzichtig zijn kan ook negatieve gevolgen hebben. De markt is het duidelijk beu dat die ondertussen beruchte renteverhoging steeds weer uitgesteld wordt. Vooral de toelichting van de Fed bracht de markten in opperste verwarring: de hogere rente werd op de lange baan geschoven omwille van de negatieve impact van de dalende markten en de zwakke Chinese groei op de VS-economie. Dat zorgde meteen voor druk gespeculeer over welk onheil er ons boven het hoofd hing. Was de Fed op de hoogte van iets zonder dat openlijk toe te geven? Janet Yellen stuurde meteen haar discipelen op pad om die interpretatie te ontkennen, maar het kwaad was ondertussen geschied.
Hetzelfde scenario als in 2014?
Net zoals vorig jaar begint het vierde kwartaal dus in onzekerheid. Ook toen hadden de aandelenmarkten het moeilijk en bestond er de vrees voor een deflatoire spiraal en een economische inzinking. De centrale banken slaagden er toen in enkele dagen tijd in om met een gecoördineerde actie het deflatiespook te verjagen. De Japanners kondigden aan dat hun grote pensioenfondsen massaal aandelen gingen opkopen, de Chinezen beloofden maatregelen om hun economie op gang te trekken en in Europa liet Mario Draghi verstaan dat het tijd was voor een extra rondje monetaire versoepeling. Zoveel goed nieuws op een tijdspanne van amper enkele dagen klonk de aandelenmarkten als muziek in de oren. Het wondermiddel joeg de beurzen gedurende zes maanden enkele tientallen procenten hoger. Het valt niet uit te sluiten dat de centrale banken tegen het einde van het jaar iets gelijkaardigs, misschien minder omvangrijk, uit
•5•
MARKTOVERZICHT
hun mouw schudden. Meer dan ooit zijn de centrale banken vastberaden om de deflatie te bekampen. De devaluatie van de yuan en daling van de beurzen, hebben de deflatoire druk verhoogd, maar zelfs zonder deze feiten, is het overduidelijk dat de wereldeconomie nog altijd veel te slap is. De Amerikaanse renteverhoging moet er ooit komen, maar veel zal het zeker niet zijn. We veronderstellen dat ook Mario Draghi en zijn Japanse evenknie Haruhiko Kuroda al klaarstaan om de monetaire stimuleringsmaatregelen nog verder op te schroeven. Het spreekt voor zich dat dit niet zonder gevaar is, want onder het motto TRINA (There really is no alternative) vloeit het kapitaal uiteindelijk naar de markten en risicovolle activa.
Lange termijn
De hamvraag is natuurlijk wat er ons op lange termijn te wachten staat. In de VS groeit de economie nu al zes jaar en toch is de Fed er nog altijd niet in geslaagd om de rente op te trekken of om de balans weer naar normale niveaus te laten dalen. Wat gebeurt er als de rente nog altijd tegen de nul procent aanschurkt tijdens de volgende recessie in de VS? Op welke manier gaan ze dan de economie proberen
aanzwengelen? Toch niet met nog maar eens een rondje monetaire versoepeling? De Federal Reserve had nu al vier dosissen van het wondermiddel nodig vooraleer de Amerikaanse groeimotor weer aansloeg. Het is niet geloofwaardig dat Europa daarin zou slagen met maar één enkele dosis monetaire wonderdrank. De kans is groot dat we in Europa extra maatregelen mogen verwachten. Hetzelfde geldt trouwens voor Japan dat in hetzelfde bedje ziek is. We hebben een schier eindeloze geldstroom die in het systeem wordt gepompt om de boel te stutten. Dat zorgt ervoor dat de rentes laag blijven en de volatiliteit bij momenten erg hoog is omdat er geen echte alternatieven voor de aandelenmarkten zijn. Misschien gaat zelfs het goud eindelijk eens profiteren van de overvloed aan kapitaal. De turbulentie op de markten en in de wereldeconomie van de voorbije maanden hebben in elk geval nog geen invloed op de goudprijs gehad. Maar wat niet is, kan natuurlijk nog komen. Het einde van het jaar wordt best spannend. “Wij wensen je interessante tijden toe”, zegt een Chinees spreekwoord. Maar deze keer zijn het vooral de Chinezen zelf die voor spanning zorgen.
markante feiten van het discretionair beheer in september Opkomende markten: voorzichtigheid geboden Na de sterke correctie in augustus, ingegeven door de schrik voor een Chinese groeivertraging, bleven de markten nog de hele maand september erg volatiel. Aangezien we blijven geloven in betere fundamentals voor de Europese economie, heeft het beheer besloten de huidige blootstelling aan aandelen van het Oude Continent te behouden.
emissies in lokale munten hebben obligaties van groeilanden in USD de laatste maanden goed stand gehouden. Maar daar zou wel eens verandering in kunnen komen: een stijging van de richtrente van de Fed kan de beleggers ertoe aanzetten om hun kapitaal uit de groeimarkten terug te trekken. Daarom heeft het beheer besloten om de obligaties van groeilanden in USD te verkopen en de gemaakte winsten veilig te stellen.
Daar staat tegenover dat het geloof in de kortetermijnperspectieven voor de groeimarkten eerder mager is. Naast de potentiële impact van een Chinese groeivertraging, zal ook een eerste renteverhoging in de Verenigde Staten deze markten verder onder druk zetten. In vergelijking met
Diversifiëren via alternatieve beleggingen Het discretionair beheer heeft voor de mandaten zonder hedge funds ook besloten om het aandeel van de alternatieve beleggingen te verhogen. De
obligaties zijn duur en op korte termijn verwachten we ook nog een hoge volatiliteit op de aandelenmarkten. In deze context vormen alternatieve beleggingen, die op dit vlak redelijk neutraal zijn, een nuttige aanvulling: het zijn inkomstenbronnen die los staan van de marktschommelingen. Het beheer spitst zich bijvoorbeeld toe op de verschillen tussen de koersevoluties van de individuele aandelen. Het gevoerde beleid, “long/short” geheten in het jargon, maakt het mogelijk om zelfs in teruglopende markten een positief rendement te behalen. Gelet op de uiterst volatiele situatie is dat een interessante diversificatie.
Valérie de Gheldere, investment manager
•6•
Economie
(Bron: Bloomberg Consensus en BNP Paribas Fortis)
BBP groei (in %)
inflatie (in %)
2013
2014
2015s
2016s
2013
Eurozone
-0,4
0,8
1,6
1,5
2014
2015s
Eurozone
1,3
0,4
0,1
Verenigd Koninkrijk
1,7
2,6
2,5
2016s 1,0
1,7
Verenigd Koninkrijk
2,6
1,5
0,1
1,5 2,0
Verenigde Staten
1,9
2,4
2,5
2,3
Verenigde Staten
1,5
1,8
0,1
Japan
1,5
0,1
0,4
0,6
Japan
0,4
2,8
0,7
0,7
Brazilië
2,3
0,0
-3,0
-2,0
Brazilië
6,3
6,3
8,8
7,0
Rusland
1,3
0,5
-4,1
-1,2
Rusland
6,8
7,8
15,8
7,2
India
4,7
5,1
7,1
7,5
India
6,3
4,2
4,8
6,3
China
7,7
7,3
6,8
6,5
China
2,6
2,0
1,7
2,0
s: schatting
Rente
(Bron: BNP Paribas Fortis, Bloomberg Consensus)
rentevooruitzichten (in %) Rente op 2 jaar
09.10.2015
3m
12m
Eurozone
-0,25
-0,25
0,15
Verenigd Koninkrijk
0,59
1,10
1,70
Verenigde Staten
0,65
1,00
1,65
Japan
0,01
0,05
0,10
rente op 10 jaar
09.10.2015
3m
12m
Eurozone
0,62
0,50
0,90
Verenigd Koninkrijk
1,82
2,30
2,60
Verenigde Staten
2,11
2,10
2,60
Japan
0,33
0,45
0,70
Grondstoffen
(Bron: BNP Paribas Fortis, Bloomberg Consensus)
vooruitzichten
s: schatting
Rente op 10 jaar (Bund) in de eurozone gedurende de drie laatste jaren
(Bron: Bloomberg)
2,5 2 1,5 1 0,5 0 10.2012
10.2013
10.2014
MUNTEN
10.2015
(Bron: BNP Paribas Fortis)
MUNTvooruitzichten 09.10.2015
3m
12m
09.10.2015
3m
12m
USD
1,13
1,08
1,05
54
57
62
GBP
0,73
0,72
0,70
1.147
1.120
1.155
JPY
135
134
139
Olie (Brent) Goud
MUNTEN
sectoren (euro Stoxx 600)
aandelen beurzen
verloop (in %) op 1 maand
sinds 01.01.15
Autosector
-6,7
0,4
3,9
(Bron: Bloomberg)
Banken
-2,3
2,6
-2,8
Grondstoffen
-2,6
-19,0
-6,4
Chemie
-3,0
2,5
3,6
Bouw & materialen
-2,9
12,4
4,7
verloop (in %)
in 2014
op 1 maand
sinds 01.01.15
in 2014
Europa - Euro Stoxx 50
-1,4
2,5
1,1
Europe - Euro Stoxx 600
-0,7
5,9
1,6
Financiële diensten
-0,9
14,0
9,5
4,3
9,8
10,9
België - Bel20
-1,7
4,6
12,0
Voeding & dranken
Nederland - AEX
-0,5
4,1
5,3
Farmacie
-4,7
8,6
17,9
Frankrijk - CAC40
0,2
9,4
-0,8
Industrie
-1,3
3,4
-2,1
Duitsland - DAX
-3,0
1,9
2,7
Verzekeringen
0,2
7,0
9,7
Verenigd Kon. - FTSE 100
2,3
-2,9
-2,7
Media
0,9
12,5
7,0
Zwitserland - SMI
-2,2
-3,4
9,5
Olie & gas
8,4
2,0
-15,0
Verenigde Staten - S&P500
3,7
-2,2
12,6
Gezondheid en gezin
4,8
18,1
8,7
Japan - Nikkei 225
-1,8
5,7
7,1
Detailhandel
1,1
11,3
-4,3 7,4
Brazilië - Bovespa
5,2
-1,8
-2,9
Technologie
1,2
3,0
Rusland - Micex
-1,9
21,0
-7,1
Telecom
-6,7
4,6
7,3
India - Sensex
5,3
-1,5
29,7
Reizen & ontspanning
-1,1
10,7
17,2
China - Shangai Composite
-1,9
-1,6
52,9
Sociale dienstverlening
1,4
-4,2
12,9
•7•
MOnEtair bELEiD
fEdEral rEsErvE De communicatie wordt cruciaal De kans is groot dat de Amerikaanse centrale bank dit jaar voor het eerst in meer dan 9 jaar de rente verhoogt. Hiermee komt een einde aan een tijdperk dat gekenmerkt werd door een uiterst soepel monetair beleid. Een heldere communicatie door de Federal Reserve zal cruciaal zijn om de financiële markten te begeleiden en onnodige volatiliteit te vermijden. Wij verwachten alvast een sterkere Amerikaanse dollar. ––– Kristof Wauters, investment specialist fixed income & forex, PRB
Voorgeschiedenis
In 2008 brak de financiële hel los: eerst een bankencrisis die vervolgens naadloos overging in een globale economische crisis. De Fed trad met een ongezien soepel monetair beleid bijzonder krachtdadig op. Toch was het rentewapen al snel leeggeschoten, waarna toenmalig Fed-voorzitter Ben Bernanke tot drie keer toe besloot om een kwantitatieve versoepeling door te voeren. Hierbij werd vers geld gedrukt om de economie te ondersteunen en de rente laag te houden. Deze monetaire ‘doping’ sloeg aan en na 6 jaar van economisch herstel – weliswaar met vallen en opstaan – is de Amerikaanse economie sterk genoeg om te beginnen aan de lange weg van rentenormalisering.
the fine art of communicating
Officieel streeft de Fed twee doelstellingen na: volledige werkgelegenheid en een inflatie van 2%. De eerste doelstelling is zo goed als bereikt: de werkloosheidsgraad halveerde van 10% in 2009 tot 5,1% in augustus 2015. Maar het inflatieniveau baart meer zorgen. Met 1,2% is
•8•
EVOLutiE sinDs 2007 Van DE richtrEntE in DE VErEnigDE statEn 6 5 4 3 2 1 0 01.2007 01.2008 01.2009 01.2010 01.2011 01.2012 01.2013 01.2014 01.2015 01.2016
(Bron: Bloomberg)
de kerninflatie ver verwijderd van de doelstelling. Door de dalende grondstoffenprijzen, de sterke dollar en de haperende groeimarkten is de tendens zelfs dalend. De Fed verwacht dat de 2%-doelstelling pas in 2018 bereikt wordt.
Toch zal dit de centrale bank niet tegenhouden om de rente op te trekken. De Fed heeft via Ben Bernanke en zijn opvolgster Janet Yellen (sinds februari 2014) de markt al uitgebreid voorbereid op een licht hogere rente. Ze heeft hierbij steeds benadrukt dat haar beleid ‘data dependent’ is, m.a.w. dat de timing van de eerste renteverhoging zal afhangen van de kwaliteit van de economische cijfers. Zo wil de Fed vermijden het herstel van de Amerikaanse economie te fnuiken. Dat klinkt allemaal zeer logisch, maar toch bestaat door deze strategie het gevaar dat dit voor buitengewone grote onrust en volatiliteit op de markt zorgt. De Fed heeft immers herhaaldelijk laten weten dat ze in 2015 de rente willen verhogen. Dat niet doen, is een de facto bekentenis dat de economische groei niet sterk genoeg is om het nulrentebeleid (noodtarief) los te laten. En dat kan volstaan om het moeizaam opgebouwde vertrouwen bij de consumenten en bedrijven in ijltempo weer kwijt te spelen. Volgens ons zal de Fed dat risico liever vermijden. Ondanks de onheilstijdingen uit China en de andere groeimarkten zal de Fed er dus voor kiezen om tegen het einde van het jaar de rente op te trekken. Vooral de communicatie over deze beslissing zal cruciaal zijn. Als de Fed er in slaagt iedereen duidelijk te maken geen haast te hebben met de volgende renteverhogingen en dat deze er enkel komen op basis van de economische data, zal de onrust op de financiële markten binnen de perken blijven. Toch vallen zenuwachtigheid en een hoge volatiliteit niet uit te sluiten. Toen Bernanke in 2013 voor het eerst sprak over ‘tapering’ (het laten uitdoven van het ultrasoepele monetaire beleid) schoot de markt prompt in een kramp.
impact
Als de Fed eind dit jaar effectief de rente verhoogt, wordt de spreidstand tussen het monetaire beleid van de Fed en de Europese centrale bank (ECB) extra in de verf gezet. We verwachten dat het renteverschil tussen de VS en Europa de komende maanden nog verder kan oplopen. De ECB zette immers de deur op een kier om het
EVOLutiE Van DE Eur/usD-kOErs (aantaL usD VOOr 1 Eur) sinDs hEt bEgin Van hEt jaar 1,25
1,20
1,15
1,10
1,05
Target op 12 m 1,00
0,95 01.2015
02.2015
03.2015
04.2015
05.2015
06.2015
07.2015
08.2015
09.2015
10.2015
(Bron: Bloomberg)
lopende programma van kwantitatieve versoepeling verder uit te breiden of te verlengen als de inflatiedoelstellingen in het gedrang komen (wat op dit moment meer en meer het geval is). De groeiende rentekloof en het tegenovergestelde monetaire beleid kan de USD hoger duwen t.o.v. de EUR, tot 1,05 USD per EUR. De negatieve impact daarvan op de Amerikaanse groei mag wel niet overschat worden. In de VS is de exportsector beduidend kleiner dan in Europa of in het Verenigd Koninkrijk. De motor van de Amerikaanse economie is meer dan ooit de binnenlandse consument. Anderzijds verwachten we evenmin dat de euro substantieel zal verzwakken tot voorbij de pariteit met de dollar. Het soepele monetaire beleid van de ECB, de lage energieprijzen waardoor de consumenten en bedrijven meer kunnen besteden en de nog steeds relatief zwakke euro die de exportsector ondersteunt, vormen samen een optimale omgeving waardoor de economische groei wel eens verrassend positief zou kunnen uitdraaien.
•9•
conclusie De Fed zal eind dit jaar een einde maken aan de nulrente die in het heetst van de crisis als noodtarief werd ingevoerd. Van een noodtoestand is niet langer sprake dus de weg naar een rentenormalisering kan voorzichtig aangevat worden. De begeleidende communicatie van de Amerikaanse centrale bank zal cruciaal zijn om onrust op de financiële markten te vermijden. De Amerikaanse dollar kan hier voordeel bij doen.
analyse
Olie: het harde spel van vraag en aanbod
Olieproducenten zweten, consumenten triomferen Het aanbod op de oliemarkt overtreft de vraag en dat duwt de prijzen naar ongekende laagten. Alhoewel het Internationaal Energieagentschap de vraag ziet stijgen, zal dat niet meteen de prijs weer laten opveren: er blijft immers nog heel wat ongebruikte capaciteit voorhanden. ––– Marc Eeckhout, investment strategist RPB
Niets is zo onvoorspelbaar als de olieprijs. Wie had vorig jaar kunnen bevroeden dat na jaren van relatieve stabiliteit de olieprijs zo sterk zou terugvallen? Het huidige prijsniveau hadden we al zes jaar niet meer gezien en de duik was dan ook spectaculair: van 115 dollar per vat in 2014 naar 40 dollar in augustus dit jaar.
Een zegen voor de economie
De lage olieprijs is een zegen voor de wereldeconomie en stimuleert het economisch herstel. Volgens het IMF groeit de wereldeconomie met 0,2% telkens de olieprijs met 10% daalt en nu de prijzen gehalveerd zijn is deze positieve invloed zelfs nog groter. Dankzij de lagere energiefacturen kan de bevolking meer besteden en slagen de bedrijven erin om fraaie resultaten voor te leggen. Ook energie-importeurs zoals Japan, India en de meeste Europese landen spinnen garen bij het
huidig prijsniveau. Een nadeel is wel dat de lage olieprijs de al (te) lage inflatie nog verder drukt. Minder tevreden zijn landen zoals Nigeria, Venezuela, Rusland en Angola die afhankelijk zijn van de olie-export. Zij zien hun begrotingen ontsporen en voeren tevergeefs de druk op om de situatie weer in hun voordeel te keren. De sterke daling van de olieprijs is een rechtstreeks gevolg van economische en politieke ontwikkelingen. De komst van de Amerikaanse schalieproducenten gaf het aanbod een flinke boost terwijl ook Saoedi-Arabië uit alle macht olie aan het oppompen is. En ondertussen staat Iran te popelen om opnieuw de markt te betreden.
• 10 •
Amerikaanse schalieolie
De Amerikaanse overheid wil voor haar energievoorziening onafhankelijk van het buitenland worden. Jarenlang onderzoek en massale overheidssteun heeft de Amerikaanse productie van schalieolie flink vooruit geholpen tot op het punt dat de industrie nu rendabel is. De ontwikkeling van de schalieolie- en -gasindustrie kan volgens experts over 10 jaar tot 1 miljoen nieuwe banen opleveren. Het succes van de Amerikaanse schalieolie speelt een belangrijke rol in het huidige overaanbod en ook de volgende jaren zal de Amerikaanse productie op peil blijven. Tegen de huidige olieprijzen worden wellicht
een aantal onrendabele productieplatformen uit roulatie genomen, maar andere partijen, met een lagere kostenstructuur of minder schulden, staan klaar om hun marktaandeel over te nemen en het productieniveau op peil te houden.
Saoedi-Arabië blijft recordvolumes oppompen
Saoedi-Arabië heeft altijd een doorslaggevende rol gespeeld en slaagde er in het verleden in om de prijs te bepalen. Als belangrijkste land van de Organisatie van olie-exporterende landen (OPEC) draaide het desgewenst de oliekraan open of dicht om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen. Maar op 27 november 2014 werden de kaarten opnieuw verdeeld. Uit angst om marktaandeel te verliezen, besloten de OPEC-leden eerst om het productieniveau te behouden en later zelfs om het tot recordvolumes op te trekken. De reden? Het Amerikaans oliesucces steekt bij het oliekartel en daarom willen ze de nieuwe concurrent uit de markt prijzen. Maar deze prijspolitiek doet ook de OPEC-landen pijn. In de zomer was Saoedi-Arabië zelfs verplicht om voor 4 miljard dollar aan obligaties uit te geven. Door de hoge levensstandaard in het land volstaan de huidige olieprijzen niet om de kosten te dekken en dus moet de regering in Riyad geld lenen. Het resultaat is een wereldwijd overaanbod met afkalvende olieprijzen en een hogere volatiliteit. De OPEC-leden zijn duidelijk niet langer in staat om de prijzen op hun eentje te bepalen.
Extra olie uit Iran op komst
Het zat er al een hele tijd aan te komen. Het nucleair akkoord tussen Iran en de internationale gemeenschap is een feit. Na lange onderhandelingen heeft Iran ermee ingestemd om geen nucleaire wapens te ontwikkelen en in ruil worden de meeste handels-
Evolutie van de prijs (in USD) van een vat olie gedurende de laatste 10 jaar 150
125
100
75
50
25 01.2005
01.2007
01.2009
01.2011
01.2013
01.2015
(Source: Bloomberg)
sancties opgeheven. Volgens bepaalde experts kan Iran zijn olie-export in minder dan zes maanden met 0,5 tot 0,8 miljoen vaten per dag opvoeren. En dankzij de grote olievoorraden waarover het beschikt moet het op middellange termijn zelfs mogelijk zijn om de olieproductie nog verder op te krikken.
En de vraagzijde?
Ondanks de slabakkende Chinese economie zal de globale vraag naar olie blijven stijgen. Het Internationaal Energieagentschap heeft begin september de groeiprognose voor 2015 met 0,3 miljoen vaten per dag verhoogd tot 1,7 miljoen vaten. Met dank aan de lage olieprijs, een aantrekkende wereldeconomie en seizoensgebonden effecten.
Winnaars en verliezers
Alle olieconcerns doen hun uiterste best om de negatieve gevolgen van de lage olieprijs op te vangen. Ze snoeien in hun kosten, verlagen hun investeringsbudget en werken efficiënter. Verder zien we ook meer overnames en fusies in de sector. Goed geleide bedrijven kunnen als winnaars uit deze crisis komen terwijl zwakkere
• 11 •
sectorgenoten uit de boot dreigen te vallen. Voor alerte beleggers vallen er zeker interessante zaakjes te doen.
Nog geen stijging in zicht
Het overaanbod duwt de prijzen naar beneden tot er een nieuw evenwicht gevonden wordt. Ondertussen blijven de olieproducenten recordhoeveelheden oppompen en op korte termijn zal ook Iran nog meer olie op de markt brengen. De vraagzijde blijft op niveau maar dat volstaat niet om het overaanbod te absorberen waardoor we nog vrij lang lage en volatiele olieprijzen gaan zien.
AANDELEN
ROYAL DUTCH SHELL De aanhouder wint
Het zijn slechte tijden voor alle oliereuzen, maar met een verlies van 20% steekt Royal Dutch Shell zelfs tegenover de concurrentie schril af. En toch hebben we een boontje voor dit aandeel… ––– Sandra Vandersmissen, senior equity specialist
In april spiegelde Royal Dutch Shell (RDS) de beleggers een mooie toekomst voor toen het de overname van BG Group aankondigde. Vanaf een olieprijs van 75 dollar (2017) en 90 dollar (2018) zouden de aandeelhouders hiermee een goede zaak doen. Maar de olieprijs dook meteen nog dieper en bijgevolg begonnen alle oliereuzen zich voor te bereiden op een lange periode met lage prijsniveaus. In juli kondigde Royal Dutch Shell dan een flinke herstructurering aan. Het mes gaat in de kosten en de investeringen en er moet voor 10 miljard dollar aan activa de deur uit. Net zoals de rest van de sector zal Shell in 2016 flink afzien, maar vanaf 2017 moet een olieprijs van 65 à 70 dollar volstaan om een dividend van 15 miljard USD te financieren. RDS heeft bovendien een groot voordeel tegenover de concurrentie: de netto schuldgraad bedroeg eind 2014 amper 12%. Zelfs met de 13 miljard pond die cash op tafel moet komen voor de overname van BG Group zal de netto-schuldpositie tegen 2016 nog geen 30% bedragen. Wat niet echt verschilt van de andere oliebedrijven.
Overname biedt Shell flexibiliteit
De beleggers onderschatten de voordelen van de overname. In een wereld met langdurig lage prijzen, bezorgt het Shell heel wat flexibiliteit. BG Group maakt van RDS eensklaps de grootste privéspeler voor de commercialisering van de goedkope deep offshore-olie in Brazilië. RDS zal het zich ook kun-
• 12 •
nen permitteren om duurdere projecten, zoals de oliezandvelden in Canada, te verkopen. Ook de recente beslissing om het avontuur in Alaska af te blazen, moet in deze context gezien worden. En dan is er het LNG-verhaal. Door de lage olieprijs en de snelle prijsdaling van windenergie valt de vraag naar LNG – en bijgevolg de rendabiliteit van de LNG-activiteiten – lager uit dan verwacht. Maar dankzij BG Group zal RDS als enige voldoende groot en flexibel zijn om op een rendabele manier in te spelen op nieuwe korte termijncontracten. We gaan er van uit dat alle concurrentieautoriteiten de overname van BG Group zullen goedkeuren en dat de operatie in het eerste kwartaal van 2016 afgerond wordt. In Australië kan dit wat langer aanslepen omdat beide groepen daar LNG-activiteiten hebben en misschien moet Shell daardoor enkele activa van de hand doen. Maar dit risico zit al in de prijs verrekend. In vergelijking met het sectorgemiddelde noteert RDS met een discount, ook als we rekening houden met de overname van BG Group. Het dividend is veilig en het dividendrendement is met 7% best hoog. De olieprijs is een ongekende factor, maar het ergste lijkt achter de rug. We verwachten dat de beleggers die nu instappen tegen volgende lente een redelijke meerwaarde op de aandelen, inclusief het dividend, zullen realiseren.
AANDELEN
Engie Afwezigheid van groei nefast voor koers Een mix van positieve en negatieve elementen laat toe om het aandeel in portefeuille te houden. Een analyse ondanks de negatieve berichten. ––– Sandra Vandersmissen, senior equity specialist
De koers van Engie daalde voor de derde maal in vijf jaar tijd tot 14 euro. Naar schatting zal de winst per aandeel in 2015 een dieptepunt van 1,13 euro bereiken. Bovendien daalde de netto schuld nauwelijks en dat ondanks de beslissing om de participatie van 35% in Suez Environment niet langer volledig te consolideren. En dan is er ook nog het dividend dat met een derde daalt tot 1 euro per aandeel.
ding. Verder verwachten we ook dat de nucleaire belasting omlaag gaat. Ook positief is de kredietrating die nog altijd in de A-sferen blijft. Bovendien zou het management van Engie wel eens positief kunnen verrassen met een verkoop van activa binnen het kader van de strategie voor hernieuwbare energie en energiediensten.
Uitdagingen
Het bruto-dividendrendement bedraagt bij de huidige koers (14 euro) meer dan 7%. Aangezien Engie minstens 1 euro per aandeel uitbetaalt, stijgt de uitkeringsratio tot 88% (de doelstelling lag op 75%). Iets dat niet meteen problematisch is: het dividend is ruimschoots gedekt door de cashflow.
De groep slaagt er niet in om volop te profiteren van de internationale participaties. In Brazilië waren er lange tijd problemen met de waterkrachtcentrale van Jirau en ook de aanhoudende droogte in het land zorgde voor heel wat moeilijkheden. Maar een ongeluk komt nooit alleen en daarom krijgt Engie nu ook nog eens de gevolgen gepresenteerd van de uiterst zwakke real.
Op nucleair vlak hebben ze het langverwachte akkoord met de Belgische overheid eindelijk op zak: in afwachting van een groener aanbod, wordt de levensduur van de huidige centrales met 10 jaar verlengd. Engie betaalt daarvoor een vooraf bepaalde vergoe-
De prijzen van olie en gas blijven erg laag en dat geldt in het algemeen ook voor de elektriciteitsprijzen in de Europese landen waar de groep actief is, behalve in België. De heropening van de kerncentrales Doel 3 en Tihange 2, die om veiligheidsredenen
Goed nieuws
• 13 •
afgekoppeld werden, blijft aanslepen en dat zorgt natuurlijk voor extra kosten. Zoals het er nu uitziet worden de centrales pas eind januari 2016 weer operationeel. Verder rommelt het ook op de LNG-markten. De LNG-prijs volgt immers de olieprijs met enige vertraging. Daar komt bij dat de vraag naar LNG op lange termijn onder druk staat door het succes van de goedkope windenergie. Ook op politiek niveau schuilt er gevaar om de hoek. In Frankrijk zou de regering wel eens genoodzaakt kunnen zijn om een deel van haar participatie (33%) te gelde te maken. De nieuwe wet ‘Florange’ verzekert de overheid van een vast aantal stemrechten waardoor het strategisch belang van de participatie afneemt. Tot slot is er de waardering: bij de huidige koersen is de koers-winstverhouding voor 2015 en 2016 gezakt tot 12,5. Aangezien er in de nabije toekomst geen echte groei verwacht wordt – wat trouwens geldt voor hele sector – lijkt dit een faire waardering en zien we voorlopig weinig opwaarts potentieel.
SECTORALE ANALYSE
VOORKEUR VOOR BINNENLANDSE SECTOREN
HOME SWEET HOME De beurzen beleven niet zo’n goede tijden: de groeilanden zitten in de rats, de Chinese economie is in mindere doen en de vrees bestaat dat dit conjunctureel griepje naar andere landen overslaat. Voor de beleggers is dit het teken om sectoren met een grote blootstelling aan de groeilanden links te laten liggen. Vooral de grondstoffen-, automobiel- en technologiesectoren krijgen klappen. Defensieve en binnenlandse sectoren, zoals het bankwezen, houden wel goed stand. ––– Sandra Vandersmissen, senior equity specialist
Energie en grondstoffen
De onrust over de Chinese groei duwt de grondstofprijzen neerwaarts en dat weegt zwaar door op de energie- en grondstoffensector. Om te overleven moeten de bedrijven zich aanpassen en daarom gaat overal het mes in de kosten en worden er flink wat investeringen afgeblazen. Links en rechts worden er fusies en overnames aangekondigd. Voor beleggers die op korte termijn een hoge volatiliteit aankunnen, vormen de huidige lage koersen een instapmoment, maar gelet op het ontbreken van katalysatoren en de grote onzekerheid, geven we er de voorkeur aan om nog even de kat uit de boom te kijken.
Automobielsector
Ook de automobielsector ontsnapt niet aan de turbulenties op de Aziatische markten. De goede vooruitzichten op de mature markten waar de verkoop lijkt aan te trekken, volstaan niet om de zwakke Chinese vraag en de dalende prijzen te compenseren. Dat verklaart meteen waarom we in de zomer de aanbeveling voor de sector terugschroefden van posi-
• 14 •
tief naar neutraal. Selectiviteit is hier het ordewoord en we kiezen dus enkel voor bedrijven met een sterke blootstelling aan de mature markten. Wereldwijd hebben we binnen de cyclische sectoren nog altijd een voorkeur voor technologie (technologische innovatie) en chemie (waar heel wat bedrijven zich herpositioneren of herstructureren).
sectoren blootgesteld aan de binnenlandse vraag
De beleggers hebben geen goede kijk op de mondiale groei en bepaalde economische indicatoren, maar het herstel in de ontwikkelde economieën is wel bemoedigend. Daarom verkiezen we sectoren die zijn blootgesteld aan de binnenlandse vraag. Zo blijven we de bankensector aanbevelen, het is immers een goedkope cyclische markt met een binnenlands karakter. Om beter op de binnenlandse vraag in te spelen, raden we ook twee nieuwe sectoren aan: commerciële diensten en voedingsdistributie.
commerciële diensten
De commerciële dienstensector omvat vooral interimkantoren en controlebureaus, zoals de Zwitserse onderneming SGS, waarvan GBL de referentieaandeelhouder is. De sector wordt gekenmerkt door historisch aantrekkelijke waarderingen en kan over het algemeen groei en solide resultaten voorleggen. Een verbetering van de macro-economische situatie in Europa zou uitzendkantoren als Adecco moeten ondersteunen. Adecco publiceerde hoopvolle resultaten voor het eerste halfjaar: de inkomsten lagen 12% hoger en de onderneming kan een comfortabele marge voorleggen.
Voedingsdistributie
De Europese voedingsdistributiesector zou moeten profiteren van de geleidelijke maar aanhoudende verbetering van de conjunctuur. Op voorwaarde
dat de concurrentiecontext gezond blijft, kunnen deze ondernemingen zelfs bij een zwakke inflatie profiteren van het verschil tussen de verkoopprijzen en de kosten. De lage inflatie heeft positieve gevolgen voor de huurprijzen en de goedkopere benzine helpt de transportfacturen verminderen wat uiteraard helpt om de kosten te verlagen. Wij geven de voorkeur aan bedrijven zonder blootstelling aan de valuta’s van opkomende landen, zoals Delhaize en Marks & Spencer. Tot slot heeft de Europese voedingssector de voorbije weken een consequente correctie doorgemaakt, wat zich vertaalt in interessante koopkansen. De impact van de daling van de Braziliaanse real bijvoorbeeld, weerspiegelt zich volledig in de koers van Carrefour (26 euro).
Overzicht van onze favoriete sectoren Sector
Pluspunt
Waarden
Banken
Binnenlands karakter
ING Group, KBC Ancora, Commerzbank, Lloyds
Technologie
Technologische innovatie
ARM, ASM International, ST Microelectronics, Atos*
Commerciële diensten
Binnenlands karakter
Adecco
Voedingsdistributie
Binnenlands karakter
Delhaize, Marks & Spencer**, Carrefour
Chemie
Herpositionering
DSM, Solvay, Linde, Lanxess
* Houden **50% van de omzet in de voedingsdistributie
goed om weten
Hoewel het onze favoriete defensieve sector blijft, krijgt de gezondheidszorgsector ondanks de goede prestaties van de voorbije jaren slechts een neutrale aanbeveling. In elke gediversifieerde portefeuille mogen echter wel twee of drie ondernemingen uit die ruime sector zitten.
• 15 •
Wilt u nog meer weten over de economische actualiteit? Markets Daily
Markets Weekly
Blog Philippe Gijsels
Dagelijkse marktanalyse
Korte analyse en strategische aanbevelingen
Philippe Gijsels geeft zijn kijk op de financiële actualiteit
MEER WETEN?
www.bnpparibasfortis.be/privatebanking, Kies voor een of meer publicaties onder ‘Strategie en markten’.
