Nieuw model voor omzetverantwoording vraagt om tdige implementatie Vanaf boekjaar 2017 vindt de omzetverantwoording plaats volgens een vfstappenplan. Hiermee heeft de nieuwe standaard ‘Revenue from Contracts with Customers’ impact op veel ondernemingen. Het advies is om nu al te starten met de implementatie. Jay Tahtah - Capital Markets and Accounting Advisory Services, Assurance Renee Verhoe - Capital Markets and Accounting Advisory Services, Assurance
1. Nieuwe standaard vervangt zowel IAS 11 als IAS 18 Vanaf begin 2014 is er een nieuwe standaard voor omzetverantwoording: ‘Revenue from Contracts with Customers’. Deze standaard is een gezamenlk product van de International Accounting Standards Board (IASB) en haar Amerikaanse tegenhanger, de Financial Accounting Standards Board (FASB). De standaard wordt van kracht vanaf boekjaar 2017 (met vergelkende cfers over boekjaar 2016). ‘Revenue from Contracts with Customers’ vervangt twee standaarden: IAS
18 ‘Revenue recognition’ en IAS 11 ‘Construction contracts’. We zullen in dit artikel voornamelk ingaan op de impact van de standaard op de verwerking van contracten die voorzien in de levering van gebundelde producten of diensten met korting. Dit komt in veel sectoren en vormen voor. Bvoorbeeld: • Een energieleverancier levert naast stroom ook een thermostaat en het onderhoud van de cv-ketel aan de klant. • Een telecommaatschapp levert naast het telefoonabonnement ook de handset of mobiele telefoon aan de klant.
•
• • •
Een leasemaatschapp least een auto en levert ook het onderhoud gedurende de lease en andere bbehorende diensten aan de klant. Een koeleverancier levert koe, koe-accessoires en verhuurt koemachines aan de klant. Een kabelmaatschapp levert een televisie-, internetabonnement en benodigde hardware aan de klant. Een productiemaatschapp fabriceert een mal voor een klant en levert goederen geproduceerd met deze mal aan de klant.
Figuur 1. Vijfstappenplan omzetverantwoording
(1) Identificeer het contract
36
(2) Identificeer de leveringsverplichtingen
Spotlight Jaargang 21 - 2014 uitgave 1
(3) Bepaal de transactieprijs
(4) Alloceer de transactieprijs
(5) Registreer de omzet
•
• •
•
Een health-care-onderneming levert een MRI-apparaat aan een ziekenhuis met additionele randapparatuur en daarnaast onderhoud voor drie jaar. Een IT-onderneming levert naast de IThardware ook IT consulting services aan de klant. Een onderneming bouwt een elektriciteitscentrale en levert ook het onderhoud en andere diensten aan de klant na de bouw. Een softwareleverancier levert naast een softwarepakket ook een onderhoudsservice/upgrade aan de klant.
Zaken die tot impact kunnen leiden en in detail bestudeerd moeten worden zn onder andere de verwerking van licenties, contractkosten en de waarschnlkheidsdrempel voor inbaarheid van vorderingen. De grootste wziging die de invoering van de standaard met zich meebrengt is de verantwoording van de omzet volgens een vfstappenplan.
Onderstaand een nadere toelichting op de individuele stappen. Stap 1. Identiceer het contract met de klant Een contract is een overeenkomst met een of meerdere parten waaruit rechten en verplichtingen voortkomen. De standaard wordt toegepast op elk individueel contract, tenz meerdere contracten gecombineerd moeten worden tot één contract. De voorwaarden om verschillende contracten te combineren en te verwerken als één contract zn hieronder opgesomd (overigens hoeven niet alle onderdelen gelktdig geleverd te worden, zoals een softwarepakket met een service over een aantal jaren of een upgrade die een aantal jaren later wordt ontvangen).
Stap 3. Bepaal de transactieprs.
Impact In de toepassing van deze stap ligt de moeilkheid vooral voor ondernemingen die goederen of services aanbieden door meerdere contracten gezamenlk te onderhandelen als een ‘package-deal’. Voorwaarden om leveringen als één contract te behandelen zn: • De levering moet één commercieel doel dienen (bvoorbeeld dezelfde afnemer zn). • De prs in één contract hangt af van de prs of de leveringsverplichting in een ander contract. • De goederen en/of diensten in de contracten zn gezamenlk één leveringsverplichting.
Stap 4. Alloceer de transactieprs naar de afzonderlke leveringsverplichtingen.
Na de identicatie van het contract worden de afzonderlke onderdelen in stap 2 gesepareerd.
2. Vfstappenplan vereist gezonde dosis schattingen Het vfstappenplan lkt op het eerste gezicht eenvoudig: Stap 1. Identiceer het contract met de klant. Stap 2. Identiceer de afzonderlke leveringsverplichtingen binnen het contract.
Stap 5. Verantwoord de omzet als aan een afzonderlke leveringsverplichting is voldaan. De uitwerking van het stappenplan vereist evenwel een gezonde dosis schattingen.
Stap 2. Identiceer de afzonderlke leveringsverplichtingen binnen het contract Een leveringsverplichting is een belofte aan de eindgebruiker om goederen en/ of diensten te leveren. Om de standaard
Samenvatting De nieuwe standaard ‘Revenue from Contracts with Customers’ vervangt IAS 18 ‘Revenue recognition’ en IAS 11 ‘Construction contracts’. De grootste wziging betreft de verantwoording van de omzet volgens een vfstappenplan. Omzetverantwoording is hiermee complexer geworden en het aantal schattingselementen is enorm toegenomen. Ondernemingen kunnen tevens een portfoliobenadering kiezen, waarb de implementatie plaatsvindt op portfolioniveau voor (gelkwaardige) contracten. Omdat omzet een belangrk getal is voor veel ondernemingen is het ook zaak om tdig met belanghebbenden te communiceren over veranderingen in dit getal. Hoewel de adoptiedatum nog ver weg lkt, zn er voldoende redenen om nu al te starten met de implementatie.
op de juiste wze te kunnen toepassen is het essentieel de afzonderlke leveringsverplichtingen binnen een contract te identiceren. Deze dienen als uitgangspunt voor het moment dat de omzet wordt verantwoord. Een afzonderlke leveringsverplichting moet aan de volgende voorwaarden voldoen: • Het goed of de dienst moet een zelfstandige waarde hebben voor de eindgebruiker. En: • Het goed of de dienst is niet volledig afhankelk van of volledig gerelateerd aan andere onderdelen binnen het contract. Wanneer onderdelen individueel een waarde hebben (omdat ze bvoorbeeld ook los verkocht kunnen worden), moet een onderdeel als afzonderlke leveringsverplichting worden behandeld. Dit is ook het geval wanneer ‘gratis’ goederen of diensten worden verstrekt b het aangaan of gedurende de duur van
Spotlight Jaargang 21 - 2014 uitgave 1 37
het contract, zoals een gratis telefoon b aanschaf van een telefoonabonnement.
Impact De beoordeling of sprake is van afzonderlke leveringsverplichtingen kan behoorlk subjectief zn. Gebruikt de onderneming bvoorbeeld een goed of dienst als input om de output in het contract met de klant te produceren of is dit een afzonderlke leveringsverplichting? In de nieuwe standaard zn indicatoren opgenomen om de onderneming b deze beoordeling te helpen.
Stap 3. Bepaal de transactieprs De transactieprs is het geldbedrag dat de leverancier verwacht in ruil voor het geleverde goed of de geleverde dienst. Dit is niet gecorrigeerd voor kredietrisico’s en is in principe eenvoudig te bepalen. Wel kan het ingewikkeld worden wanneer sprake is van een variabele prs of wanneer als onderdeel van het contract ook een nancieringselement wordt aangeboden. Variabele vergoedingen zn alleen onderdeel van de transactieprs indien het zeer waarschnlk is dat deze omzet niet teruggedraaid hoeft te worden. De onderneming houdt b het bepalen van de transactieprs ook rekening met de tdswaarde van geld indien sprake is van een signicant nancieringselement.
Impact De aanpassing in deze stap is vooral belangrk voor ondernemingen die geen vastgestelde transactieprs hebben, dus waar het management een inschatting moet maken op basis van kennis en ervaring. Andere voorbeelden zn situaties waarin volumekortingen en dergelke worden verstrekt.
38
Spotlight Jaargang 21 - 2014 uitgave 1
Stap 4. Alloceer de transactieprs naar de afzonderlke leveringsverplichtingen Wanneer de onderneming de afzonderlke leveringsverplichtingen binnen het contract en de transactieprs van het contract heeft bepaald, wordt de transactieprs gealloceerd aan de afzonderlke leveringsverplichtingen in stap 2. De basis van deze allocatie is de afzonderlke waarde van het goed of de dienst. Dit is eenvoudig te bepalen wanneer de goederen of diensten ook los worden verkocht. Wanneer dit niet het geval is moet het management een inschatting maken.
Impact B het verkopen van een ‘gratis’ telefoon b een telefoonabonnement onder de huidige standaard en praktk wordt veelal de prs die in het contract is opgenomen als omzet voor de telefoon geboekt (bvoorbeeld € 1). Deze prs is vaak signicant lager dan wanneer de klant de telefoon los in de winkel zou aanschaen. De gedachte hierachter is dat de volledige omzet voor de telefoon voorwaardelk is op de levering van het telefoonabonnement. Onder de nieuwe standaard moeten ondernemingen echter uitgaan van de zelfstandige waarde van de telefoon voor de eindgebruiker. Dit houdt in dat ondernemingen niet langer de prs van het toestel in het contract als omzet kunnen verantwoorden b het aangaan van het contract, maar de (relatieve) omzet die b de telefoon hoort. Dit leidt in dit geval tot een vervroegde omzetverantwoording.
Stap 5. Verantwoord de omzet als aan een afzonderlke leveringsverplichting is voldaan De laatste stap betreft de verantwoording van de omzet. Deze vindt plaats wanneer de controle over het goed of de dienst is
overgedragen aan de klant. In situaties waarin de verplichting in de td vervuld wordt, zoals een (maandelkse) dienst over de looptd van een contract, wordt de omzet gespreid over de looptd. Er moet dan aan een van de volgende voorwaarden worden voldaan: • De klant verkrgt en gebruikt de voordelen uit het goed of de dienst over de looptd van het contract. Of: • De onderneming vervaardigt een goed (‘onderhanden werk’), voor rekening en risico van de klant. Of: • De onderneming vervaardigt in opdracht van de klant een goed dat de onderneming niet op alternatieve wze zou kunnen aanwenden, en waarb de onderneming het recht heeft op betaling voordat de vervaardiging is afgerond. Op zich niet nieuw maar zeker vermeldenswaardig is dat er dus b gebundelde producten met kortingen geen directe link meer is tussen de verantwoorde omzet en de kasstromen uit een verkoopcontract.
Impact B het toepassen van deze stap is het essentieel dat het management in staat is om vast te stellen dat men (volledig) aan de afzonderlke leveringsverplichtingen heeft voldaan. De onderneming die op dit moment gebruik maakt van de ‘percentage-of-completion’-methode (bvoorbeeld bouwondernemingen) moet over voldoende informatie beschikken om te bepalen of z kan voldoen aan de eerdergenoemde voorwaarden die worden gesteld voor het nemen van omzet gespreid over de contractperiode (vergelkbaar met de ‘percentage-of-completion’ methode). Daarnaast moet z de voortgang kunnen meten in ln met de meer gedetailleerde vereisten van de nieuwe standaard.
Voorbeeld: de aankoop van een auto waarb verschillende ‘gratis’ services worden geleverd
Complex en veel schattingselementen
De klant koopt een auto voor €20.000. Samen met de auto wordt een aantal additionele services geleverd zoals pechhulp, satellietradio en een navigatiesysteem voor een periode van vf jaar. Ook krgt de auto een ‘gratis’ servicebeurt na drie jaar of b het bereiken van de 30.000 kilometer. De services en het onderhoud zn onderdeel van de transactieprs.
Kortom, met het vfstappenplan zn de complexiteit van en schattingselementen in de omzetverantwoording enorm toegenomen. De impact is het grootst voor ondernemingen met meerdere businessmodellen, meerdere omzetstromen en/of een groot aantal verkoopcontracten. Ook ondernemingen die gebundelde verkoopcontracten met kortingen aanbieden, mogelk in combinatie met een signicant nancieringselement, zullen wzigingen zien in de omzetverantwoording.
De additionele services zn ook verkrgbaar voor oudere auto’s, voor € 150 per jaar. De onderhoudsbeurt is niet ‘los’ verkrgbaar, maar b een nabgelegen dealer kost dit € 2.000. Element
Transactieprijs
Zelfstandige waarde
Procentueel
Relatieve zelfstandige waarde
20.000
20.000
87,9%
17.580
op het moment van verkoop
Service
-
750
3,3%
660
lineair gedurende de looptijd (5 jaar)
Onderhoud
-
2.000
8,8%
1.760
20.000
22.750
100%
20.000
Auto
Totaal
Moment van omzetverantwoording
over de looptijd van de service (3 jaar)
inschatting aangezien de waarde niet direct beschikbaar is
3. Fors toegenomen toelichtingsvereisten voor omzet Naast het stappenplan bevat de standaard nogal wat additionele vereisten voor wat betreft de toelichting op de omzetverantwoording en de daaruit voortkomende kasstromen. Deze helpen de gebruikers van de jaarrekening om de omvang, timing en gemaakte inschattingen te begrpen.
4. De implementatie van de nieuwe standaard kan tdrovend en kostbaar zn De nieuwe standaard voor omzetverantwoording kan dus forse impact hebben op de verslaggeving en nanciële informatie van ondernemingen. Vooral in
de sectoren waar ondernemingen grote aantallen contracten hebben of gebundelde producten met korting verkopen. Door de aanzienlke schattingen binnen de toepassing van het vfstappenplan wordt het opbouwen en beschikbaar hebben van historische informatie belangrker dan in het verleden. Ook moet voor de vereiste toelichtingen additionele informatie verzameld worden. Deze veranderingen vereisen de nodige aanpassingen in systemen en processen. Daarmee is dit niet alleen een boekhoudkundige verandering maar een verandertraject waar meerdere afdelingen binnen de onderneming b betrokken zn, zoals Finance en IT maar zeker ook de afdeling Marketing en Sales die de commerciële contracten afsluit. Het in eerste aanleg verzamelen van alle
benodigde informatie met betrekking tot de verschillende contracttypes is een tdrovende activiteit, maar ook het vervolgens aanpassen van de systemen en processen zodat de schattingen gemaakt kunnen worden en de omzet (los van de kasstromen) op de juiste wze in de boeken komt zal de nodige td en kosten vergen. Figuur 1 geeft een indicatie van de verwachte implementatiestappen wanneer het businessmodel van de onderneming bestaat uit een veelvoud van contracten. De nieuwe standaard zal ook de mogelkheid bieden om een portfoliobenadering te kiezen, waarb de implementatie kan plaatsvinden op portfolioniveau voor (gelkwaardige) contracten in plaats van alle individuele contracten. Het spreekt voor zich dat dit een forse besparing kan opleveren in de kosten om te voldoen aan de nieuwe standaard. Deze keuze is bepalend voor het te volgen implementatietraject en kan de implementatiekosten fors verminderen. Dit is dus een zeer interessante en kosteneciënte manier voor veel ondernemingen om te voldoen aan de nieuwe standaard.
Spotlight Jaargang 21 - 2014 uitgave 1 39
Omzet is een van de belangrkste getallen in de nanciële informatie van ondernemingen. Interne en externe belanghebbenden, zoals de raad van commissarissen, auditcommissies, aandeelhouders, analisten, investeerders en nanciers, zullen naar verwachting ruim vóór 2017 vragen naar de gevolgen van deze nieuwe standaard. De onderneming zal proactief en tdig de gevolgen van deze veranderingen in de omzet met haar belanghebbenden moeten communiceren. Hoewel de adoptiedatum nog ver weg lkt, is het verstandig om nu al te starten met de implementatie zodat men op td klaar is om te voldoen aan de nieuwe standaard en tdig met alle belanghebbenden gecommuniceerd kan worden over veranderingen in dit belangrke getal.
40
Spotlight Jaargang 21 - 2014 uitgave 1
Figuur 2. Indicatie verwachte implementatiestappen bij veelvoud van contracten … verzameling data uit verschillende systemen
… samenbrengen en analyseren van de verzamelde data
Voor alle proposities, iedere periode, voor alle contracten
… analyseren van data per afzonderlijke contract en leveringsverplichting … bepaling van eventuele aanpassingen … doorlopen van vijfstappenplan – voor ieder contract en leveringsverplichting – voor iedere periode … berekening en boeking van (handmatige) journaalposten
