Niet Storen SVP
Niet storen s.v.p. Hoe je concentreren in het tijdperk van digitale afleiding © Philippe Creytens
1
Niet Storen SVP
Vooraf Psychologie en sociologie hebben mij altijd bijzonder geboeid. Maar ik kwam uiteindelijk beroepshalve in de informatietechnologie terecht. De technologische ontwikkelingen van de voorbije twintig jaar zorgden voor zoveel verandering. Ook op psychologisch en sociaal vlak. Dit boek is een voor mij een logische vervolgstap op een aantal eerdere fases die ik zelf doorliep bij het omgaan met technologie. Met de grijze haren komt niet alleen de wijsheid, maar ook een aantal andere inzichten. Het is zeker niet geïnspireerd vanuit doemdenken of een vorm van nostalgie, integendeel. Je weet wel, de dooddoener dat vroeger alles gewoonweg beter was. Wat ik wel aanvoel is dat mijn omgeving, werk en familie, een beweging heeft gemaakt naar een bijna ononderbroken stroom van allerlei digitale afleidingen. Afleidingen die een invloed hebben op relaties, werk en gemoedsrust. Mijn eerste oogopener was ‘Inbox Zero’ van Merlin Mann. Dit leerde mij anders om te gaan met de toenemende toevloed van elektronische berichten. Ongetwijfeld één van de meest determinerende factoren van het succes van het internet is e-mail. Na dertig jaar is het niet alleen onmisbaar, maar tegelijkertijd ook een bron van ergernis en stress. Reacties van de aanwezigen op seminars en opleidingen bevestigen steeds opnieuw hoe moeilijk ze het vaak hebben om met de groeiende toevloed aan berichten om te leren gaan. Het verwerven van een aantal basistechnieken geeft ze in veel gevallen opnieuw voldoende ademruimte. Een tweede ontdekking was de presentatie van Joe Kraus over ‘Slow Tech’, of hoe we tegenwoordig omgaan met onze mobiele toestellen en welke impact ze hebben ons op onszelf en onze omgeving. Hoe we in feite misschien horen een balans na te streven in een wereld van overvloed aan technologische snufjes. Er zijn een aantal parallellen te ontdekken met een andere ‘langzame’ beweging, namelijk ‘slow food’. Het behoud van de traditionele keuken met aandacht voor de consumptie van seizoensgebonden en lokaal geproduceerd voedsel vormen enkele van de basisprincipes van deze internationale culinaire beweging.
2
Niet Storen SVP
De aanzet tot ‘slow tech’ vinden we terug in een ideologische beweging gestart in 1973 door economist Dr. E.F. Schumacher met zijn boek ’Small Is Beautiful’. Technologie is onlosmakelijk verbonden met economische ontwikkeling van een land. Meer specifiek geldt voor ontwikkelingslanden dat ze het meeste voordeel halen uit kleinschalige, lokale technologie. Aandacht voor ecologie en de gevolgen van technologie worden aanzien als verwante ideeën. Duurzaamheid in technologie benadrukt het gebruik ervan en hoe het wordt afgevoerd na afloop. In een ruimer kader rond duurzaamheid kunnen we spreken van een beweging die ecologische aspecten verenigt met aandacht voor de menselijke aspecten: in welke mate draagt bepaalde technologie bij tot de kwaliteit van het leven, zowel nu als voor volgende generaties. Of besteden we niet alleen de nodige aandacht aan welke apparatuur we ontwikkelen en consumeren, maar ook hoe we ze gebruiken. Meer recent kwam ‘slow tech’ onder de aandacht door het werk van twee Zweedse designers Lars Hallnas en Johan Redstrom. Het is voor hen bovenal een designfilosofie voor technologie, voornamelijk gericht op reflectie en momenten van mentale rust, en dan pas op efficiëntie in prestaties. Zij stellen dat de ons omringende technologie zo moet ontworpen worden dat onze interactie ermee niet mag leiden tot onnodige stress. Trage technologie is voorlopig nog een niche-gebeuren voor fabrikanten en ontwerpers, maar het blijft ze intrigeren. De Londense expositie ‘Slow Tech’ in 2011, georganiseerd door het magazine Wallpaper, toonde ondermeer prototypes van toestellen die gebruikers moeten aanmoedigen afstand te nemen van hun kleine schermen. Een van de deelnemers, Hugo Eccles, toonde er niet alleen de Social Bomb, een toestel bedoeld om alle elektronische communicatie onmogelijk te maken tijdens sociale gebeurtenissen zoals films of huwelijken; maar ook de Social Timer die toegang tot sociale netwerken blokkeert voor een bepaalde periode. Net lang genoeg om een maaltijd te verorberen en opnieuw te genieten van het gezelschap rond de tafel. Eenmaal je tot het besef komt dat er iets moet veranderen blijft de vraag: hoe? Zelf experimenteren leerde me dat een aantal kleine stapjes en een dosis zin voor relativering, ertoe kunnen bijdragen dat je niet langer wil of moet gestoord worden.
3
Niet Storen SVP
Dit boek bestaat dan ook uit drie delen: een inventaris van de ‘verleiders’, de impact van deze verleiders, en tot slot de hoofdbrok, concrete suggesties en praktische tips om er iets aan te doen.
4
Niet Storen SVP
Hoofdstuk 1 - Afleidingen en verleidingen Van gewoon mobieltje naar lifestyle-onderdeel Een terugblik van een knorrige oude man De ‘mobiele telefoon’ is op relatief korte tijd heel wat veranderd. Ik herinner me nog zeer levendig mijn eerste ‘mobiele telefoon’ inmiddels bijna dertig jaar terug. Een analoge Ericsson Hot Line met het gewicht van een kleine zak aardappelen, en dito afmetingen. Een ingenieus montagesysteem zorgde er destijds voor dat je de ‘telefoon’ snel in en uit de auto kon installeren. In een periode waar het handenvrij bellen nog moest worden uitgevonden, zag je telkens opnieuw verdwaasde blikken als je autoreed én belde. Op straat telefonerend rondwandelen met een toestel waarvan de batterij alleen al een handvat nodig had om te dragen, veroorzaakte nog meer verbazing. Maar wellicht achteraf bekeken eerder omdat het een komisch zicht was die deed terugdenken aan de wandeling van de Apollo-astronauten richting de ruimtecapsule vlak voor de lancering. Al dat technologische speelgoed kostte toen net iets minder dan drieduizend euro. Omgerekend naar de prijzen van vandaag zowat de kostprijs van een kleine auto. Met de opkomst van de Europese GSM-standaard in de beginjaren negentig, volgde na de Ericsson Hot Line voor mij nog vrij snel de aankoop van een resem verschillende, nieuwere toestellen; o.a. de schijnbaar door sommigen nu nog gebruikte en oerdegelijke Nokia 6210. Nieuwe modellen werden kleiner en kleiner, om enkele jaren later opnieuw groter van formaat te worden naarmate de toestellen meer functies kregen. Een GSM gebruikte je zakelijk in eerste instantie om te bellen; in tweede instantie voor het occasionele tekstberichtje. En dat was het. De tijd die je bespaarde rechtvaardigde de hoge gespreks- en aanschafkosten. Althans dat was het verhaal naar de buitenwereld. Nu klinkt het wellicht vreemd in de oren, maar in die periode had je zowel bij consumenten als zakelijke gebruikers genoeg GSM-sceptici: “Waarom zou ik een mobiele telefoon kopen. Iemand die me wil bellen, probeert wel later wel opnieuw, of niet?”. 5
Niet Storen SVP
“Het kan verkeren”, zei Bredero en vandaag zien we dat er meer mobiele telefoons in gebruik zijn dan dat er mensen op de aarde rondlopen. Qua populariteit hebben ze ondertussen ook de personal computers voorbijgestoken. Er worden nu meer smartphones verkocht dan computers en het einde lijkt nog niet in zicht. Steeds mobiel bereikbaar zijn is vanzelfsprekend geworden in de laatste tien jaar. Afhankelijk van je leeftijd zijn er andere drijfveren: voor de grote gepensioneerden betekent het mobieltje vaak het geruststellend gevoel dat mocht er iets met hen gebeuren hulp niet veraf is. Voor ouders van jonge kinderen creëert de gsm voor hen de illusie dat hun bescherming ook kan zonder hun fysieke aanwezigheid. Voor kinderen is het signaal dat ze stilaan richting volwassenheid evolueren. Je telefoon als Zwitsers zakmes Met de introductie van de iPhone in 2007 zijn mobiele telefoons veel meer geworden dan een toestel om louter en alleen mee te telefoneren. Gesofisticeerde toestellen hebben ook in het Nederlands de Engelse omschrijving ’smartphones’ meegekregen. Het succes van de smartphones is het gevolg van een ander fenomeen: de consumerisatie van IT. Voor het eerst zien we dat vernieuwingen eerder in de consumentgerichte elektronica en toepassingen terug te vinden zijn. Tot voor kort was het als zakelijke gebruiker bijzonder stoer om uit te pakken met je Blackberry. De toestellen van het Canadese Research In Motion waren immers heer-enmeester in de bedrijfswereld. Je kon er je zakelijke mail meelezen, je agenda beheren en korte chatberichten versturen naar andere Blackberry-gebruikers. Helaas als je vandaag je Blackberry tijdens een werkvergadering uit je jaszak haalt, is dit de aanleiding voor een aantal meewarige blikken door je collega-iPhone-bezitters. Je leest gewoon van hun gezicht af dat ze zich afvragen uit welke eeuw je komt. Hun smartphone kan immers veel meer. Dat je collega’s niet de enigen zijn die op die manier denken wordt weerspiegeld in de recente, dalende beurskoersen van RIM. Beursanalisten in de technologiesector zien het einde van het bedrijf als
6
Niet Storen SVP
onvermijdelijk. Het gaat hem inderdaad al lang niet meer over bellen alleen. De smartphone is een multifunctioneel toestel geworden. Uit de ‘All About You’-studie van de Britse telecom-operator O2 blijkt dat smartphonegebruikers meer tijd spenderen met het surfen op het internet (25 minuten per dag), sociale media (17 minuten per dag), spelletjes spelen (13 minuten per dag) en muziek beluisteren (16 minuten per dag), dan ze effectief telefoneren (12 minuten per dag). Meer dan de helft van de bevraagde personen (54%) gebruikt hun telefoon als wekker; bijna de helft (46%) gebruikt de telefoon als vervanger voor de polshorloge. Twee personen op vijf hebben hun camera vervangen door een mobiele telefoon. Wellicht nog het belangrijkst naar de toekomst toe is de vaststelling uit het onderzoek dat voor één op twintig (6%) de smartphone de vervanger is geworden voor de TV en het lezen van boeken. Vooral voor de ‘digital natives’, diegenen geboren in de digitale wereld, is de smartphone ook het ultieme middel om, naast muziek te beluisteren of foto’s te maken, verbonden te blijven en informatie te delen met elkaar via applicaties zoals Facebook Messenger, WhatsApp, Foursquare of Instagram. De Android en iPhone online app-winkels bevatten letterlijk honderdduizenden geslaagde, en minder geslaagde, toepassingen. Het staat in de sterren geschreven dat telecom-operatoren ernstig zullen moeten nadenken over hun inkomstenstromen. De omzet van dataverkeer neemt weliswaar explosief toe, maar vraagt ook extra investeringen in dure infrastructuur door de operatoren. Alle telecombedrijven zijn op zoek naar dié diensten waar hun klanten extra willen voor betalen. Zich beperken tot het aanbieden van toegang tot het dataverkeer stelt hen bloot aan een moordende neerwaartse prijzenslag. Geen prettig vooruitzicht. De eerste operatoren zijn pas begonnen met de uitrol van proefopstellingen voor 4G/LTE-gebruik, of Europa, bij monde van Neelie Kroes, spreekt al van 5G. Een extra 50 miljoen euro research subsidie in 2013 moet ervoor zorgen dat Europa zijn vooraanstaande plaats behoudt in de race naar geavanceerde mobiele communicatie. Wellicht met datasnelheden waarvan we vandaag enkel maar kunnen
7
Niet Storen SVP
over dromen. De verwachtingen zijn dat het het mobiele verkeer op wereldvlak in 2020 33 keer groter zal zijn dan in 2010. Toon me je telefoon en ik vertel je wie je bent Het Duitse T-Mobile gekscheerde in een recent blogartikel dat Duitse mannen wellicht meer van hun auto houden dan van hun vrouwen. Maar ook daar komt verandering in: 17% van geïnterviewde Duitse mannen geeft nu de voorkeur aan hun smartphone. Nog steeds slecht nieuws dus voor de dames. Je mobiele telefoon is vooral tegenwoordig ook een statement geworden, net zoals het automerk waar je mee rijdt. Een expressie van je (gewenste) status of tot welke ‘tribe’ je behoort. Iets waar bepaalde fabrikanten gretig op inspelen. Apple bijvoorbeeld heeft zo zijn schare volgers die zweren bij al hun producten. Op het internet vind je ellenlange discussies terug waarom de iPhone en iOS zo veel beter is dan Android. Voor- en tegenstanders beuken tegen elkaar in om toch maar hun gelijk te halen. Het bedrijf slaagt erin, beter dan wie anders, om door niks mee te delen de speculatiemolen aan te wakkeren en op die manier gratis promotie te krijgen. Niks voor niks krijgen sommige Apple-verdedigers de pejoratieve omschrijving van Apple-fanboys mee. Veel iPhone- en iPadkopers voelen zich aangetrokken tot Apple doordat het merk een prestigieus statussymbool en mode-accessoire is geworden; dezelfde eigenschappen waarmee Rolex en Gucci geassocieerd worden. De smartphone is en zal niet meer weg te denken zijn in het dagelijkse leven. Je smartphone is een onderdeel van je lifestyle. Punt.
8
