2 Expo
Nick Hannes en Vincent Delbrouck in FoMu Het Antwerpse Fotomuseum toont, na zijn reis doorheen de voormalige Sovjet-Unie (‘Red Journey’), nu ook de trip van Nick Hannes door het Middellands Zeegebied. Het werd een caleidoscopisch portret van een mediterrane regio in verandering. Daarnaast is er ruimte voor jonge Belgische fotografie met het project ‘Dzogchen’ van Vincent Delbrouck en wordt de expo ‘Shooting Range’ wegens succes verlengd tot 1 februari 2015.
‘Mediterranean. The Continuity of Man’ door Nick Hannes De Middellandse Zee: iedereen kent ze of is er ooit al wel eens op vakantie geweest. De afgelopen vijf jaar bezocht Nick Hannes (BE, °1974) twintig landen rond de Middellandse Zee. Bakermat van de beschaving. Wieg van drie grote godsdiensten. Kruispunt van Europa, Afrika en Azië. Het Middellandse Zeegebied ademt geschiedenis. Eeuwenlang al wordt er langs de mediterrane kusten gereisd, handel gedreven en oorlog gevoerd. De Romeinen spraken van Mare Nostrum, Onze Zee, toen hun rijk op het hoogtepunt de hele kustlijn omsloot. Met jaarlijks meer dan tweehonderd miljoen toeristen is deze regio de meest populaire vakantiebestemming ter wereld. Toerisme en toenemende urbanisatie kerven echter diepe littekens in het mediterrane landschap. Ook aan Afrikaanse zijde lokt de kust volk, maar dan om andere redenen. In 2014 begaven meer dan honderdduizend migranten zich in gammele boten richting Italië. Voor hen is de zee de slotgracht rond Fort Europa. Voor velen werd de zee hun graf. Eind 2009 slaat de eurocrisis hard toe in Griekenland. Een jaar later steekt de Tunesiër Mohamed Bouazizi uit protest zichzelf in brand en ontketent daarmee de Arabische Lente. De vonk slaat al snel over naar Egypte, Libië en Syrië, waar de opstand ontspoort tot een bloedige burgeroorlog. In de zomer van 2014 regent het opnieuw bommen op Gaza. Het mediterrane bekken is voor de zoveelste keer in de geschiedenis een complex strijdtoneel. In de turbulente periode 2010-2014 is Nick Hannes geheel onvoorzien getuige van deze opmerkelijke samenloop van omstandigheden. Hij kijkt met open vizier en laat ruimte voor het toeval. Hannes overstijgt het anekdotische, om zo met schoonheid pijn te doen. Hij beheerst de kracht van de visuele metafoor, weet als geen ander tragiek en humor te verbinden, maar weet ook waar hij moet stoppen. Met een groot besef van zijn eigen nietige positie begeeft hij zich in een werelds spektakel waar het kleine soms inwisselbaar is met het grote. Curator Joachim Naudts: “Ik vind Nick Hannes een zeer fascinerende documentaire fotograaf, omdat hij niet probeert om met de vinger te wijzen, maar omdat hij tracht een zeer genuanceerd beeld te geven van deze zeer complexe regio. En die nuance zit in zeer veel kleine details. Wat ik heel aantrekkelijk vind aan
zijn werk is dat hij met zijn beelden tracht de tragiek van veel dingen mee te geven, maar ook de menselijkheid er van en dat doet hij bovendien met humor. Hij treft de regio op een ongezien historisch kantelmoment: ZuidEuropa gaat gebukt onder de wereldwijde economische crisis, de Arabische landen zijn verwikkeld in de nasleep van de Arabische Lente en intussen ontmoeten toeristen en migranten elkaar op de stranden van de Middellandse Zee. Het Middellandse Zeegebied werd tweeduizend jaar geleden ééngemaakt onder het Romeinse Rijk, maar is nu een strijdtoneel. In ‘Mediterranean.The Continuity of Man’ belicht Nick Hannes hedendaagse thema’s zoals migratie, urbanisatie en massatoerisme. Met zijn herkenbare documentaire stijl omarmt hij de complexiteit van deze regio en gaat op zoek naar de verbindende schakels in de maatschappij. Als je door de expo loopt, krijg je een mooi beeld van wat Hannes probeert te vertellen.” Als je de vierde verdieping van het FoMu bereikt bots je op een quote van Ernle Bradford die de expo mooi illustreert: “The Pacific may have the most changeless ageless aspect of any ocean, but the Mediterranean Sea celebrates the continuity of man.” Of vrij vertaald: “De Stille Oceaan is misschien de meest onveranderlijke en tijdloze van alle oceanen, maar de Middellandse Zee viert de voortgang der mensheid." Vervolgens loop je de expozaal binnen langs de straat van Gibraltar, een belangrijke symbolische start van de tentoonstelling. Nick Hannes: “Ik heb twee beelden gemaakt waarop je duidelijk de kleine afstand ziet tussen Europa en het Afrikaans continent. Ik heb in samenspraak met curator Joachim Naudts besloten om het daarna wat thematisch te groeperen. De thematieken die al aangehaald zijn, heb ik in verschillende landen gefotografeerd. Alles per land presenteren was gewoon geen optie, het zou te didactisch zijn geworden. Nu is het een flow. Het verhaal begint bij het klassiek beeld van de skyline van Benidorm. Maar onmiddellijk daarna wordt die illusie al ontkracht door de minder mooie kant van die toeristische infrastructuur, die we bijna overal in de regio zien. Dat is een belangrijk thema in mijn werk: de teloorgang van het natuurlijk landschap, de stedelijke uitbreiding, urban sprawl, het opofferen van de schaarse open ruimte die er nog is. Niet enkel door toerisme, maar ook door
h © Nick Hannes / Thiva, Griekenland
h © Nick Hannes / Adana,Turkije, 2013
EXPO 3
4 Expo
havenuitbreiding en infrastructuur in het algemeen. Je ziet dat verder doorlopen naar Istanbul en Caïro: de twee grote metropolen waarbij je een heel heftige dynamiek van stadsontwikkeling krijgt. Je zit daar letterlijk op de rand van de stad en het platteland, daar waar de stad voort kruipt en opdoemt. Daarna loop je langs foto’s van in het Midden-Oosten, Palestina en Israël. En achter een muur komt de Arabische Lente om de hoek kijken, zeg maar. Ik heb geen betogingsfoto’s, geen foto’s van bewusteloze mensen die worden weggedragen. Ik heb geprobeerd om de actualiteit niet achterna te hollen. Het was niet mijn intentie om bij het uitbreken van de opstand onmiddellijk naar daar te gaan. Ik wilde een beetje afstand nemen, en dat geldt in het algemeen bij dit werk, om het journalistieke naar een hoger niveau te brengen met een meer documentaire achtergrond. Het portret van een regio, een tijdsgeest, dat zit er voornamelijk in. De Arabische Lente gaat door tot een andere thematiek die me heel nauw aan het hart ligt, de migratie, wordt aangesneden. Ik heb op een aantal heel cruciale plekken in die mediterrane regio foto’s gemaakt rond migratie. Bijvoorbeeld in het Evrosgebied, genoemd naar de grensrivier tussen Turkije en Griekenland, de Evros. Het is een van de belangrijkste toegangspoorten tot de EU. In de expo zie je een foto van een kerkhof waar anonieme vluchtelingen die verdronken zijn in de Evros worden begraven. Onmiddellijk daarnaast zie je het botenkerkhof van Lampedusa, die andere belangrijke toegangspoort die dit jaar bijna niet weg te denken was uit het nieuws.” Ook de twee Spaanse enclaves in Marokko, die de enige landsgrens vormen van de Europese Unie met het Afrikaans continent en die daardoor ook een aantrekkingspool zijn geworden voor irreguliere migratie, brengt Hannes in beeld. “De oplossing vanuit Europa was om daar gewoon een hek te zetten dat de twee steden hermetisch afsluit. Mijn werk is een werk van veel contrasten. Dat zie je ook in deze expo. En een van de grootste contrasten komt samen in de hoek waar ik foto’s van het vluchtelingencentrum in Ceuta plaats naast foto’s van de jetset in Monaco, Cannes en Saint-Tropez, gevolgd door het uitgangsleven op Ibiza en foto’s van de laatste reis die ik maakte aan boord van een cruiseschip. Het contrast kon niet groter.” En het zijn net die contrasten die deze tentoonstelling zo boeiend maken! Neem je tijd om deze expo te bezoeken, en bekijk de foto’s zeker van nabij om ook de humoristische details te ontdekken.
EXpo 5
i © Nick Hannes / Benidorm, Spanje
6 Expo
En verder in het FoMu ‘Dzogchen’ door Vincent Delbrouck Voor het derde jaar op rij biedt het FoMu ruimte aan jonge Belgische fotografie. Vincent Delbrouck (BE, °1975) presenteert zijn nieuwste project ‘Dzogchen’, waarvoor hij tussen 2009 en 2014 verschillende reizen naar de Himalaya ondernam. Delbrouck dompelt zich onder in de filosofie van het boeddhisme en laat de omgeving zijn beeldtaal dicteren. Dzogchen is een term uit de Tibetaanse boeddhistische filosofie, gekenmerkt door een specifieke visie op de realiteit. Bij Dzogchen wordt de werkelijkheid aanvaard zoals die is: mooi en lelijk, goed en slecht, zwart en wit. Vincent Delbrouck laat zich in dit fotografisch project leiden door deze visie, samen met zijn liefde voor natuur en literatuur. Het integrale proces, van het fotograferen tot de uiteindelijke presentatie in tentoonstelling en boek, is voor hem als een innerlijke reis. Een reis die hem voedt en toelaat het onbekende te benaderen. Het is een sprong in het duister waar omgeving, persoon en fotografie samen lijken te vallen. Het fotografisch werk van Delbrouck is dan ook steevast in verandering. Elke presentatie is anders omdat ze wordt samengesteld vanuit de persoon die hij op dat moment is. De reeks ‘Dzogchen’ is een poëtische reflectie op de Himalaya. Het is een ode aan de schoonheid van eender welke plek, een pleidooi voor een wereld zonder onderscheid. Of zoals Gary Snyder, dichter van de Beat Generation, liet optekenen: “Wortels, stengels en takken zijn allen gelijkwaardig. Geen hiërarchie, geen gelijkheid. Niets occult en esoterisch, geen begaafde kinderen of trage presteerders. Niet wild of tam, niet gebonden of vrij, niet natuurlijk of artificieel. Alles en iedereen als de eigen kwetsbare zelf.” Vergeet ook niet om, als je de expo binnenwandelt, even rechts in het kleine intimistische kamertje binnen te stappen, achter het doek, om te ontdekken hoe Vincent het hele proces van o.a. de samenstelling van een boek aanvat.
h © Vincent Delbrouck / Dino, 2010, Himalayas, Some windy trees © Vincent Delbrouck / Horse, 2012, Himalayas, As Dust Alights g
‘Shooting Range. Fotografie in de vuurlinie?’ Wegens succes verlengt het FoMu de tentoonstelling ‘Shooting Range. Fotografie in de vuurlinie?’ tot 1 februari 2015. Maar liefst 30.000 mensen hebben de tentoonstelling al bezocht. De expo zoomt in op de rol die fotografie speelde tijdens de Eerste Wereldoorlog. Dit was het eerste grootschalig conflict waarin het jonge medium werd ingezet als propagandamiddel. Maar het medium was nog jong en de mogelijkheden beperkt. Slaagde de fotografie er wel in om de oorlog vast te leggen op beeld? Bij de tentoonstelling is een gratis applicatie beschikbaar. De app geeft je een voorsmaakje op de expo en in de tentoonstelling kan je via de app extra informatie bij de getoonde foto’s en objecten bekijken. Test de app zelf uit via www.shootingrange.be! (je) n Alle expo lopen tot en met 1 februari 2015 in FoMu, Waalsekaai 47, 2000 Antwerpen, dinsdag - zondag, 10 u. - 18 u. Als lid van het Centrum voor Beeldexpressie krijg je € 2 korting op de toegangsprijs en betaal je € 6.
7
