Neuropsychologisch onderzoek bij volwassenen met Autisme SpectrumStoornissen Werkgroep: Audrey Mol, Ilse Noens, Annelies Spek, Cathelijne Tesink, Jan-Pieter Teunisse
Kader
Biologisch
Informatie-verwerking hersenen
• Genetisch
• Theory of mind
• Testosteron
• Detailgerichtheid
• Hersenomvang
• Executief functioneren
Gedrag
DSM-IV • Sociaal • Communicatie • Rigiditeit
Diagnostisch onderzoek • Screening
+ Observaties
– zijn er aanwijzingen?
• Anamnese – Wat herkent iemand zelf?
• Hetero-anamnese – Wat zien de anderen + vroege ontwikkeling
• Neuropsychologisch onderzoek – Cognitieve sterktes en zwaktes
Doel NPO • Draagt bij aan differentiaal diagnostiek Zwakbegaafdheid Hoog begaafdheid ADHD, Dyslexie, as II problematiek
• Handelingsgerichte diagnostiek Werk Opleiding Behandeling
Theory of mind • Je kunnen verplaatsen in wat een ander denkt of voelt • Wederkerigheid • Verschillende niveaus
Tests: • • • • • •
Dewey story test Lees de ogen test SIT TAT Faux-Pas test EQ
Test: Dewey Story Test Karel, 23 jaar oud, zit al maanden zonder werk. Vandaag heeft hij goede hoop dat hier een eind aan komt, want hij is onderweg naar een sollicitatiegesprek. In de lift naar boven zegt een vreemde met een vriendelijke stem "Aangenaam weer buiten, is het niet?“ Juist op dat moment ziet Karel zijn spiegelbeeld in de spiegel bij de liftknopjes en het valt hem op dat zijn haar een beetje vreemd piekerig is. Hij draait zich om naar de vriendelijke vreemdeling en vraagt: "Heeft u wellicht een kam die ik even kan lenen, alstublieft?" ‘De sfeer in de lift is er naar om zoiets te vragen. De vreemdeling heeft het gesprek open gegooid, dus is zoiets mogelijk’.
SIT
Kenmerkend • Functionele omschrijvingen • Weinig fantasiegebruik
• Weinig karakter omschrijving • Spontane reacties
TAT Aantal ‘mental state’ woorden
Minder verklaringen Weinig elementen verbinden Wel coherent verhaal (Beaumont & Newcombe, 2006)
Faux-Pas test Verhaaltjes • Heeft er iemand iets gezegd wat hij/zij beter niet had kunnen zeggen? • Waarom had hij dat beter niet kunnen zeggen? • Hoe denk je dat … zich voelde?
EQ (Empathy Quotient) Behoefte om emoties en gedachten van anderen te begrijpen en hierop te reageren met gepaste emotie. Zelfrapportage
Onderscheidt goed
Centrale coherentie Informatie kunnen negeren • • • •
Wat is belangrijk en wat niet? Bottom-up werken ipv top-down Vergelijken situaties Detailgericht uitleggen
Inf integreren tot betekenisvol geheel • Meewegen context
CC-testen Figuur van Rey Embedded Figures Test Blokpatronen Systemizing Quotient
Embedded Figures Test
Kenmerkend: ASS: beter en sneller Omschrijving abstract Autisme > Asperger
Blokpatronen Let op: • • • •
Strategie: gesegmenteerd Autisme: geen leereffect 2e helft Kunstenaars ook goed in deze test Tijdsdruk
Systemizing Quotient ‘Wanneer ik in een vliegtuig zit denk ik altijd na over de aërodynamica’ ‘Wanneer ik naar een meubelstuk kijk, let ik op de details over de constructie ervan’
Systeem voorspellen
Niet verzanden in details
EXECUTIEF FUNCTIONEREN Vaardigheden nodig om complex gedrag voor te bereiden en uit te voeren Gebieden: • Cognitieve flexibiliteit • Planning • Fluency
1. Cognitieve Flexibiliteit Het kunnen wisselen tussen verschillende oplos-strategieën
Kun je van strategie veranderen?
Wisconsin Card Sorting Test Persevererende fouten Gebruik computer versie Niet tot strategie komen Robuust uit onderzoek
(Hill, 2004)
2. Planning Verschil belangrijk / onbelangrijk Niet tot in het detail (schema van alle wegrestaurants op weg naar Spanje)
Planningstaken Gestructureerd en analytisch (formule) •
Toren van Hanoi
Ongestructureerd en veel variabelen •
Bads Dierentuinen
3. Fluency Woordfluency • Zoveel mogelijk dieren
Letterfluency • Zoveel mogelijk woorden met M
Fantasie en ideeën genereren
Voorbeeld: 1.
Dieren Siamees Europese korthaar Cyperse Abessijn
2.
Woorden met M Mausoleum Maggie-blokje Muis-arm Mispel
Volgehouden aandacht Goed wanneer op één stimulus gericht • Continuous Performance Test Complexe taken moeilijk • Informatie filteren • Wisselen van focus
Werkadvies
Intelligentieprofiel Verbaal begrip Verbaal IQ Werkgeheugen
-Woordenschat -Overeenkomsten -Rekenen -Cijferreeksen -Informatie -Begrijpen -Cijfers & Letters nazeggen
Totaal IQ Performaal inzicht Performaal IQ Verwerkingssnelheid
-Onvolledige tekeningen -Symbool substitutie -Blokpatronen -Matrix redeneren -Plaatjes ordenen -Symbool zoeken -Figuur leggen
Intelligentie
Subtesten HFA
– Hoog: • Informatie • Matrix redeneren
Asperger
– Hoog: • Begrijpen • Blokpatronen
Persoonlijkheidstesten
MMPI 2: depressie 0: sociale introversie Leugenschaal • • • • •
Mijn tafelmanieren zijn thuis minder goed dan in gezelschap Ik lees niet elke dag alle commentaren in de krant. Soms roddel ik een beetje Ik vertel niet altijd de waarheid Mannen gem 5,98 (sd 2,45)
Maar: ‘Mijn ziel verlaat mijn lichaam’ ‘Ja, want ik geloof in het dualisme.’ (scheiding van lichaam en geest: Descartes)
Take Home messages Een diagnose baseer je niet op het neuropsychologisch profiel NPO geeft inzicht in sterke en zwakke kanten en geeft richting aan behandeling, werk en opleiding Kwalitatieve interpretatie van testresultaten zegt meer dan scores Kijk niet naar 1 test maar naar trends door de testen heen VIQ/PIQ verhouding geeft geen classificatie Neem in elk geval de WAIS III af
Werkgroep Dr. Audrey Mol, GZ-psycholoog, Centrum Autisme leiden Prof. Dr. Ilse Noens, orthopedagoog, K.U. Leuven, centrum voor gezins en orthopedagogiek Drs. Annelies Spek, klinisch Psycholoog GGZ Eindhoven Drs. Cathelijne Tesink, neuropsycholoog UMC St. Radboud Nijmegen, GGZ Eindhoven Dr. Jan-Pieter Teunisse, GZ-psycholoog Dr. Leo Kannerhuis Dr. Elke Wezenberg, neuropsycholoog, UMC St. Radboud Nijmegen
