Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen
ZORG IN DE TOEKOMST Standpunten
Over de NVZ De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen is in twintig jaar tijd uitgegroeid tot een invloedrijke belangenbehartiger in de zorgsector. De vereniging zorgt ervoor dat de Nederlandse ziekenhuisbranche een krachtige branche is. Onze leden zijn vrijwel alle algemene ziekenhuizen en categorale instellingen als audiologische centra, kankercentra, revalidatiecentra, dialysecentra en radiotherapeutische instituten. Op dit moment zijn er 118 zorginstellingen lid van de NVZ. Ons doel is om alle randvoorwaarden en waarborgen te creëren die onze leden nodig hebben om kwalitatief hoogwaardige en doelmatige medisch-specialistische zorg aan patiënten te verlenen. Voor de NVZ gaat het hierbij om zorg die in medisch opzicht tot het best mogelijke resultaat leidt. Wij helpen hieraan mee door beleid te ontwikkelen; door uit te spreken hoe ziekenhuizen over belangrijke ontwikkelingen in de zorg denken; door uitleg te geven aan de politiek; en door het initiatief te nemen veldpartijen en stakeholders bij elkaar te brengen om samen tot praktische en hanteerbare oplossingen te komen die in de zorgsector spelen. De NVZ is opgericht op 12 december 1991. Het zorglandschap is sinds die tijd sterk veranderd. De meest in het oog springende verandering is dat de overheid zich meer en meer terugtrekt en stimuleert dat patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars hun verantwoordelijkheid nemen. Juist daarom is de NVZ nu belangrijk.
Voorwoord Nooit eerder was er zoveel maatschappelijke en politieke aandacht voor de zorg. Het gezamenlijke belang is dan ook groot. De kosten van de zorg stijgen voor iedere Nederlander. Dat voelen we allemaal in onze portemonnee. Tegelijkertijd is er steeds meer aandacht voor de kwaliteit van de zorg die we daarvoor terugkrijgen. Dankzij wetenschap en innovatie kunnen we steeds meer problemen oplossen. Maar daar hangt wel een prijskaartje aan. In het ziekenhuis komen jaarlijks meer dan 130.000 kinderen ter wereld. Het is de plaats waar mensen naartoe komen voor hun behandeling. Van relatief eenvoudige ingrepen tot complexe behandelingen van bijvoorbeeld kanker. Onze ziekenhuizen behoren tot de wereldtop. Het ziekenhuis is daarnaast ook de dagelijkse werkplek van duizenden artsen en verpleegkundigen. Vaak behoort het ziekenhuis tot de grootste werkgevers in een gemeente. Die ziekenhuizen voelen een maatschappelijke verantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de kwaliteit van de zorg en het garanderen van de toegankelijkheid tot die zorg voor iedereen in Nederland. Daarom werken wij aan het beheersen van de zorgkosten. Daarom zoeken wij voortdurend naar nieuwe mogelijkheden om mensen sneller beter te maken. Het is ook de reden dat wij het werken in de zorg nog uitdagender willen maken. In deze publicatie vindt u hoe wij dat willen doen en wat wij daarvoor nodig hebben. Op die manier willen wij samen zorgen voor de toekomst. Yvonne van Rooy Voorzitter NVZ
http://www.nvz-ziekenhuizen.nl/
Ziekenhuizen slagen erin de stijgende zorgkosten te beheersen zonder dat dit ten koste gaat van de toegankelijkheid van de ziekenhuiszorg. In vergelijking met andere Europese landen scoren de Nederlandse ziekenhuizen zeer goed wat betreft de kwaliteit, en zijn de kosten van de Nederlandse ziekenhuiszorg relatief laag. Wij vinden het positief dat het nieuwe regeerakkoord geen nieuwe hervormingen in de ziekenhuiszorg (cure) bevat. Dit geeft ons de kans binnen het huidige stelsel de zorg in ziekenhuizen verder te verbeteren en de kosten beheersbaar te houden.
Gezonde concurrentie Beheersen zorgkosten
De invoering van de Zorgverzekeringswet (Zvw) in 2006 heeft geleid tot grote hervormingen in de Nederlandse ziekenhuiszorg. Alle partijen in dat stelsel moeten wennen aan hun nieuwe rol, maar weten deze steeds beter te spelen. Zorgverzekeraars onderhandelen voortaan met ziekenhuizen over de prijs en kwaliteit van de in te kopen zorg. Zodoende moeten zorgverzekeraars en ziekenhuizen samen zorgen voor het beheersen van de groei van de zorgkosten en het verbeteren van de kwaliteit van de ziekenhuiszorg. Daartoe hebben beide partijen in 2011 met de minister van VWS een akkoord gesloten waarin afspraken zijn gemaakt de groei van de zorgkosten te beperken tot maximaal 2,5% in de jaren 2012 tot en met 2015 zonder dat dit ten koste gaat van de toegankelijkheid. Het stelsel van gereguleerde marktwerking biedt bovendien mogelijkheden tot verdere verbetering van de zorgkwaliteit. Huisartsen en ziekenhuizen organiseren samen het pad dat patiënten door de zorg bewandelen. Zij bepalen in goed overleg wat het beste moment is om de zorg voor een patiënt over te dragen. Het organiseren van de zorg dichtbij
Uitgaven aan de gezondheidszorg als aandeel van het BBP in 2009, gecorrigeerd voor geslachts-en leeftijdsopbouw van de bevolking. Bron: Eurostat, CBS Statline, RIVM & Sirm analyse
Fig. 1
de patient maakt deze niet alleen vriendelijker voor de patiënt, maar tegelijk ook effectiever en doelmatiger. Het ministerie van VWS en de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) zullen duidelijk moeten maken in hoeverre het is toegestaan dat ketenpartijen, concurrerende aanbieders en verzekeraars samenwerken en afspraken maken. Enerzijds zal het maken van afspraken de doelmatigheid verhogen, anderzijds kan het concurrentieverstorend werken. Heldere regels hieromtrent zijn noodzakelijk om het stelsel een kans van slagen te geven. Via experimenten kan daarnaast de bekostiging van de zorg worden aangepast aan de lokale situatie.
6% 4% 2% 0%
a Uitgaven
an
ercenta org als p z e v e ti cura
g e van h
et B B P 8%
Wij zijn van mening dat: • Ziekenhuizen moeten kijken waar zij (regionaal) kunnen samenwerken.
6% 4% 2%
•
Ziekenhuizen moeten kunnen blijven innoveren om voortdurend hogere doelmatigheid te kunnen realiseren.
•
Betaalbare financiering beschikbaar moet zijn om te kunnen investeren in kwaliteit.
•
Verzekeraars niet eenzijdig op prijs, maar juist ook op basis van kwaliteit moeten inkopen.
0%
Uitgaven
aan niet-
ercenta org als p z e v e ti cura
g e van h
et B B P 12% 10% 8% 6% 4% 2%
aan d Uitgaven
e totale
gezon
entage v als perc rg o z s id dh e
an
h et B B P
0%
Naam
Functie
Telefoon
E-mail
Linkedin.com/in/
Steven Weijenborg
Beleidsadviseur
030 2739487
[email protected]
stevenweijenborg
De Nederlandse ziekenhuiszorg verandert. Spreiding en concentratie zijn daarbij twee sleutelbegrippen: we concentreren de hoog complexe zorg, waarvan ziekenhuizen jaarlijks slechts weinig behandelingen uitvoeren en we spreiden de laag complexe zorg zodat deze dichterbij de patiënt beschikbaar is. Volgens de NVZ komen zowel concentratie als spreiding van ziekenhuiszorg lokaal en regionaal tot stand. Een landelijke blauwdruk is daarvoor niet wenselijk.
Specialisatie en samenwerking Inrichting zorglandschap
Enerzijds ontstaat een kleiner aantal ziekenhuizen dat de hoog complexe zorg uitvoert. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat naarmate het volume van behandelingen groter is, de kwaliteit van de zorg in het algemeen wordt verhoogd. Uit onderzoek blijkt echter ook dat er een grens zit aan kwaliteitsverbeteringen die via concentratie kunnen worden bereikt. Hogere kwaliteit van zorg kan tot lagere kosten leiden doordat bijvoorbeeld het aantal heropnames afneemt. Patiënten zijn ook bereid verder te reizen als dit nodig is voor een betere kwaliteit van de zorg. Anderzijds zien we de tendens dat ziekenhuizen voorzieningen voor chronische, acute en electieve zorg meer verspreid in de buurt van patiënten aanbieden. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan de chronische zorg voor oudere patiënten. Deze zorg betekent veelal frequente reisbewegingen waardoor de nabijheid van een (basis) ziekenhuis voor patiënten en hun naasten belangrijk is.
Fig. 2
Percentage ziekenhuizen dat wel of niet aan de norm voor het aantal uitgevoerde AAA-ingrepen (verwijding van de buikslagader) voldoet, 2003-2010. Bron: IGZ.
0
20
40
60
80
100
2004
0
20
40
60
80
100
2007
0
Ziekenhuizen met aantal ingrepen < norm
Fig. 3
20
40
60
80
Een goede samenwerking tussen ziekenhuizen is bij concentratie en spreiding een belangrijke voorwaarde. Zo is het goed denkbaar dat een patiënt voor een hoog complexe aandoening in eerste instantie wordt opgenomen in een nabij (basis) ziekenhuis. Daarna wordt behandeld in een ander ziekenhuis dat in de desbetreffende aandoening meer gespecialiseerd is en vervolgens weer teruggaat naar het eerste ziekenhuis voor verder herstel. Op die manier benutten we de voordelen van spreiding en concentratie. Zorgverzekeraars moeten zorgen dat voor hun verzekerden een integraal aanbod van zorg beschikbaar is. Tenslotte is ook de samenwerking met eerste lijn van groot belang. Door een optimale afstemming tussen de eerste en tweede lijn kunnen huisartsen en ziekenhuizen er samen voor zorgen dat de patiënt goede zorg krijgt tegen een zo laag mogelijke kostprijs.
2010
100
Ziekenhuizen met nul ingrepen
Ziekenhuizen met aantal ingrepen > norm
Ontwikkeling buitenpoliklinieken (aantal).
2012 2008 2005
38
52
97
Naam
Functie
Telefoon
E-mail
Linkedin.com/in/
Steven Weijenborg
Beleidsadviseur
030 2739487
[email protected]
stevenweijenborg
Veiligheid en kwaliteit Zichtbare kwaliteit in de zorg
De ziekenhuizen leveren graag een bijdrage aan het zichtbaar maken van kwaliteit door het opzetten van zinvolle registraties. Door ziekenhuizen medezeggenschap te geven over welke informatie te verzamelen kunnen zij een bijdrage leveren aan het verbeteren van de zorgkwaliteit. Veilige zorg vormt daarbij de basis. Iedere patiënt moet er op kunnen vertrouwen dat ziekenhuizen alle mogelijke risico’s uitsluiten. Zichtbaarheid van kwaliteit en veiligheid kan helpen dat vertrouwen te winnen. Investeren in kwaliteit en informatie over kwaliteit levert aantoonbaar gezondheidswinst op. De ziekenhuizen willen bij het leveren van betrouwbare kwaliteitsinformatie zo veel mogelijk aansluiten bij de behoeften van verschillende doelgroepen. Onze patiënten staan daarbij centraal: zij hebben het recht om goede informatie over hun behandeling te ontvangen. De ervaringen en beleving van onze patiënten vormen bovendien belangrijke indicaties voor de kwaliteit van de ziekenhuiszorg.
Fig. 4 Score ten opzichte van maximaal te behalen punten in European Health Consumer Index 2012 (procent van maximum)*
Nederland Denemarken België Zweden *
87% 82% 78% 77%
Frankrijk Finland Verenigd Koninkrijk Ierland
77% 75% 72% 71%
IJsland (3) en Luxemburg (4) zijn in deze figuur buiten beschouwing gelaten om redenen van vergelijkbaarheid van de zorgsystemen.
Een belangrijk inzicht is dat we de informatiebehoeften van die verschillende doelgroepen niet meer moeten proberen te combineren, maar juist uit elkaar moeten halen om tot de gewenste informatie te komen. Meer is niet altijd beter! Het zichtbaar maken van kwaliteit voor alle doelen tegelijk (keuze, inkoop, verbeteren, toezicht) heeft de afgelopen jaren niet gewerkt. De overheid heeft, via het kwaliteitsinstituut, een belangrijke rol in het faciliteren van kwaliteit door het stimuleren van de ontwikkeling van infrastructuur (ICT) en prijsmechanismes, zoals bijvoorbeeld financiële gevolgen verbinden aan richtlijnen. Het zijn echter de direct betrokken partijen in de zorg die de verantwoordelijkheid moeten krijgen voor het inzichtelijk maken van kwaliteit. Ziekenhuizen moeten bijvoorbeeld medezeggenschap hebben over de vraag welke informatie wordt verzameld. Zo kunnen we voorkomen dat overbodige informatie wordt opgevraagd en administratieve lasten onnodig verder oplopen. Voor ziekenhuizen is het bovendien belangrijk om zeggenschap over het gebruik door derden van ziekenhuisgegevens te behouden om misbruik te voorkomen.
Naam
Functie
Telefoon
E-mail
Linkedin.com/in/
Marenne Terlingen
Beleidsadviseur
030 2739659
[email protected]
marenneterlingen
De beschikbaarheid van voldoende en goed opgeleide artsen en verpleegkundigen in onze ziekenhuizen is de belangrijkste voorwaarde voor goede zorg. Om ook in de toekomst aan die voorwaarde te kunnen voldoen zullen we moeten investeren in opleidingen, arbeidsvoorwaarden en (sociale) innovaties.
Werkende arbeidsmarkt Arbeidsmarkt in de zorg
Bij een onveranderde stijging van de vraag naar zorg zijn er over vijftien tot twintig jaar veel extra medewerkers nodig. In een steeds krapper wordende arbeidsmarkt is het een vrijwel onmogelijke opgave om deze medewerkers te vinden. Wie zouden er dan nog voor de klas moeten staan of onze politie moeten versterken? Wij zullen dus met minder mensen meer moeten doen. Die stijging van arbeidsproductiviteit kunnen we realiseren door: • Te investeren in opleidingen • Een aantrekkelijk pakket arbeidsvoorwaarden te ontwikkelen • Sociale innovaties te stimuleren
Fig. 5
Bron: CBS en RIVM
Het vorige kabinet besloot de zorgsector in het Begrotingsakkoord 2013 uit te zonderen van de ‘nullijn’ voor overheidspersoneel wat betreft het salaris.
12 % In 2012 zijn ruim 1 op de 10 (12 %) Nederlanders werkzaam in de zorg.
Voor het kunnen bieden van een aantrekkelijk pakket aan arbeidsvoorwaarden is dit een belangrijke bijdrage. In het regeerakkoord dat VVD en PvdA met elkaar sloten schorten beide partijen echter per 2016 de overheidsbijdrage in de arbeidsontwikkeling (ova) op. Deze bijdrage moet er juist voor zorgen dat de arbeidsvoorwaarden in de zorgsector aantrekkelijk blijven voor nieuwe medewerkers. Zonder deze bijdrage zal het in de toekomst moeilijker zijn aan de groeiende behoefte aan personeel in de zorg te kunnen voldoen. Daarnaast is het belangrijk dat er genoeg ruimte is voor het opleiden van voldoende en goed ziekenhuispersoneel.
18 % Prognose 1: Op basis van de demografische groei zijn in 2030 bijna 2 op de 10 Nederlanders werkzaam zijn in de zorg (18%).
Bij dit alles past het inzetten van de kracht van de zorgprofessionals door te investeren in (sociale) innovatie. Een goed voorbeeld daarvan zien we in de zorg bijvoorbeeld door taakherschikking in de ziekenhuizen, waarbij artsen en verpleegkundigen taken slimmer verdelen. Ziekenhuizen zetten in op duurzame inzetbaarheid van hun medewerkers. Door waardering te tonen voor het werk van mensen in de zorg zullen zij met meer plezier langer werken. Zeggenschap over de invulling van het eigen werk en het terugdringen van administratieve lasten spelen daarbij een belangrijke rol.
25 % Op basis van een ongewijzigde zorgvraag in 2030 zal een kwart van de Nederlanders werkzaam moeten zijn in de zorg (25%).
Naam
Functie
Telefoon
E-mail
Linkedin.com/in/
Olaf Peek
Beleidsadviseur
030 2739699
[email protected]
OlafPeek
Winstgevende innovatie Innovatie in de zorg
Innovaties zijn voor de ziekenhuizen essentieel om de kwaliteit van zorg te verbeteren en steeds opnieuw kosten te besparen. Innovaties zijn noodzakelijk om in de toekomst met minder werknemers meer goede zorg te kunnen bieden. De overheid moet de randvoorwaarden leveren die nodig zijn om te kunnen innoveren. De zorg is één van de meest innovatieve sectoren in onze maatschappij. Van nieuwe behandelingen voor kanker, via kunstorganen, apps om de goedkoopste medicijnen te vinden tot aan medicijnen voor harten vaatziekten zorgen innovaties voor gezondheidswinst van patiënten. De ziekenhuizen zoeken voortdurend naar mogelijkheden om behandelingen en processen te verbeteren. Innovatie leidt op die manier niet alleen tot gezondheidswinst, maar biedt ook de mogelijkheid doelmatigheidswinst te boeken.
Fig. 6 Aantal verpleegdagen per 1000 inwoners in 2007 - 2008 2009 - 2010 - 2011
569 558
555 549 528
De ruimte voor zorginnovatie is echter vanaf 2012 zeer beperkt. Waar er tot vorig jaar in dit kader geld was geoormerkt voor innovatieprojecten is dat nu in de nieuwe prestatiebekostigingssystematiek verdwenen. Zonder permanente innovatie zal het in de toekomst moeilijker zijn de zorgkosten te beheersen.
2007 2007
2008 2008
2009 2009
2010 2010
Wij willen samen met de overheid innovaties mogelijk maken die leiden tot maatschappelijke winst. Dit kan door:
2011 2011
• Het faciliteren van innovatiefinanciering via de bekostigingssystematiek. • Het bijeenbrengen van kennis en partijen die gezamenlijk (regionaal, nationaal en internationaal) kunnen werken aan een innovatieprogramma dat structureel tot innoverend gedrag in de zorgsector leidt.
Naam
Functie
Telefoon
E-mail
Linkedin.com/in/
Robbert Smet
Adviseur Public Affairs
030 2739309
[email protected]
robbertsmet
Nawoord Zorgen voor de toekomst. Dat is onze gezamenlijke opdracht. De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen wil ervoor zorgen dat ook volgende generaties gebruik kunnen maken van ons hoge niveau van ziekenhuiszorg zonder dat zij daarvoor een torenhoge rekening moeten betalen. Zoals u heeft kunnen lezen kunnen wij dat niet alleen: voor het realiseren van de doelen zoals wij die hebben beschreven hebben we de hulp van vele anderen nodig. Ook van politici in Den Haag en de Gemeenteraden door het hele land. Soms vragen we om ruimte en vertrouwen om zelf vorm te kunnen geven aan de inrichting van het zorglandschap. Bijvoorbeeld waar het gaat om het concentreren van hoog complexe zorg of het aanbieden van basiszorg dichtbij patiënten. Op andere momenten bestaat bij de ziekenhuizen juist behoefte aan stevige actie vanuit de politiek. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het aantrekkelijk houden van de zorg voor nieuwe medewerkers. Het is dus belangrijk met elkaar in overleg te blijven. Ik hoop de komende jaren als voorzitter van de NVZ veel met u te praten over hoe we samen kunnen zorgen voor de toekomst van onze zorg. Yvonne van Rooy Voorzitter NVZ
http://www.nvz-ziekenhuizen.nl/
NVZ standpunten Jaar van uitgave 2013 Uitgave van Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen Utrecht Postbus 9696 3506 GR Utrecht Oudlaan 4 3515 GA Utrecht t. 030 273 9883 e. info@ nvz-ziekenhuizen.nl w. www.nvz-ziekenhuizen.nl twitter.com/nvzziekenhuizen
