Nederland: pionier in belastingontwijking

INTERNATIONAAL: Vraag en antwoord: de Syrische revolutie

RECENSIE: Nederland: pionier in belastingontwijking

Al twee jaar duurt de opstand tegen de dictator Assad. Brian Droop gaat in op de vijf meest gestelde vragen pagina 5

Het Belastingparadijs beschrijft Nederland als draaischijf van kapitaal. Ewout van den Berg bespreekt dit nieuwe boek pagina 10

50

�1.

steunprijs 2 euro

de socialist

#253 • APRIL 2013

Een uitgave van de Internationale Socialisten • www.socialisme.nu

• Prioriteiten VVD en PvdA: 11 miljoen voor kroningsfeestje terwijl wij moeten inleveren

SCHRAP DE monarchie

RED

ONZE ZORG

De Oranjes zijn miljardair en toch ontvangen ze jaarlijks een ‘uitkering’ van 7 miljoen euro. In tegenstelling tot de uitkeringen van gewone mensen is deze dit jaar met 61.000 euro gestegen. Het decadente kroningsfeestje van

Willem-Alexander wordt ook uit gemeenschapsgeld betaald. De staat betaalt 5 miljoen en de Amsterdamse gemeente 6 miljoen. Dat is zonder de beveiligingskosten.

Gewone mensen gingen er in 2012 gemiddeld 3,2 procent op achteruit, de sterkste daling in 30 jaar. Het gezamenlijke vermogen van de Quote 500 steeg van 143 miljard naar 148 miljard euro. Het wordt tijd om de rollen om te draaien. Schaf rechtse hobby’s zoals de monarchie en de JSF af. Belast de topvermogens en stop zo de afbraak van sociale voorzieningen. • Laat zien waar je staat: bestel de nieuwe brievenbussticker! Zie pagina 15

Gelooft u in sprookjes? Beatrix wel. In haar laatste troonrede vroeg ze om ‘belangrijke offers’ van ‘alle Nederlanders’.

2 actueel

de ★socialist #253 • april 2013

■ ‘Regels zijn regels, kanker of geen kanker’ De gemeente Meppel heeft afgelopen maand de uitkering van Angelique van der Wulp stopgezet. De reden: haar vriend was te vaak bij haar op bezoek toen ze net had gehoord dat ze kanker had. Als je meer dan drie dagen per week bij elkaar bent, ziet de gemeente dit als samenwonen: ‘Regels zijn regels, kanker of geen kanker.’ Van der Wulp moest naar de bezwarencommissie om het gemeentebesluit aan te vechten, terwijl deze maand haar beide borsten geamputeerd zullen worden. Er werd een Facebook-actie gestart, en mensen begonnen de gemeente te bellen en te mailen. Onder deze druk gaf Meppel Angelique haar uitkering terug.

■ De integriteit van rechts Vrij Nederland heeft onderzoek gedaan naar alle politieke affaires van de afgelopen dertig jaar waarbij de persoonlijke integriteit van politici in het geding was. Het resultaat is een lijst van 216 affaires, met als topvijf van partijen: VVD (47), CDA (43), PvdA (40), PVV (15) en GroenLinks (11). De affaires variëren van tamelijk onschuldig tot zeer ernstig, zoals corruptie. Bij de zwaardere zaken, waaraan politie, justitie of FIOD te pas kwamen, scoren VVD en PVV het hoogst. Opvallend genoeg treden juist deze partijen, de zogenaamde ‘crimefighters’, niet of nauwelijks op tegen interne integriteitsschendingen.

■ Discriminatie door uitzendbureaus Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft discriminatie van allochtonen op de arbeidsmarkt onderzocht. Twintig acteurs gingen uitzendbureaus langs met hetzelfde cv. De acteurs waren Nederlands, met een autochtone, Surinaamse, Antilliaanse, Turkse en Marokkaanse achtergrond. Ze legden 460 bezoeken af. De acteurs waren even oud, spraken perfect Nederlands en gaven dezelfde antwoorden op standaardvragen. Van de autochtone acteurs had 46 procent kans op werk, van de niet-westerse werkzoekenden slechts 28 procent. Bovendien maakten mannelijke niet-westerse acteurs minder kans dan vrouwen (23 procent tegenover 33 procent).

■ Te duur om te leven In maart bracht het CPB een nieuw idee om zorgkosten te drukken: reken de jaren die iemand door een behandeling extra leeft om in geld. Wie te duur is, krijgt geen vergoeding van de verzekering. ‘Het gaat om de waarde van een extra jaar leven’, aldus CPB-onderdirecteur Casper van Ewijk. De kans is dus groot dat iemand van 40 die tien levensjaren ‘wint’ dit wel vergoed krijgt, maar een 80-jarige die een half jaar langer leeft niet. Volgens het CPB betekent dit grotere ‘keuzevrijheid’ en ‘eigen regie’, want het staat iedereen vrij om zichzelf bij te verzekeren. Ook in maart meldden apothekers dat steeds meer recepten niet worden afgehaald omdat mensen hun eigen bijdrage niet meer kunnen opbrengen.

UITGESPROKEN ‘Ik ben allang opgehouden te proberen mensen ervan te overtuigen dat het de juiste beslissing was.’ Oorlogsmisdadiger Tony Blair over de invasie van Irak ‘Een van de grootste “prestaties” van de vakbeweging is het achteruit nderhandelen: instemmen met verslechteringen omdat het anders nóg o slechter was geworden.’ SP-Kamerlid Paul Ulenbelt ‘Die pot van Ploumen moet zo goed mogelijk worden afgeroomd ten faveure van ons bedrijfsleven.’ Een ‘anonieme VVD’er’ benadrukt nog even hoe zijn of haar partij tegen ontwikkelingshulp aankijkt. ‘Elk commentaar gaat erover hoe schokkend het is dat ik een vrouw ben. Is het echt 2013?’ Elise Andrew, beheerder van de Facebook-pagina ‘I F****** Love Science’ ‘Bent u hier echt voor de vrede, of komt u Israël meer wapens geven om Palestijnen te vermoorden? Heeft u onderweg hierheen toevallig ook de apartheidsmuur gezien?’ Palestijnse activist Rabeea Eid, tegen de Amerikaanse president Obama tijdens diens bezoek aan Jeruzalem ‘Geen bonussen voor topmannen die hun hand moesten ophouden bij de staat, stelde De Jager. En zie daar: de typerende reactie. Als kleine kinderen: Mogen wij geen bonus, dan doen we gewoon lekker het vaste salaris flink omhoog, lekker puh.’ Perry Feenstra, chef economieredactie RTL Nieuws

MI6, CIA en pers: leugens over Irak De Britse en Amerikaanse inlichtingendiensten MI6 en CIA wisten lang voor de inval in Irak, maart 2003, dat het geen massavernietigingswapens had. Dat bleek eind maart uit nieuw onderzoek van het Britse tv-programma Panorama. De informatie werd bewust achtergehouden. M iri yam Ao u rag h

Velen van ons hebben een dubbele herinnering aan begin 2003. Op de vreugdevolle 15 februari, liepen meer dan 100.000 mensen van alle kleuren, religies en leeftijden door Amsterdam. Ze scandeerden ‘Bush, Blair, Balkenende: Handen af van Irak!’ tegen de dreigende oorlog. Drie weken later zagen we hoe het Amerikaanse leger een armageddon aanrichtte. Toen al zeiden de antioorlogsbeweging en De Socialist dat de beschuldigingen leugens waren. Militairen en politici bedachten eufemismen als ‘vergissingsbombardement’ en ‘collateral damage’ terwijl ze aan de lopende band internationale mensenrechten schonden. Tien jaar later heeft onderzoek aangetoond dat het westen zelf chemische wapens gebruikte. Nog dagelijks komen misvormde baby’s ter wereld. Voor duizenden is die verdomde oorlog helemaal geen verleden. Nederland was niet simpelweg

een meeloper: het was een cruciale steun in de magere ‘Coalition of the Willing’. Dit was mede mogelijk door de bevolking informatie te onthouden. Nederlandse media besteedden er de afgelopen weken aandacht aan, maar ze zijn tien jaar te laat. Hun rol was bijzonder, zegt Allard de Rooi van Openheid Over Irak nu: ‘De media hebben, uitzonderingen daargelaten, hun werk niet gedaan. In 2003 is onvoldoende waarde toegekend aan de VN-wapeninspecteurs van UNSCOM en UNMOVIC en hebben de media nagelaten de wilde claims van de VS en Groot-Brittannië te toetsen. Daarnaast hebben veel media over the top toegang geboden aan stemmen die bereid waren de oorlog te helpen uitventen, zoals Arie Elshout en Arend Jan Boekestijn.’ Wat hebben alle protesten en campagnes opgeleverd? De CommissieDavids heeft moeten erkennen dat er geen massavernietigingswapens

waren. SP-Kamerlid Harr y van Bommel vindt dat de Nederlandse regering, met name premier Balkenende en minister van Buitenlandse Zaken De Hoop Scheffer er destijds met bizarre achterafverantwoording van af kwamen: ‘Met de kennis van nu ...’. Maar, voegt Van Bommel toe, ‘De Commissie heeft bewezen dat die kennis er wel degelijk was.’ Toch is er nog geen helderheid over een aantal cruciale zaken: heeft Nederland meegewerkt aan de voorbereiding van de oorlog? Allard de Rooi bevestigt dit: ‘Nederland heeft volop meegewerkt aan de oorlog. Wat bijvoorbeeld allang aan de orde had moeten komen zijn de verzonnen namen waarachter die steun heeft plaatsgevonden. Ook de Commissie-Davids wees hierop. Buiten het bereik van Davids is geen onderzoek gedaan, noch door de politiek, noch door de media. Er is veel te vinden, maar daar bestaat geen enkele belangstelling voor. Nog twintig jaar geduld, alstublieft.’ Bush en Blair hebben sinds Afghanistan en Irak geen dag rust gehad, ze worden nog steeds overal opgewacht met schoenen en demonstraties. We moeten ook de Nederlandse politici ter verantwoording roepen. Een uitlevering aan het Internationaal Strafhof is nauwelijks een troost: voor de honderdduizenden slachtoffers van de bombardementen, de verdubbeling van de doodskisten door een sektarische burgeroorlog die vanaf 2006 is uitgelokt, de doodseskaders, de dode soldaten, en de verminkte pasgeboren baby’s. Het is moeilijk om te vergeven, maar onmogelijk om te vergeten.

Lobby’s schaden de gezondheid Twee longartsen lanceerden onlangs de website TabakNee.nl om de tabakslobby bloot te leggen. Ze laten hiermee zien welke invloed de tabaksindustrie heeft op politiek Den Haag. De twee initiatiefnemers, Wanda de Kanter en Pauline Dekker, zijn longartsen die eerder de Stichting Rookpreventie Jeugd oprichtten. Ook onderzoeksjournalist Stella Braam werkt mee aan de site. ‘In 2011 telde ons land bijna 19.000 “tabaksdoden”, stelt het Nationaal Kompas Volksgezondheid. In dat cijfer zijn de mensen die overlijden ten gevolge– van het passief meeroken, niet meegeteld’, schrijft TabakNee. De site is niet gericht tegen rokers, maar tegen de lobby die roken stimuleert en stoppen moeilijker maakt. TabakNee verzamelt dossiers van personen die de lobby steunen. Dat zijn onder meer VVD-Kamerlid Arno Rutte en CDA’er Hans Hillen. Elco Brinkman, die commissaris is bij Philip Morris, wordt ‘dom of gewetenloos’ genoemd. Maar ook traditioneel links is niet vies van deze handel,

zoals hoogleraar Irene Asscher: ‘Mijn inbreng is onder meer het toezien op goede arbeidsverhoudingen.’ De vicepremier zei desgevraagd in Het Parool: ‘Ik ben trots op mijn machtige moeder.’ Een ereplek is voor Edith Schippers (VVD), die opnieuw minister van Volksgezondheid is. Een reportage van Zembla gaf haar terecht de titel ‘minister van Tabak’. Al haar maatregelen staan haaks op echte volksgezondheid. Zij versoepelde het rookverbod in cafés. Ook schafte ze de vergoeding af van medicijnen die het stoppen met roken ondersteunen. Volgens Schippers zijn de beschuldigingen van TabakNee op drijfzand gebaseerd. Ook in januari 2011 beweerde ze: ‘Ik kende die mensen nauwelijks. In alle jaren dat ik mij met dit dossier bezighoud, heb ik de tabakslobby misschien twee of drie keer gesproken.’ Zembla bewees dat dit een leugen was. ‘Wij voeren als bedrijfstak één op één gesprekken met haar’, zei de directeur Vereniging Nederlandse Kerftabakindustrie. Hillen spreekt

van hypocriet fanatisme: hij adviseerde de tabaksindustrie, maar ontkent lobbyist te zijn. Philip Morris hoort bij de ‘gewone bedrijven waar belasting wordt betaald’. Kennelijk is dat de enige morele maatstaf voor de VVD. TabakNee wordt wel gesteund door Els Borst (D66), voormalig huisarts en minister van Volksgezondheid tot juli 2002. Borst noemde Schippers ‘een echte werkgeversminister’. VVD-politici gebruiken graag leuzen als ‘geen betutteling’ en ‘eigen verantwoordelijkheid’. Maar ze spelen niet graag op een gelijk speelveld. Daarom liegen ze erop los en vallen ze media aan die de waarheid over hen vertellen. Philip Morris overweegt juridische stappen omdat TabakNee portretfoto’s gebruikt zonder toestemming van betrokkenen. Het vermoeden lijkt gegrond dat de beerput nog veel groter is. Schippers stopte bijvoorbeeld ook de succesvolle BOB-campagne. Mark Kilian Zie de website TabakNee.nl


3

WAT WIJ VINDEN

Van Cyprus tot Nederland: handen af van ons spaargeld De eurocrisis gaat van kwaad naar erger. De ene na de andere economie valt onder de druk van bezuinigingen terug in een recessie. De nieuwste fase is dat spaargeld wordt afgepakt om banken te redden. Dit dreigt ook in Nederland te gebeuren. Mai n a va n d e r z wa n Volkskrant--columnist Peter de Waard vindt dat minister Dijsselbloem ‘de nieuwe Trotski’ is, omdat hij ‘dankzij een grootscheepse herverdeling van het kapitaal’ in Cyprus zich ontpopt ‘als een volkscommissaris die de klassenstrijd nieuw elan geeft’. Klaarblijkelijk begrijpt De Waard het heden nog slechter dan het verleden.

Sinds het uitbreken van de kredietcrisis is er ruim 1700 miljard euro aan Europees belastinggeld gebruikt om de banken te redden Ten eerste wordt er niets herverdeeld tussen klassen, maar worden spaartegoeden boven de 100.000 euro gebruikt om het vermogen van de Bank van Cyprus te stutten. Ten tweede zal het ‘reddingsplan’ van Dijsselbloem de gewone man en vrouw het hardst raken. De havens, de nationale telefoonmaatschappij en het elektriciteitsbedrijf zullen onder dwang geprivatiseerd worden. De voorspelling is dat het bruto binnenlands product in een paar jaar met 20 procent zal krimpen en dat de werkloosheid explosief zal stijgen. Door het faillissement van de Laiki Bank dreigt de Cypriotische vakbeweging haar volledige stakingskas plus pensioengeld van samen ruim 7 miljard euro te verliezen. Dijsselbloem en zijn collega’s beweren dat Cyprus een uitzondering

■ Protest in Nicosia, de hoofdstad van Cyprus, 18 maart 2013 is, een ‘casino-economie’ zoals de Franse minister van Financiën zei. Hoezo een uitzondering? Sinds het uitbreken van de kredietcrisis is er al ruim 1700 miljard euro aan Europees belastinggeld gebruikt om diverse staten en banken te redden, inclusief de grootste Nederlandse banken. Dat heeft de neerwaartse spiraal niet doorbroken. Dit falen onderstreept dat er geen sprake is van een simpele ‘bankencrisis’, maar van een diepe systeemcrisis. Desondanks gaan regeringsleiders door op de ingezette koers: koste wat kost banken redden en de rekening verhalen op gewone mensen. Dat gebeurde tot voor kort indirect via bezuinigingen, maar in Cyprus verloopt dat via een gelegaliseerde diefstal van spaartegoeden. En of Dijsselbloem dit nu toegeeft of niet: Cyprus is de nieuwe blauwdruk. Wie denkt dat dit alleen opgaat voor de periferie van Europa zal bedrogen uitkomen. Volgens insiders wordt er bij de onderhandelingen over het sociaal

■ Tour Wilders waarschuwing voor links Geert Wilders heeft een ‘verzetstour’ aangekondigd tegen de bezuinigingen. Het is tijd dat SP en FNV een weerwoord geven. Op 1 maart bood Wilders Rutte een pamflet aan met de kop ‘Wij tekenen verzet aan’, zogenaamd tegen de systematische plundering van onze samenleving. In de komende maanden wil hij handtekeningen ophalen en deze aanbieden tijdens een demonstratie vlak voor Prinsjesdag. Wilders’ ‘activisme’ heeft weinig te maken met een afkeer van sociale afbraak, maar alles met zijn grenzeloze demagogie waarmee hij het zetelverlies van de PVV wil goedmaken. ‘Wij zijn als PVV geen onderdeel van de Haagse elite. Wij staan niet boven de mensen. Wij zijn een partij van principes, we hebben een rechte rug’, zegt Wilders. Zijn PVV heeft een geloofwaardigheidsprobleem. Wilders doet alsof hij de ‘hardwerkende Henk en Ingrid’ verdedigt die zouden betalen voor ‘Ali en Fatima’. Maar na de verkiezingen in juni 2010 ging hij akkoord met de verhoging van de pensioenleeftijd en de

bezuinigingen van Rutte I, dat hij twee jaar gedoogde. Rutte mocht ʻHenk en Ingridʼ kaalplukken in ruil voor het vernederen, discrimineren, uitsluiten en waar mogelijk deporteren van ʻAli en Fatimaʼ. En dat zou Wilders zo weer doen. Toch zou hij kunnen slagen in zijn opzet om uitdrukking te geven aan woede over de bezuinigingen. Er is een diepe economische crisis en snel oplopende werkloosheid. De bezuinigingen van de VVD en de PvdA slaan diepe wonden. Afgelopen week daalden de regeringspartijen tot 42 zetels in de peilingen, en werd de PVV virtueel de grootste partij. Een deel van de mensen die hun baan en sociale rechten verliezen zal zich tot Wilders wenden als de SP en de vakbonden niet het verzet organiseren. Zo riepen helaas de afgelopen weken enkele vakbondsleden hun collega’s op om het PVV-manifest te ondertekenen. Dit soort geluiden zullen toenemen als links niet zelf landelijk campagne voert tegen de bezuinigingen en mensen op straat en de werkvloer mobiliseert.

akkoord gesproken over het oprichten van een Nationale Hypotheekbank, waarbij Nederlandse pensioenfondsen voor tientallen of mogelijk honderden miljarden euro’s hypotheekleningen overnemen van banken. Ze zijn bereid dit te doen op voorwaarde van een 100-procents staatsgarantie. Het argument is dat het veilig is en goed voor de economie. Bank na bank Maar als hypotheken een solide belegging zijn, waarom willen banken er dan op grote schaal van af? En hoe kan de staat dit soort risico’s garanderen terwijl bank na bank in de problemen komt? Misschien doen de onderhandelaars er goed aan om even terug te gaan naar het begin van de kredietcrisis. Toen gingen de twee nationale hypotheekbanken van de VS, Freddie Mac en Fannie Mae, failliet. De geschatte kosten voor de belastingbetaler? Tussen 224 en 360 miljard dollar. En net zoals bij Cyprus eiste de

staat een versobering van pensioenen als voorwaarde voor de redding. Pensioenen zijn een arbeidsvoorwaarde en pensioenfondsen worden beheerd door werkgevers en werknemers samen, op basis van cao-afspraken. Daar moet de staat van afblijven. Op één punt heeft Peter de Waard wel gelijk, al is het niet precies zoals hij dacht. Het draconische beleid van Dijsselbloem zal de klassenstrijd nieuw elan geven. Mensen raken met hun rug tegen de muur en moeten kiezen tussen zwichten of terugvechten. De echte Trotski stond, in tegenstelling tot Dijsselbloem, aan de kant van gewone mensen. Zijn oplossing voor de depressie van de jaren twintig kan in de komende jaren zelfs aan relevantie winnen: de onteigening van alle kapitalisten, het nationaliseren van het bankwezen onder democratische controle en alle macht aan arbeiderszelfbestuur. Dat klinkt nu misschien onrealistisch, maar het is een veel zinniger plan dan het gokken met pensioengeld op de hypotheekmarkt.

■ Bonden moeten krachten bundelen In verschillende sectoren voerden vakbondsleden acties voor een betere cao. Zorgwerkers zijn in actie tegen de hoge werkdruk en het dreigende banenverlies in de thuiszorg. Maar terwijl werkgevers zich van hun agressieve kant laten zien blijven de acties van het personeel te veel verdeeld. De afgelopen weken voerden vakbondsleden in de distributiecentra van Albert Heijn en ambulancemedewerkers actie voor een betere cao. In de zorg zijn langlopende acties gaande tegen flexibilisering, de oplopende werkdruk, bezuinigingen en het dreigend baanverlies voor zo'n 100.000 thuiszorgmedewerkers. Wat opvalt is dat werkgevers de rijen sluiten en een gezamenlijke, agressieve lijn hebben ingezet. Maar de acties vanuit de bonden blijven nog te veel gefragmenteerd. In de zorg is de situatie het meest verontrustend. Hier zijn twee verschillende campagnes gaande: één voor de thuiszorg en één voor ‘intramurale zorg’, zorg in verpleeg- en verzorgingshuizen. Verschillende groepen zorgwerkers

voeren dus los van elkaar actie. Dit komt de zichtbaarheid en het effect van de acties niet ten goede. Er zou meer ingezet moeten worden op onderlinge solidariteit. Op die manier wordt het makkelijker om de enorme maatschappelijke woede over de afbraak van de zorg te mobiliseren. Als er grote actie zou komen waar niet alleen alle zorgwerkers, maar leden van alle bonden en maatschappelijke organisaties voor gemobiliseerd zouden worden zou dat een veel groter effect hebben. Bij vakbondsbestuurders bestaat soms de angst dat dit ‘de boodschap zal vertroebelen’. Toen leraren vorig jaar staakten was een delegatie van stakende schoonmakers die solidariteit wilden betuigen om die reden niet welkom op hun protest. Met die angst moet gebroken worden. Of er nu wel of geen sociaal akkoord wordt gesloten, het is zaak dat actievoerders de handen ineen slaan. Werknemers staan overal onder druk en de bazen stemmen hun strategie onderling af, het wordt hoog tijd dat vakbondsleden hetzelfde doen.

Beste lezer, ‘Pasen wordt kouder dan Kerst’ kopte een aantal kranten eind maart. In tegenstelling tot wat op het eerste oog aannemelijk lijkt, betekent de ijzige lente niet dat het wel meevalt met de opwarming van de aarde. Het is juist een onheilspellende waarschuwing. Klimaatwetenschappers linken de koudegolf van maart namelijk aan de dramatische opwarming van de noordpool, waar het zee-ijs in de afgelopen 30 jaar met maar liefst 80 procent is afgenomen. Door het smeltwater wordt de oceaan tijdelijk kouder, wat de luchtstromen in het noordelijk halfrond beïnvloedt en ons voorziet van een Siberische lentewind. Vergeleken met het soort van veranderingen die plaats zullen vinden als opwarming van het klimaat doorzet, zijn dit nog maar onschuldige signalen. Klimaatwetenschappers zijn het erover eens dat als de temperatuur meer dan twee graden stijgt ten opzichte van pre-industriële niveaus, een klimaatcatastrofe onafwendbaar zal zijn. We zitten op dit moment op een gemiddelde stijging van 0,8 graden en de uitstoot van broeikasgassen neemt jaarlijks toe in plaats van dat deze drastisch wordt ingekort. Dit toont de waanzin van het kapitalisme. Elk land wil de eigen industrie afschermen van maatregelen die de uitstoot kunnen terugdringen. Concurrentie en winst gaan boven mensen en planeet. Dus denderen we door met het verbranden van fossiele brandstoffen. De nieuwste rage heet schaliegas. De dreigende klimaatcatastrofe is een van de onderwerpen die aan bod zal komen op ons jaarlijkse Marxisme Festival. We willen het echter niet alleen over de problemen in de wereld hebben, maar ook over oplossingen en hoe we die kunnen verwezenlijken. Dit doen we samen met sprekers uit binnen- en buitenland. Omar Barghouti, een van de meest gerenommeerde Palestijnse activisten, komt spreken. Er komt een revolutionair socialist uit Egypte. Asha ten Broeke en Laurens Buys spreken over seksuele bevrijding. We hebben bijeenkomsten over de onbekende opstand in Marokko, Latijns-Amerika na Chavez, de richtingenstrijd in de Nederlandse vakbeweging en nog veel meer. Bekijk het programma online, koop een kaartje en help mee met de mobilisatie. Kennis maakt macht! De redactie p.s. Voor degenen die het zich stilletjes afvragen: er is ook een meeting over wat marxisme eigenlijk is.

maak

de ★socialist ook jouw krant

stuur actieverslagen op • mail tips • schrijf een brief • neem een abonnement • help met de verkoop of werf een abonnee. Vul het formulier in op onze website of de bon op pagina 15 [email protected]

4 binnenland

Rotterdam

Ramadan wint rechtszaak Tariq Ramadan is onrechtmatig door de gemeente Rotterdam in 2009 ontslagen. Dat oordeelde de rechtbank van Den Haag op 20 maart. In 2009 werkte Ramadan als integratieadviseur voor de gemeente Rotterdam. Ook was hij gasthoogleraar bij de Erasmus Universiteit. Toen duidelijk werd dat Ramadan ook een wekelijks programma maakte voor het Iranese Press TV, werd hij uit beide functies ontslagen. Eerder velde de rechtbank al eenzelfde oordeel over zijn ontslag bij de Erusmus Universiteit.

Huurders 1

Toename aantal huisuitzettingen Vorig jaar zijn er meer huurders uit hun huis gezet dan in 2011. Het gaat om 6750 huishoudens, dit was 10 procent meer dan het jaar ervoor. Bij ruim driekwart van de ontruimingen was de reden huurachterstand. Driekwart van de woningcorporaties verwacht dat dit jaar het aantal huishoudens met een huurachterstand van meer dan drie maanden zal stijgen vanwege de crisis.

Huurders 2

Huren fors omhoog Begin maart stemde de Eerste Kamer in met de verhoging van de huren per 1 juli aanstaande. Dit is de verhuurdersheffing, waarmee de regering 1,7 miljard euro per jaar extra komt halen bij de mensen in een huurwoning. Met 37 tegen 36 stemmen was de steun van de PvdA bij dit wetsvoorstel cruciaal. Het CDA stemde tegen. Tijdens het kabinet-Rutte I zei de PvdA nog tegen de heffing te zijn. PvdA’er Duivesteijn maakte eerst nog wat bezwaar, maar dat bleek geen ernst.

Post

PostNL buit gehandicapten uit PostNL wil 500 arbeidsplaatsen laten opvullen door mensen met een fysieke of geestelijke beperking, via de sociale werkvoorziening. Dit is een vervolg op eerdere experimenten met tientallen postbezorgers met een handicap. PostNL wil dat de arbeidsgehandicapten hetzelfde werk als postbodes doen, maar voor slechtere arbeidsvoorwaarden. Directeur Inkoop laat dan ook onomwonden weten: ‘Het gaat hier ook niet om het bieden van arbeidscontracten.’

Orionis

Overwinning tegen dwangarbeid Op 24 februari oordeelde een bestuursrechter in het voordeel van de werkloze Joris van de Hulle. Hij vocht met succes een beslissing van uitkeringsinstantie Orionis aan. Deze had zijn uitkering met honderd procent gekort omdat Van de Hulle weigerde te tekenen voor een ‘werkstage’ van 32 uur per week bij Orionis in Middelburg, oftewel een gedwongen tegenprestatie van bijna een werkweek. Dit is een positief resultaat in de strijd tegen een gedwongen ‘tegenprestatie’ voor een uitkering.


Cao-onderhandelingen ambulancewerkers vastgelopen Ambulancewerkers strijden al sinds december vorig jaar voor een goede cao. Toen liep de cao Ambulancezorg af, die geldt voor zo’n 5500 medewerkers. Voor de start van de cao-onderhandelingen stuurden CNV Publieke Zaak en Abvakabo FNV een gezamenlijke brief naar werkgeversorganisatie Ambulancezorg Nederland (AZN). De inzet van de bonden was behoud van koopkracht en goede afspraken op diverse vlakken: duurzaam, veilig, gezond en plezierig werk; werken rusttijden; opleiding, inwerkperiode en een aantrekkelijk inkomen voor nieuwe medewerkers. Onderhandelingen Meteen vanaf de start op 8 november verliepen de onderhandelingen bijzonder moeizaam. De voorstellen vanuit de werkgeversorganisatie betekenen een verslechtering van de bestaande arbeidsomstandigheden en -voorwaar-

den. Het zou daarbij gaan om het starten vanaf willekeurige standplaatsen – dus veel meer woon-werkverkeer – en het inzetten van vakantie-uren voor scholing. Ook zou de onregelmatigheidstoeslag voor werken in de avonduren verdwijnen. Deze eerste onderhandelingsronde liep dan ook vast. In februari kwam een nieuw bod van de werkgevers. Zij

boden een structurele loonsverhoging van 2 procent in twee jaar en twee keer een eenmalige uitkering van bij elkaar opgeteld 1,25 procent. Het plan om de onregelmatigheidstoeslag te beperken was verdwenen. Maar AZN hield aan andere punten vast, zoals vergaande flexibilisering van de roosters, de flexibele standplaats en het functiewaarderingssysteem. In een enquête wezen leden van de bonden dit bod massaal af. Een nieuwe onderhandelingsronde stond gepland voor 21 maart, maar de leden van Abvakabo FNV besloten dit niet lijdzaam af te wachten. Acties Op 4 maart kwamen ambulancemedewerkers in Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Flevoland en later ook in de regio Haaglanden in actie. De ambulancemedewerkers namen tijdens de actie de tijd om patiënten voor te lichten. Ook namen ze meer tijd

voor het reinigen van bijvoorbeeld de brancards in de ambulance en ze hielden zich beter aan de snelheidslimieten. Op veel locaties oefent het management een hoge druk uit, zodat ambulancemedewerkers worden gedwongen om regels en richtlijnen te overtreden. De acties betroffen het geplande ziekenvervoer – het overgrote deel van de ritten – en niet de acute hulpverlening. Vakbondsonderhandelaars hebben het eindbod dat werkgevers op 21 maart deden inmiddels ook afgewezen. Het biedt nog steeds geen aanknopingspunten voor een goede cao. Fred Seifert, bestuurder van Abvakabo FNV, zegt: ‘Het aanvullende bod is nauwelijks een aanvullend bod te noemen. Het is te gek voor woorden dat de werkgevers hiermee durfden te komen.’ De vakbonden maken zich op voor langdurige acties zolang er geen akkoord is over een nieuwe cao. Annette Ekelschot

Stakers versus Albert Heijn: 1-0 Werkers in distributiecentra (DC’s) hebben te maken met een heel hoge werkdruk. ‘Het is gewoon veel drukker geworden de laatste tijd’, vertelt Sami Kuruahmet, distributiewerker bij AH in Zaandam. ‘Er wordt voortdurend gewerkt met normen. Als je de norm niet haalt, krijg je kritiek van je teamleider. Het ziektepercentage ligt veel hoger dan gemiddeld in Nederland. Ik ben wel trots op mijn werk. Maar het kan ook op een normale manier, op een menselijke manier.’

De distributiewerkers van Albert Heijn wisten met een zevendaagse staking de harde opstelling van hun werkgever te breken en concessies af te dwingen.

st e v e n b lo m

En dan te bedenken dat AH in 2012 75 miljoen euro uitgaf aan reclame, en 415 miljoen uitkeerde aan de aandeelhouders Ook hebben distributiewerkers met grote onzekerheid te maken. AH heeft zes DC’s in Nederland. Hier werken ruim 5000 DC-werkers, van wie 2200 een uitzendcontract en 1000 een tijdelijke (parttime) baan hebben. ‘Het centrale probleem hier is onzekere contracten’, onderstreept Jantien Oving, organizer van Bondgenoten. ‘Dat noemen wij een carrousel. Werknemers krijgen een contract van een jaar, dan zitten ze in fase A. Maar om te voorkomen dat ze rechten opbouwen en in een nieuwe fase terechtkomen, worden ze dan een half jaar weggestuurd. Dan mogen ze weer in dienst komen – opnieuw in fase A.’ En dan te bedenken dat AH in 2012 75 miljoen euro uitgaf aan reclame, en 415 miljoen uitkeerde aan de aandeelhouders. Daarbij heeft topman Sander van der Laan een jaarsalaris van 700.000 euro, dat met zijn bonusregeling bijna wordt verdubbeld. En het was dezelfde Van der Laan die over zijn bedrijf zei: ‘We are one happy family.’ Hard tegen hard Sinds september 2012 onderhandelen AH en de bonden over een nieuwe cao. Halverwege maart wordt het overleg afgebroken en kondigt FNV Bondgenoten acties aan. Precies op dat moment sluit het CNV wel een akkoord af. De stakingen beginnen op vrijdag 15 maart in Zaandam, Tilburg en Zwolle. Er wordt actiegevoerd bij de poort. De stakers proberen hun collega’s van de nachtploeg bij de actie te betrekken. Er wordt gediscussieerd in het Nederlands, Engels en Pools. Een

Actie loont Twee dagen later nodigt de directie van AH de vakbond alsnog uit om te onderhandelen en wordt dezelfde dag nog een akkoord afgesloten. Het resultaat is een kleine vooruitgang voor de DC-werkers. Bovenop de cao die met CNV was gesloten is een betere ontslagbescherming afgedwongen. De mensen die in vaste dienst zijn bij AH krijgen tot 2020 (voorheen tot 2016) bij ontslag 1,5 keer de kantonrechtersformule uitbetaald. Verder worden er taallessen aangeboden voor iedereen die graag Nederlands wil leren. Met dit akkoord komt er echter geen einde aan de carrousel van onzekerheid voor uitzendkrachten. De tijd dat een uitzendkracht werkt, moet voortaan bij elkaar worden opgeteld. Uitzendkrachten die op dit moment drie jaar bij AH werken krijgen een vast contract, het gaat hier om zo’n 200 mensen. Hierdoor lijkt de constructie doorbroken die AH eerder gebruikte: een uitzendkracht werd na een jaar naar huis gestuurd en mocht na een paar maanden weer voor het laagste loon beginnen. Maar AH kan nu iemand na 2,5 jaar naar huis sturen en een nieuwe uitzendkracht aannemen. Het proces van flexibilisering is nog niet gekeerd.

Op dinsdag 19 maart meldt de vakbond dat een teamleider van Albert Heijn LDC Geldermalsen ‘op een stakend OR-lid is ingereden’

■ Mars van vierhonderd distributiewerkers door Amsterdam, 19 maart 2013 (Foto: Rob Nelisse / FNV Bondgenoten) deel van de distributiewerkers sluit zich bij de staking aan. De dagploeg van het DC in Pijnacker legt de dag daarna ook het werk neer. Het aantal stakers loopt op tot een paar honderd, vaste krachten en flexwerkers, terwijl AH blijft volhouden dat het er nog geen handvol zijn. Ook opent AH de aanval op de vakbond: ‘Onze medewerkers worden voor de gek gehouden door de FNV en dat gaat ons aan het hart.’ De directie weigert met de bond te onderhandelen. Ondertussen zet AH medewerkers en oproepkrachten in om de staking te

breken. Dat is bij wet verboden en FNV Bondgenoten dient dan ook een klacht in bij de arbeidsinspectie. AH houdt vol dat maar een handvol distributiewerkers meedoen en de staking geen impact heeft. Als op dinsdag 19 maart 400 DC-werkers door Amsterdam demonstreren en de eerste foto’s van lege schappen in de winkels verschijnen is dat moeilijk meer vol te houden. Dezelfde dag meldt de vakbond dat een teamleider van Albert Heijn LDC Geldermalsen ‘op een stakend OR-lid is ingereden.’

Maar er kan wel een belangrijke les getrokken worden: actievoeren loont. Albert Heijn was vastberaden om de staking, en daarmee de organizingcampagne van FNV Bondgenoten, te breken. Toch koos het paaseieren voor zijn geld. Het management was bang voor een uitbreiding van de staking, een rechtszaak over de stakingsbrekers en het imago van een slechte werkgever. Maar DC-werkers zijn gewaarschuwd. Vlak na het akkoord kwamen er berichten dat Jumbo bezig is om groepen uitzendkrachten te trainen voor DC-werk. Net als bij AH liggen ook daar de draaiboeken klaar om eventuele acties in de kiem te smoren. De les van de DC-staking is dat alleen een sterke basis op de werkvloer, vast en flex, Nederlander en Pool, in staat is om stakingsbrekers te weren. De strijd gaat daarom door.

internationaal 5


Vraag en antwoord over de Syrische revolutie 1

Waarom is de opstand gewelddadig?

In tegenstelling tot wat Assad beweert, was de opstand in het begin vreedzaam. Maandenlang vulden massale protesten geweldloos de straten van de Syrische steden. Het staatsleger trad keihard op en schoot met scherp. Ondertussen zijn er meer dan 70.000 doden gevallen, honderdduizenden woningen vernietigd en vier miljoen mensen op de vlucht geslagen. Een deel van de opstandige bevolking koos daarom voor gewapend verzet. Ondanks hun slechte uitrusting vechten duizenden burgers en gedeserteerde militairen heldhaftig tegen het goedbewapende leger. Opstandelingen controleren belangrijke stukken van Syrië, zoals de industriestad Aleppo. Op sommige plekken waar het leger is verjaagd heeft de bevolking raden opgericht waarin ze besluiten neemt over de verdediging en voedselvoorziening, zoals in de stad Homs.

2

Palestina

Apartheidsbus rijdt door Israël

Al twee jaar duurt de opstand tegen de Syrische dictator Assad voort. De bevolking strijdt tegen armoede, corruptie en de politiestaat, en voor democratische rechten. De repressie is bloedig. Brian Droop beantwoordt vijf vragen.

Groot-Brittannië

Studenten bezetten universiteit Sussex Sinds begin februari is er een grote bezetting op de Universiteit van Sussex gaande. Studenten en personeel verzetten zich op deze manier tegen plannen van het management om 235 banen te outsourcen. Vanuit het buitenland heeft onder andere Noam Chomsky zich solidair verklaard Ondertussen weigert het management te onderhandelen en zijn private beveiligers ingehuurd om de activisten te dwarsbomen.

Uit welke groepen bestaat het verzet?

De oppositie in Syrië bestaat uit verschillende groepen. De Nationale Coalitie is de ‘officiële’ oppositie die afgelopen november is opgericht. Dit zijn vooral rijke ballingen die de macht opeisen vanuit het comfortabele Ankara, Doha en Londen. Westerse landen steunen hen. Ze hebben in maart Ghassan Hitto, een Syrische IT-manager die al twintig jaar in de VS woont, met krappe meerderheid verkozen als beoogd opvolger van Assad. In Syrië zelf worden de bevrijde gebieden bestuurd door een lappendeken van gewapende groepen en volksraden. De lokale bevolking heeft coördinatiecomités opgericht die actief deelnemen aan de revolutie. Ze willen veelal onafhankelijk blijven van machten van buitenaf. Daarnaast is er het Vrije Syrische Leger, een verzameling van milities. De VSL-leiders in Turkije verkeren in de kringen van de Nationale Coalitie. De Amerikaanse regering heeft bezorgd opgemerkt dat het moeite heeft om de VSL-milities als groep aan te spreken. Door hun losse organisatie zijn ze weinig geschikt gereedschap voor westerse invloed. In totaal zijn er meer dan 100.000 strijders. In tegenstelling tot wat wes-

Egypte

■ Strijders van het Vrije Syrische Leger, Aleppo, 14 augustus 2012 terse media beweren, zijn slechts 5000 daarvan jihadist. Deze worden veelal gesteund en geïnstrueerd vanuit de dictaturen Qatar en Saoedi-Arabië die meer grip op de regio willen ten koste van Iran.

3

Waarom grijpen de VN niet in?

De Amerikaanse, Franse en Britse steun aan de ‘officiële’ oppositie is geen steun aan de vrijheidsstrijd van de Syrische bevolking. Deze landen hebben zich in de afgelopen jaren verzoend met het Assad-regime dat sinds 1973 de rust heeft bewaard aan de Israëlische grens. Maar nu de dictator wankelt, proberen deze westerse landen te voorkomen dat er een onafhankelijker regime komt. Om de westerse invloed te vergroten, heeft Obama ervoor gezorgd dat Israël en Turkije weer samenwerken. Israël heeft daarvoor zijn excuses aangeboden voor de dodelijke aanval op het Turkse schip de Mavi Marmara dat in 2010 hulpgoederen bracht naar Gaza. Daarnaast ondersteunen Iran,

Rusland en China Assad. Rusland heeft zijn enige militaire basis aan de Middellandse Zee in Syrië en wil alleen oppervlakkige veranderingen. Ook Iran wil zijn belangrijkste bondgenoot in de regio niet verliezen. Om dezelfde reden krijgt het steun van Hezbollah, de organisatie die het Libanese verzet tegen Israël leidde. Vanwege de tegengestelde belangen grijpen de VN niet in. Ze pleiten slechts voor het persoonlijk aftreden van Assad waarbij het regime behouden blijft – een oplossing die eerder in Jemen is toegepast.

4

Waarom steunen sommige linkse mensen Assad?

Net als in Libië het geval was, steunt een deel van links de Syrische dictatuur. Dit links is een overblijfsel uit de Koude Oorlog en beweert dat Assad ‘anti-imperialistisch’ is. Maar zijn regime is nauw verbonden met de rijke Syrische elite. De bevolking leeft in armoede en heeft weinig democratische rechten.

Gelukkig zijn er in Syrië ook linkse groepen zoals de Revolutionaire Linkse Stroming. Zij proberen arbeiders te organiseren, pleiten voor radicale verandering en wijzen elke interventie van buitenaf af.

5

Wat is de volgende stap voor de revolutie?

Waar de revolutie heen gaat is onzeker. Veel partijen willen geen radicale verandering, want dat zou de geopolitieke kaart van de regio aanzienlijk wijzigen. Zij zien het liefst Assad vervangen door een marionet. Daardoor is er steeds de dreiging van buitenlandse interventie, die de revolutie ombuigt, zoals de NAVO in Libië deed. De Syrische opstand heeft vele hindernissen. Assad kan niet alleen militair verslagen worden. De strijd moet verbreed worden, en de arbeidersklasse moet een centralere rol spelen. De opleving van de revolutie in Egypte en het Palestijnse verzet kunnen helpen om het revolutionaire proces te verdiepen.

Frankrijk: onheilige alliantie tegen homorechten In Frankrijk demonstreerden de afgelopen maanden honderdduizenden mensen tegen de legalisering van het homohuwelijk. In februari stemde een ruime meerderheid van het Franse parlement voor legalisering. Vanaf 4 april buigt de senaat zich over de kwestie, en daar slinkt het aantal voorstanders. Invoering van het homohuwelijk was een van de verkiezingsbeloften van president Hollande. Omdat zijn Parti Socialiste een ruime meerderheid heeft in het parlement, leek dit een uitgemaakte zaak. Maar de afgelopen maanden ontstond er een fel debat in Frankrijk over het homohuwelijk. Er waren meerdere betogingen in Parijs met als dieptepunt een demonstratie op 13 januari bij de Eiffeltoren van honderdduizenden Fransen. De katholieke kerk speelt een sleutelrol. Kardinaal André Vingt-Trois, de aartsbisschop van Paris, sprak zich vorig jaar uit tegen het homohuwelijk

Palestijnen moeten een andere bus nemen dan Israëli’s die naar hun werk gaan. Sinds begin maart is deze dienstregeling vanuit de Westelijke Jordaanoever naar Israël van kracht. Bewoners van de nederzettingen Ariel en Karnei Shomron hadden geklaagd dat de Palestijnen op hun bus een veiligheidsrisico vormden. Volgens ambtenaren van het ministerie van Vervoer zou de aparte buslijn bedoeld zijn om de nood van de Palestijnse arbeiders te verlichten.

op een bisschopsconferentie in Lourdes. De kerk mobiliseert actief voor de protesten. Ze slaagt hierin om drie redenen. Een grote meerderheid van de Fransen is wel voor legale homoseksuele relaties, maar niet voor het homohuwelijk. Door de zorg voor kinderen te gebruiken als focus, krijgt de kerk gelovige gezinnen, conservatieven, moslims en zelfs homo’s samen op straat. Ten tweede is de populariteit van Hollande op een dieptepunt. De demonstranten bekritiseren Hollande omdat hij grote sociale issues negeert, zoals de groeiende werkloosheid, en symboolpolitiek bedrijft met zijn ‘huwelijk voor iedereen’. Mensen demonstreren met leuzen als ‘Handen af van het huwelijk, doe iets aan werkloosheid!’ De laatste factor is de zwakte van uiterst links. Dat is verdeeld, en de Nieuwe Antikapitalistische Partij

(NPA), enkele jaren geleden een grote kracht, wordt verlamd door een interne crisis. Dit politieke vacuüm geeft rechts de ruimte voor hun onheilige alliantie. Het gevaar is niet gering. Het fascistische Front National, dat bij de afgelopen verkiezingen zes miljoen stemmen won, gaat de straat op, net

als andere nazigroepen. Voorzitter Jean-Francois Copé van Sarkozy’s UMP loopt zij aan zij met extreemrechts. Helaas hebben de protesten effect. Was een jaar geleden volgens opiniepeilingen nog zo’n tweederde van de Fransen vóór het homohuwelijk, nu is dat nog maar iets meer dan de helft. De Franse Eerste Kamer stemt begin april over het wetsvoorstel. In de senaat heeft president Hollande eveneens een meerderheid, maar het aantal voorstanders neemt ook daar af. Op 24 maart kwamen opnieuw honderdduizenden Fransen naar Parijs. De politie zette traangas in, maar demonstranten kwamen op de Champs-Elysées en scandeerden ‘Hollande, aftreden!’. Links moet van zich gaan laten horen, om Hollande aan zijn verkiezingsbeloften te houden, om homorechten te verdedigen en om te voorkomen dat rechts Frankrijk verder aan kracht wint.

Protest tegen Moslimbroeders Vrijdag 22 maart vielen demonstranten in diverse Egyptische steden de kantoren van de Moslimbroederschap aan. In Caïro belaagden demonstranten het hoofdkantoor van de Broederschap. Ook in Alexandrië, Mansoura en Zagazig gingen mensen de straat op. In Mahalla El-Kubra volgde dit protest op een flinke staking, waarbij werkers 1300 fabrieken platlegden. De stakingen in 2006 en 2008 in deze industriestad bereidden de weg voor de Egyptische Revolutie in 2011.

België

Solidariteitsfeest vervangt nazimars De Antwerpse burgemeester De Wever heeft zijn toestemming ingetrokken voor een mars van de Belgische neonazigroep N-SA op 1 mei. De club is trots op zijn banden met de Griekse Gouden Dageraad. De Wever zei eerst toe, maar bond in na protest van bewoners van de Borgerhout-buurt en tal van linkse en maatschappelijke organisaties. Op de Dag van de Arbeid organiseren buurtbewoners nu een solidariteitsfeest, met steun van ambtenarenbond BBTK.

Colombia

Stakingen in mijnen, koffie en transport Begin maart legden honderdduizenden Colombiaanse werkers de transport- en koffie-industrie plat. Vrachtwagenchauffeurs eisten een verlaging van benzineprijzen, terwijl de koffiearbeiders de regering willen dwingen om een minimumprijs voor koffiebonen te garanderen. Op 11 maart dwongen de 5000 mijnwerkers van Cerrejón na 32 dagen staken een loonsverhoging af van 5,1 procent. Olie en kolen zijn de grootste exportproducten voor Colombia.

6 uitgelicht


Is er een generatie Organisaties voor jong en oud zijn het over één ding eens: er is een generatieconflict, en zijzelf trekken momenteel aan het kortste eind. Jongerenclubs pleiten voor een reorganisatie van de arbeidsmarkt en het pensioenstelsel. Tegelijkertijd is 50Plus in de peilingen uitgegroeid tot de tweede partij van Nederland. Wat is in deze discussies feit, en wat is fictie? In het eerste deel van deze tweedelige reeks neemt Mylène Bolder de arbeidsmarkt onder de loep.

D

In het kort • Volgens jongerenclubs, 50Plus en andere politici is er een generatieconflict. Diederik Samsom noemde ouderen ‘de rijkste groep van Nederland’. • 50Plus, en vooral jongerenorganisaties beweren dat zijzelf het hardst worden gepakt, en dat er maatregelen moeten komen. • De werkloosheid heeft een recordhoogte bereikt, en het aantal flexwerkers groeit. Maar deze problemen treffen oud zowel als jong zeer hard, en tegelijk. • De reden hiervan is dat het maken van winst centraal staat voor alle bedrijven en instellingen. Daarom slopen ze lonen en arbeidsrechten van allemaal, en moeten we harder werken. • Deze aanvallen op onze inkomens, werkzekerheid en andere rechten kunnen we alleen keren als jong en oud samen terugvechten, schouder aan schouder, voor onze gezamenlijke belangen.

e arbeidsmarkt zit vast, stelt Sywer t van Liendens G500. In het tienpuntenplan van de jonger enorganisatie staat: ‘Werkgevers en werknemers hebben baat bij meer flexibiliteit, zodat meer mensen aan het werk kunnen.’ Daarom pleit de G500 voor langdurige tijdelijke arbeidscontracten van maximaal vijf jaar. In februari gooide Diederik Samsom olie op het vuur toen hij beweerde dat ouderen de rijkste groep van Nederland vormen. Maar volgens Henk Krol van de 50Pluspartij worden oudere Nederlanders juist harder getroffen dan anderen. 50Plus heeft momenteel twee zetels in de Tweede Kamer, maar in sommige peilingen stijgen ze tot meer dan twintig virtuele Kamerzetels, vooral doordat veel PvdA-stemmers overstappen. Van links tot rechts wordt er gesproken van een generatieconflict. Maar is er daadwerkelijk sprake van tegengestelde belangen tussen jong en oud? In februari 2013 was de werkloosheid verdubbeld ten opzichte van 2008, namelijk van 300.000 naar 613.000 mensen. Met een werkloosheid van 7,7 procent van de beroepsbevolking is dit het hoogste percentage in dertig jaar. Jongeren, van wie zelfs 15 procent werkloos is, hebben het zwaar. Maar werkers van alle leeftijden worden getroffen. De ontslagen per leeftijdsgroep laten zien dat dit ook tegelijk gebeurt (zie figuur 1). Het CPB voorspelde eind februari nog optimistisch dat de stijging van de werkloosheid in 2013 tot 560.000 beperkt zou blijven. Dit zegt iets over de betrouwbaarheid van hun rekenmethoden. De recessie blijkt te onvoorspelbaar te zijn voor het CPBmodel. In februari nam het aantal WW-uitkeringen met 29.000 toe tot 369.000. Steeds meer mensen zijn langdurig werkloos. In juli 2014 wordt het WW-recht door de regering beperkt tot maximaal een jaar, een enkele uitzondering daargelaten. Met elk werkzaam jaar ‘verdien’ je een maand WW-recht, en na tien jaar een halve maand. Wie na 2013 aan de slag gaat, moet voor een jaar WW-recht 36 jaar werken. Degenen die wel werk kunnen vinden, krijgen steeds vaker een flexcontract - met beperkte duur, of met een onbepaald aantal uren. Dat geldt voor-

Figuur 1. Ontslagen naar leeftijdsgroep 80

x1000

Toename werkloosheid per jaar

60 40

ben een vergelijkbare positie als de velen op een flexcontract, zonder vast inkomen en arbeidsrechten. Een verzekering voor arbeidsongeschiktheid of ouderdomsvoorziening is voor de meesten te duur. Menselijke logica?

20 0 -20 -40 -60 -80 2007 15-25 jaar

2008

2009

25-45 jaar

al voor jongeren die net op de arbeidsmarkt komen. Van de 15-tot 25-jarige werkers had 35 procent in 2001 een flexibel contract. In 2011 is dit percentage gegroeid tot 52 procent. Ook in de groep jongeren tussen de 25 en 35 jaar nam het aandeel flexwerkers toe (zie figuur 2). Flexibel werk Het klinkt mooi: ‘lekker zelf je tijd indelen’, of ‘meer tijd voor je kinderen’. Maar in de praktijk pakken deeltijdwerk en variabele werktijden vaak slecht uit. Flexwerkers verdienen structureel minder loon, hebben slechtere secundaire arbeidsvoorwaarden en grotere gezondheidsrisico’s dan vaste arbeidskrachten. Zes op de tien flexwerkers zouden dan ook liever een vaste baan hebben, zo bleek uit onderzoek naar de beleving van flexwerk dat de FNV eind 2010 liet uitvoeren. Duizenden flexwerkers weten maand na maand niet of ze kunnen rondkomen. Zij doen voor 80 procent hetzelfde werk als hun vaste collega’s, maar slechts een kwart krijgt hetzelfde loon. Door middel van speciale arbeidsovereenkomsten, stukloon of productienormen ontduiken bedrijven grootschalig het minimumloon en betalen bij ziekte en vakantie niet door. Uit cijfers van Eurostat, het bureau voor de statistiek van de Europese Unie, blijkt dat Nederland kampioen lage lonen is als het gaat om flexwerkers en jongeren. De flexibiliteit is soms voordelig

2010 45-65 jaar

2011

2012

13 Bron:CBS

voor de werker zelf, maar bovenal is het voordelig voor de baas. Vaak worden mensen een paar uur van te voren ingeroosterd. Flexwerkers worden niet beschermd door een contract of cao. In de wet staat dat werkers na drie jaar of drie tijdelijke contracten recht hebben op een vast contract. Maar in de praktijk komt hiervan niets terecht. Veel flexwerkers, vooral in zorg en detailhandel, werken soms meer dan tien jaar op een tijdelijk contract. Zonder vast contract is het bovendien vaak onmogelijk om een hypotheek of een lening af te sluiten.

Een derde van alle werkenden in Nederland heeft een flexbaan. ZZP’ers worden hierbij niet eens meegerekend Flexibel werk is niet alleen een probleem voor jongeren. Als we contracten tot twaalf uur meerekenen, heeft inmiddels een derde van alle werkenden in Nederland een flexbaan. ZZP’ers worden hierbij niet eens meegerekend. In het laatste decennium zijn er 250.000 ZZP’ers bij gekomen, vooral in de hogere leeftijdsgroepen (zie figuur 2). De FNV noemt dit ‘schijnzelfstandigen’. Het gaat hier niet alleen om consultants, maar ook om werkers bij koeriersdiensten of in de bouw. Zij heb-

In heel Europa gaat groeiende werkloosheid samen met een verhoging van de pensioenleeftijd. Terwijl ouderen langer moeten doorwerken, kunnen jongeren geen baan vinden. In Spanje, met inmiddels een jeugdwerkloosheid van 52 procent, gaat ook de pensioenleeftijd omhoog. Dit is de waanzin van een ziek systeem. En hier ligt de basis van het zogenaamde generatieconflict. De kapitalistische economie draait om het maken van winst. Het gaat daarbij om de relatieve winst per geïnvesteerde euro. Dit noemen we de ‘winstvoet’, en deze is de afgelopen veertig jaar langzaam gedaald, langs de lijnen die Karl Marx uiteenzette. Dat bedrijven over dezelfde investering steeds minder winst maken is een cruciale factor in de crisis. Marx beschreef ook de manieren waarop bedrijven in zijn tijd deze dalende winstvoet konden bestrijden. De absolute winst kon bijvoorbeeld omhoog gebracht worden door verlenging van de werkdag. Ook konden ze de relatieve winst vergroten door de arbeidsintensiteit op te voeren. Daar zijn drie manieren voor: de productie moderniseren, arbeiders harder laten werken, en arbeidskracht goedkoper maken. Al deze methoden gebruiken bedrijven nog steeds. Als arbeid goedkoper is, blijft een groter deel van de omzet over als winst. Daarom probeert elk bedrijf voortdurend de ‘kostenpost’ lonen te verlagen. Marx beschreef hoe massawerkloosheid een belangrijk wapen is voor de bedrijfsbezitters om dat te kunnen doen. De verhoging van de pensioenleeftijd helpt direct om de werkloosheid verder te vergroten. Met het dreigement ‘voor jou tien anderen’ worden de lonen onder druk gezet. Flexwerk is dé manier voor bedrijven om cao’s te ontduiken en zo te besparen op loonkosten. In vele gevallen gaat dit gepaard met stukloon, zoals in callcenters en in de agrarische sector. Een koerier in loondienst bijvoorbeeld moet per werkdag zo’n 100 tot 120 stops maken, een werk-

uitgelicht 7


Is er een conflict? Deel I van ll: Jong & oud op de arbeidsmarkt

tempo dat al leidt tot veel uitval en arbeidsongeschiktheid. Een ‘zelfstandige’ koerier daarentegen moet er 200 doen voor een vergelijkbaar inkomen. Als bazen erin slagen om de rechten van de ene groep uit te hollen, staan ook anderen zwakker. Het argument dat jongeren ‘weinig ervaring hebben’ en ouderen ‘niet meer productief zijn’ wordt zo gebruikt om ons tegen elkaar uit te spelen. Het generatieconflict als zodanig is een mythe. Het echte belangenconflict ligt tussen de arbeiders – met of zonder baan – en onze bazen. Het is een klassenconflict. Een antwoord Jong en oud worden geconfronteerd met dezelfde problemen. Flexwerk, de uitholling van de WW, de jeugdwerkloosheid en verhoging van de pensioenleeftijd zijn verschillende kanten van één en dezelfde medaille. In de jaren tachtig hadden de vak-

bonden hier in elk geval deels een antwoord op. Om de werkloosheid te bestrijden, zou iedereen minder uren moeten werken. Deze ‘arbeidstijdverkorting’ (ATV), van 40 naar 38 uur of zelfs minder, is decennialang de norm geweest. Andere regelingen voor vervroegde uittreding (VUT, en de FPU voor ambtenaren) vulden dat aan. Er zaten wel de nodige zwakten in de uitvoering. In sommige gevallen ging de productiviteit omhoog en werd er dus geen nieuw personeel aangenomen. En de ATV werd meestal betaald door drie jaar achtereen de prijscompensatie in te leveren (het deel van de loonsverhoging dat de inflatie compenseerde). Het was dus een sigaar uit eigen doos. Toch hebben de vakbondsleden die zich hiervoor inzetten een voorbeeld van solidariteit laten zien. Op dit moment zijn vergelijkbare initiatieven zichtbaar in de zware industrie: de bouw en de grootmetaal. Dat is geen toeval. Het zijn de sectoren

Figuur 2. Flexibele arbeid: flexcontracten en ZZP naar leeftijdsgroep Aandeel werkers met een flexibele arbeidsrelatie (in procenten) 60 50 40 30 20 10 0

15-25 jaar

25-35 jaar 2001

35-45 jaar 2011

45-55 jaar

55-65 jaar

Bron:CBS

Zelfstandigen zonder personeel (ZZP’ers) in de werkzame beroepsbevolking (x1000) 250 200 150 100 50 0

15-25 jaar

25-35 jaar

35-45 jaar

45-55 jaar

55-65 jaar

waar de verhoging van de pensioenleeftijd er extra inhakt. Het zware werk, waarmee de werkers vaak jong beginnen, veroorzaakt lichamelijke klachten.

Het echte belangenconflict ligt tussen de arbeiders – met of zonder baan – en onze bazen. Het is een klassenconflict Bij de reorganisatie van Tata Steel in IJmuiden worden vooral jongere werkers ‘boventallig’ verklaard, terwijl ouderen langer moeten doorwerken. In februari kwamen Tataarbeiders samen op een aantal FNVbijeenkomsten, en eisten dat de directie de reorganisatie onderbreekt. Zij willen een natuurlijk personeelsverloop, zonder gedwongen ontslagen. Dan zouden zowel ouderen als jongeren meer zekerheid hebben. Afgelopen maand lanceerde FNV Bouw het voorstel van vroegpensioen met 60 jaar voor bouwvakkers, om zo jongeren te kunnen laten instromen. De woordvoerder zei: ‘Veel bouwvakkers hebben het tegen de 60 al aardig in hun rug.’ Voorspelbaar wezen de bouwbedrijven deze oplossing af. Zowel arbeidstijdverkorting als de verlaging van de pensioenleeftijd kunnen de werkloosheid helpen terug te dringen. Maar in tegenstelling tot de jaren tachtig, moet dit wel met behoud van loon. Gezien de tegenstand van werkgeversorganisaties hebben we een vakbond nodig die het lef heeft om actie te voeren voor dit soort eisen. Diederik Samsom, die beweerde dat ouderen de rijkste groep in Nederland zijn, laat zien waar hij staat. Hij probeert ons te misleiden en een wig te drijven tussen jong en oud. Jonge huishoudens hebben weinig vermogen omdat ze dat pas later opbouwen. Ouderen bezitten vaker een huis en hebben minder hypotheekschuld. Samsom misbruikt de CBS-cijfers om de bezuinigingen op ouderen te rechtvaardigen. Er is geld genoeg. Maar Samsom zwijgt over de miljonairs die sinds de crisis alleen maar rijker zijn geworden. De rijkste 10 procent van de bevolking heeft 41 procent van het totale vermogen in handen (731 mil-

jard euro), terwijl de armste 60 procent het met 1 procent van het totale vermogen moet doen. In januari van dit jaar keerden Nederlandse beursgenoteerde bedrijven 18,9 miljard euro uit aan hun aandeelhouders. Elders in Europa – Engeland, Griekenland en Spanje – laten jongeren en ouderen zien dat ze kunnen terugvechten tegen de bezuinigingen. Er zijn misschien verschillen tussen jongeren en ouderen. Jongeren kunnen snel in actie komen en brengen vaak nieuwe en inventieve ideeën mee in de strijd. Ouderen zijn vaak beter georganiseerd, kunnen meer druk uitoefenen en hebben strijdervaring vanuit het verleden. Maar jong en oud moeten de afbraak van onze rechten schouder aan schouder te lijf gaan. We moeten niet als generaties tegenover elkaar staan, maar als arbeiders naast elkaar. • In de Socialist van mei volgt deel II: Jong & oud: onze pensioenen.

Bouw aan solidariteit Bahm!, het jongerenmagazine van FNV Bouw, interviewde drie leden van de bouwbond: Marco Kamp (35, metselaar), Kees van Etten (29, vrachtwagenchauffeur) en Atse de Vries (35, klantbeheerder woningcorporatie). Zij geven hun visie over wat het FNVledenparlement zou moeten doen. Het FNV-ledenparlement wordt belangrijk voor adviezen aan het bondsbestuur en besluitvorming in de FNV. Marco: ‘De bonden moeten weten wat er leeft op de werkvloer. Het is een manier om de achterban te raadplegen.’ Kees vult aan: ‘Er moeten altijd mensen zijn die over de schouder van het bestuur meekijken. Om te kijken of ze doen wat ze beloven.’ Het tijdelijke ledenparlement wil ook de doorgeschoten flexibilisering op de arbeidsmarkt aanpakken, vertelt Atse. ‘Al die nuluren- en tijdelijke contracten moeten vervangen worden door voor werknemers zekerder contracten.’ Het ledenparlement moet aandacht schenken aan scholing, zegt Marco: ‘De timmerman moet ook kunnen metselen of steigers kunnen bouwen. Steeds minder jonge-

ren kunnen in Nederland aan de slag in de bouw. Er gaan er meer uit dan dat erin komen. Ik ben zelf nu ook al twee jaar werkloos.’ Kees vindt ‘dat de [bonds]cultuur moet verjongen. Veel oude bestuurders zijn vastgeroest in hun ideeën. Denk bijvoorbeeld aan digitaal communiceren. Daarom moeten er meer jonge bestuursleden komen.’ Atse denkt dat het belangrijk is ‘om samen een krachtige strategie te bepalen om druk te zetten op de regering.’ De geïnterviewden vinden het gezamenlijke ledenparlement een stap vooruit. Marco: ‘Ik denk dat we samen een sterkere positie hebben ten opzichte van Den Haag. We kunnen één vuist maken.’ ‘Maar dan moet er natuurlijk wel goed samengewerkt worden’, vindt Kees. Atse: ‘Als een van de vakbonden protesten houdt, kan de ander ook meedoen om te ondersteunen. Zo is er op 6 april een staking van de thuiszorg. Als FNV Bouw daar ook bij is, staan we nog sterker. Bouwvakkers en werknemers in de zorg hebben toch gemeenschappelijke belangen.’ Zie bahm.nl

8 perspectief


Het oproer van

Vragen aan socialisten

Wat vinden jullie van prostitutie? De maatschappelijke discussie over prostitutie is opgelaaid. De Tweede Kamer boog zich eind maart over een nieuwe Prostitutiewet en het Amsterdamse College van B&W kondigde nieuwe regelgeving aan. Veel linkse mensen zijn tegen prostitutie en willen een verbod. Waar staan socialisten eigenlijk in deze discussie? Laten we eerst stil staan bij prostitutie als beroep. Is het vergelijkbaar met het werk van een bakker, kantoormedewerker of leraar? Volgens prostitutie.nl is er ‘zelden sprake van een “positieve” beroepskeuze’. Op deze website staat dat er in Nederland naar schatting 20.000 mensen in de prostitutie werken en dat ‘uit onderzoek blijkt dat de keuze voor het beroep in eerste instantie vaak wordt ingegeven door schulden of problemen’. Dat betekent dat mensen – vooral vrouwen – die ‘vrijwillig’ voor dit beroep kiezen, dit vaak doen uit armoede.

NRC Handelsblad schrijft dat men vermoedt dat het aantal gedwongen sekswerkers even groot is als het aantal ‘vrijwillige’ prostituees. Het gaat bijvoorbeeld om meisjes die via een loverboy-constructie in deze schemerige wereld belanden, of vrouwen die onder valse voorwendselen uit bijvoorbeeld Oost-Europa hierheen zijn gehaald: ‘Je wordt straks huishoudelijke hulp in het rijke Westen’. Verder heeft het beroep veel verdergaande psychologische bijeffecten dan ander werk. Deze reactie op het forum van Viva.nl spreekt boekdelen: ‘Ik ken meisjes die hun schulden proberen af te betalen door als escort te werken, hun [sic] werken daar al een lange tijd en dat is te merken, ze zijn harder, en hun blik in hun ogen is bijna doods. Het zijn zakenvrouwen maar met de prijs van hun zelfwaarde, zelfrespect en innocence. Het lijkt nu echt een goeie oplossing, maar psychisch kom je er pas veel later achter wat het eigenlijk onbewust met je hebt [sic] gedaan...’ Vaak gebruiken prostituees een andere naam, om zo het ‘eigen ik’ te beschermen. Prostitutie aanpakken Myrthe Hilkens van de PvdA dacht dat strafbaarstelling van prostitueebezoekers vrouwenhandel de wereld uit zou helpen. Na haar trip naar Zweden is ze daar – om onduidelijke redenen - op teruggekomen. Het strafbaar maken van prostitueebezoek zou een lichte vorm van een wettelijk verbod op prostitutie zijn, wat niet wenselijk is. Een verbod zou namelijk alleen maar illegale prostitutie in de hand werken, met alle gevaren voor prostituees van dien. Bestraffing maakt uiteraard

geen einde aan vrouwenhandel, prostitutie of armoede. Bestraffing zou ook geen einde maken aan het fenomeen ‘de-vrouwals-lustobject’. Daarmee bedoelen socialisten niet dat we moeten terugkeren naar de preutsheid van de jaren vijftig. Vrouwen hoeven zich niet te verstoppen onder een laag kleren omdat god dat zogenaamd zou willen. We leven in een neoliberale wereld waarin ‘sex sells’, in alle opzichten. Maar een vrouw is juist veel meer waard dan een ‘item’ om spullen mee te verkopen of om als handelswaar mee te doen wat men blieft. Staatsregulering slaat vaak de plank mis. Zo besloot de Tweede Kamer in 2000 het bordeelverbod af te schaffen. Een van de gestelde doelen was om de arbeidsomstandigheden van prostituees te verbeteren (een ander was het vergroten van de belastinginkomsten). In de praktijk blijkt dat de werkdruk en dwang in seksclubs niet is verminderd. Ook het huidige Prostitutiewet-voorstel om vergunningenbeleid landelijk te regelen zal alleen de gevolgen bestrijden, maar niet de oorzaken van prostitutie. Socialisten discussiëren onderling over welke oplossingen wel werken. Er is geen eenduidig recept, omdat de problematiek zo ingewikkeld is. Om morele én politieke redenen zijn we in principe tegen prostitutie. Het is immers een zware vorm van vrouwenonderdrukking. Tegelijkertijd is het belangrijk om de drijfveren te begrijpen van hen die eraan meewerken, en het niet te veroordelen.

Geen woning geen Actievoerders grepen de inhuldiging van Beatrix op 30 april 1980 aan voor protest onder de leuze ‘geen woning, geen kroning’. Op de dag zelf braken hevige gevechten met de politie uit. Eric Duivenvoorden, auteur van een boek over dit kroningsoproer, sprak met Angela Ettema over de gebeurtenissen van toen.

Je zegt in je boek dat een oproer zoals op 30 april 1980 vaak een hoogtepunt markeert van een periode van scherpe tegenstellingen. Welke tegenstellingen waren dat? Het was een gepolariseerde tijd. Er was een rechts kabinet, terwijl de jaren zeventig eigenlijk heel links waren. En vooral in Amsterdam was er een enorme tegenstelling met mensen als Van Agt en Wiegel, die dat rechtse beleid symboliseerden. Wiegel was indertijd minister van Binnenlandse Zaken en organiseerde min of meer die kroning. Dat was op zich al reden genoeg om flink tegen te zijn. Aan de andere kant was er de krakersstrijd, die langzamerhand naar een soort hoogtepunt leek te komen. Er waren nog steeds geen panden ontruimd, dus de confrontatie tussen de krakers en de overheid liep steeds verder op, en dat kwam ook op 30 april tot zijn hoogtepunt.

Hoe sterk was de kraakbeweging in die tijd? De kraakbeweging bestond al een jaar of tien. Ze had al veel huizen gekraakt, maar was nooit de confrontatie aangegaan. Als er ontruimd werd, gingen ze eruit. In 1980 was er zo’n sfeer ontstaan van: nu gaan we echt die confrontatie aan, nu gaan we er niet meer uit. En ze lieten het niet bij woorden, ze zorgden ook dat die kraakpanden omgebouwd werden tot enorme forten. Door die confrontatie lukte het de krakers om de woningnood, die al vanaf de Tweede Wereldoorlog bestond, hoog op de politieke agenda te krijgen. Ook een groot deel van de Nederlandse bevolking, in ieder geval in Amsterdam, was uitgesproken voor de krakers. Heel Amsterdam had natuurlijk met die woningnood te maken en vond het wel goed dat daar eindelijk iets aan werd gedaan. In die weken voorafgaand aan de kroning was de kraakbeweging op het toppunt van zijn invloed. Er werd op allerlei manieren geprobeerd om iets

Wat zat er achter de leuze ‘geen woning, geen kroning’?

Een verbod zou alleen maar illegale prostitutie in de hand werken, met alle gevaren voor prostituees van dien

Het was de bedoeling dat er op die Koninginnedag zoveel mogelijk huizen zouden worden gekraakt, en dat is ook gebeurd. Niet alleen in Amsterdam, maar in allerlei plaatsen in Nederland had de plaatselijke kraakbeweging panden uitgezocht die werden gekraakt. In Den Haag en in Utrecht zijn grote kraakacties geweest, en in Nijmegen en in allerlei kleinere plaatsen, ook in dorpen. Dus het was eigenlijk één grote landelijke actiedag, en in Amsterdam was dat ook het geval. Daar is ’s morgens ook een groot pand gekraakt. Daar heeft de politie enorm geblunderd door veel te opgewonden te reageren en de ME eropaf te sturen, zodat het helemaal uit de hand liep, terwijl dat nergens voor nodig was. Achteraf heeft dat er natuurlijk ook wel toe bijgedragen dat de sfeer heel grimmig werd.

Zolang prostitutie bestaat, is het aan te moedigen dat er weer een organisatievorm komt waarin prostituees zich vertegenwoordigd voelen. De Rode Draad was zo’n belangenvereniging, maar die is kapotbezuinigd door Balkenende. Ook moeten we alle initiatieven toejuichen om vrouwen direct uit de gedwongen prostitutie te halen – ook als een centrumrechtse gemeenteraad (zoals Amsterdam) daartoe oproept. Zoals prostitutie.nl aangeeft: ‘Als het over vrouwenhandel gaat, kun je stellen dat slechts het topje van de ijsberg echt ontdekt en aangepakt wordt.’ We moeten ook pleiten voor de garantie van veilige en hygiënische werkplekken. Maar als we prostitutie en vrouwenhandel de wereld uit willen hebben, moeten we de dieper liggende oorzaken bestrijden. Dat betekent dat die strijd hand in hand gaat met de strijd tegen vrouwenondrukking, seksisme en bovenal armoede. Janneke Prins

aan die woningnood te doen. Dat kon natuurlijk niet op zo’n korte termijn, maar een paar dagen voor de kroning is het voornemen uitgesproken om een aantal kraakpanden aan te kopen, zoals het Handelsbladgebouw achter de Dam. In de Amsterdamse gemeenteraad waren er allerlei initiatieven om iets aan jongerenhuisvesting te doen. Het was gewoon een heel grote beweging, die eigenlijk geen kwaad kon doen, toen nog, voor 30 april.

Hoe werd er in Amsterdam aangekeken tegen dat hele oranjefeest?

■ Kraker tegenover de ME in de Leidsestraat (Foto: Jan Lankveld)

De stemming was veel meer tegen het koningshuis dan tegenwoordig, niet heel erg streng of republikeins, maar wel veel principiëler dan nu. Men stoorde zich er ook aan dat de stad werd omgebouwd tot een soort politiestaat, dat er grote delen van de stad tot spergebied werden verklaard en dat er scherpschutters op de daken kwamen. Voor een deel waren dat de gebruikelijke voorzorgsmaatregelen voor de

perspectief 9


30 april 1980

g, kroning

De rechtse hobby’s van de Oranjes De Oranjes zijn de duurste monarchie van West-Europa. Tegenover het sprookje van eenheid en nationale trots staan de feiten van zelfverrijking, corruptie en autoritair bestuur. Wegens ruimtegebrek beperken wij ons tot een selectie. • BV Oranje

bescherming van de hoge gasten. Dat de kroning zoveel geld kostte was ook een punt waaraan men zich heel erg stoorde. Nu zie je dat ze daar voorzichtiger mee omgaan. Ze hebben er ook wel van geleerd. Het moet ‘een sober feest’ worden, bijvoorbeeld, en ze bieden ook ruimte voor demonstranten. Dat zijn dingen die ze in 1980 veel minder genuanceerd naar buiten brachten. Dat kwam ook doordat Wiegel zelf een enorme polarisator was en zich heel provocatief opstelde. De tegenstellingen waren gewoon enorm groot. Dat heeft geleid tot die uiteindelijke geweldsuitbarsting. Tijdens de inhuldiging werd het uiteindelijk nog heel spannend op de Dam. Ja, dat klopt. De politie had grote fouten gemaakt in hun opstelling om het centrum te beschermen tegen het krakersprotest. Dat was helemaal mislukt, waardoor krakers de Dam naderden vanuit allerlei kanten, en de ME er niet meer bij kon komen.

‘De stad werd omgebouwd tot een soort politiestaat, en grote delen van de stad werden tot spergebied verklaard’ Uiteindelijk hebben ze op het laatste moment zogenaamde platte petten ingezet, die daar op de Dam het evenement begeleidden en bewaakten. Die werden in allerijl opgeroepen om de kop van het Rokin en de kop van de Damstraat te beschermen. En dat heeft eigenlijk een heel eigenaardig effect gehad, juist omdat het geen ME was. Het waren geen robots, het waren mensen die er tegenover je stonden. Daarom hebben de demonstranten zich ingehouden in het gooien van stenen en allerlei andere voorwerpen,

omdat het natuurlijk nog wel één ding is of je een ME’er voor je hebt of gewoon iemand die bij wijze van spreken je vader had kunnen zijn of je oom. Op die manier is de Dam min of meer buiten het schouwspel gebleven, en dat is maar goed ook, want het was verschrikkelijk uit de hand gelopen als de demonstranten uiteindelijk wel de Dam op waren gekomen. Er waren zelfs demonstranten die dachten: als we de Nieuwe Kerk binnenkomen, kunnen we daar het hele feest stilleggen en iedereen naar buiten begeleiden. Maar dan was er beslist geschoten, met alle verschrikkelijke consequenties van dien. Want er waren natuurlijk allerlei veiligheidsbelangen voor allerlei staatshoofden die moesten worden beschermd. En dan zie je weer dat de ME vaak als een rode lap op een stier werkt op grote mensenmenigten, en juist heel veel agressie oproept. Dat is ook op 30 april gebeurd, daar is een grote parallel met wat er in Haren gebeurd is, met het Project X-feest.

aangekondigd dat het wel eens uit de hand zou kunnen lopen was de opkomst niet heel groot. Ik geloof dat er iets van 2000 mensen waren aan het begin van die krakersdemonstratie. Maar in de loop van de dag had het niets meer te maken met die demonstratie, maar is het gewoon net als in Haren uitgelopen op een enorme rel van de massa tegen de politie. In de beeldvorming had dat funeste gevolgen voor de kraakbeweging. Die werd erop aangekeken, want het was hun demonstratie, en Nederland was echt helemaal in shock. Dus dat heeft voor een omslag gezorgd. Rechts had een manier gevonden om dat linkse Amsterdam een keer flink op zijn nummer te zetten, zo van: die krakers, dat is allemaal gewelddadig tuig dat de democratie aan zijn laars lapt en stennis schopt en die moeten gewoon hard worden aangepakt. Omdat er zo’n schokeffect was teweeggebracht is links daar een beetje in meegegaan, ze hebben zich daar niet goed tegen kunnen teweerstellen.

Wat waren de gevolgen van het oproer voor de politieke situatie?

Eric Duivenvoorden spreekt over het kroningsoproer op het Marxisme Festival.

30 april is een beetje een hoogtepunt van het radicale linkse activisme van de jaren zeventig, en tegelijkertijd is het een omslag omdat voor de eerste keer het geweld van de demonstranten zo naar buiten kwam. In de beeldvorming heeft dat een enorme invloed gehad. De schok die er toen door Nederland ging is goed vergelijkbaar met Haren. Nederland is geen land dat gewend is aan gewelddadige demonstraties, dus als dat dan een keer gebeurt, staat het hele land op zijn achterste benen. Op 30 april waren het niet meer allemaal krakers. Er waren allerlei mensen die daar aan het demonstreren sloegen, of aangetrokken werden door het avontuur om de politie eens even op zijn nummer te zetten. Het begon met een krakersdemonstratie, maar omdat er al zo groot was

De Oranjes vormen een extreem rijke familie, maar de grootte van hun vermogen wordt niet bekendgemaakt. Volgens de Quote was dit in 2001 ongeveer 2,7 miljard euro. In datzelfde jaar schatte Forbes het vermogen op 4,5 miljard dollar. Na een telefoontje van Prins Bernhard stelde het blad dit bij naar ‘slechts’ 250 miljoen in 2002, maar dat is ongeloofwaardig. Ondanks hun enorme vermogen ontvangen drie leden van het koninklijk huis een royale uitkering, bestaande uit een inkomensdeel en een deel voor onkosten. Voor 2013 was het inkomensdeel van Beatrix begroot op 825.000 euro, en voor Willem-Alexander en Máxima 245.000 euro per persoon. In tegenstelling tot gewone burgers betalen ze geen loon- of inkomstenbelasting. In 2012 betaalde de bevolking 39,4 miljoen euro aan de inkomens, personeels- en inkomensvergoedingen van de Oranjes. Hiermee is het Nederlands koninklijk huis het duurste van West-Europa. • Prins Vastgoed Door alle ophef rondom zijn aanschaf van onroerend goed staat Willem-Alexander inmiddels bekend als Prins Vastgoed. In 2007 investeerde de prins in een vastgoedproject in Machangulo, Mozambique. Een aannemer van het project bleek corrupt. Protesten van de lokale bevolking tegen het project zouden met harde hand onderdrukt zijn. Na alle schandalen deed de prins zijn investering van de hand. Daarnaast kocht Willem-Alexander in 2009 voor 2,5 miljoen euro een ‘landhuis met hotelfunctie’ in Argentinië en onlangs een Griekse vakantievilla van maar liefst 4,5 miljoen euro. • Zorreguieta Jorge Zorreguieta, de vader van Máxima, was tijdens het militaire bewind in Argentinië onderstaatssecretaris van Landbouw. De junta van generaal Videla was verantwoordelijk voor grootschalige schending van mensenrechten, die 30.000 mensen het leven kostte. Het regime martelde gevangenen en liet politieke tegenstanders verdwijnen, onder andere door ze uit vliegtuigen te gooien. Zorreguieta ontkent elke betrokkenheid. Zijn voormalige baas Mario Cadenas Madariaga stelt echter: ‘Natuurlijk was Jorge Zorreguieta op de hoogte van de verdwijningen.

We wisten het allemaal. Maar het alternatief was nog veel erger. De guerrillero’s wilden een socialistische staat maken van Argentinië, dat is pas écht onacceptabel.’ • Bernhard Prins Bernhard, grootvader van Willem-Alexander, was in de jaren dertig lid van de Sturmabteilung (SA), van Hitlers NSDAP en van de Reiter-SS. In de jaren zeventig was Bernhard betrokken bij het betalen van steekpenningen aan de Argentijnse junta van Perón om Nederlandse producten te kopen. Zelf kreeg hij 1,1 miljoen aan steekpenningen van Lockheed, een Amerikaanse bouwer van oorlogsvliegtuigen. Ook Northrop betaalde de prins-gemaal, een onbekend bedrag. Toenmalig premier Den Uyl hield de openbaarmaking van deze kwestie tegen, en deze verdween in de doofpot. Hiermee voorkwam hij strafvervolging tegen Bernhard en daarmee het aftreden van koningin Juliana. • Trix en haar traditie Beatrix zette de antidemocratische Oranjetraditie voort. Ze nam deel aan de Bilderbergconferentie, in 1954 mede door Bernhard opgezet. Dit is een zeer machtige en ondoorzichtige lobbyclub met staatshoofden, politici en mensen uit de top van het bedrijfsleven. Toen in 2000 zeventien EUlanden een diplomatieke boycot tegen Oostenrijk afkondigden vanwege de regeringsdeelname van de extreem-rechtse FPÖ, ging zij op wintersportvakantie in het Oostenrijkse Lech. Wapendeals met buitenlandse dictators zijn hardnekkig deel van deze traditie. Zo ging Beatrix in 2011 op privébezoek bij Sultan Qaboos bin Said al-Said van Oman. Via Shell heeft ze indirect aandeel in het staatsoliebedrijf PDO. In een week dat de politie met scherp schoot op demonstranten, hielp hare majesteit om Qaboos een stel marinefregatten te verkopen. Ook leverde Nederland bijna duizend pantserwagens aan Egypte onder Mubarak, zestig stuks aan Bahrein, en fregatten aan Marokko. Dit is de traditie van koning Willem-Alexander. Hoewel hij per 30 april officieel al zijn militaire functies neerlegt, zal hij bij sommige plechtigheden zijn uniform dragen. Zo symboliseert hij de eenheid van bedrijfsleven en Nederlandse staat. De meeste Kamerleden zweren daar straks trouw aan.

10

BOEKEN


Dichter op zoek naar een vaderland ‘Het zijn de Polen. Het zijn de Grieken. Het is de kunst. Het zijn de moslims. Het is de elite. Het is Europa. Het is de Ander’, schreef Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr. Hij markeerde het einde van zijn functie, februari dit jaar, met Mi have een droom. De bundel behandelt de belangrijkste gebeurtenissen van de afgelopen jaren, van de aanslag op de koninklijke familie tot de installatie van het kabinet-Rutte II, het bloedbad in Alphen aan den Rijn, de kwestie-Mauro en veel meer. Nasr heeft de functie van Dichter des Vaderlands zo ingevuld dat we degenen die hem voorgingen moeten naslaan. Mede door zijn eigen, Palestijnse achtergrond kwam hij vanzelf in aanvaring met het racisme van de PVV. Zijn kritiek op het kabinetRutte, de gedoogconstructie en het cultuurbeleid komen terug in zijn werk en publieke uitspraken. Nasrs werk heeft de verkoop van poëzie omhooggestuwd, met twee van zijn boeken als bestsellers tijdens de afgelopen poëzieweek. Volgens Nasr is ons land het spoor bijster geraakt: vrijheid, normen en waarden en cultuur zijn lege begrippen geworden. ‘De Ander’ krijgt over-

al de schuld van, zonder dat we onszelf en onze geschiedenis nog kennen. ‘Ja, wetten en verdragen, recht en redelijkheid, ze staan hoog in ons vaandel zolang het de Ander betreft. Op onszelf hebben ze geen vat. Wij staan daarboven... De gevolgen daarvan zijn verwoestend.’

‘We moeten niet doen alsof we ooit allemaal puur Nederlands zijn geweest. We moeten ophouden om steeds maar in hokjes te denken’ Hij is kritisch op de wijze waarop de Gouden Eeuw wordt herinnerd. ‘We kunnen beter erkennen dat onze voorvaderen volstrekte vreemden voor ons zijn geworden’, zegt Nasr. Hij wijst erop dat Spinoza, Vondel, Ramses Shaffy en Mulisch geen van allen ‘Nederlands bloed’ hadden. ‘We moeten niet doen alsof we ooit allemaal puur Nederlands zijn geweest. We moeten ermee ophouden om steeds maar in hokjes te denken.’ʼ De poging om een dichter voor álle Nederlanders te zijn, leidt ertoe dat hij

media en politici oproept om het goede voorbeeld te geven. Zij hebben een eigen verantwoordelijkheid, en zouden moeten reageren als normen en waarden worden over treden. ‘Internationaal wordt Nederland gezien als het irritante, verwende kind, niet vrij, maar gegijzeld door een regering, op haar beurt gegijzeld door een ondemocratische partij die ons allemaal de vernieling in trekt.’

In het verlengde hiervan kritiseert hij het heersende cultuurbeleid, met een Halbe Zijlstra – staatssecretaris van Cultuur – die over Van Gogh zei: ‘Die kreeg ook geen subsidie.’ Nasr zegt: ‘Begrippen als vrijheid ʼworden als jokers ingezet wanneer het uitkomt om ons af te zetten tegen de islam en om het bezuinigingsbeleid te rechtvaardigen.’ʼ Nasr ontwikkelt zo een links-libera-

le kritiek op politici en maatschappij, met de nodige beperkingen. Daarom was één van zijn laatste wapenfeiten een lofdicht op Beatrix. Desondanks hebben de sponsors van de functie Dichter des Vaderlands – waaronder NRC en Koninklijke Bibliotheek – besloten om zijn opvolger niet meer te laten kiezen door het publiek, maar te benoemen via een speciale commissie. Dat lijkt een bewuste keuze voor minder uitgesproken kandidaten. Maar de teksten van Nasr zijn zonder meer meeslepend en krachtig. Zijn zoektocht naar het ʻechteʼ vaderland brengt hem voorbij de grenzen van eng nationalisme, van Birma tot Syrië. Hij putte inspiratie uit de Arabische Lente, ‘hele egyptische gezinnen die achttien dagen lang scandeerden dat ze maar een ding wilden: leven in vrijheid. Een gesluierd meisje voegde daar voor de camera aan toe: “Just like you”.ʼ Het is nog te vroeg voor een afscheid.’ Joan van Tongeren Ramsey Nasr Mi have een droom - Alle vaderlandse gedichten De Bezige Bij / 176 pagina’s / �19,90

NL: pionier in belastingontwijking Vorige maand verscheen Het Belastingparadijs. Het boek is geschreven door drie journalisten die eerder onderzoek deden naar het vermogen van rijkaards voor de Quote 500. Het boek is een toegankelijke inleiding over de wereldwijde positie van Nederland als draaischijf voor kapitaal. E wo u t va n d e n B e r g De timing van het boek had niet beter gekund. Op 1 april moest de aangifte van miljoenen Nederlanders binnen zijn bij de Belastingdienst. De VPRO organiseerde in de week voorafgaand een themaweek over de gevolgen van mondiale belastingontwijking. Mensen waren woedend over de aflevering van Tegenlicht. Iemand twitterde: ‘Morgen op de zuidas Starbucks koffie per ongeluk over accountants van KPMG gooien.’ Niet nieuw Belastingontwijking is niet nieuw. De ontwikkeling van de fiscale structuur is altijd nauw verweven geweest met de expansie van Nederlandse bedrijven. In de eerste plaats gebeurde dit door middel van de deelnemersvrijstelling. Deze regeling zorgde ervoor dat bedrijven over de activiteiten van dochterondernemingen niet tweemaal belasting hoeven te betalen. Hierin was Nederland lange tijd een uitzondering. Doordat de Nederlandse staat hiernaast een groot aantal belastingverdragen sloot, konden bedrijven zoals Unilever en Koninklijke Olie in korte tijd snel groeien. Met de vondst van olie in 1914 in Venezuela verhuisde Shell een groot gedeelte van zijn activiteiten naar de Antillen. Advocaten, bankiers en boekhouders volgen. Dit is het begin van de trustbranche, een sector die helpt de belastingdruk van bedrijven te verlagen. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog helpt de Nederlandse staat hier een financiële structuur opbouwen waardoor bedrijven bij een Duitse inval in no time hun hoofdkantoor naar de Antillen kunnen verhuizen. Terwijl Nederlandse bedrijven na de oorlog terugverhuizen, gebruiken

steeds meer Amerikaanse bedrijven de Antillen om belasting te ontwijken. Doorvoerhaven De auteurs vergelijken de positie van Nederland in het internationale financiële systeem met die van de Rotterdamse haven. Deze is goed bereikbaar, heeft handige doorvoerroutes en een goed georganiseerd loodswezen. Hetzelfde geldt voor de financiële sector: via een uitgebreid web aan belastingverdragen wordt

jaarlijks 5.100 miljard euro door Nederland gesluisd. De banken, het rechtssysteem en de Belastingdienst zorgen voor een infrastructuur waarvan nu 80 van de 100 grootste multinationals gebruikmaken. Nederlandse politici verdedigen deze positie. Staatssecretaris van Financiën Vermeend (PvdA) liet in 1997 een ‘belastingspoorboekje’ opstellen, een gids voor multinationals om belasting te ontwijken via Nederland. Het succes hiervan was zo groot dat er een Europees onderzoek kwam naar belastingontwijking. Vermeend slaagde er niet in om dit onderzoek te frustreren en zijn opvolger, Wouter Bos, verving dit boekje door een praktijk van individuele ‘tax rulings’. Hierdoor kunnen bedrijven op de koffie bij de Belastingdienst om te onderhandelen over hun afdracht, achter gesloten deuren. Voor gewone particulieren gelden andere wetten.

Soms gaat het fout voor bedrijven. In het hoofdstuk ‘De fiscale glansrol van belastingparadijs Nederland in wereldwijde boekhoudschandalen en andere financiële ellende’ passeren diverse voorbeelden de revue. Zo hielp het Nederlandse Equity Trust het energiebedrijf Enron aan de nodige brievenbussen om zijn miljardenschulden zo lang mogelijk buiten het zicht van aandeelhouders te parkeren. Vanuit Nederlandse dochterondernemingen was Lehman Brothers in staat voor 34,5 miljard euro aan moeilijk te begrijpen derivaten te verkopen voordat het failliet ging. Toezichthouder Wellink gaf toe ‘niet eens te weten wat de juridische status van het kantoor was’. einde aan belastingontwijking? Het boek geeft een beknopt overzicht van belastingontwijking in Nederland en legt moeilijke begrippen helder uit. Tal van casestudies laten zien hoe Nederland niet alleen onderdak biedt aan multinationals, maar ook aan artiesten zoals U2 en de Rolling Stones, grote drugskartels en dictators zoals Kadhafi.

kerwijs tegenstrijdig. Aan de ene kant proberen staten de winsten van ‘hun’ bedrijven zoveel mogelijk te vergroten. Tegelijk concurreren ze met andere staten en hebben ze hiervoor een uitgebreid staatsapparaat nodig. Staten proberen deze tegenstelling op te lossen door de belastingdruk op werkende mensen steeds verder te verhogen. Maar er zijn grenzen aan waarmee het bedrijfsleven kan wegkomen, en die worden zeker onder druk van de bevolking snel bereikt. Sommige economieën zoals Frankrijk en Duitsland proberen de parasitaire rol van Nederland te beperken en willen hun eigen bedrijven net iets meer kunnen belasten. Om een einde te maken aan belastingontwijking moeten we het systeem breken dat gebaseerd is op concurrentie om winst. Maar misschien is dat wel te veel gevraagd van journalisten die schrijven voor de Quote 500.

Via een uitgebreid web aan belastingverdragen wordt jaarlijks 5.100 miljard euro door Nederland gesluisd De auteurs hebben echter verschillende antwoorden over wat we hiertegen kunnen doen. Op het ene punt stellen ze dat er altijd belastingontwijking zal zijn en elders zeggen ze dat we belastingontwijkers moeten boycotten. Maar ze tonen zelf aan dat dit een onmogelijke optie is, aangezien bijna alle multinationals de belasting ontwijken. Kleinere bedrijven doen dit minder, niet omdat ze niet willen, maar omdat het optuigen van een geavanceerde belastingconstructie veel geld kost. Een antwoord binnen het systeem op belastingontwijking is noodzakelij-

Op het Marxisme Festival organiseren we een meeting over belastingontwijking en de strijd daartegen. Zie de website van VPRO Tegenlicht voor ‘De tax free tour’. Joost Van Kleef, Henk Willem Smits & Martin van Geest Het belastingparadijs – Waarom hier niemand belasting betaalt behalve u Business Contact / 256 pagina’s / � 19,95


11

CULTUUR

Krachtige vrouwbeelden tegen onderdrukking De tentoonstelling Female Power combineert kunst van nu met die uit de jaren zeventig en tachtig, van de tweede feministische golf. Dit plaatst de pogingen van hedendaagse kunstenaars om nieuwe vrouwbeelden te creëren in een ander perspectief. Hella Baan was betrokken bij de samenstelling van deze tentoonstelling. Een poster met een inktzwarte achtergrond kondigt de tentoonstelling aan. In witte koeienletters staat FEMALE POWER. Daaronder zijn de contouren van een zwarte vrouw te onderscheiden. Haar hoofd is helemaal behaard, met horens. De foto is een montage, gemaakt door Nandipha Mntambo uit Zuid-Afrika. De kunstenaar transformeert zichzelf in een synthese van man en vrouw, dier en mens. Door tegenpolen te verenigen in beeld werpt de kunstenaar vragen op: wat vinden wij ‘vrouwelijk’ en waarom? Waar liggen de grenzen?

De tentoonstelling staat in het teken van ‘vrouwelijke kracht en energie’, waarbij wordt gepoogd ‘een duik te nemen in de geschiedenis van moeder, over-over-grootmoeder, naar de (moeder-)godin’. Deze benadering verwijst naar de ontwikkeling van de vrouwenbeweging in de jaren zeventig en tachtig. Tweede feministische golf De eerste zaal toont werken van zes pioniers uit deze periode, onder wie Betsy Damon, Mary Beth Edelson, Ana Mendieta en Nancy Spero. Zij verwerkten in hun kunst godinnenbeelden en andere ‘archetypen’, oermodellen, om tot een nieuw vrouwbeeld te komen.

Door tegenpolen te verenigen in beeld werpt de kunstenaar vragen op: wat vinden wij ‘vrouwelijk’ en waarom?

■ Mai-Thu Perret, Apocalypse Now (Neon Belt), 2006

Binnen de vrouwenbeweging organiseerden vrouwen zich om hun positie, hun eigen bewustzijn en uiteindelijk zichzelf te veranderen. Met de ‘eenheid’ van vrouwen zou het seksisme overwonnen kunnen worden. De kunstenaars probeerden hier een kunstzinnige uiting aan te geven. Edelson en Mendieta verwerkten ook rituelen in hun kunst. Daarmee cre-

ëerden ze een symbolische nieuwe wereld om de bestaande orde tijdelijk te ontsnappen, net zoals sommige vrouwen zich terugtrokken in vrouwengroepen en communes. Deze kunstwerken zijn vernieuwend in de manier waarop zij vrouwen verbeelden als zelfstandige en krachtige autonome wezens. Ze gingen daarmee lijnrecht in tegen de heersende ideeën van die tijd. In hun utopische werelden zijn vrouwen in bepaalde mate allemaal met elkaar verbonden en maken zij samen een revolutie. In werkelijkheid dwong de vrouwenbeweging grote veranderingen af, maar was er geen echt ‘zusterschap’ tussen vrouwen, meer een tijdelijke coalitie van heel diverse groepen en individuen. Van het vestigen van een werkelijk vrije wereld met gelijkheid van de seksen was al helemaal geen sprake. Na verloop van tijd viel de beweging uiteen, en de utopische tak van feministische kunst van die tijd werd teruggedrongen naar de marge en raakte in de vergetelheid. Na het proces van verval werden de ideeën van die tijd als achterhaald beschouwd door feministen die zichzelf ‘anti-essentialisten’ noemden. Ze waren van mening dat door te spreken over ‘mannen’ en ‘vrouwen’ als twee gescheiden groepen, je het verschil tussen die twee bevestigt en daarmee het seksisme in stand houdt. Het gat dat er bestaat in de tentoonstelling tussen de jaren tachtig en het heden getuigt daarom van het wegvallen van de belangstelling voor kunst die zich bezighoudt met het thema van vrouwelijke seksualiteit en kracht als weerwoord tegen seksisme. Hedendaagse kunst Hoewel er tegenwoordig zelden acties plaatsvinden tegen seksisme is er wel een sluimerend bewustzijn van vrouwenonderdrukking. Dit beïnvloedt ook het werk van hedendaagse kun-

■ Nandipha Mntambo, Europe, 2008 stenaars. Daarom maken de volgende vijf zalen in de tentoonstelling een sprong vooruit naar de hedendaagse kunst. Deze werken leggen minder de nadruk op het streven naar een collectieve werkwijze of vrouwbeeld. De werken blijven dichter bij de kunstenaar, haar leefomgeving en haar specifieke vorm van feminisme. Sommige hebben een meer spirituele insteek, een aantal verkennen het idee van lichamelijkheid en andere verdiepen zich meer in bepaalde culturele verschijnselen. De media die de kunstenaars daarbij gebruiken zijn, net als hun persoonlijke achtergrond, zeer divers. Mai-Thu Perret’s Apocalypse Ballet (Neon Belt) bestaat uit een staande witgeverfde figuur met een zwarte pruik, van wie de benen elkaar kruisen. Ze doet denken aan een paspop. Het gezicht bevat geen gelaatstrekken, alleen een grote gele stip die de rechter bovenkant van het gezicht vult. Op haar heupen rust een gordel waaruit ronde neonbuizen komen. Perret liet zich voor het werk inspireren door de textielontwerpen van

Varvara Stepanova en het modernisme uit de tijd van de Russische Revolutie. In het werk maakt ze het gevoel zichtbaar van verwachtingvolle vreugde en vooruitgang, met de angst en tragedies van die tijd. Perret projecteert als het ware dat tijdperk op het heden. Ze lijkt te suggereren: revolutie is als ballet. Je kan vliegen, maar je kan ook vallen. Hedendaagse kunstenaars vervaardigen opnieuw krachtige vrouwbeelden als reactie op een onderdrukkend systeem. Dat doen ze soms op een wat problematische manier die verzandt in spirituele oefeningen of onwaarschijnlijke utopieën. Maar ook die moeten we zien als een uitdrukking van menselijke behoeften die worden onderdrukt in deze maatschappij. Deze tentoonstelling is misschien niet het laatste woord, maar plaatst moderne feministische kunst wel in een nieuw perspectief. Ga het zien en oordeel zelf. Female Power is tot en met 20 mei 2013 te zien in het Museum voor Moderne Kunst Arnhem. Zie mmkarnhem.nl

Protestmuziek uit de Vluchtkerk Niet veel bands kunnen zeggen dat ze binnen een maand na oprichting drie keer optraden in Paradiso. We Are Here, de band uit de Vluchtkerk, kan dat wel. Hij verzorgde op 14 maart het voorprogramma van de reggaeband Alpha Blondy. Suzanne Ossewaarde zag ze live en sprak met een van de initiatiefnemers, Godfrey Lado. We Are Here is een ad-hocformatie van ongedocumenteerde vluchtelingen. De band speelde de afgelopen maand naast grootheden zoals Salif Keita en Alpha Blondy, en maakt wereldmuziek. Op het moment van schrijven wonen de bandleden Ciraque, Ali en Oumar alle drie in de Vluchtkerk. Ze komen uit respectievelijk Ivoorkust, Noord-Soedan en Guinee. Zij worden ondersteund door muzikanten uit Nederland: gevestigde namen zoals Fay Lovsky, singer-songwriter en coach Laurens Joensen, en vluchtelingen met een status zoals Godfrey Lado uit Zuid-Soedan. De anders nogal eurocentrische term ‘wereldmuziek’ is écht van toepassing op het repertoire en de herkomst van We Are Here. De muziek komt voort uit de noodzaak het leven in de Vluchtkerk draaglijk te maken en is tegelijkertijd een protest tegen het Nederlandse asielbeleid.

Hoe is de band We Are Here ontstaan?

Waar gaan de liedjes over?

‘Vanaf eind januari organiseerden we in de Vluchtkerk een jamsessie. Ik woon zelf niet in de Vluchtkerk, maar ik ben zelf ook een vluchteling en ben sinds het tentenkamp in Osdorp betrokken bij het protest. Voor veel vluchtelingen dreigen de dagen zich aaneen te rijgen. Een jamsessie en muziek bieden daarom een goede afleiding. Een paar weken later kwam Paradiso in beeld, die de muzikanten uitnodigde te komen optreden. Dat was het begin van We Are Here.’

‘Zanger en gitarist Ciraque verwerkt zijn persoonlijke situatie en verhalen in de teksten die in het Frans, Dioula en More worden gezongen. Dit zijn talen van stammen uit Ivoorkust en Burkina Faso. Zo gaat een nummer over het missen van zijn moeder, hij zingt: “Waar ben je nu? De liefde van een moeder is onvoorwaardelijk, zij accepteert mij, met alles wat ik meetors.” In een ander nummer staat illegaliteit centraal, met teksten als: “In deze wereld zijn wij allen illegalen”, “We zijn

slechts passagiers, we komen en gaan. De dood maakt geen onderscheid tussen mensen. Het systeem dat ons bestempelt als illegalen doet ons onrecht aan.” Het nummer “Kiespijn” gaat over het gevoel om een vluchteling te zijn. Net als kiespijn voel je de pijn overal, in je maag, in je hoofd. Als het niet goed gaat met één familielid, heeft de hele familie er last van.’ Wat is de link tussen muziek en politieke verandering? ‘Muziek spelen is een fijne uitlaatklep, maar voor de bandleden gaat het vooral om de boodschap achter de muziek. Een optreden geeft een dubbel gevoel, bitterzoet. Het is mooi dat vluchtelingen uit de Vluchtkerk aandacht krijgen en de stemming op het podium zit er altijd goed in. Maar vlak daarna keren de bandleden terug naar hun uitzichtloze bestaan in de Vluchtkerk.’ Maart is voorlopig de laatste maand waarin optredens gepland stonden van We Are Here. In april hebben de vluchtelingen de Vluchtkerk waarschijnlijk verlaten. We Are Here gaat sowieso door, drukt Godfrey mij op het hart, met of zonder collega-muzikanten. Hou dus de website van de Vluchtkerk in de gaten.

TIPS Documentaire: Riots Reframed Over de personen en politiek achter de rellen in Engeland in 2011. De filmmaker sprak en interviewde gewone mensen over racisme, politie en armoede in de arme buurten van Londen. Geproduceerd door Fahim Alam. Zie riotsreframed.com Museum: De Koloniehof Dit museum is gewijd aan de Maatschappij van Weldadigheid. Deze werd opgericht om de stedelijke armoede te bestrijden door landbouwkoloniën te stichten, begin 19de eeuw. Zie dekoloniehof.nl Film: The Company You Keep Thriller over een activist van de Weather Underground, een linkse groep die in de jaren zeventig aanslagen pleegde in Amerika. Na 30 jaar in anonimiteit te hebben geleefd, slaat hij op de vlucht als een journalist hem ontmaskert. Geregisseerd door Robert Redford.

12 theorie & geschiedenis


Leninisme in H

et uitgangspunt voor dit artikel is tweeledig: 1) Kapitalisme is de bron van alle grote problemen in de wereld en moet omvergeworpen worden. 2) Dit kan alleen gerealiseerd worden door massale sociale strijd, waarin de arbeidersklasse een centrale rol speelt; het soort van revolutionaire proces dat we op dit moment in Egypte waarnemen. Deze stevige stellingen nemen allerlei complexe vraagstukken voor lief. Hoe werkt kapitalisme precies? Is het niet realistischer om een betere regulering van het systeem na te streven? Waarom de arbeidersklasse? Is ‘de menselijke aard’ niet het echte probleem? Deze vragen verdienen stuk voor stuk uitvoerige discussie en zijn vaak in deze krant behandeld. Dit artikel richt zich alleen op het organisatievraagstuk en de politieke traditie waarin de Internationale Socialisten zich plaatsen, namelijk die van Lenin en de Bolsjewieken. Die traditie is momenteel in de verdrukking. Activisten wereldwijd vinden het hele idee van een politieke partij an sich al verdacht. Bij de Occupy- en Spaanse Indignadosbeweging was die antipathie zo sterk dat politieke partijen niet mochten deelnemen, ongeacht hun kleur. Zelfs ‘symbolen’ waren taboe. In plaats daarvan legden zij de nadruk op losse netwerken en de autonomie van het individu. Dat mensen zich afzetten tegen ‘de politiek’ is zeker begrijpelijk. Overal ter wereld plaatsen gevestigde partijen – conservatief, liberaal, groen en

In het kort • Het kapitalisme is in crisis. De vraag hoe we ons moeten organiseren om terug te vechten staat wederom op de agenda. • De leninistische traditie, waarop de IS zich baseert, wordt door vrijwel alle andere politieke stromingen betwist. • Een reden hiervoor is het idee dat Lenin leidde tot Stalin. Maar Stalin brak op alle wezenlijke vlakken met Lenins marxisme. • Een leninistische partij probeert vast te houden aan socialistische basisprincipes en tegelijkertijd onderdeel te zijn van massale strijd. Het motto is ‘diversiteit in discussie, eenheid in de strijd.’ • We moeten leninisme niet zien als een set dogma’s of bureaucratische discipline, maar als een methode om ongelijkmatig bewustzijn en verschillen in strijdbaarheid te overwinnen. Zo gezien, is leninisme cruciaal voor de strijd van vandaag.

sociaal-democratisch – de belangen van banken en multinationals boven die van mensen. Zij stelden in een handomdraai honderden miljarden beschikbaar voor de financiële sector en legden de rekening vervolgens neer bij gewone mensen. Maar de conclusie dat álle politieke partijen per definitie onderdeel zijn van het probleem is het kind met het badwater weggooien. Dit sluit namelijk politieke organisaties uit die sociale bewegingen juist helpen opbouwen, en bovendien onderschat het de noodzaak van politieke organisatie in zijn geheel. In dit artikel wil ik, tegen de hype in, bepleiten dat de traditie van Lenin en de Bolsjewieken cruciale elementen bevat voor sociale strijd in de 21ste eeuw. Leidde Lenin tot Stalin? Het heersende idee over leninisme is dat Lenins partijmodel onherroepelijk tot Stalins Goelag leidde. De conclusie is: als je je baseert op het ‘autoritaire’ gedachtengoed van Lenin krijg je in het beste geval een karikaturale sekte en in het ergste geval een moordlustige eenpartijstaat. Dit argument is omarmd door vrijwel het gehele politieke spectrum, van conservatieven tot anarchisten. Toch zijn er sterke argumenten tegen de ‘Lenin leidt tot Stalin’-these. Ten eerste zijn er feitelijke tegenargumenten. Qua politieke ideeën en beleid waren Lenin en Stalin elkaars tegenpolen. Lenin was een internationalist en fervent voorstander van zelfbeschikking voor naties; Stalin stond voor socialisme in één land en onderwierp andere naties. Lenin heeft zijn hele leven tegen antisemitisme en vrouwenonderdrukking gevochten; Stalin maakte veelvuldig gebruik van antisemitisme en herstelde de ondergeschikte rol van vrouwen in het kerngezin. Lenin was tegen gedwongen collectivisering van landbouw; Stalin drukte het door ten koste van miljoenen mensen. Onder Lenins leiderschap was de partij tot aan het begin van de burgeroorlog in 1921 hoogst democratisch; onder Stalin werd elke vorm van oppositie uitgeroeid. Hij vestigde zijn dictatuur door duizenden prominente Bolsjewieken van Lenins tijd, inclusief vrijwel het voltallige Centraal Comité, te vermoorden. Tussen Lenin en Stalin loopt letterlijk een rivier van bloed. Ten tweede zijn er theoretische tegenargumenten. De hele notie dat een sociale orde van Stalins Rusland en het Oostblok, tot China en NoordKorea, voortkomt uit een bepaald partijmodel of politieke theorie is zacht gezegd grof. Het is evenmin houdbaar als de bewering dat de ideeën van Adam Smith hebben geleid tot het kapitalisme of dat het seksuele misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk is terug te voeren op Jezus en de Bijbel. Een materialistische analyse verklaart beter hoe de revolutionaire golven tussen de twee wereldoorlogen

Het kapitalisme kraakt in zijn voegen en roept meer en meer verzet op. In het MiddenOosten, Zuid-Europa en de VS komen nieuwe protestbewegingen op, die op oude problemen stuiten. Welke politieke strategie kan overwinningen brengen? Hoe kunnen we ons het beste organiseren? Maina van der Zwan beargumenteert dat de traditie van leninisme een waardevolle kern bevat voor een antwoord op deze vragen. verloren zijn gegaan. Die kijkt naar de sociaal-economische basis van de verschillende landen, de krachtsverhoudingen tussen de diverse klassen en de concrete ontwikkelingen. De Bolsjewieken wisten dat er in het weinig ontwikkelde Rusland onvoldoende materiële basis was voor socialisme. ‘Het is een absolute waarheid dat we zonder een revolutie in Duitsland verloren zijn’, schreef Lenin in maart 1918. Het falen van die revolutie en andere revoluties in Europa, de vernietigende impact van de Eerste Wereldoorlog en de buitenlandse interventies in Rusland sloegen de basis weg onder de jonge Sovjet-staat. Deze materiële krachten bereidden de weg voor Stalin, niet de politiek of praktijk van de Bolsjewieken. Lenins politiek Lenins kracht was dat hij marxistische theorie consequent doordacht tot haar politieke en organisatorische conclusies. Zijn theorie van imperialisme beschrijft, kort samengevat, hoe economische concurrentie – door concentratie en centralisatie van kapitaal – verweven raakt met de concurrentie tussen staten. Dit creëert een hiërarchie van machtsblokken die minder ontwikkelde staten onder werpen. Verschuivende machtsverhoudingen zetten de hiërarchie onder druk en leiden tot (proxy-)oorlogen.

We moeten leninisme niet opvatten als een set dogma’s waarmee we denken 1917 te kunnen herhalen, maar als een methode Lenin trok hieruit de strategische conclusie dat socialisten zich altijd principieel moeten verzetten tegen imperialistische oorlogen en het recht van naties op zelfbeschikking moeten steunen. Dit is nog steeds actueel, bijvoorbeeld in het Palestijnse vraagstuk en oppositie tegen ‘humanitaire interventies’. Iets vergelijkbaars geldt voor de houding van socialisten ten aanzien van de staat. Marx en Engels legden de fundamenten van de analyse. Zij beschreven de staat als een ‘lichaam van gewapende mannen’ dat de heerschappij handhaaft van de ene klasse over de andere. Lenins bekendste boek, Staat en revolutie, vat deze theorie samen, onderstreept dat de staat geen ‘neutraal instrument’ is dat kan worden overgenomen door de arbei-

dersklasse, maar dat deze gebroken moet worden door een revolutie. De analyse van de staat was honderd jaar geleden de strategische tweesprong tussen hervorming en revolutie, en is dat nog steeds. Tal van linkse reformisten, van Mélenchon in Frankrijk, Tsipras in Griekenland en Marijnissen in Nederland, hebben goede standpunten als het gaat om neoliberalisme en bezuinigingen. Maar ze hopen dat een linkse regering de staat kan gebruiken voor de belangen van gewone mensen. Dit is echter onrealistisch vanwege de duizenden banden tussen de heersende klasse en het staatsapparaat: de ongekozen rechters, generaals, politiecommandanten, topambtenaren en anderen. Bovendien dreigen ze hun principes af te zwakken om in het centrum van de macht te komen. Lenins principiële stelling dat de kapitalistische staat onderdeel is van het probleem in plaats van de oplossing, is essentieel voor allerlei tactische vraagstukken voor socialisten van nu. De revolutionaire partij Hier komen we bij het meest controversiële aspect van leninisme, namelijk de revolutionaire partij. Zowel critici van Lenin als dogmatische ‘aanhangers’ zien een specifiek partijmodel als zijn belangrijkste erfenis: zogenaamd een gesloten top-down-structuur waarin de leiding bepaalt en de aanhang volgt. Die interpretatie is om meerdere redenen onjuist. Ten eerste hanteerden de Bolsjewieken zelf geen vaststaand partijmodel. Ze veranderden hun structuren naar gelang de omstandigheden dat vereisten. Daarbij is een van de meest opvallende zaken aan de Bolsjewieken juist hoe pluriform de partij was. Interne verdeeldheid was eerder regel dan uitzondering. Meningsverschillen werden openlijk in de partijpers bediscussieerd. Lenin was de leider van de partij, maar bevond zich menigmaal in een minderheidspositie en moest accepteren dat zijn lijn lang niet altijd werd uitgevoerd. Zo weigerden lokale afdelingen jarenlang om de breuk tussen Bolsjewieken en Mensjewieken door te voeren. De relevantie van leninisme zit dus niet in de stalinistische en anarchistische karikaturen van een zogenaamd ‘leninistisch partijmodel’, maar in een tweetal sleutelprincipes die flexibel kunnen worden toegepast in verschillende omstandigheden: 1) Revolutionair socialisten moeten zich onafhankelijk organiseren van

anderen. 2) Op die basis ontwikkelen en onderhouden ze een nauwe band met de arbeidersklasse. Beide komen voort uit een harde realiteit waarmee alle activisten geconfronteerd worden, namelijk dat menselijk bewustzijn en strijd heel ongelijkmatig zijn. Mensen komen op verschillende momenten in actie, met uiteenlopende ideeën en strategieën. Tegelijkertijd zijn de tegenstanders van sociale verandering erg goed georganiseerd. Grote bedrijven als Shell, Unilever, ING en Schiphol hanteren allemaal eenzelfde gecoördineerde strategie. En de staat opereert met een gedisciplineerd leger- en politieapparaat. Hoe dat gaat, bleek eind 2012 uit vrijgekomen documenten in de VS. De FBI werkte samen met privé-veiligheidsdiensten, bedrijven, banken, de Federal Reserve en lokale politiediensten met als doel om de Occupybeweging kapot te maken. Er zijn antiterrorismetactieken toegepast en zelfs moordaanslagen beraamd op leiders van die beweging. Dit probleem wordt niet opgelost door het idee dat bewegingen en individuen ‘autonoom’ moeten opereren. Dat leidt over het algemeen tot een

■ De Revolutionair Socialisten verkopen de krant

theorie & Geschiedenis 13


de 21ste eeuw van de discipline van een leger, waar de generaals bepalen en de soldaten blind orders moeten volgen. Revolutionaire discipline is uit overtuiging gezamenlijk een meerderheidsbesluit uitvoeren. Die discipline geldt voor actie, en eensgezindheid is geen conformisme. Interne meningsverschillen moeten bediscussieerd kunnen worden en zijn het kloppend hart van elke gezonde revolutionaire organisatie. Leninisme vandaag

moralistische, op het individu gebaseerde politiek vermengd met de hoop op spontane opstanden. Die zijn er soms wel, maar zonder een revolutionair politiek programma en toereikende organisatorische structuren duren deze opstanden zelden lang. Wat overblijft is de kapitalistische status-quo en reformistische pogingen om de scherpe randjes eraf te schuren. Sociaal-democraten hebben ook geen antwoord op dit probleem. Omdat zij álle burgers willen aanspreken en organiseren, hebben hun partijen de neiging om het heersende bewustzijn te reflecteren, inclusief conservatieve, seksistische en racistische ideeën. Als je altijd zoveel mogelijk mensen wilt vertegenwoordigen, plooit je politiek zich onherroepelijk naar de gangbare opvattingen, ook als die indruisen tegen socialistische principes en het vermogen om strijd te voeren ondermijnen. Bij de SP heet dit strategische kompas ‘de massalijn’ en het is een van de redenen waarom de partij zoveel naar de PvdA is opgeschoven. Leninisten willen alleen de meest strijdbare en klassenbewuste activisten organiseren, en gezamenlijk een

t tijdens protest in Caïro

zo groot mogelijke invloed uitoefenen op sociale strijd, zonder socialistische principes te laten verwateren. Democratie en eenheid De partij is een soort hefboom om de strijdbaarheid, het zelfvertrouwen en het politieke niveau van de gehele klasse te vergroten. Socialisten organiseren zich onafhankelijk en werken vervolgens samen met anderen, net zoals je bij een staking de krachten bundelt met gelijkgestemde collega’s en de rest op sleeptouw neemt. Deze wijze van organiseren betekent dat revolutionaire partijen vrijwel altijd een minderheid zijn. Alleen in revolutionaire situaties kunnen ze snel groeien en een meerderheid van de arbeidersklasse voor zich winnen. Hoe zit het met de interne organisatiestructuur? Om zo goed mogelijk van elkaars ervaringen te leren, moet een revolutionaire partij door en door democratisch zijn. Alleen met maximale onderlinge discussie kunnen leden zich ontwikkelen en op hun eigen werkvloer initiatief en leiding nemen. Dit geldt niet alleen voor revolutionairen, maar net zo goed voor vakbondsactivisten en stakers. Alleen door democratisch debat kan er draagvlak ontstaan voor gezamenlijke actie. Want er wordt niet voor de lol gediscussieerd. Het gaat om het gezamenlijke doel en dat vereist een gezamenlijke inzet. Democratie is een lege huls zonder centralisme van organisatie. Het motto is ‘diversiteit in discussie, eenheid in actie’. Een blokkade werkt niet als de betrokkenen allemaal een andere locatie bezetten of halverwege weglopen. Een staking is niet effectief als een deel van de arbeiders het werkt neerlegt en de rest doorwerkt. Deze vorm van organiseren staat niet model voor de toekomstige maatschappij, maar is een noodzakelijk middel. Om als organisatie te sturen in strijd heb je leiding, discipline en eensgezindheid nodig. Dat heeft niets weg

Deze interpretatie van leninisme gaat dus niet over een specifiek organisatiemodel, maar om de kruisbestuiving van Lenins revolutionaire politiek en de strijd voor emancipatie. De grote politieke problemen waarmee revolutionairen honderd jaar geleden worstelen, bestaan nog steeds. Het kapitalisme heeft inmiddels de hele wereld veroverd en ondermijnt onze leefomgeving; de tegenstellingen tussen de haves and have-nots zijn alleen maar toegenomen; de dreiging van imperialistische oorlogen is nog steeds aanwezig en het vraagstuk van hervorming of revolutie is net zo actueel als een eeuw geleden.

De omstandigheden zijn nu anders dan die in Lenins tijd. Marxistische groepen mogen daarom wat opener, inclusiever en heterodoxer zijn. Bij al die problemen is de leninistische traditie een essentiële gids voor socialisten in de 21ste eeuw. We moeten deze echter niet opvatten als een set dogma’s waarmee we denken 1917 te kunnen herhalen, maar als een methode waarbij we een aantal belangrijke politieke en organisatorische principes creatief toegepassen op concrete omstandigheden. Die zijn niet hetzelfde als honderd jaar geleden. Daarom zijn twee kanttekeningen bij dit betoog essentieel. Ten eerste moeten we het realiteitsbesef hebben dat de specifieke omstandigheden radicaal anders zijn dan in Lenins tijd. In het Europa van nu is de parlementaire democratie diep geworteld en lijkt revolutie een ver-van-mijn-bed-show. De arbeidersklasse is veel heterogener in samenstelling en zorgen, en maatschappelijke gehoorzaamheid wordt meer afgedwongen door ideologische dan fysieke onderdrukking. Marxistische groepen zijn betrekkelijk marginaal, met vaak een beperkte basis in de arbeidersklasse. Daarom zouden ze wat opener, inclusiever en heterodoxer mogen zijn, met meer nadruk op het opbouwen van een ideologische en culturele tegenmacht. De tweede kanttekening is dat enig geduld en bescheidenheid vereist zijn.

We worden gedreven vanuit een gevoel van een urgente historische missie, dat wordt versterkt door de dreiging van klimaatverandering en opkomend fascisme. Onder die druk kan er een neiging zijn om in een permanente overdrive te opereren, eenheid disciplinair op te leggen en van kleine meningsverschillen principekwesties te maken. Willen deze kleine groepen op termijn een rol van betekenis spelen, dan moeten ze dit soort impulsen actief bestrijden. Elke sociale beweging of politieke organisatie kan vervallen in conservatisme, opportunisme, bureaucratische corruptie of sektarisme. Die gevaren bestaan, maar we kunnen ons er ook bewust tegen wapenen. Hierin zijn actief lidmaatschap, een organisatiecultuur die kritisch debat stimuleert en controle over een gekozen leiding onmisbaar. Een strijdorganisatie zonder voelsprieten in de bredere gemeenschap, zonder zelfverzekerde, tegendraadse leden en een gewoonte om elkaar te corrigeren, zal niet in staat zijn om snel te reageren op ontwikkelingen in de klassenstrijd en te leren van fouten. Dit zijn vereisten voor moderne groepen die in de voetsporen van de Bolsjewieken willen treden. Egypte Tot voor kort moesten revolutionairen hun pleidooi voor een partij onderstrepen met historische voorbeelden. Nu is er Egypte. Daar is te zien hoe machtig massa’s kunnen zijn, maar ook hoe ongelofelijk complex en ongelijkmatig een revolutionair proces is. Ter illustratie: bij het referendum over Morsi’s grondwet in december 2012 stemde het platteland voor en de grootste steden tegen. De revolutionaire jeugd is ongeduldig en wil straatgevechten in plaats van verkiezingen. De oudere generatie heeft nog vertrouwen in het leger. Er zijn honderden nieuwe vakbonden, maar die zijn niet verenigd en voeren op lokaal niveau een moeizame strijd tegen de bureaucraten en managers van Mubarak. Veel radicale stakingsleiders zijn salafisten. Er is een enorme noodzaak om de politieke eisen van het Tahrirplein te verbinden met de economische eisen van de fabrieksarbeiders; om te voorkomen dat christenen tegen moslims worden uitgespeeld; om te voorkomen dat de meest vooruitgeschoven groepen revolutionairen zichzelf isoleren van de brede massa’s en tegelijkertijd het politieke bewustzijn van deze massa’s te vergroten. Deze urgente taken vereisen een revolutionaire partij. Die is in opbouw. De Revolutionair Socialisten (RS) telden aan het begin van de revolutie ruim honderd kaderleden. Zij durfden te ageren tegen het leger toen iedereen dat toezong. Zij werkten samen met de leden van de Moslimbroederschap om het Tahrirplein te verdedigen zonder hun kritiek op de

leiding in te slikken. Die rol konden ze alleen spelen doordat ze in de moeizame decennia voor de revolutie tegen de stroom in hun kaderleden hadden opgeleid, moeilijke vraagstukken over islamisme en de staat hadden uitgediscussieerd, zichzelf hadden geschoold in marxistische theorie en ervaringen hadden opgedaan met het combineren van onafhankelijk organiseren en samenwerken in strijd. Nu telt de RS duizenden leden en heeft ze afdelingen in de belangrijkste arbeiderswijken van het land. Hun Twitter-kanaal heeft meer dan 100.000 volgers. Hun krant helpt activisten om wijs te worden uit de snelle, complexe ontwikkelingen en brengt ze met elkaar in contact. Ze bouwen een partij die de strijd voor democratie en sociale rechtvaardigheid kan omzetten in een strijd tegen kapitalisme. De Internationale Socialisten staan in dezelfde leninistische traditie als de RS in Egypte. We bevinden ons in heel andere situatie, maar net zoals zij de afgelopen decennia niet hebben gewacht op revolutie, vechten ook wij in het hier en nu in elke strijd waarvan we onderdeel kunnen zijn. We proberen mensen te winnen voor een diepere systeemkritiek, voegen de daad bij het woord en vechten op meerdere fronten. We zijn klein. We zijn pas enkele jaren bezig met serieus bouwen op de werkvloer en we hebben nog veel te leren. Maar in Nederland zijn we de beste aanzet om een revolutionaire partij op te bouwen. Sluit je aan – want we hebben een wereld te winnen.

Verder lezen Lenin – Het imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme en Staat en revolutie zijn in het Nederlands uitgegeven door Pegasus, en alleen tweedehands te koop. Diverse verzamelwerken bevatten beide boeken. De brochure Lenin voor beginners door Ian Birchall geeft een toegankelijke inleiding tot Lenins politiek. Van de boeken over Lenin springen eruit: de driedelige biografie Lenin van Tony Cliff, Leninism under Lenin van Marcel Liebman, en recent Lenin Rediscovered van Lars Lih. De marxistische visie op de partij wordt uiteengezet in Marxism and the Party van John Molyneux en de bundel Party and Class, beide uitgegeven door Haymarket. Revolutie in de 21ste eeuw door Chris Harman analyseert op een leesbare manier verschillende vraagstukken. • Zie LeesLinks: de boekenafdeling op socialisme.nu

14 ■ Strijd van ons ‘gewone’ mensen De Socialist is vooral een strijdbare en ook radicale krant. Bovendien is het een van de weinige leesbare echt linkse kranten. Het artikel in De Socialist van maart ‘Van wie is de economie?’ vond ik erg interessant. Want de kapitalistische economie is erg ondemocratisch. De Socialist wordt uitgegeven door de IS, dus is in die zin een partijkrant. Wat betreft het soort artikelen komt De Socialist op mij echter niet over als een partijkrant, maar lijkt het een vrij open activistische krant. Ik heb een abonnement op De Socialist, maar ik ben geen lid. Ik heb de nodige bedenkingen bij en kritiek op de traditie van voorhoedepartijen. De Socialist haakt vaak aan bij ‘de’ actualiteit van de mainstreammedia, maar dan met verhalen en feiten waarmee je meer inzicht krijgt in de belangen en macht. Bovendien laat De Socialist voorbeelden zien van strijd van ons ‘gewone’ mensen! Tomme Geraedts, Leiden

■ Gouden systeem Ik werk bij een sales/service-georiënteerd callcenter. De planning van je uren verloopt per week. Elke week deel je dus je uren in voor de week die daarop volgt. Nu is het logisch dat de mensen die tot het laatste moment wachten met het inplannen van hun uren kans lopen op minder uren in de week erna. Maar nu is er een – in mijn ogen – schandalige, ronduit mensonterende regel ingevoerd. Alle werknemers worden ingedeeld in groepen: ‘gold’, ‘silver’ en ‘bronze’. Op basis van je prestaties (sales, calls per uur) word je in een van deze groepen ingedeeld. Elke maand wordt er op basis van je prestaties opnieuw

RE@CTIES gekeken of je nog wel in de goede groep zit, en of je dus niet een groep hoger of lager gezet dient te worden. Alle werknemers werden van deze nieuwe gang van zaken op de hoogte gesteld door een e-mail. Bij het zien van deze mail dacht ik: ‘Ah, ze introduceren een systeem waarbij mensen die het beste presteren extra vrije dagen krijgen, of misschien extra pauzes’. Maar nee. Tot mijn grote schrik en afgrijzen is deze regeling van invloed op het plansysteem: de mensen die als ‘gold’ zijn ingedeeld mogen hun weekplanning op dinsdag al doorgeven, de mensen die ‘silver’ zijn mogen dit pas op woensdag, en de ‘bronze’ (de zielepoten) die kunnen pas op donderdag hun planning doorgeven. Je begrijpt, de mensen met ‘bronze’ hebben de volgende maand dus een giga-probleem, want die kunnen bijvoorbeeld maar 20 uur werken in plaats van de gewenste 32. Combineer dit met het feit dat 99 procent van de werknemers een nul-urencontract heeft, en je ziet dat dit echt pure waanzin is. Je kan van de ene op de andere week je huur niet meer betalen! Als je ziek bent kan je het ook wel meteen vergeten. Dan krijg je dus ook geen uren. Ik vind het ronduit schandalig dat een bedrijf zijn werknemers zo indeelt in groepen, en op die manier een onvoorstelbare verdeeldheid veroorzaakt onder de werknemers. Een puur wegjaagbeleid! Anoniem, Haarlem

■ Groene mythes In zijn bespreking van De mythe van de groene economie van Anneleen Kenis en Matthias Lievens schrijft Max van Lingen: ‘Het ecosysteem kent objectieve grenzen, die we op verschillende terreinen al overschrijden. Daarom concluderen ze [de auteurs] terecht dat we voorbij het kapitalisme moeten kijken. Maar ze zien over het hoofd dat er een verschil is tussen duurzame en

niet duurzame groei, net als tussen auto’s op zonne-energie en benzine.’ Met die laatste zin doet Max zowel de opvatting van de auteurs als de werkelijkheid geweld aan. Kenis en Lievens pleiten uitdrukkelijk niet voor zomaar economische krimp. Ze stellen dat sommige sectoren – de olie-industrie, de auto-industrie, reclame, de militaire industrie en dergelijke – geheel moeten verdwijnen, terwijl andere (sociale) sectoren juist een veel hogere vlucht moeten nemen. Ze bepleiten een einde aan de kapitalistische groeidrang, gedreven door het steven naar winst en kapitaalaccumulatie en voor een kwalitatieve benadering, gericht op het voldoen aan maatschappelijke behoeften. Het idee van auto’s op zonne-energie als alternatief voor auto’s op benzine is juist een voorbeeld van de door Kenis en Lievens bestreden illusies van vergroening. De huidige als groen aangeprezen elektrische auto’s leveren, als je de gehele cyclus in ogenschouw neemt, een grotere bijdrage aan de uitstoot van broeikasgassen dan die met een benzinemotor. Ze draaien immers voor het grootste deel op door fossiele brandstof opgewekte elektriciteit die, opgeslagen in accu’s, later weer in beweging wordt omgezet. Het idee van louter door zonne-energie aangedreven auto’s is een hersenspinsel, of beter, een reclamestunt van de auto-industrie om het hele systeem van individueel vervoer een groen jasje te geven. De enige een beetje groene auto is een trein of een bus. De rode – of misschien moeten we zeggen de groene – draad in het boek van Kenis en Lievens is juist de noodzaak van de verandering van het hele systeem van productie en consumptie. En dat is echt wat anders dan het vervangen van de ene soort auto door een andere. Gelukkig kan Lievens op het Marxisme Festival hun ecosocialistische opvatting zelf nader toelichten. Willem Bos, Amsterdam


Uit ons archief

■ Februari 2000: demonstratie in Amsterdam tegen de extreem-rechtse politicus Jörg Haider in Oostenrijk, met de eis aan Beatrix om haar skivakantie in Lech per direct af te breken (de foto verscheen o.a. op de cover van NRC Handelsblad)

■ Stop de afbraak Op 27 februari 2013 zijn wij met een zestal kaderleden van Abvakabo FNV op bezoek geweest bij Diederik Samsom. Wij hebben hem herinnerd aan de uitspraken die hij op 25 maart 2012 gedaan heeft op het Malieveld: als de PvdA aan de macht zou komen zou de WWnV (Wet Werken naar Vermogen, red.) komen te vervallen. Nu is de PvdA 180 graden gedraaid en komt men aanzetten met de Participatiewet, die in feite niet onderdoet voor de WWnV. Wij hebben een aantal eisen op tafel gelegd, zoals behoud van zorgplicht, cao en pensioenregeling, en aangepaste arbeid en banen. Op woensdag 13 maart 2013 wilden wij verwelkte rozen overhandigen aan Hans Spekman, de partijvoorzitter van de PvdA. Deze voelde zich niet geroepen om ze in ontvangst te nemen en een gesprek met ons te voeren over de desastreuze gevolgen van de Participatiewet. In plaats daar van sloeg hij op de vlucht. Zo hebben wij dus de echte Hans Spekman leren kennen: wel praten over mensen, maar

niet met mensen! Ik kan hier maar één conclusie uit trekken: de PvdA heeft totaal geen boodschap aan hardwerkende WSW’ers. Op zaterdag 16 maart 2013 hebben wij wederom actiegevoerd bij de ledenvergadering van de PvdA in Utrecht. Wij hebben daar flyers uitgedeeld en een film vertoond met de beloftes die Samsom voor de verkiezingen gedaan heeft aan de WSW’ers – dus geen bezuinigingen op de WSW en de WWnV zou in de prullenmand belanden. Wij zullen de komende tijd de acties richting PvdA gaan opvoeren. De PvdA wil onverkort vasthouden aan de Participatiewet, wat ongetwijfeld het einde betekent voor de parel van de sociale voorzieningen in dit land: de WSW. Jef Kleijnen Kaderlid Abvakabo Heerlen/Valkenburg Deze rubriek is bedoeld voor commentaar of aanvulling op de stukken in deze krant. Hou brieven graag kort (maximaal 300 woorden) en stuur deze naar: [email protected], of: De Socialist, Postbus 92025, 1090 AA Amsterdam

WIE WAS...

Anton de Kom (1898-1945) ‘Vrijheidsstrijder, verzetsheld, vakbondsman, activist, schrijver en banneling’, zo luidt het onderschrift van zijn standbeeld in de Amsterdamse Bijlmermeer. Toch is Anton de Kom voor veel Nederlanders een onbekende naam. Faa ï z a h R o d ja n Als zoon van een voormalig slaaf werd De Kom geboren in 1898 in Paramaribo. Aangezien hij als zwarte man vrijwel geen toekomst had in Suriname, besloot hij in 1920 het land te verlaten. In hetzelfde jaar arriveerde hij in Amsterdam. In Nederland woonde hij bijeenkomsten bij van verschillende vakbondsorganisaties die streden voor betere arbeidsomstandigheden. De Kom wist dat in Suriname niemand opkwam voor de nieuwe arbeiders, de voormalige slaven. Hierop besloot hij een boek te schrijven over de geschiedenis van Suriname, met het doel de Surinaamse bevolking bewust te maken van haar geschiedenis, zichzelf en de situatie waarin zij zich in de jaren dertig bevond. Het boek was overigens ook bedoeld voor de Nederlandse bevolking, zodat zij de misstappen van de koloniale regering zou beseffen: ‘Geen volk kan tot volle wasdom komen dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft. Daarom wil dit boek trachten het zelfrespect der Surinamers op te wekken en voorts de onjuistheid aantonen van de vredesbedoelingen der Hollanders ten tijde van de slavernij.’ In zijn streven naar een onafhanke-

lijk Suriname kwam De Kom in aanraking met de Communistische Partij Holland, later de Communistische Partij van Nederland (CPN). Het was de enige politieke partij die officieel het standpunt innam dat de koloniën zelfstandig moesten worden. De opvattingen van partijleider David Wijnkoop over het koloniale beleid van Nederland sloten naadloos aan bij de ideeën die De Kom zelf aan het ontwikkelen was. Indonesië, evenals Suriname, moest niet langer uitgebuit worden onder het mom van ‘beschaving bijbrengen’. De Kom had Wijnkoop ontmoet tijdens een bijeenkomst van de Liga tegen het Imperialisme en Kolonialisme. Vanaf 1929 schreef De Kom diverse artikelen in De Communistische Gids over het onrecht dat de Surinaamse bevolking werd aangedaan. De bezittende klasse (de koloniale overheersers) onderdrukte de arbeidersklasse (de Creolen en contractarbeiders) en deze arbeidersklasse kon zich alleen door strijd vrijmaken. Zijn activiteiten en uitspraken leidden ertoe dat De Kom bij de Centrale Inlichtingendienst bekend kwam te staan als een communist en overal gevolgd werd. Het werd volgens De Kom tijd dat de Surinaamse bevolking een eigen identiteit creëerde die gelijkwaardig was aan de Nederlandse identiteit. In 1933 ging De Kom terug naar Suriname. Hij wilde samen met de arbeiders een sterk front vormen tegen de koloniale regering. Omdat hij

veel steun kreeg van de Surinaamse contractarbeiders werd hij door de overheid als een bedreiging gezien. Daarom werd De Kom op 1 februari 1933 gearresteerd wegens ‘opruiing en poging tot aanslag op de regeringsvorm van Suriname’. Als reactie hierop stroomden honderden mensen Paramaribo binnen om zijn vrijheid te eisen. Dit resulteerde in een opstand waarbij twee doden en 22 gewonden vielen. De Kom bleef uiteindelijk drie maanden lang vastzitten op Fort Zeelandia, zonder enige vorm van proces. Tenslotte werd hij het land uitgezet en keerde hij gedwongen terug naar Nederland.

Het werd volgens De Kom tijd dat de Surinaamse bevolking een eigen identiteit creëerde die gelijkwaardig was aan de Nederlandse Na zijn terugkeer uit Suriname in mei 1933 bleef De Kom toespraken houden tijdens communistische vergaderingen, om ze te informeren over zijn activiteiten in Suriname: ‘Toen ik op 4 januari jl. in Suriname aankwam, heb ik direct verschillende vergaderingen geleid, waarvoor ik vier maanden onschuldig in de gevangenis heb gezeten. In twintig dagen had ik de gehele bevolking van Suriname achter mij. Zoo moet het hier ook gebeuren, een

eenheid moeten wij hebben.’ Ook richtte hij zich op het schrijven van zijn boek Wij Slaven van Suriname. Met behulp van Jef Last slaagde hij er uiteindelijk in het boek in 1934 te publiceren. Zijn werk was de eerste antikoloniale tekst over Suriname die door een gekoloniseerde werd geschreven en vanuit dat perspectief de uitwerkingen van de slavernij en economische uitbuiting besprak. Vanwege zijn communistische imago was het voor De Kom moeilijk een baan te vinden in Nederland. Daarnaast leverde de verkoop van zijn boek weinig op. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg De Kom de mogelijkheid voor het Haagse blad De Vonk te schrijven. Toen de Haagse verzetsgroep in 1941 ontmanteld werd, begon De Kom bij te dragen aan het landelijk blad De Vonk, van de Internationaal Socialistische Beweging. In zijn stukken bracht De Kom het verzet in Nederland in verband met de strijd tegen rassendiscriminatie in Suriname. In de zomer van 1944 werd hij echter gearresteerd door de Grüne Polizei en naar Neuengamme getransporteerd. Op 24 april 1945, kort voor de bevrijding, overleed hij in kamp Sandbostel aan tuberculose. Een ooggetuige herinnerde zich De Kom: ‘O, die Surinamer! Het was een fijne man, hij was rustig, teruggetrokken. Maar als hij sprak, was het vol geestdrift over zijn land Suriname en zijn boek Wij Slaven van Suriname. Die man sprak nergens anders over. Was vol, boordevol van zijn land en zijn volk.’

agenda 15


Actieagenda Za 6 april

Landelijke demonstratie thuiszorg Thuiszorgmedewerkers uit heel Nederland demonstreren in Den Haag tegen de bezuinigingen op de thuiszorg. Steun de thuiszorg, doe mee en kom ook! Organisatie: Strijd voor Thuiszorg/Abvakabo FNV. • 12.00 • Malieveld • Den Haag •

Ma 8 april

Wo 1 mei

Waar de Internationale Socialisten voor staan

Demonstratie voor basisinkomen Op 1 mei 2013 start Bond voor Uitkeringsgerechtigden (i/o) De Lange Mars de allereerste Dag van het Basisinkomen. Dit is de eerste etappe van De Lange Mars naar Den Haag. Voor een basisinkomen zonder honger en armoede, en tegen Rutte II. • 12.30 • Malieveld • Den Haag •

Za 18 mei

We vechten voor een maatschappij waarin het bevredigen van menselijke behoeften voorop staat, niet winst. Nog nooit in de geschiedenis produceerde de mensheid zoveel rijkdom als vandaag. Maar in het kapitalisme wordt deze rijkdom niet gebruikt in het belang van de meerderheid van de wereldbevolking. De jacht op winst creëert armoede en honger naast overvloed, naast technologische en wetenschappelijke vooruitgang de mogelijkheid van totale verwoesting door nucleaire oorlog en milieuvernietiging.

In 2012 bracht een manifestatie tegen de megastallen en de intensieve veehouderij duizend mensen op de been. De megastallen zijn er echter nog steeds en nieuwe giga-stallen zijn in de maak. Het hoeft niet zo te gaan, het kan anders. Dat is de boodschap voor de tweede ‘We zijn het MEGAzat’ manifestatie. • 13.00 • De Dam • Amsterdam •

De logica van de winst kan pas gebroken worden als de middelen waarmee de rijkdom geproduceerd wordt in handen komen van degenen die de rijkdom produceren; de arbeidersklasse. Dit systeem zou niet draaien zonder de miljoenen mensen die werken in de fabrieken, kantoren, ziekenhuizen en scholen. Zij hebben de kracht om de productie uit handen te nemen van de kleine minderheid die haar vandaag bestuurt en onder controle van de grote meerderheid te brengen. Vandaar Marx' bekende uitspraak dat 'de bevrijding van de arbeidersklasse alleen het werk kan zijn van de arbeidersklasse zelf'.

Manifestatie: Demonstratie tegen megastallen megazat anti-homowet Poetin LHBT’s in Rusland worden monddood gemaakt, hun rechten worden ernstig en verregaand ingeperkt. Het Russisch parlement beslist in juni over de wet ‘anti-homopropaganda’. COC Nederland bereidt een grote actie voor rondom de komst van de Russische president Poetin naar Nederland. • 18.00 • Oosterdok • Amsterdam •

Zo 14 april

Vr 17 - ma 20 mei

Anarchistische Herdenking Sneevliet Pinksterlanddagen en kameraden Ieder jaar organiseert het Sneevliet Herdenkingscomité een bijeenkomst op Begraafplaats Wester veld, ter nagedachtenis aan Henk Sneevliet en zijn kameraden, de Marx-LeninLuxemburg-verzetsgroep. Dat is rond 13 april, de datum dat de nazibezetters hen in 1942 vermoordden. • 10.00 • Westerveld • Driehuis •

Jaarlijks treffen voor anarchisten en iedereen die zich door het anarchisme laat inspireren. Belangrijke onderwerpen zijn antimilitarisme, arbeidsverhoudingen, dierenrechten, eigen media, en de geschiedenis van het anarchisme. • Appelscha • Zie verder: www.socialisme.nu

Doe ook mee met de IS Voor meer informatie over onze lokale activiteiten, of voor andere vragen over de IS, kun je ons bellen of mailen. Zoek naar een contactpersoon bij jou in de buurt: • ALMERE - John 0641823458 [email protected] • AMSTERDAM - Ewout 0615598694 [email protected] • GRONINGEN - Joe 0626364293 [email protected] • HEERLEN - Janneke 0652430568 [email protected] • LEEUWARDEN - Dominic 0614895844 [email protected] • LEIDEN - Matthijs 0643927173 [email protected]

• NIJMEGEN - Mats 06458423853 [email protected] • ROTTERDAM - Jeroen 0616355221 [email protected] • UTRECHT - Auke 0633935881 [email protected] Er zijn ook leden van de IS in o.a. Alkmaar, Amersfoort, Apeldoorn, Arnhem, Den Bosch, Den Haag, Eindhoven, Hoogeveen, Huizen, Zaandam, Zoetermeer en Zwolle Wil je zelf activiteiten opzetten en is er nog geen IS-afdeling bij jou in de buurt? Stuur vandaag nog een mail naar: [email protected] en we kunnen je komen ondersteunen.

Aangesloten Zo’n tien jaar geleden kwam ik van de grote demonstraties altijd thuis met De Socialist. De IS was altijd goed zichtbaar. Sinds de crisis ben ik me weer meer gaan interesseren voor systeemkritiek. Ik ben socialisme.nu gaan volgen en de analyses vind ik de scherpste die er te vinden zijn. De krant lees ik met plezier van voor tot achter; originele invalshoeken, onconventioneel en géén advertenties uiteraard. Het verdiepen van de crisis en de onmacht en onwil van politici gaat er naar mijn mening voor zorgen dat het wereldbeeld zoals geschetst in De Socialist steeds urgenter en relevanter wordt en dichter bij de mensen zal komen te staan. Als meer mensen deze krant lezen, zal de discussie in de samenleving breder en in andere perspectieven gevoerd kunnen worden. En dat is een belangrijk begin voor echte verandering van de cynische wereld waarin we terecht zijn gekomen. Ramon, Nijmegen Leraar geschiedenis in opleiding

Met 35 meetings over onder andere:

Avondprogramma, kaarten en slaapplaatsen

Wat is er mis met de EU? • Al eeuwenlang een gastvrij volk? • De strijd tegen het Nederlandse asielbeleid • Het neoliberale gezicht van Rutte II • Het koningshuis: een zwartboek van de Oranjes • Wat broeit er in Marokko? • Hoe verder met de zorgcampagne? • De nieuwe geschiedschrijving van de Russische revolutie • The Muslim Brotherhood, the left and the revolution • Wie is er bang voor managers? • De Nederlandse homobeweging gekaapt • Nederland belastingparadijs • Einde aan de crisis of crisis zonder einde? • Waarom pikken we het nog? - over ideologie en vervreemding • Leninisme in de 21ste eeuw • Richtingenstrijd in de vakbeweging • De politie: je beste vriend? • The occupation of Palestine – a brief history • Klimaatverandering: zijn we te laat? • Will the revolution be tweeted? Social media and activism • Latijns-Amerika: sociale bewegingen in de verdrukking • Seksisme vandaag de dag • 1979 ‘Revolutie aan de Maas’

Naast bijeenkomsten is er ruim aandacht voor kunst en cultuur, met een apart programma op de zaterdagavond. Het festival vindt plaats in CREA (Universiteit van Amsterdam). Gratis slaapplaatsen zijn op aanvraag beschikbaar. Kaarten zijn te bestellen via onze website www.socialisme.nu

Prijzen �20 weekend �15 zaterdag + avondprogramma �10 zondag* *Voor scholieren, studenten en uitkeringsgerechtigden: �15/�10/�7,50

Hoort, zegt het voort! Wil je meehelpen met het promoten van Marxisme Festival 2012? Neem contact op met de organisatie: [email protected]

Nieuwe sticker!

Afmeting 14,5 x 3 cm. Te koop in setjes van 12 stuks. Prijs: los � 1,- / per post � 2,-

Bestellen kan via www.socialisme.nu of door direct het bedrag te storten op giro 9360757 t.n.v. LeesLinks, Amsterdam, o.v.v. NEE/GA’ en je postcode en huisnummer.

Verkiezingen kunnen gebruikt worden om zoveel mogelijk mensen te mobiliseren voor verbeteringen en om de beperkingen van het parlementaire systeem zichtbaar te maken. Maar werkelijke verandering kan alleen door revolutie bereikt worden. Nederland is geen democratie. De macht over de economie ligt niet bij het parlement of de regering, maar bij een klein groepje directeuren en aandeelhouders van de grote bedrijven. De top van de multinationals, de politie en het leger wordt niet door ons gekozen. Alleen een gezamenlijke beweging van onderaf, van de grote meerderheid van de bevolking, kan hun macht breken. Daarom bouwen we als socialisten op de werkvloer en op straat mee aan elke strijd tegen sociale afbraak, oorlog, onderdrukking en klimaatverandering. We streven naar een zo groot mogelijke eenheid in de strijd en verzetten ons tegen alle ideeën die gebruikt worden om gewone mensen tegen elkaar uit te spelen, zoals racisme, seksisme en homohaat. We vechten voor solidariteit over de grenzen heen. We willen een organisatie bouwen van activisten uit elke campagne en uit elk bedrijf, die kan helpen solidariteit tussen de verschillende sectoren en campagnes uit te bouwen en die de ervaringen uit eerdere strijd kan bundelen voor de toekomst. We staan daarbij in een traditie van revolutionairen als Lenin, Trotski en Luxemburg, die aan het begin van de 20ste eeuw vochten voor een maatschappij waarin de vrije ontwikkeling van ieder individu en de vrije ontwikkeling van allen samengaan. We staan daarom ook in de traditie van degenen die het gevecht voor socialisme, democratie en internationalisme hooghielden toen Stalin de Russische revolutie de nek omdraaide en Hitler aan de macht kwam in Duitsland. In de 21ste eeuw is een toekomst zonder honger, onderdrukking en oorlog mogelijk. Om dat te bereiken is een beweging nodig die sterk genoeg is om het kapitalisme te breken. We nodigen iedereen uit om hieraan mee te bouwen.

Steun de IS - word abonnee, donateur of lid abonnee: Jaar: tien nummers voor �15 Proef: drie nummers voor �3 Donateur: ik steun De Socialist elke maand met � Lid: Scholier �6 Student/uitkeringsgerechtigde �15 Werkende* � Met bovenstaande keuze stem ik in met een machtiging, eenmalig bij een abonnement ofwel maandelijks als donateur of lid. Donateurs en leden ontvangen ook De Socialist thuis. Leden betalen maandelijks contributie en helpen mee met de verkoop van De Socialist.

■ Naam

■ Straat + huisnr.

■ Postcode

■ Plaats

■ Telefoon

■ E-mail

de ★socialist / socialisme.nu

■ Vakbond

■ Datum

Redactie/vormgeefteam Johannes Adahl / Steven Blom / Angela Ettema / Bart Griffioen / Siebrand de Haan / Kees Hoogendijk / Mark Kilian / Janneke Prins / Willemijn Wilgenhof / Maina van der Zwan • Postadres De Socialist / Postbus 92025 / 1090 AA / Amsterdam • E-mailadres [email protected] • ISSN 1566-0125 • Het volgende nummer (mei) verschijnt op 6 mei 2013

■ Banknr.

■ Handtekening

Een jaarabonnement in het buitenland bedraagt �22,50. Voor instituten �30. Indien gemachtigden niet akkoord gaan met de incasso kunnen zij deze binnen 56 dagen terug laten boeken via hun bank. Stuur deze bon in een gefrankeerde envelop naar De Socialist, Postbus 92025, 1090 AA Amsterdam of vul hem in op de site. *Contributie voor werkenden is minimaal �30 of 6% van het besteedbaar inkomen.

APRIL 2013

www.socialisme.nu alisme.nu

Duizenden demonstreren voor recht op asiel

GEEN VLUCHTELING OP STRAAT OF IN DE CEL Tegenover een ijzig rechts klimaat demonstreerden zaterdag 23 maart ruim 2000 mensen voor een rechtvaardiger vluchtelingenbeleid. Het was een van de meest kleurrijke demonstraties van de afgelopen jaren.

r e n at e k li n k e n b e r g De Vluchtkerk, de voormalige Sint Jozefkerk in Amsterdam-West, was begin december nog leeg en stoffig. In de afgelopen maanden hebben duizenden mensen eraan bijgedragen dat dit een leefbare plek werd, door zich in te zetten als vrijwilliger of een donatie te geven. De Raad van Kerken had op 15 maart nog geschreven dat de Vluchtkerk enkel valse hoop bood. Maar er was niets vals aan de concrete steun die vrijwilligers en activisten de afgelopen maanden gaven. Op de dag van de demonstratie verzamelden honderden mensen zich in de Vluchtkerk. Mensen uit alle delen van het land kwamen samen om actie te voeren voor een humaner behandeling van vluchtelingen. Het was hoopvol om te zien hoe deze plek van een gesloten betonnen blok veranderde in een plek van menselijke solidariteit. Demonstratie De demonstratie vertrok onder begeleiding van een koortje dat strijdliederen zong van de Amerikaanse Burgerrechtenbeweging. Het was een tocht van anderhalf uur lopen naar het Museumplein. Gezinnen met kinderen demonstreerden samen met doorgewinterde activisten. De demonstratie legde een groot deel van het verkeer plat en veel mensen kwamen kijken. Mensen kwamen achter hun raam staan kijken, ze maakten foto’s en filmpjes met hun telefoons. Onderweg werden leuzen geroepen ‘Geen man, geen vrouw, geen kind is illegaal!’ en: ‘We are here and we will fight. For freedom of movement is everybody’s right.’ Bij het Museumplein sloten nog meer mensen zich aan bij de demon-

Foto: Bas Baltus stratie, maar haakte ook een deel van de mensen af door de ijskoude wind, vermoeid van het lange stuk lopen. Daar volgende een programma met vluchtelingen, sympathisanten en politici, aangevuld door een optreden van We Are Here, de band van vluchtelingen uit de Vluchtkerk. Kwinten van Recht op Bestaan, een vluchtelingenactiegroep uit Den Haag, zei in zijn toespraak: ‘Nederland kijkt niet om naar de mensen die niet terug kunnen. Sterker nog, het beleid is zo dat je op straat wordt gezet, zonder zorg, zonder huis, zonder een vooruitzicht op een menswaardig bestaan in de hoop dat je mentaal breekt en toch terug gaat. Totdat je de politie tegenkomt op straat of je gecontroleerd wordt in de trein als je onderweg bent naar bijvoorbeeld je advocaat, en je geen kaartje kon kopen omdat je niet mag werken. Dan word je opgepakt en

verdwijn je in de cel voor achttien maanden en dat kan zich eindeloos blijven herhalen. Zo zitten veel vluchtelingen vaak jaren in de gevangenis, afgewisseld met het leven op de straat.’ De PvdA Het beleid waartegen de demonstranten zich verzetten is mede afkomstig van de partij die een verkiezingscampagne heeft gevoerd onder de leus ‘Iedereen telt mee’ - de PvdA. Die zegt niet onder het regeerakkoord met de VVD uit te kunnen. Maar de Jonge Socialisten en de PvdA Amsterdam zijn het hier niet mee eens. Zij en vele PvdA’ers met hen willen dat de strafbaarstelling van illegaliteit wordt ingetrokken en dat vluchtelingen die niet uitgezet kunnen worden alsnog een verblijfsvergunning krijgen. De demonstratie van 23 maart heeft

laten zien dat er brede maatschappelijke steun is voor de vluchtelingen. Maar liefst 82 organisaties ondersteunden het protest, van FNV Bondgenoten en politieke partijen als GroenLinks en SP tot aan de Protestantse Diaconie Amsterdam en de Unie van Marokkaanse Moskeeorganisaties in Nederland. Maar papieren steun is niet genoeg. Den Haag moet echte druk voelen. Aan het slot van het protest volgde dan ook een oproep tot meer acties. Sjerp van Wouden van de Internationale Socialisten, mede-initiatiefnemer van de demonstratie, zei: ‘De strijd gaat door totdat er een oplossing is. Er komen dus nieuwe protesten. Maar we moeten ook de druk op de PvdA-top gaan opvoeren. Bel ze, mail ze, ga naar hun bijeenkomsten en roep ze op om intern amok te maken. Dit onmenselijke beleid moet gestopt worden.’

Hoe Amsta zorgwerkers intimideert Het personeel van Amsta in het Sarphatihuis in Amsterdam voert sinds november actie voor meer handen aan het bed. De 3,5 miljoen die de regering hiervoor beschikbaar stelde, is tot nu toe verspild aan extra management, software en een beleidsadvies van vier ton dat zó de prullenbak in kon. Het management intimideert de protesterende zorgwerkers hevig. Voordat de acties begonnen, moesten zorgwerkers hun werk doen in steeds kortere diensten. Ze hadden geen tijd meer voor een menswaardige verzorging van hun cliënten. Stagiairs werden met weinig begeleiding ingezet als volwaardige krachten. Regelmatig

werden contracten niet verlengd, wat de druk op de overgebleven zorgwerkers nog verder opschroefde. De nieuwe directeur Van der Valk, ingehuurd om de zooi van de vorige directeur op te ruimen, wil niets weten van de acties. Sinds zijn aantreden neemt de intimidatie van stakers toe. Uitzendkrachten krijgen te horen dat ze niet meer opgeroepen worden als ze meestaken. Ook vaste krachten vrezen voor hun baan. Regelmatig sturen managers e-mails rond die stellen dat de instelling failliet gaat als de acties doorgaan, dat staken niet mag, en dat bovendien de bewoners de dupe zijn. Verder heeft het bestuur Abvakabo

FNV voor de rechter gesleept, en zelfs een particulier beveiligingsbedrijf ingehuurd. Toen zorgwerker Alváro zijn vakbondsactiviteiten weigerde te stoppen werd hem verzocht het pand voorgoed te verlaten. Hij mocht niet eens afscheid nemen van de bewoners. Dit laat zien hoe ver zorginstellingen durven te gaan om alles bij het oude te laten. Individuele zorgwerkers moeten daarom samen met collega’s een vuist maken op hun eigen werkvloer. Alleen op deze manier kunnen voorbeelden zoals die van Alváro worden voorkomen. Samen sta je sterker. Abvakabo en de stakers gaan door met de acties. Een van de Amsta-

Na afloop zei een van de vluchtelingen: ‘Ik had mijn twijfels over deze actie. Maar vandaag zag ik dat het werkt. Het is ongelofelijk hoeveel mensen ons kwamen steunen. Ik weet wat het is om alleen te zijn. Voor het eerste kamp heb ik één jaar en acht maanden op straat geleefd. Soms ging ik naar de moskee om te bidden en daar een beetje te slapen. ’s Nachts liep ik rond. Ik had niemand om naar toe te gaan. Vandaag zag ik dat ik niet alleen was. Dat mensen in dit land weten dat we bestaan en dat ze om ons geven. Het was de grootste demonstratie die we organiseerden. Het was geweldig.’ Begin april moeten vluchtelingen waarschijnlijk uit de Vluchtkerk vertrokken zijn. Sommige mensen zijn op zoek naar vervangende woonruimte, maar een groot deel van de vluchtelingen wil weer een tentenkamp organiseren: ‘Dan zijn we weer zichtbaar.’

werkers zegt: ‘We gaan ook niet stoppen. We laten natuurlijk zien aan de media en ook aan de mensen wat er in de zorg gebeurt.’ Van 3 t/m 5 april staat er een glazen huis tegenover het Sarphatihuis. Op vrijdag 5 april zijn er speciale acties. Iedereen wordt opgeroepen de petitie te tekenen die de Vrienden van Amsta zijn gestart en in te leveren bij het glazen huis. Maar handtekeningen en zichtbare steun alleen zullen het management niet overtuigen. De zorgmanagers voeren een bikkelhard gevecht. Net als bij Pleyade in Arnhem en HWW in Den Haag is dat ook gericht tegen de vakbond zelf. De vakbond moet nu de acties verbreden, om te beginnen binnen de zorgsector, en de druk met stakingen gaan opvoeren. Alleen zo kunnen we winnen. Selena Jans

Nederland: pionier in belastingontwijking

Recommend Documents