Natuurwijs Opvoeden NME, dat doe je samen 12 december 2013
Inhoud • Wie is Bram Wolthoorn • Natuurwijs opvoeden gaat over de verbinding van kind met de natuur
Bram Wolthoorn • Groenschrijver • Met Roger Klaassen (illustrator & vormgever): – Mijn eerste tuinboek – Mijn eerste moestuin – Tijdreis in je eigen tuin
Last Child in the Woods is the first book to bring together a new and growing body of research indicating that direct exposure to nature is essential for healthy childhood development and for the physical and emotional health of children and adults.
Nature-Deficit Disorder? Vervreemding van de natuur Oorzaken: • Kinderen binnenhouden uit veiligheidsoverwegingen • Verlies aan ‘natuurlijke omgeving’ (parken, ruigtes) • Games, tv en computer oefenen grote aantrekkingskracht uit
De bezorgde omgeving: • • • •
School: geen ‘onveilige’ uitstapjes Geen ‘giftige’ planten in schooltuin Thuis: geen ‘giftige’ planten in huis en tuin Excessen: extreme aanpassingen van huis en tuin
Belang vroege natuurervaring
Red de rubbertegelgeneratie Overal is de ‘rubbertegelgeneratie’ bang voor. Een bij. Een goedmoedige hommel. Een toevallig zwerfmuisje kan zelfs een schoolklas tot grote, niet gespeelde hysterie brengen. Sleutelbegrippen: een geheime, eigen wereld, zonder grote mensen, op het randje van illegaal en op het randje van het gezonde verstand. Appels stelen. Kijken hoe een teek groeit terwijl hij je bloed drinkt.
Wat je als kind gedaan moet hebben • Boompje klimmen. En: uit de boom vallen en merken dat de grond meer meegeeft dan je dacht. • Kleine-beestjessafari. Een hommel aaien. Een dikke pier op je neus leggen. • Vlot maken. In een wrak bootje varen dat je steeds moet leegscheppen. • Dammetjes bouwen. De Donau afdammen (waar die als 30 centimeter breed stroompje begint). • Appels jatten. De smaak van een gekochte appel haalt het niet bij desmaak van een gestolen. • Gewond raken. Je eigen bloed proeven, die geheimzinnige ijzersmaak. • Bloemen plukken. Nectar uit de bloempjes van de dovenetel zuigen. • Vluchten. Liefst voor boze boer, buur of boswachter. • Boeiend ruiken. Grindstenen tegenelkaar ketsen dat de vonken eraf • vliegen – en dan die rare geur. • Verdwalen. Per ongeluk. Nee, geen mobieltje bij je.
Het trio tuinboeken (1) • Natuur krijgt voor kinderen betekenis: tot hun vierde jaar zijn 'buiten' en 'natuur' nog niet geduid • Ouders helpen kinderen buiten te ontdekken: – Door de onverschillige ouder (geen goede relatie kindnatuur) – Goedwillende ouders zonder natuurkennis – Of de overbezorgde ouder (natuurangstig kind) – Liever natuurwijs opvoeden: met do’s and don’ts voor ouders
Het trio tuinboeken (2) In Mijn eerste moestuin wordt buiten/natuur op het kind zelf betrokken: het ziet dat het invloed op de natuur heeft (hoe klein ook) en dat het ook verantwoordelijkheid voor de natuur kan nemen. Het kind is bereid en in staat zijn verantwoordelijkheid te nemen voor hun leefomgeving. Deze stap is voor veel kinderen een echte 'eye opener'.
Kennis = verantwoordelijkheid • Eigen moestuin – Beginselen van plantenteelt – Kooldioxide kringloop – Seizoensgroente
• • • •
Afval (het onverwoestbare plastic) Hergebruik Voetafdruk Opwarming aarde
Het trio tuinboeken (3) In Tijdreis in je eigen tuin wordt duidelijk dat natuur ook een oorsprong heeft: evolutie en voortplanting - de cirkel is gesloten. Kinderen leren dat dingen cyclisch verlopen, dat er een groter geheel bestaat en dat zij hier een onderdeel van zijn. Verleden, heden en toekomst krijgen betekenis.
Kind voelt zich verbonden • Het eerste leven (ontstaan) – evolutie
• Dino’s – De eerste mens
• Van jagers en landbouwers • Middeleeuwen – Verre reizen
• Amerika – Columbian exchange
• Plantveredeling – Genetische manipulatie
Van magische planten en sprekende dieren Een eerste kennismaking (voorleesleeftijd): • Sprookjes – gevoel voor normen en waarden – Bekende sprookjes vormen thema’s voor natuuractiviteiten ‘In het Sprookjesbos’
Onderbouw Buiten krijgt voor het kind betekenis: • Eigen tuintje: – Plantjes kopen, verzorgen, oogsten en eten – Dieren en insecten in de tuin – De tuin als onderdeel van een groter geheel
• Leidraad voor ouders – Aanleg, onderhoud, plantkeuzes kindertuinen – Omgang met ‘giftige’ en ongewenste planten, insecten – Fijn en veilig spelen
Middenbouw Buiten/natuur wordt op het kind zelf betrokken • Het kind ontdekt dat het invloed op de natuur kan hebben (hoe klein ook) • Daar volgt uit dat het verantwoordelijkheid voor de natuur kan nemen • Vervolgens is het kind bereid en in staat verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen leefomgeving
Middenbouw • Hoe groot is jouw voetafdruk – Milieuvervuiling, kringloop, broeikaseffect, afvalverwerking, transportvoetafdruk, biologisch tuinieren, zwerfplastic
• Eigen (kinder-)tuin aanleggen, onderhouden – Wisselteelt, plantcombinaties, bemesten
• Oogsten en eten • De buitenwereld (spanning & sensatie) – Guerrilla tuinieren, vuurspuwende berg, in bos en tuin kamperen, slakkenrace, vliegzalf voor heksen
Bovenbouw Ontstaan van soorten • Evolutie – fossielen, oerinsecten, levende doden, schollentektoniek, voortplanting, Darwin, Neolithische revolutie, zelf fossielen maken
• Invloed mens – Ontdekkingsreizen, domesticeren dieren, Columbian Exchange, veredeling, klimaatverandering
• Thematuin bedenken en aanleggen – Middeleeuwse maaltijd, co-evolutie, brood bakken
