NATUURVERENIGING WALCHEREN KNNV 47 e JAARGANG FEBRUARI 2013 nummer 1

DE COMPOSIET www.knnv.nl/walcheren

NATUURVERENIGING WALCHEREN KNNV 47e JAARGANG FEBRUARI 2013 nummer

1

Colofon De Composiet is een uitgave van de afdeling Walcheren van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging en verschijnt 4x per jaar. Bestuur KNNV afdeling Walcheren: Voorzitter Secretaris Penningmeester Notulist Ledenadministratie Natuurhistorisch- coördinator Natuurbeschermings- secretariaat Werkgroepen Website

Ria Verhagen, Verdilaan 96, 4384 LG Vlissingen, tel. 0118 478307, email: [email protected] Peter Sneltjes, Middelburgseweg 19, 4364 TB Grijpskerke, tel. 06 36105645, email: [email protected] Michiel Kruit, Spoorstraat 54 4388 BS Oost Souburg, tel. 06 83553588, email: [email protected] Christien Labruijère Adri de Munck, Walraven van Hallstraat 7, 4333 CN Middelburg, tel. 0118 626183, email: [email protected] Gerard Brand, Schuitvlotstraat 24a, 4331 SZ Middelburg, tel. 0118 633931, email: [email protected] Hans Eckhardt, tel. 0118 636222, email [email protected] Plantenwerkgroep: Jo Clarijs, tel. 0118 581799 www.knnv.nl/walcheren

Contributie 2013 De contributie bedraagt jaarlijks voor leden € 27,50, huisgenoten € 12,50 en donateurs € 12,50 (minimaal). Het is alleen mogelijk om huisgenootlid te worden indien dit gekoppeld is aan een gewoon lidmaatschap. Huisgenootleden zijn, in tegenstelling tot donateurs, lid van de landelijke vereniging. Het gironummer van de penningmeester afd. Walcheren is: 2304411 te Oost-Souburg.

Activiteitenagenda Datum Ma 5 maart Za 9 maart Di 12 maart Wo 13 maart Za 16 maart Za 23 maart Di 26 maart Ma 8 april Di 9 april Za 13 april Do 18 april Za 20 april Di 23 april Za 27 april Ma 6 mei Di 7 mei Za 11 mei Di 23 mei Za 25 mei Ma 3 juni Di 4 juni Za 8 juni

Activiteit Pagina Vrij wandelen: Nollebos en Westduin 16 Vogelexcursie Het Zandvoort 17 Plantenwerkgroep: Berkenbosch 16 Jaarvergadering: Grijpskerke 05 Kleverskerkse bos 17 Paddenstoelenwerkgroep: Hoogduin 17 Plantenwerkgroep: Hoogduin/van Teylingenpark 16 Vrij wandelen: Park Welgelegen Serooskerke 17 Plantenwerkgroep: Joossesweg 16 Vogelexcursie Het Zandvoort 17 Tuinen in Middelburg 17 Paddenstoelenwerkgroep: De Schelphoek 17 Plantenwerkgroep: Joossesweg 16 Strandexcursie naar Ritthem 17 Vrij wandelen: Cleene Hoogte Middelburg 17 Plantenwerkgroep: Domburgse golfbaan 16 Vogelexcursie Het Zandvoort 17 Plantenwerkgroep: Hoogduin 16 Paddenstoelenwerkgroep: Duinen Dishoek 17 Vrij wandelen: Park Welgelegen Serooskerke 17 Paddenstoelenwerkgroep: Veerse Dam 16 Vogelexcursie Het Zandvoort 17

Inhoudsopgave

Verenigingsnieuws Jaarvergadering Diervriendelijk tuinieren Rammekensschor Jaar van de patrijs Zomaar… Waarnemingen in het Zandvoort

Pagina

3-4 5 5 5-6 7 7 8-9

Fotoverantwoording Corstiaan Beeke: Patrijs (7); Hans Eckhardt: Rammekensschor (5); Zweefvlieg (7); Patrijs (7); Kramsvogel (14); Blauwe Reiger (15); Afscheid Hilda (16); Adri Joosse: Houtsnip (14); Achterpagina (20) Hannie Joziasse: Morgenster (1) Henk Mandemaker: Roodhalsgans (8); Het Zandvoort (9); Albert de Wilde: Teken (10, 11, 12) Copyright: Overname van foto’s en tekst is alleen toegestaan na overleg met de fotograaf of de redactie

Inhoudsopgave Teken Padden-overzetactie 2012 Wat altijd weer boeit… Even napraten… Activiteiten Jaarverslagen & Financiën



Pagina

10 - 12 13 14 - 15 16 16 - 17 18 - 19

Verenigingsnieuws Van de secretaris, Peter Sneltjes Bestuursmededelingen: - Nieuwjaarsreceptie: Op 12 januari vond onze jaarlijkse nieuwjaarsreceptie plaats, er kwamen rond de 28 leden elkaar een goed 2013 wensen. Ook dit jaar waren de weergoden ons gunstig gezind, de zon scheen uitbundig tijdens de excursie door Oranjezon. Na afloop weer de bekende erwtensoep. Allen die hieraan meegewerkt hebben: hartelijk dank! - Jaarthema KNNV: Zoals u wellicht weet kiest de landelijke KNNV ieder jaar een jaarthema, vorig jaar was dat de bij. Rondom het thema worden activiteiten georganiseerd, boekjes, schoolkranten en zoekkaarten uitgegeven. Dit jaar is het thema: diervriendelijk tuinieren, een breder thema waar omheen leuke activiteiten zijn te organiseren. Onze afdeling wil zeker met dit onderwerp aan de gang. Een paar bestuursleden zijn in klein comité bezig om dit vorm te geven. In deze Composiet kunt u hier meer over lezen. - Jaarvergadering: Deze is vastgesteld op woensdag 13 maart in Grijpskerke. In deze Composiet wordt nader ingegaan op het programma en de jaarplannen. Van de voorzitter, Ria Verhagen - Statuten: Op de nieuwjaarsbijeenkomst hoopte het bestuur de definitieve versie goedgekeurd te krijgen. Weldenkende leden wezen ons op nog een onnauwkeurigheid in de tekst. Het betreft het volgende: Artikel 4 punt 3 de zinsnede :“EN HEEFT DEZELFDE STATUS ALS EEN DONATEUR”, wordt geschrapt. De andere toevoeging bij het artikel 10 punt 2 (zie verenigingsnieuws van De Composiet nr 4, 2012), blijft gehandhaafd. Op de jaarvergadering op woensdag 13 maart 2013 in Grijpskerke zullen de statuten weer ter definitieve goedkeuring aan de leden worden voorgelegd. Naast het wijzigingsvoorstel zelf is de grootste uitdaging doorgaans om twee derde van de leden samen te krijgen om over de statutenwijziging te kunnen stemmen. Als het quorum niet wordt gehaald tijdens de eerste vergadering, wordt aansluitend een tweede vergadering georganiseerd waarbij dit quorum niet vereist is. - Begeleiding vrije wandelingen: Het blijft heel moeilijk Hilda van Langevelde te vervangen. In december hebben we afscheid genomen met een klein presentje. Een insectenhotel. Hopelijk vinden veel insecten een onderkomen in dit hotelletje. En Hilda: het jaarthema is ‘Natuur in en om huis’. Misschien mogen we nog eens een kijkje nemen in het volle hotel? Gelukkig gaat Joanna de Buck ons helpen. Nieuw bloed en nieuwe wandelingen - kijk maar goed bij het programma. Vanaf april starten we hiermee. De eerste maandag van deze maand is dan 2e Paasdag en wijken we uit naar de tweede week. Natuurlijk blijft er ook een wandeling in maart met na de wandeling weer koffie of thee geserveerd door Wim Rauwe. Heeft U zelf ideëen over leuke wandelingen, neem contact

op met Joanna (tel. 06 48831509) of met mij (tel.06 10696268; email: [email protected].) Hartelijke groet en tot ziens bij een activiteit. Van de natuurbeschemingscoördinator, Hans Eckhardt - Groenbeleidsplan Veere: In de november-Composiet van vorig jaar is al aandacht besteed aan het Groenbeleidsplan van de gemeente Veere. Jo Clarijs heeft in de inspraakprocedure de KNNV vertegenwoordigd. Inmiddels hebben we de inspraaknota van de gemeente ontvangen. Hierin wordt over onze inbreng het volgende vermeld: “Dhr. Clarijs pleit namens de KNNV voor meer aandacht om de natuur met haar biodiversiteit te laten ontwikkelen. Het stadje Veere blijkt landelijke bekendheid te hebben op het gebied van mossen, korstmossen, en andere bijzondere planten op de muren. Ook voor het behoud van grote bomen wordt gepleit. De voorstellen van de KNNV bevatten veel elementen die wij in het Groenbeleidsplan hebben beschreven. Echter het is in het groenbeleidsplan een algemene omschrijving. Het voorstel van de KNNV om medewerkers van de buitendienst in een korte excursie de rijkdom van begroeiing op de Veerse muren te laten zien, nemen we graag aan. Al onze medewerkers zijn inmiddels gecertificeerd conform de gedragscode “beheer” zoals is vastgelegd in de Flora- en faunawet. De volgende stap is dat de gemeente Veere de gedragscode “beheer” formeel ondertekent. Het behoud van alle grote bomen is een lastig onderwerp. 30 jaar geleden zijn er in de woonwijken boomsoorten gebruikt die nu veel te groot worden. Direct aanwonenden ervaren dit als een sterke beperking in hun leefomgeving. Slechte voorbeelden zijn de elzen in de dorpen Oostkapelle en Grijpskerke. In overleg met bewoners moeten we een oplossing gaan zoeken, b.v. in de vorm van vervanging.” Tot zover een deel van de tekst van de inspraaknota. De gemeente Veere heeft Jo Clarijs bericht dat ze binnenkort een afspraak met hem zullen maken over een excursie in het stadje Veere. Ter voorbereiding op deze excursie heeft Jo aan de gemeente een notitie toegestuurd over Korstmossen in Veere. Vanuit het bestuur willen we Jo nogmaals bedanken voor zijn actieve en succesvolle rol in deze. Het groenbeleidsplan Veere staat geagendeerd voor de gemeenteraadsvergadering van 14 maart. - “Adviesbureau” ZMf: Missie, visie, doelstellingen, prioriteiten, posterioriteiten, tijdschrijven, adviesuren declareren, kaders, selectie-criteria, projecten, focussen, welkom in de wereld van het management: De nieuwe wereld van de Zeeuwse Milieufederatie. En er komt een nieuwe koers, waarbij de focus komt te liggen op vijf thema’s. Bij de transitie van milieu en economie gaat het om twee thema’s: Een energiezuinig en CO2-neutraal Zeeland en verduurzaming van economische activiteiten. Bij de transitie van natuur en economie gaat het om drie thema’s: Deltawateren, recreatie en natuur op haven- en bedrijventerreinen

Verenigingsnieuws (vervolg) De samenwerking met de achterban gaat veranderen. Er zal meer worden verwacht van vrijwilligers met een specifieke deskundigheid en van de aangesloten organisaties zelf. De ondersteuning van de planologiewerkgroepen (ook die waar onze vereniging aan deelneemt), die gefinancierd wordt vanuit het provinciale subsidie, is nog een punt van overleg met de vier werkgroepen die nog actief zijn in Zeeland. Volgens het voorlopige werkplan krijgen deze groepen de gewenste ondersteuning, maar dan moeten de wensen wel passen binnen het urenkader, dat gehalveerd wordt ten opzichte van vorig jaar. De ZMf heeft de planologiewerkgroepen medio maart voor nader overleg uitgenodigd. De PZC schreef enkele dagen voorafgaand aan de ledenvergadering: “De club die ooit de barricaden opzocht . . . . zet in op samenwerking en overleg, ook met de tegenstanders van weleer”. Tjeu beaamt dit: “We zijn overgestapt van tegenwerken naar meewerken.” Voor ons als KNNV blijft de vraag of deze nieuwe koers voldoende garanties biedt voor draagvlak bij de achterban. De toekomst zal het leren. Voorlopig is er steun voor de nieuwe koers, ook van onze vereniging. Niet in het minst omdat een alternatief voor de € 400.000 aan projectopbrengsten (de inkomsten van ongeveer 4000 adviesuren) niet kan worden geboden: gemeenten subsidiëren niet, contributies en rente dragen nog geen 4% bij aan het totaal benodigde budget en van schenkingen en donaties vanuit het bedrijfsleven kan geen sprake zijn, wil de ZMf nog enigszins zijn (imago van) onafhankelijkheid behouden. - Uit de Planologiewerkgroep: Periodiek komt de planologiewerkgroep Walcheren bij elkaar om een aantal ontwikkelingen te bespreken. Hanneke Westhoek vertegenwoordigt in deze werkgroep onze vereniging. In de laatst gehouden vergadering is onder meer aandacht besteed aan het schor bij Rammekens, de ontwikkelingen bij Der Boede en het omgevingsplan van de provincie. Vogelbescherming Nederland heeft eertijds en met succes actie gevoerd tegen de aantasting van het schor bij Rammekens door de aanleg van een zanddepot. Naar aanleiding van de notulen heb ik contact gelegd met de ZMf en Vogelbescherming. Ik ga hier verder op in in een afzonderlijk stukje. De ontwikkelingen van Der Boede aan de Ter Poorteweg worden kritisch gevolgd. Bij onze afdeling is opgevraagd wat de huidige stand van zaken is ten aanzien van de stinzeflora aldaar. Volgens Henk Mandemaker zijn de stinzeplanten nog steeds aanwezig. Met het nieuwe omgevingsplan gaat de provincie op een andere manier sturen. Vroeger bestond het plan uit 15 belangrijke hoofdpunten waar de provincie op wilde kunnen ingrijpen. Nu is het omgevingsplan veel liberaler en zijn de details weggelaten. Er is nu enkel opgeschreven wat echt belangrijk wordt gevonden. Het is een soort richtplan voor de gemeenten. Het geheel is wel in een verordening gegoten zodat door de provincie sturend kan worden opgetreden.

- Coast Enduro: Een motorcross met aandacht voor stilte!? Het nieuwe motorfestijn Coast Enduro heeft veel aandacht voor stilte. Ze gaan een zo stil mogelijke motorcross houden die de broedvogels niet verstoort (gelukkig zitten er deskundige vogelaars bij hun organisatie). Ze zullen ook toeristen niet verstoren omdat het voor hen de stille tijd is. En ze hebben de voorbereiding zo stil mogelijk gedaan, want ja, anders krijg je misschien teveel tegengas. Maar net na de sluitingsdatum van de kopij voor deze Composiet werd in de pers de stilte verbroken. De initiatiefnemer van de cross schreeuwde het van de daken: de zaak is rond, we rijden 9 maart. De zaak is beklonken met overheden en strandexploitanten. Coast Enduro 2013 is een feit, met als vergezicht een groots jaarlijks internationaal evenement dat honderdduizenden bezoekers trekt. En of de stilte verbroken was: De hele groene wereld stond op zijn kop en kwam in actie, en wij als KNNV Walcheren doen mee in de discussie. De teneur in de groene wereld: Hoe haalden ze het in hun hoofd om in zo’n gebied zo’n evenement te organiseren. Het gaat toch al zo slecht met akker- en weidevogels, terwijl de route, zo blijkt uit het gepubliceerde kaartje, door aardig wat broedgebieden van deze vogels gaat. Zodra u deze Composiet ontvangt zal wel duidelijk zijn of groene organisaties, groene politieke partijen, en ook omwonenden die zeer verontrust zijn, nog een spaak in het wiel van de motoren hebben kunnen steken. Van de redactie, Jos de jong Artikelen: Ook voor dit nummer weer ruim voldoende kopij, waarvoor dank! Naast de “vaste” rubrieken dit keer ook volop aandacht voor de natuurbescherming en ik hoop ook van u. Daarnaast aandacht natuurlijk voor het KNNV thema voor dit jaar: natuur in en om de tuin. Peter Sneltjes zal op de jaarvergadering hier een presentatie over geven met een oproep aan u om actief mee te werken. Veel leesplezier! Redactieadressen - Composiet: Jos de Jong, Walraven van Hallstraat 3, 4333 CN Middelburg, Tel. 0118-615189, Email: [email protected] - Nieuwsbrief Zeekraal: Gerard Brand, Schuitvlotstraat 24a, 4331 SZ Middelburg, Tel. 0118 633931, Email: [email protected]

Inleverdatum kopij voor de volgende Composiet: Vóór 1 mei 2013 s.v.p.

Jaarvergadering

Het bestuur nodigt de leden uit voor de algemene ledenvergadering van onze vereniging op woensdag 13 maart 2013 in het Dorpshuis Grijpskerke, Bakkersland 29 (Nimmerdor). Aanvang: 19.30 uur. gende vergadering 2013 (13 april 2013) Agenda 11. benoeming afgevaardigden voor de ledenvergadering van de ZMF 12. statutenwijziging, zonodig in een aansluitende 2e vergadering (zie verenigingsnieuws) 13. rondvraag 14. sluiting

19.30 uur: 1. opening 2. ingekomen stukken en mededelingen 3. notulen jaarvergadering 2012 4. jaarverslag secretaris 5. financieel overzicht 2012 en begroting 2013 6. verslag kascommissie 7. benoeming kascommissie 2013 8. verslagen van de diverse werkgroepen 9. verslag van de vertegenwoordigende vergadering 10. benoeming afgevaardigden vertegenwoordi-

Diervriendelijk tuinieren

20.30 uur: Pauze met koffie, thee of sap 20.45 uur: Powerpointpresentatie diervriendelijk tuinieren door Peter Sneltjes

Vooraankondiging

In het jaar 2013 heeft de KNNV Diervriendelijk tuinieren als project uitgekozen. De KNNV Walcheren organiseert in het kader hiervan diverse activiteiten. - Oproep: Vooruitlopend op dit alles wil ik u vragen om uw tuin open te stellen voor onze leden -op een middag of avond- en te laten zien wat u aan natuurwaarden in uw tuin heeft en hoe diervriendelijk (vogels, vissen, zoogdieren) uw tuin is. In verband met het organiseren van deze activiteiten wil ik u tevens vragen om mij vóór 15 april 2013 te laten weten of u daaraan mee wilt doen en wanneer. Een kleine tuin is hierbij geen probleem als er voor een excursie in één wijk meerdere bezocht kunnen worden. U kunt contact met mij opnemen telefonisch : 06 36105645 of via email:[email protected]. Voor de Compo-

siet in mei kunnen we dan de excursies plannen en aankondigen. - Workshop: In september 2013 kunt u deelnemen aan een workshop diervriendelijk tuinieren onder leiding van Richard Struijk. Deze zal plaatsvinden in de tuin van Richard. - Determineren: In oktober organiseren we een determinatieavond. Oproep: Maak dit jaar foto`s van de insecten die u in uw tuin tegenkomt en neem deze foto`s mee. Een deskundige zal de insecten determineren.

Het was een prachtig gebied, het Rammekensschor. Oudere leden kunnen er grootse verhalen over vertellen. Over de diversiteit en de rijkdom en over het overweldigende natuurgenot. Maar nu is het nostalgie en lijken de verhalen over vroeger uit het groot sprookjesboek van moeder natuur te komen. De laatste vergadering van de planologiewerkgroep waren voor mij aanleiding om nog eens even alles op een rijtje te zetten. Ik laat daarbij graag het woord aan de Zeeuwse Milieufederatie en aan Vogelbescherming.

kwam N2000; ‘onze’ helft werd aangewezen, de Seaports-helft niet. Maar . . . omdat de Seaports-helft qua natuurwaarden niet afweek van de ZMf-helft wilde VB (Vogelbescherming) dat ook dat deel werd aangewezen. En toen het zanddepot kwam ging VB naar de RvS (Raad van State). Nu kunnen we daar twee dingen van vinden. 1. VB heeft gelijk, nl. VB heeft in principe niets met onze deal van destijds. ZMf heeft uiteraard nooit meegedaan aan dit arrest, of 2. VB had de deal van de ZMf kunnen respecteren als gelijken onder elkaar en kunnen afzien van hun beroep. Als de ZMf deal er namelijk niet was geweest was het hele schor in de jaren ‘90 al onder zanddepot gespoten. Nu hebben we de helft gered. Op dat tweede heb ik VB aangesproken. Ik kreeg 0 op het rekest. Ik heb niet meer recht dan alleen dat aanspreken en dus houdt het voor mij op.”

In de volgende Composiet staan de exacte data van al deze activiteiten. Peter Sneltjes Secretaris

Het Rammekensschor: we zijn er nog niet !

Van de Zeeuwse Milieufederatie kreeg ik de volgende reactie: “In de jaren ‘90 wilde Seaports het hele Rammekensschor inlijven als industriegebied. Ze hadden de grond al aangekocht (IJzeren voorraad dus.) Er was uiteraard nog geen sprake van N2000. De ZMf heeft het toen voor elkaar gekregen om een deal te sluiten met Seaports, zodat het schor in tweeën werd gedeeld; de helft voor Seaports, de helft voor de natuur, met de clausule dat de ZMf nooit moeilijk zou doen over de invulling van de Seaports over hun helft en andersom. We ‘kregen’ tenslotte de andere helft. Vervolgens

Tot zover de ene reactie van de ZMf. Naar aanleiding van de planologievergadering die mij tot actie bracht, heeft de ZMf contact opgenomen met Zeeland Seaports; hierover heeft de ZMf mij het volgende

Het Rammekensschor: we zijn er nog niet! (vervolg) bericht: “ . . . ik (heb) op 7 november met Seaports daarover (over het herstel van het Rammekensschor) gesproken en het antwoord was duidelijk: Zij (Seaports) zijn niet bereid het Rammekensschor terug te brengen in de oude staat. Zij willen kost wat kost de zaak oplossen mbv compensatie. Waar en hoe is nog niet bekend.”

Een korte, maar glasheldere verwoording van de ingenomen stellingen. Het wordt tijd om Vogelbescherming aan het woord te laten. Deze liet mij het volgende weten: “De uitspraak van de Raad van State in onze beroepsprocedure tegen het aanwijzingsbesluit heeft staatssecretaris Bleker gedwongen opnieuw naar de begrenzing van het Natura 2000-gebied ter plaatse van Rammekensschor te kijken. Bij het vaststellen van die begrenzing mogen immers uitsluitend ecologische en ornithologische criteria worden toegepast. Deze heroverweging door EL&I heeft dit najaar geresulteerd in een gewijzigd aanwijzingsbesluit waarin de begrenzing bij Rammekens belangrijk is gewijzigd: Het resterende nog onder invloed van de getijden staande deel van de oostelijke helft van Rammekensschor is nu (zoals dat hoort) alsnog onder de werking van de Vogel- en Habitatrichtlijnen gebracht. Tot onze spijt is het in 2010 aangelegde zanddepot daarbij buiten beschouwing gebleven, omdat daar ‘op dit moment geen kwalificerende natuurwaarden meer aanwezig zijn’. Wij hebben tegen deze benadering, die de overheid zou belonen voor weloverwogen onrechtmatig handelen bij eerdere vaststelling van de begrenzing, opnieuw beroep aangetekend bij de Raad van State. ( . . .) sOns inziens dient het altijd als tijdelijk aangemerkte zanddepot te worden begrensd als Natura 2000-gebied en dient het tijdelijke depot zo snel mogelijk te worden verwijderd en heringericht als natuurgebied. Volgens de overwegingen in de eerder voor het zanddepot verleende vergunning kan een dergelijke herin-

richting mogelijk al in 2014 zijn beslag krijgen. Het is duidelijk dat herstel van de oorspronkelijk aanwezige levensgemeenschappen na deze ingreep de nodige tijd in beslag zal nemen: eerst moeten bijvoorbeeld de bodemvormende processen weer op gang komen (o.a. sedimentatie). Een doordacht herinrichtingsplan waarin ook weer ruimte komt voor droge habitats als het eerder aanwezige duindoornstruweel is daarvoor gewenst.”

Tot zover de reacties van de ZMf en Vogelbescherming. De twee natuurbeschermingsorganisaties zitten weliswaar niet op één lijn, maar in hun opeenvolgende interventies blijken hun neuzen wel dezelfde kant op te staan: behoud van Rammekensschor wat mogelijk is. Voor de ZMf was dat met de regelgeving van toen maximaal de helft, voor de Vogelbescherming was dat in een latere fase het geheel. Het is ook duidelijk dat de belanghebbenden bij het zanddepot als haven- en industrieterrein er nog niet van overtuigd zijn dat de natuur moet worden hersteld. Ook zij hebben zich weer gewend tot de Raad van State en wanneer deze de zaak inhoudelijk behandelt is nog niet bekend.

Het blijft daarom van belang dat natuurbeschermers alert en actief blijven. En mocht u, als KNNV-lid, nog informatie hebben die het natuurbeschermingsstandpunt versterkt, dan zou ik dat graag van u horen. Concreet heb ik in ieder geval de volgende vragen: a. Wie weet hoe lang het oudste deel van het zanddepot hier al aanwezig is ? Ik bedoel dan het opgehoogde terrein waarop tot 2010 ruigte met vlierstruweel en op de overgang naar het schor ook duindoornstruweel aanwezig; en b. Wie heeft er datasets met betrekking tot flora en fauna van (het oostelijk deel van) Rammekensschor? Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Rammekensschor - foto: Hans Eckhardt

Hans Eckhardt

2013: Jaar van de Patrijs Patrijzen, we hebben ze nog wel op Walcheren. Ik kom ze af en toe tegen en u waarschijnlijk ook. Maar dat wil niet zeggen dat het goed gaat met deze prachtige vogel. Maar er is wat aan te doen. Er wordt steeds meer bekend van wat patrijzen nodig hebben om zich te kunnen handhaven en voortplanten. En wij kunnen meehelpen om de kennis van de Patrijs te vergroten. Vogelbescherming en Sovon hebben 2013 uitgeroepen tot het “Jaar van de Patrijs” en roepen vrijwilligers op om mee te doen aan de (beide) patrijzentellingen, die plaats vinden in de perioden: a. Van 15 februari tot 31 maart (het project is dus al kort bezig zodra u deze composiet ontvangt hebben we toch nog een maand te gaan). b. De hele maand september. De vogelwerkgroep Walcheren werkt gericht mee aan het Sovon-onderzoek. Deze werkgroep was ook bij de voorstudie al nauw betrokken. Zij zullen alle voor Patrijs belangrijke gebieden gericht tellen, maar Walcheren helemaal dekkend onderzoeken lukt vermoedelijk niet. Op zaterdag 23 februari wordt er een samen met

Patrijzen - foto: Corstiaan Beeke

Landschapsbeheer Zeeland een teldag georganiseerd. Op deze dag zal eerst een introductie gegeven worden over het “Jaar van de Patrijs” waarna we in kleine groepjes allemaal een gebied gaan tellen. Meer informatie staat op www.vwgwalcheren.nl en www.landschapsbeheerzeeland.nl Het belangrijkste habitat voor de Patrijs zijn heggen en ruige perceelranden, insecten- en kruidenrijke akkers en graslanden. Akkerland is het meest in trek, vooral als dit wordt afgewisseld met ruige dijken, slootranden, wegbermen en houtwallen. De aandacht voor de Patrijs zal ook andere vogels ten goede komen, want een leefgebied dat geschikt is voor de Patrijs is ook geschikt voor vogels, zoals veldleeuwerik, gele kwikstaart, graspieper, kneu en ringmus en heel misschien komt zelfs de geelgors terug.

Oproep: Wilt u zelf meedoen aan het Sovon-project, kijk dan op de website www.jaarvandepatrijs.nl hoe je mee kunt doen en meld je aan voor een bepaald gebied. Misschien kunnen we samen de Patrijs een zetje geven om hem van de Rode lijst af te krijgen. Hans Eckhardt

Patrijs - foto: Hans Eckhardt

Zomaar gemist en toch niet de kleinste . . . .

Heeft u dat ook wel eens dat je, terugkijkend op een kalenderjaar natuur, zomaar een bepaalde soort mist? Dat overkwam mij kort na de jaarwisseling toen ik mijn waarnemingen nog eens doorkeek. Het ging deze keer om een zweefvlieg die ik elk jaar wel in mijn tuin in het Middelburgse Klarenbeek mag verwelkomen zodra de schermStadsreus - foto: Hams Eckhardt hortensia in volle bloei staat. De schermbloemen zijn een overvloedig gedekte dis voor vele bijen en vliegen en ook de grootste onder onze zweefvliegen, de Stadsreus (Volucella zonaria) geeft dan acte de présence. Zo niet in 2012. Hij is er vast

niet geweest, want je ziet hem toch niet snel over het hoofd. Alhoewel? Op onze schermhortensia heb ik er nooit meer dan drie tegelijk gezien en dat gebeurde niet eens zo heel vaak. Dit beeld strookt in elk geval met hetgeen over de Stadsreus geschreven staat, namelijk dat sedert de tachtiger jaren van onze vorige eeuw bij ons wel steeds vaker gezien is, maar nooit heel veel bij elkaar.

Hoe het ook zij: binnenkort is het weer voorjaar. Ik ga dan toch nog eens wat extra aandacht besteden aan mijn schermhortensia. En zie ik de Stadsreus dan weer niet, dan fiets ik wel naar Ter Hooge om zijn iets kleinere neef de Witte reus te bewonderen, die daar soms in behoorlijke aantallen door de boslanen patrouilleert om soortgenoten en andere insecten te verjagen. Gelukkig rusten ze af en toe uit op een blad, want in de vlucht zijn ze voor mij niet zo gemakkelijk te fotograferen. Hans Eckhardt

Waarnemingen in het Zandvoort

Na het verschijnen van de vorige Composiet ben ik direct achter mijn laptop gaan zitten om een stukje “heet van de naald” over mijn waarnemingen in het Zandvoort te schrijven. Na het proza te hebben opgeslagen kon ik het later met geen mogelijkheid meer terug vinden. Drie personen hebben het geprobeerd waaronder een ICT-er. Het resultaat was nihil. Gevolg: stress en balen. Voor ik verder ga wil ik de bezoekers van de nieuwjaarsbijeenkomst nog bedanken voor de kaart met handtekeningen die ik mocht ontvangen. Wederkerig wens ik jullie en alle leden een voorspoedig 2013 toe. Laten wij met elkaar er een goed verenigingsjaar van maken door samen te genieten van de onvoorstelbaar mooie natuur. Mijn afwezigheid had niets met een ziekte te maken. Zoals jullie weten houd ik iedere tweede zaterdag van de maand een vogelexcursie. Ik ben dan ook gewoonte getrouw ‘s morgens naar de e verzamelplaats op de Zandvoortweg gereden om te zien of er belangstellenden waren voor de excursie. Aangezien niemand was komen opdagen kon ik twee dingen doen: doorrijden naar Oostkapelle of alleen tgaan vogel spotten. Ik heb tot het laatste besloten en heb daar geen spijt van gehad. Ondanks het koude weer heb ik erg genoten, zodat ik ‘s middags besloot weer op pad te gaan. De maanden november en december waren voor de ornitholoog verassende maanden. Wat heb ik genoten van de enorme aantallen vogels die er dagelijks te zien waren. Hun aantallen zijn moeilijk te schatten. Je zit er zo enkele honderden of zelfs duizenden naast. Overweldigend waren de momenten wanneer in het reservaat alle vogels ongeveer gelijktijdig op de wieken gingen. De lucht zag dan zwart van de vogels wat gepaard ging met geroep van vooral Smienten en Wulpen. Prachtig en indrukwekkend mooi. Tijdens een excursie op 11 november, waarbij alleen Jo Clarijs aanwezig was, zagen wij grote vluchten Kieviten en vluchten van meer dan 2000 Goudplevieren. In de loop van de maand nam het aantal smienten toe tot tussen de drie- en vierduizend eenden. Ik kan onmogelijk hier al mijn waarnemingen vermelden. Deze zouden enkele bladzijden in beslag nemen. Een enkele keer zagen wij een paar Lepelaars en wat Kemphaantjes langs de oevers van de plassen.

Op 8 december hadden we ook een mooie excursie. We hebben toen talrijke Grauwe Ganzen, Kolganzen en Brandganzen gezien met als klap op de vuurpijl een Roodhalsgans. Over de Roodhalsgans het volgende: De laatste jaren worden deze ganzen meer waargenomen. Vorig jaar zelfs twee tegelijk tussen een troep Kolganzen. Pracht tige vogels zijn het. Nu wil het geval dat vogelaars van de vogelwerkgroep Walcheren denken dat het een uitgebroken parkvogel is. Ze hebben mij verteld, dat de vogel is geringd en aan een kant de vleugel gecoupeerd is en zich regelmatig ophoudt tussen de halft tamme ganzen. Vorige week had ik het geluk de vogel

beeldvullend door mijn telescoop te kunnen observeren. Ik kon daarbij geen ring aan een van de poten ontdekken (volgens de waarnemers was de ring besmeurd met modder), nochtans heb ik de besmeurde ring niet kunnen ontdekken. Vervolgens begrijp ik niet dat een gecoupeerde vogel grote afstanden kan over-

Roodhalsgans - foto: Henk Mandemaker

bruggen. Een mevrouw, die ik enkele keren tijdens mijn wandelingen heb ontmoet, vertelde mij dat ze de vogel ook lange tijd heeft gezien in het reservaat aan de Oude Veerseweg. In ieder geval heb ik de vogel inmiddels meerdere malen heel goed tot zelfs vrij dichtbij kunnen waarnemen en er zelfs foto’s van kunnen maken. Tam of niet tam, ik heb van de prachtige vogel genoten. Daar gaat het toch om! Op 30 december zag ik 21 kleine Zwanen en 7 Pijlstaarteenden. Op 31 december, er stond veel wind , windkracht 6/7. Als gevolg van het vuurwerk dat in de stad werd afgestoken was er veel onrust onder de vogels. Regelmatig vlogen groepen, Kieviten, Eenden en Wulpen op en begonnen zich te concentreren in de noordelijk gelegen plassen bij de Buttingseweg. Het jaar 2013 was nog maar twee dagen oud, toen ik op een morgen met mijn fiets over de Buttingseweg reed. Halverwege stonden een paar vogelaars naar een grote groep ganzen te kijken. Op mijn vraag of er iets bijzonders te zien was vertelden ze mij, dat tussen de ganzen een Dwerggans liep. Bij een damhek heb ik mijn telescoop op een paal gelegd en op de aangeduide plek naar het beest gezocht maar kon de gans niet ontdekken. ‘s Middags ben ik weer naar deze plek gegaan om te proberen de vogel te zien te krijgen. Onderweg ontmoette ik bij een damhek aan de Zandvoortweg onze oud voorzitter Peter Geene. Toen wij ter plaatse uitgekeken waren vertelde ik Peter dat er ‘s morgens vanaf de Buttingseweg een Dwerggans was waargenomen. Gezamenlijk zijn we al spottend er heen gereden. Op de plek waar ‘s morgens Arjan van Gilst zat, stond nu een auto van waaruit een vogelaar met een telescoop naar de Dwerggans zocht. Peter en ik zijn naar het vlakbij zijnde damhek gegaan vanwaar we met onze telescopen eveneens op zoek gingen naar een kleine gans met een witte kol die echter verder

Waarnemingen in het Zandvoort (vervolg) doorloopt op de kop dan de kol van een kolgans en ook nog eens een gele oogring heeft. Arjan had mij ‘s morgens al verteld dat de vogel steeds bij een Brandgans liep. Dus het was zoeken naar die combinatie. Na enig zoeken had ik geluk en ontdekte ik de vogel. De gans was moeilijk te onderscheiden van een kolgans omdat de kol nog niet volgroeid was, d.w.z. nog niet ver naar achter op de kop was gegroeid. Al spoedig had ook Peter de gans in het vizier en allebei konden wij, wanneer de vogel zijn kop draaide, duidelijk de gele oogring zien. Het aardige is, dat mijn neef in Wouwbrugge mij later heeft gemaild dat hij bij hem in de buurt drie dwergganzen had gezien. Arjan van Gilst had mij ‘s morgens verteld dat de gans waarschijnlijk was uitgebroed door een brandgans omdat die twee steeds onafscheidelijk bij elkaar waren. U moet weten dat de dwerggans erg zeldzaam is en om de soort weer op peil te brengen laat men eieren van deze vogels door brandganzen uitbroeden. Dit zou het gedrag van deze dwerggans kunnen verklaren. Prof. Dr. K.H. Voous schrijft in zijn Atlas van de Europese vogels dat er in Japans overwinteringsgebied enorme slachtingen onder deze vogels zijn aangericht, waardoor de soort in Oost-Siberië zeldzaam is geworden. Op dezelfde plek had ik op 8 januari het geluk een Toendra Rietgans te zien. U zult wel denken dat ik een groot vogelaar moet zijn. Niets is minder waar, het is mijn hobby, ik heb het louter te danken aan gerenommeerde vogelaars die mij op bijzonderheden wijzen. In dit geval was het Joop Scheijbeler die daar ter plekke stond en mij op de vogel attent maakte. Kijk dat zijn nu de krenten in de pap wanneer je regelmatig in het Zandvoort gaat spotten. Voor de goede orde vermeld ik even dat ik heel goede contacten heb met de vogelaars van de Walcherse vogelwacht. U moet weten dat deze vogelwacht dertig jaar geleden een werkgroep van onze afdeling was.

Het Zandvoort - foto: Henk Mandemaker

Inmiddels zijn de plassen allemaal dichtgevroren. De duizenden Kieviten en Goudplevieren zijn vertrokken. Ook de ganzen die er soms met duizenden zaten zijn zuidelijker gegaan evenals talrijke Smienten en andere eenden. Op 14 en 15 januari zag ik nog honderden smienten en een honderdtal Wulpen zitten om

een plas schuin tegenover de Schotelweg. Een dag later waren alle vogels vertrokken en lag het gebied er leeg bij. Alleen een groep (half)tamme ganzen met de roodhalsgans waren nog aanwezig. Al wandelende hoorde ik af en toe nog de roep van een achtergebleven wulp. Op 18 januari er is geen vogel meer te zien. Op 23 januari zie ik ongeveer 100 Wulpen. Op 28 januari -na twee dagen dooi- is de sneeuw, uitgezonderd in de sloten, verdwenen en is het ijs op de plassen voor een groot deel gesmolten. Tot mijn grote verbazing zag ik weer duizenden ganzen en smienten. Opeens vlogen alle vogels op en zag ik hoe groot het aantal vogels was dat weer aanwezig is. Op 30 januari. Mooi weer. Veel wind, windkracht 7/8 en kon als gevolg daarvan mijn kijker en verrekijker slecht stil houden en moest ik gebruik maken van de palen bij de damhekken om steun te hebben bij het fotograferen. Het aantal vogels dat ik die middag heb gezien was overweldigend. In de zuidelijk gelegen plassen t.o. de Schotelweg, de plassen tegenover de opstallen van de heer Westerbeke en de plassen gelegen tegenover de Pronkenburgseweg zaten duizenden smienten en groepen ganzen. Verder zag ik een paar honderd Wulpen en ongeveer 25 Goudplevieren. Aan de andere zijde van de weg zaten in het weiland tussen de twee en drie duizend brandganzen evenals bij de Pronkenburgseweg. Opvallend was dat in de noordelijk gelegen plassen nabij de Buttingseweg slechts een honderdtal smienten te zien waren. Meestal zitten ook hier grote aantallen ganzen en smienten. Wanneer ik een schatting moet maken van het totale aantal vogels dat in het gebied aanwezig was dan denk ik in de orde van meer dan tienduizend. Iedere keer dat ik naar dit gebied ga geniet ik met volle teugen van al die vogels. En nu, op naar het voorjaar!

Henk Mandemaker.

Figuur 1: vrouwtje schapenteek (Xiodes ricinus) op grashalm

Teken zijn voor mens en dier vervelende parasieten. Mijn kat heeft er van voor- tot najaar zo’n 5 à 10 per week, maar vele zal ik ook wel missen, dus het zijn er nog veel meer. Een vrouwelijke teek die nog maar net is begonnen met bloedzuigen, ziet er nog best mooi uit (fig. 2). Dit exemplaar is ongeveer 3 mm lang, maar zal na een aantal dagen enorm in grootte toenemen (fig. 3). Een volgezogen teek meet gemakkelijk 12 mm. Ze produceren met die voorraad voedsel een grote kinderschare, die opnieuw ons het leven zuur zal maken. Bij mensen kunnen teken de bacterie Borrelia burgdorferi overbrengen, die de ziekte van Lyme veroorzaakt. Deze bacterie komt meestal pas in de teek terecht bij het bloedzuigen op een besmette gastheer. De ziekte van Lyme is in een laat stadium moeilijk te behandelen en geeft dan veel ongemak. Bijengif schijnt een goede remedie tegen deze ziekte te zijn. Teken kunnen ook virussen overbrengen die een vorm van hersenontsteking (encefalitis) veroorzaken, maar in onze nomgeving komt dat nauwelijks voor. r

Er zijn veel soorten teken, wel een paar honderd. De meest voorkomende in onze streken, die mensen en huisdieren als gastheer gebruikt, is de gewone teek (Ixodes ricinus), die ook wel schapenteek wordt genoemd. De hertenteek en hondenteek zijn aparte andere soorten, wat niet wil zeggen dat de Ixodes ricinus niet ook op die dieren kan voorkomen. Herten en reeën gelden ook in hun gebieden als sterke verspreiders van de gewone teek, omdat ze ver lopen.

Figuur 4: egel met teken bij de oren

Egels in mijn tuin hebben diverse teken in en achter de oren zitten (fig. 4), maar die kan ik jammer genoeg niet verwijderen. Dat dier verspreidt dus de teken in mijn omgeving enorm, maar dat is meer plaatselijk, omdat de actieradius van een egel niet zo groot is. Katten, konijnen en hazen zijn in gebieden waar geen herten voorkomen, de belangrijkste verspreiders, doch teken kunnen ook op vogels voorkomen en dan kan het verspreidingseffect veel sterker zijn.

.

Figuur 2: vrouwelijke teek (Ixodes ricinus)

Figuur 3: een met bloed volgezogen vrouwelijke teek

Teken zijn met hun 8 poten geen insecten, maar behoren tot de mijt- en spinachtigen. Ze zijn het meest verwant aan de mijten op grond van hun lichaamsbouw. Bij spinnen zijn de kop-thorax (cephalothorax) en de romp twee apart te onderscheiden lichaamsdelen; bij mijten en teken is dat niet het geval en zie je slechts één vorm die alles herbergt. Tekenvrouwtjes hebben een duidelijk schild (scutum) vooraan het lichaam: de ovale donkere vlek direct achter de kop. Ze hebben een zeer rekbaar lijf om eerst veel bloed te zuigen en op te slaan en om daarna de eiproductie te kunnen volbrengen. De totale kop met ogen, tasters en zuigsnuit wordt het capitulum genoemd. De zuigsnuit (het hypostoom) zit tussen 2 puntige mesachtige structuren (cheliceren), die de kwetsbare snuit beschermen en hulpmiddel zijn bij het boren in de huid van het slachtoffer.

Figuur 5: onderkant nimf van een teek (1,2 mm.)

Aan de snuit zitten nog enkele weerhaakjes (fig. 5) om te zorgen dat het geheel goed in de aangeprikte huid blijft zitten bij het bloedzuigen. De poten bestaan uit 7 delen: coxa, trochanter, femur, genu, tibia, tarsus en pretarsus. Op de tarsus (het laatste dikke lid van de voorpoten van teken) bevindt zich het ‘orgaan van Haller’ (fig. 2). Dat is een soort putje met voelharen, waarmee de teek bepaalde zintuiglijke waarnemingen kan doen, bijv. om een gastheer te vinden. Het zijn dieren met een complexe leefwijze en voortplanting. De kleine teken die wij (mensen) zelf een enkele keer hebben zijn bijna steeds nimfen. Mijn kat heeft meestal volwassen teken en dat kunnen er veel zijn, soms meer dan 10 per week. Het volgezogen grote vrouwtje legt in het voorjaar of de zomer circa 2000 eieren in vochtige grond. Dat worden hele volksstammen nieuwe teken. Die eieren worden na ongeveer 4 weken larven en het bijzondere is dat die slechts 6 poten hebben, zoals bij de insecten, terwijl ze dat dus niet zijn. Na een rustpauze wordt de larve nimf en die heeft 8 poten. Figuur 5 toont de onderkant van een nimf. De nimfen zijn erg klein. Je ziet ze nauwelijks want ze meten slechts ruim 1 mm. De larven (1e stadium) zijn nog kleiner. Nimfen kunnen ook mensen bijten, sterker nog, het zijn bij de mens meestal nimfen (2e stadium van de teek) die je aantreft op de huid (fig. 6 en 7). Nadat deze zich een aantal dagen hebben tegoedgedaan aan bloed van de gastheer vallen ze eraf en volgt een nieuwe pauze. Daarin wordt de nimf volwassen teek.

Figuur 7: bloed zuigende nimf in de huid van een mens

Vrouwtjes zijn circa 3 mm groot zijn als ze nog geen bloed hebben gezogen. Na het bloedzuigen kunnen ze opzetten tot ruim 12 mm. Ze paren op de laatste gastheer, laten zich vallen als ze volgezogen zijn met bloed, leggen daarna eitjes en de cyclus start opnieuw. Deze duurt meestal zo’n 3 jaar, namelijk ongeveer 1 jaar per verschijningsvorm inclusief de rustpauzes (z.g. diapauzes). Bij sommige soorten kunnen de pauzes een aantal jaren duren. Zo kunnen ze overleven in extreme omstandigheden en pas weer actief worden als de condities weer geschikt zijn. Om een gastheer te vinden waarop de teken zich kunnen voortplanten kruipen ze op strategische plekken op takken van planten en struiken. Ze zijn ook dikwijls te vinden op de uiteinden van lange grashalmen(fig. 1). Als er een zoogdier langskomt kunnen ze dat door de temperatuurverschillen waarnemen en laten ze zich vallen op het slachtoffer. De gastheren zijn bijvoorbeeld: katten, honden, egels, herten, schapen, vogels, maar ook mensen. Ze worden ook wel waargenomen op reptielen, zoals zandhagedissen. De vrouwtjes zijn in dat beginstadium ongeveer 3 mm lang. Mannetjes zijn op zoek naar vrouwtjes en groeien niet verder uit dan ruim 2 mm lengte (fig. 10). In de vacht van mijn kat zie ik ze dikwijls lopen. Ze zullen wel op geursporen afgaan om vrouwtjes te vinden. Zodra ze een onbevrucht vrouwtje hebben gevonden gaan ze daaronder hangen met de snuit bij de geslachtsopening van het vrouwtje. Hoe oud een mannetje wordt weet ik niet, maar veel meer dan enkele weken zal

Figuur 6: nimf op mensenhuid Figuur 8: parende teken

met bloed van de gastheer om de eitjesproductie te kunnen voltooien. De bevruchting kan plaatsvinden voorafgaand aan of tijdens het bloedzuigen. Bij het mannetje wordt de sperma-aanmaak door bloedopname gestimuleerd, maar ze zuigen relatief weinig bloed. Pas in de laatste minuten van de paring worden de spermacellen in spermaforen verpakt. Die pakketjes brengt het mannetje dan in de geslachtsopening van het vrouwtje over.

Figuur 9: onderkant vrouwelijke schapenteek

het vermoedelijk niet zijn. Figuur 9 toont de onderkant van een vrouwelijke teek. Hier zijn zowel de geslachtsopening als de anus te zien van een vrouwtje (5 mm) dat al enig bloed heeft gezogen en vermoedelijk ook al bevrucht is. De geslachtsopening zit aan de voorkant van het onderlichaam midden tussen het laatste paar poten. De grotere opening aan de achterkant is de anus. Het mannetje gaat bij het gevonden maagdelijke vrouwtje met de snuit wroeten in haar geslachtsopening en ze raakt daardoor in de juiste conditie om de paring te volmaken (fig. 11).

Figuur 10: mannetje schapenteek

Figuur 11: parende teken gezien vanaf de onderkant

Het mannetje brengt spermaforen (spermapakketjes) over in de geslachtsopening van het vrouwtje, waardoor de bevruchting tot stand komt. Als dat klaar is, zal het vrouwtje zich geheel volzuigen

De vrouwtjes wurmen zich door de vacht tot op de huid, doorprikken die en zuigen daarna bloed. Door toegevoegde ‘verdovingsstoffen’ voelt het slachtoffer dat niet direct. Nadien ontstaat er een verdikte plek die ook jeuk geeft. Aan het bloed wordt door de teek een stof toegevoegd die het vloeibaar houdt. Dat is een toxische stof en ook het vrouwtje zelf is giftig tijdens het eierleggen. Na de bloedopname kan de eiproductie beginnen in het lijf van de teek. Zodra de eitjes klaar zijn worden ze gelegd als de condities verder goed zijn en sterft het vrouwtje. De cyclus kan zich dan herhalen. Kijk voor de ziekte van Lyme op internet. Er is uitgebreide informatie te vinden over de symptomen. Die kunnen zeer divers zijn: luchtwegproblemen, hartklachten, flauwvallen, gewrichtsklachten, koorts, dubbel zien, hoofdpijn en nog veel meer. Lees het eens na op de betreffende sites. Na een tekenbeet ontwikkelt zich bij sommigen een rode of blauwachtige vlek om de beet. Dikwijls is het in de vorm van een ring. Als na een tekenbeet een dergelijke vlek niet verschijnt, is dat geen bewijs van het niet hebben opgelopen van een Lyme-besmetting. Dat is alleen met een bloedtest vast te stellen. Raadpleeg dus bij twijfel steeds tijdig een arts. Van belang is ook voorafgaand aan een eventuele besmetting om de teek zo spoedig mogelijk correct te verwijderen. Gebruik daarbij van tevoren geen alcohol. De tekentangetjes in de vorm van klauwtjes die op de Belgische markt verkrijgbaar zijn, voldoen uitstekend. Ze worden verkocht in een setje van 2 maten, waarbij de kleinste bedoeld is voor de nimfen. Bijna alle andere attributen die te koop zijn, meestal in de vorm van een indrukbaar grijpertje, dat zich sluit om de teek bij het verminderen van de druk, zijn waardeloos. Er is gewoon niet mee te werken. Daarbij is ook het risico aanwezig dat een deel van de teek in de huid achterblijft. Als die teek besmet was, zal de besmetting dan gemakkelijk voortduren. Na verwijdering van de teek kan de huid ter plaatse worden ontsmet met 70% alcohol. Tegen de ziekte van Lyme is geen vaccin beschikbaar. Bij behandeling met antibiotica binnen 4 maanden na de beet is meestal volledig herstel mogelijk. Bij latere behandeling is er kans op blijvende klachten. Bij besmetting wordt door artsen dikwijls een penicillinekuur voorgeschreven. Tekst en foto’s © Albert de Wilde

Verslag padden-overzetactie 2012

Tussen Hoogduin en Duinvliet (buitenplaatsen tussen Oostkapelle en Domburg)

Al weer voor de 19e keer zijn we in 2012 op pad voor de pad met de KNNV afdeling Walcheren voor de paddenoverzetactie tussen de buitenplaatsen Hoogduin en Duinvliet. Leden van de Natuurvereniging Walcheren, enkele dorpsbewoners van Oostkapelle en diverse andere vrijwilligers hielpen een handje mee. Eind februari lijken de weersomstandigheden een gunstige wending te nemen. Landelijk worden er omstreeks eind februari trekkende padden gemeld. Reden om ook in Oostkapelle met de paddentrek van start te gaan.

Woensdagmorgen 29 februari verzamelen de werkers zich om het gaas en de emmers in te graven. Zes vrijwilligers: Corrie van der Hart, Ad Karelse, Jo Clarijs, Richard Struijk, Wilma van Rooijen en Henk Remijn zetten de komende weken per toerbeurt de padden over. De eerste 23 padden worden al in de eerst komende dagen overgezet. Daarna wordt het stil. De nachttemperaturen zijn steeds aan de koude kant. In het weekend van 17-18 maart ontstaat de hoofdtrek en komen er tientallen padden uit hun winterverblijfplaatsen. De trek houdt zo aan tot woensdag 28 maart.

Een enkele pad waagt zich daarna nog terug naar het bos van Hoogduin maar de trek is in feite voorbij. Als we de balans aan het eind van de paddenactie opmaken zien we wederom voor 2012 een lichte stijging in de aantallen. Uit Hoogduin zetten we 177 padden over en vanuit Duinvliet worden er 52 overgezet. Totaal 229 padden. De vanginstallatie is tot 11 april blijven staan. Samen met Jo Clarijs, Chris Maljaars, Ad Karelse en Plonus van der Vorst breken we de installatie af en wordt deze weer opgeslagen in de gemeenteloods aan de Loodholseweg in Grijpskerke. Met een score van 229 padden zit de populatie ook dit jaar in de lift. (zie de grafiek). De bijvangsten zijn dit jaar minimaal. Er wordt slechts 1 bruine kikker gemeld. In het weekend van 25 maart is het gaas beschadigd en er is een paddenverkeersbord ontvreemd. Vermoedelijk ligt het bord op de bodem van de vijver.

Henk Remijn

Oproep voor 2013: Mensen die bij de aanstaande paddentrek willen assisteren kunnen zich melden bij Henk Remijn: tel. 0118 581473 of via email: [email protected]

Tabel met de vangstgegevens van 1994 t/m 2012

Wat altijd weer boeit . . . Vogels in de winter: Ook meegedaan met de vogeltellingen? Wij wel. We doen het niet ieder jaar, maar deze keer was het raak. Zaterdag zowel als zondag achter de telmachine. Het was toen ook weer de kunst te ontdekken welke vogel je niet zag. Ga daar maar eens aan staan. Tientallen soorten ontbraken op het appèl. Dat er uitgerekend op zondagmorgen een houtsnip verscheen mag toch wel bijzonder worden genoemd. Niet ieder lid van deze vereniging zal wel eens oog in oog hebben gestaan met deze snip. In november joeg ik nog een enkele watersnip op uit stukken duinriet, waar ze tijdens de trek eigenlijk altijd vertoeven. Ik trek daaruit voorzichtig de conclusie dat het daar in een ver verleden nogal nat is geweest. Want wat heeft een Watersnip nu tussen het duinriet –kenmerkend voor droge gronden– te zoeken? Ook op houtsnippen stoot je soms onverwacht. Je behoeft niet dwars door het terrein te struinen, want ook nu vloog er weer een enkele op uit de bosschages naast het wandelpad. Kenmerkend voor deze snip is altijd het snel weer gaan zitten.

Houtsnip - foto: Adri Joosse

Onze Houtsnip kwam over ons pad aanwandelen, dwars door de sneeuw vanaf de schuur in de richting van de vogelvoederplaats nabij een tweetal vlinderstruiken. De grond was met sneeuw bedekt en niet erg toegankelijk voor de lange stevige snippensnavel. De vogel deed af en toe een poging tot hij de losse grond tot hij de losse grond langs en tussen de ligusterhaag opmerkte. Meteen zag je de snavel als een stevige grondboor de grond ingaan. Een en ander garandeert natuurlijk geen voedsel. Dat beslaat uit kleine organismen, die door de zenuwen in de snavel worden ontdekt. Tot mijn genoegen zag ik de vogel even zijn staart optillen om een flinke klodder mest achter te laten. Het dier had dus een dag tevoren nog voedsel gevonden. Het uitgestrooide voer liet hij ongemoeid. Appelschillen voor de merels, graankorrels voor de zaadeters als de vinken, enz. Al snel keerde hij (of zij) op zijn schreden terug richting schuur. Toen verloren we hem uit het oog. Enkele dagen later –de dooi was al ingevallen– vloog er ineens één achter het huis langs in de richting van de bosschages die ik zorgvuldig heb aangeplant en koester. Dat behoef je voor de snip niet te doen en hij verdween uit het gezicht. Inmiddels is

de sneeuw verdwenen en de bodem behoorlijk zacht. De Houtsnip zal het wel redden.

Boeiend is ook het gedrag van vogels onderling. Ik had in het grind op enige afstand van de serre een stuk sneeuwvrij gemaakt. Daar werden de liefhebbers gevoerd. Merels waren er als de kippen bij; minstens zo gretig. Onze oudste zoon, die in Enschede woont en een echte vogelliefhebber is, voerde geen appelschillen. Die eten ze in de textielstad niet. Nu, bij mij wel! “Het is maar hoe je ze opvoedt” zei mijn moeder altijd en dat blijkt ook in Oostkapelle het geval te zijn. Ze vraten die stukjes schil gretig op en al spoedig kon je weer een appel schillen. Merkwaardigerwijs lieten ze enkele kleine appeltjes, die ons te min waren, rustig in de sneeuw liggen. Op zekere dag verscheen er een Kramsvogel bij het huis. Eigenlijk is dat heel bijzonder, want wie in het najaar door het veld sjouwt weet maar al te goed hoe snel ze luid roepend voor je uit vliegen. Mijn Kramsvogel was aanvankelijk ook nogal schuw, maar al spoedig regeerde de wat forse lijsterachtige de gehele tuin. Uitdagend zat hij op de grond, venijnig rondkijkend en iedere “soortgenoot”, merel of zanglijster attaquerend. Ze hadden geen schijn van kans. Ook roodborstjes die zich lieten zien werden Kramsvogel - foto: Hans Eckhardt agressief bejegend zoals ze zelf gewend zijn te doen. De heggenmus, insecteneter, mocht blijven. Dat gold ook voor de vinken die het uitgestrooide zaad kwamen fourageren. Geen concurrenten, want die hadden voor zijn eten geen belangstelling. Dat hij de merels, die toch vaak heel onverdraagzaam zijn, zo de baas was zag ik met verbazing aan. Opvallend was het geringe aantal kool- en pimpelmezen. Af en toe verscheen er eentje op de vetbol. Het grote blok vet met daarin fijn vogelzaad, restant van het appelflappenbakken, lieten ze voor wat het waard was. Niet veel kennelijk. Een Zanglijster hield zich, zoals gebruikelijk, op afstand. Mist het agressieve maar kan zich desondanks goed handhaven, zij het in kleine aantallen. Eind januari/begin februari kun je ze wel eens horen zingen, maar tot op heden heb ik hem nog niet gehoord. De Koolmees liet zich, na het invallen van de dooi, al gauw horen. De dagen lengen en dat ervaren ze. Trouwens wij ook. Lichttherapie dient zich gratis aan. Voor reigers was het een slechte periode. De dieren heb-

Wat altijd weer boeit (vervolg) ben, net als vele viseters, een zeer snelle stofwisseling. Vis is ook licht verteerbaar, want de lichaamscellen bezitten geen celwand. De snelle stofwisseling is ook bij alle vleeseters het geval. Plantaardig voedsel mag dan heel gezond zijn en te prefereren, althans voor de mens, boven vlees, het maag-darmkanaal moet wel in actie komen. En zo’n reiger heeft dat niet. De grote vogel moet dan ook veel eten. Dat behoeft uiteraard geen vis te zijn: mollen en muizen voldoen ook. Zo stonden er voor de vorstperiode regelmatig enkele reigers op een doodgespoten stukje grasland langs de Noordweg in Oostkapelle. Kort gras en dus elk muis die uit z’n holletje kroop was goed zichtbaar. Een dik sneeuwdek verandert de situatie. Muizen bewegen zich over de bodem en blijven onzichtbaar. Dan wordt het voor deze vogels moeilijk. In mijn jongensjaren leerde je, dat reigers trekvogels waren en in de strenge winter in de oorlogsjaren sneuvelden er veel. Ook na het invallen van de dooi eind januari was er in ieder geval één dood gegaan. In de sloot langs de Noordweg, niet ver van mijn huis, lag er een. De kop is goed voor onze oudste, die dol op vogels is. Op schedels in ieder geval. Deze Reiger zal wellicht afkomstig zijn uit één van de twee grote nesten die vanaf de wandelweg door Overduin duidelijk te zien zijn.

Damherten en de jacht: Voor de vorst periode liep ik begin januari door Overduin en genoot van het miauwen van de buizerds, die acte de présence gaven. Plotseling hoorde ik een afschuwelijk krijsend geluid. Ongetwijfeld werd hier een dier aangevallen. Plotseling schoot een Groene Specht voor me langs, al scheldend. Was die bijna het slachtoffer of was de vogel alleen maar geschrokken? Ik ging het bos in maar kon niets ontdekken. Wel zag ik korte tijd later een bloedspoor dat enkele meters het bos inging. Was het wel bloed? Het leek een beetje op houtsplinters, maar bij nader inzien was het bevroren bloed. De sporen in de dikke sneeuwlaag gaven uitsluitsel. Er was een hert geschoten. Volgens gemaakte afspraken mogen de damherten in december en januari geschoten worden om te voorkomen dat de populatie al te groot wordt. Ik ben daar geen voorstander van want ik ben er van overtuigd dat na verloop van tijd het evenwicht zich zal herstellen. Het probleem zit dan ook niet in de dieren maar in de mens die niet kan wachten tot het zover is. Het zij zo. Er is consensus en daar heb ik aan meegewerkt. Met deze constatering sluit ik af. In de volgende Composiet hopen we elkaar weer te ontmoeten. De natuur blijft boeien.

Richard Struijk

Blauwe Reiger - foto: Hans Eckhardt

Even napraten . . . . . - Vrij wandelen: Afscheid Hilda . Voor diegenen die het afscheid van Hilda niet hebben meegemaakt, in deze rubriek nog een foto hiervan en ook ter herinnering een “actiefoto” van haar .

r

e

Afscheid Hilda - foto: Hans Eckhardt

- Vrij wandelen: 4 februari 2013 Ritthemse bos. Ondanks alle slechte voorspellingen was het die middag plotseling heel zonnig en droog weer. Zelfs leek het op sommige plekken wel voorjaar. We waren met ca. tien deelnemers en we hebben genoten van de k vogels, het prille groen en last but not least: de rode kelkzwam! Ik had die nog nooit gezien (wel gezocht) in dit bos maar nu stond hij wel op drie of vier plaatsen. Ter herinnering nog een paar fotootjes. Toen op het laatst de zon wegging was het ineens een stuk frisser, maar met de koffie en thee van Wim Rauwe waren we weer snel opgewarmd en konden tevreden huiswaarts. Een mooie wandeling. De redactie

Activiteiten Excursieprogramma Plantenwerkgroep

Dinsdag 12 maart 2013 Stinsenplanten en voorjaarsplanten inventarisatie Berkenbosch (O) (Coördinaten 0272-4006). Tijd: 14:00-16:00 uur; Vertrek: Parkeerplaats Randduinweg. Dinsdag 26 maart 2013 Stinzenplanten en voorjaarsplanten inventarisatie Route Burg. van Teylingenpark – wandelpad Hoogduin v.v. (O) (Coördinaten 0243-3991). Tijd: 14:00-16:00 uur; Vertrek: Burg. Van Teylingenpark, Domburg. N.B. Fietsen kunnen in het park geparkeerd worden, auto’s op de openbare parkeerplaats schuin tegenover de ingang van het park. Dinsdag 9 april 2013 Planteninventarisatie-excursie Nieuwe natuur bij de Joosjesweg west van de vluchtheuvel BoudewijnsKerke (B) (Coördinaten 0236-3940). Tijd: 14:00-16:00 uur; Vertrek: parkeerplaats bij genoemde vluchtheuvel (oost v. doorgaande weg). Dinsdag 23 april 2013

Planteninventarisatie-excursie Zeewering noordwest van Joosjesweg (B) (Coördinaten 0204-3939). Tijd: 14:00-16:00 uur; Vertrek: Parkeerplaats eind Joosjesweg. Dinsdag 7 mei 2013 Planteninventarisatie-excursie duinpad noord van Domburgse golfbaan (B) (Coördinaten 0222-3980) Tijd: 14:00-16:00 uur; Vertrek: Parkeerplaats westelijk van de golfbaan (we lopen richting Hoge Hil). Dinsdag 21 mei 2013 Planteninventarisatie-excursie naar duinpad noord van Hoogduin (B) (Coördinaten 0253-3998) Tijd: 14:00-16:00 uur; Vertrek: slagboom bij oostelijk beginpunt van het pad. N.B. Men komt het beste per fiets, het dichtste bij is de betaalde parking van Westhove. Dinsdag 4 juni 2013 Planteninventarisatie-excursie de Veerse dam (vanaf kruispunt met verkeerslichten richting oost.) (B) (Coördinaten 0331-4012) Tijd: 14:00–16:00 uur; Vertrek: bij genoemd kruispunt, noordoostkant. N.B. Parkeren moet betaald worden; dus het beste kom je per fiets. Toelichting plantenwerkgroep Openbare excursies (O) kunnen door ieder KNNV-lid worden meegemaakt. Aanmelding is niet nodig, tenzij uitdrukkelijk bij de betreffende excursie vermeld. Besloten excursies (B) kunnen alleen door niet-werkgroepsleden worden bijgewoond na toestemming van de coördinator van de werkgroep. Het programma is onder voorbehoud dat de benodigde vergunningen c.q. toestemmingen worden verkregen. Bij slecht weer kan de excursie naar een andere dinsdag, b.v. 1 week later, worden verplaatst. Niet-werkgroepsleden worden hierover niet ingelicht, men dient dus voor 13:00 uur de coördinator te bellen of de excursie doorgaat. Coördinaten van de vertrekplaats zijn toegevoegd om eventuele misverstanden omtrent dit vertrekpunt zoveel mogelijk te voorkomen. Coördinator Jo Clarijs; Tel: 0118 581799; Mobiel: 06 10661974; Mail: [email protected]

Excursieprogramma Vrij Wandelen

Maandag 5 maart Nollebos en Westduin; hoe ziet het er daar nu uit na de dijkverzwaring? Verzamelen parkeerplaats nabij de sauna in het Nollebos a/d Zwanenburgseweg te Vlissingen. Tijd: 14.00 uur; Contactpersoon: Ria Verhagen Maandag 8 april Vrij wandelen Park Welgelegen Serooskerke en gedeeltelijk Ommetje. We starten bij de Parkingang met de grote pilaren aan de Oostkapelseweg 2a. Bij de ingang is het vrij parkeren langs de weg. Stinsenplanten bekijken, eenden, groene specht  in het Park en via een oude boomgaard richting Molenweg terug naar het startpunt.

Aktiviteiten (vervolg)

Start: 14.00 uur; Contact persoon: Joanna de Buck 06 48831509. Maandag 6 mei Vrij wandelen Cleene Hoogte Middelburg. We starten bij het eind van de Cleene Hooge weg bij de oude wilg. Bij het startpunt is het mogelijk auto’s te parkeren maar liever fietsen. We gaan een aantal keren met een trekvlot overvaren en vogels kijken, eenden, zwanen en ganzen. Erg leuk om kinderen en kleinkinderen mee te nemen bij deze wandeling.  Start: 14.00 uur; Contactpersoon: Joanna de Buck 06 48831509 Maandag 3juni Vrij wandelen Park Welgelegen Serooskerke en gedeeltelijk Ommetje. We starten bij de Parkingang met de grote pilaren aan de Oostkapelseweg 2a. Bij de ingang is het vrij parkeren langs de weg.  Stinsenplanten bekijken, eenden, groene specht  in het Park en via een oude boomgaard richting Molenweg terug naar het startpunt. Start: 14.00 uur; Contactpersoon: Joanna de Buck 0648831509

Toelichting Vrij Wandelen De wandelingen zijn voor leden van KNNV en IVN. Er is geen gids. Iedereen praat met elkaar over datgene wat men de moeite waard vindt. Voor de wandelingen geldt: duur ongeveer 2 uur en verrekijker meenemen. Bij voortdurende regen of gladheid gaat de wandeling niet door. Contactpersonen voor vragen bij slechte weersomstandigheden, over startplaats of meerijden: Ria Verhagen: 0118 478307 en Joanna de Buck 06 48831509.

Excursieprogramma van de Zeeuwse paddenstoelenwerkgroep

Zaterdag 23 maart 2013: Hoogduin Hoogduin is een landgoed in de Manteling op Walcheren. Het ligt tussen Westhove en Domburg. Hopelijk is het weer dusdanig dat de eerste voorjaarspaddenstoelen zich laten zien. We hopen op de eerste morieljes. De excursie begint om 13.30 uur op de parkeerplaats bij Kasteel Westhove. De parkeerplaats ligt langs de N287 (Domburgseweg). We vertrekken vanaf de achterzijde van station Goes om 12.45 uur. Zaterdag 20 april 2013: De Schelphoek De Schelphoek op Schouwen Duiveland bij het dorp Serooskerke is als natuurgebied ontstaan na de Ramp van 1953. Het gebied bestaat uit een plas die ontstaan is door een dijkdoorbraak en een aangeplant loofbos rond deze plas. Ook hier hopen we veel voorjaarspaddenstoelen zoals de voorjaarspronkridder te vinden. De excursie begint om 13.30 uur op de parkeerplaats aan de Stolpweg die het dichtst bij de dijk ligt. We vertrekken vanaf de achterzijde van station Goes om 12.45 uur. Zaterdag 25 mei: Duinen bij Dishoek/Valkenisse In de duinen bij Valkenisse ligt een voormalig waterwingebied. Nu is het gebied een natuurgebied be-

staande uit open terrein en duinen met struweel. De excursie begint om 13.30 uur op de parkeerplaats aan het einde van de Strandweg bij Dishoek. We vertrekken vanaf de achterzijde van station Goes om 12.45 uur. Toelichting: Door weersomstandigheden en droogte kunnen de excursies soms niet doorgaan. Aangeraden wordt bij deelname van tevoren contact op te nemen met Henk Remijn te Oostkapelle : Tel. 0118 581473.

Excursieprogramma Afdeling

Vogelexcursies naar het Zandvoort op de volgende zaterdagen: 9 maart; 13 april; 11 mei en 8 juni. Tijd: 10 tot 12 uur. Vertrek: Kruising Zandvoortweg met Schotelweg. Begeleiding: Henk Mandemaker Zaterdag 16 maart: Bomen in het Kleverskerkse bos. Tijd: 14 tot 16 uur. Verzamelem Van Cittersweg 6, bij de slagboom (houten hek). Begeleiding Ria Verhagen. Donderdagavond 18 april: Tuinenexcursie Middelburg. Tijd: 19 uur. Verzamelen bij de Aldi op het Europaplein in Middelburg. De excursie gaat langs diverse tuinen (niet in de tuinen) waarbij het algemene beeld aan bod komt welke invloed heeft de tuin op de gehele omgeving, welke zijn natuurvriendelijk en welke juist niet. Ook toegankelijk voor niet leden. Begeleiding Peter Sneltjes. Zaterdag 27 april 2013: Strandexcursie naar Ritthem Tijd: 10:00 uur. Duur: ca. 2,5 uur. Excursieleiding: Jo Clarijs. Vertrekplaats: Parkeerplaats aan het eind van de Zeedijkweg. Route beschrijving: van de Ritthemsestraat de afslag nemen naar het dorp, de Rammekensweg volgen, rechtdoor, de Zuidwateringstraat volgen, via de dijkdoorgang links aanhouden over de Zeedijkweg. Aan het eind ligt de parkeerplaats. Meenemen: Waterdichte laarzen, liefst ook oude werkhandschoenen, leeg jampotje, plastic zak en natuurlijk bij winderig weer een windjack of i.d.

In juli: Excursie Natuur bij huis.

Sinds enkele jaren organiseer ik een excursie voor leden over ons terrein; 0,5 ha groot. Vragen die aan de orde komen bv. “Hoe is het tot stand gekomen; wat is er aangeplant; waar wordt op gelet; wat is er te zien”. Gezien de belangstelling willen we dit ook dit jaar doen, ook omdat de landelijke KNNV het thema Natuur bij huis voert. Ons terrein is heel gevarieerd: sloot, houtwal, zeven bomenbosjes, grote natuurlijke vijver en wat dies meer zij. Na afloop is er –’s middags– koffie en/of thee. Er is volop ruimte om te parkeren. Graag ontvangen we jullie op woensdag 3 juli ’s morgens om half tien en ’s middags om 14 uur. Aanmelden vooraf is niet nodig.

Richard Struik

Jaarverslagen & Financiën Algemeen

Bestuur Onze afdeling telde op 31 december 2012, 131 leden, 8 huisgenootleden en 4 ereleden. Totaal 143 leden en 9 donateurs. Er waren in 2012 11 opzeggingen en 9 nieuwe leden. De huidige samenstelling van het bestuur is als volgt: Aanvang Aftredend Ria Verhagen 2004 2014 Peter Sneltjes 2008 2013 Michiel Kruit 2008 2013 Adri de Munck 2011 2015 Gerard Brand 2011 2015 Hans Eckhardt 2012 2016 In 2012 heeft het bestuur 6 keer vergaderd. Christien Labruijere is notuliste.

1. De nieuwjaarsbijeenkomst vond plaats op zaterdag 14 januari en werd bezocht door 27 leden. 2. De Composiet: Jos de Jong en Gerard Brand verzorgden de Composiet. De eerste Composiet van 2012 verscheen op A5 formaat in kleur, de volgende drie Composieten zijn in kleur op A4 verschenen. Diverse leden verzorgden de verspreiding. De druk was in handen van Editoo Arnhem. De nieuwe vorm van de Composiet kreeg veel waardering. 3. Zeekraal: Dit jaar 14 keer verschenen. Deze digitale nieuwsbrief werd door Gerard Brand samengesteld en verstuurd naar de leden die hun mailadressen hadden doorgegeven. De Zeekraal verscheen voorafgaand aan een activiteit. 4. Public relations: De PR richting de diverse media werd o.a. verzorgd door Henk Remijn (padden-overzetactie). De informatiefolder over onze vereniging werd bij activiteiten aan belangstellenden uitgedeeld, onder andere in de stand die wij verzorgden op 9 april op de Doe en Kijkdag van Staatsbosbeheer. De PR taak zal de komende jaren worden uitgebouwd. In het verslagjaar zijn hiervoor de voorbereidingen gestart. Leden zijn uitgenodigd om deel te nemen aan een PR commissie, terwijl de website en voorlichting meer gestroomlijnd zijn. De versterking van de PR komt ook tot uiting in de nieuwe opzet van dit jaarverslag, waarin voorheen “losse” jaarverslagen van deelactiviteiten zijn geïntegreerd. 5. Website: De website van onze afdeling is met veel zorg samengesteld en onderhouden door Hannie Joziasse. Het adres is www.knnv.nl/walcheren. 6. De leesmap: werd samengesteld door Marijke Wesseling en Ria Verhagen en circuleerde langs zo`n 12 adressen. 7. Natuurbescherming: In het verslagjaar werd door de natuurbeschermingscoördinator onder andere aandacht besteed aan de volgende dossiers: Het behoud van de Lepelaarskolonie in het Sloegebied, de door ons ongewenste korting die de provincie wilde doorvoeren op de subsidie aan de Zeeuwse Milieufederatie, het landelijke signaleringsproject exoten, de k plannen van de gemeente Veere die zouden leiden tot

een aantasting van het park Welgelegen in Serooskerke en de nog onveranderde aantasting van het Rammekensschor. Op verzoek van de natuurbeschermingscoördinator heeft Jo Clarijs op basis van zijn expertise veel aandacht besteed aan het Groenbeleidsplan van de gemeente Veere. Het is de verwachting dat veel van de aanbevelingen van Jo Clarijs door de gemeente zullen worden overgenomen. Door Richard Struijk werd in de Composiet met een artikelenreeks onder de titel “Help, ze verpesten ons land....” uitgebreid stilgestaan bij de verloedering van ons (Zee)land. Hanneke Westhoek vertegenwoordigde onze vereniging in de planologiewerkgroep, waarin ook de Zeeuwse Milieufederatie, de Vogelwerkgroep Walcheren, de KNNV de Bevelanden, de Stichting Landschapsbeheer Zeeland en de Stichting Duinbehoud participeren. Een succesvolle natuurbeschermingsactiviteit vormde de padden-overzetactie die voor de 19e keer op rij door Henk Remijn is georganiseerd tussen de buitenplaatsen Duinvliet en Hoogduin. In het verslagjaar zijn er in totaal 229 padden overgezet. Het resultaat is iets hoger dan dat van 2011. In een apart artikel in deze Composiet wordt hier extra aandacht aan besteed. Peter Sneltjes secretaris

Jaarverslag Plantenwerkgroep Walcheren over 2012 1. Excursies en inventarisaties - Onze werkgroep heeft in 2012 in totaal 20 excursies gehouden, te weten: 16 plantenexcursies, 1 excursie over planten gecombineerd met korstmossen, 2 paddenstoelexcursies en 1 onvervalste korstmosexcursie. We hadden dit jaar 19 leden, die zorgden dat we een gemiddelde excursie-opkomst hadden van 8 leden. Gedurende 6 excursies hadden we 8 gast-deelnemers. Op alle plantenexcursies hebben we geïnventariseerd, want een korte periode met hevige koude in februari zorgde er voor dat we erg weinig aan “stinzenplanten” hebben gezien. Buiten de planten-inventarisatie om is er ook wat aan het inventariseren van mossen, korstmossen en paddenstoelen gedaan, maar door omstandigheden niet al te veel. - De gegevens voor FLORON zijn digitaal doorgestuurd naar FLORON. - Rest nog te vermelden dat het plan om speciale aandacht aan een gebied te schenken, waarvoor we de kuststreek van Vlissingen tot Westkapelle hadden uitgezocht, heel goed geslaagd is. Vooral de toch al weer vrij grote diversiteit aan plantensoorten langs de pas gerenoveerde kust van de Nolle tot aan Westduin was frappant. Door het slechte weer vanaf half november tot het eind van het jaar is er niets meer gekomen van het houden van mossen- en korstmossenexcursies in de rest van het jaar.

2. Verwerking (overige) gegevens - Ondergetekende is begonnen het “ archief van Roelof Bijl” te onderzoeken. Zo op het eerste gezicht heeft slechts een klein deel met de KNNV te maken en gegevens zitten verspreid per gebied. Eigenlijk zijn alleen de excursie-ge-

Jaarverslagen & Financiën gevens die Roelof in Excel heeft gezet en sommige onderzoeken van Roelof zelf van belang voor de werkgroep. Mijn bedoeling is e.e.a een Access–database te zetten, samen met de gegevens die ik zelf verzameld heb en eventueel gegevens uit de oude streeplijsten. Dat is echter werk van jaren. Verder heeft het bewaren weinig nut voor de werkgroep, we houden ons alleen bezig met planten, mossen, korstmossen en sporadisch met paddenstoelen. Alle over-

bodige zaken uit dit archief zal ik bij gelegenheid aan de afdeling aanbieden, want de papiermassa wil ik kwijt. - Verder wil ik in de loop van 2013 de reeds gedigitaliseerde gegevens die onze werkgroep aangaan in Excel- en Wordformat op Cd-Rom of DVD zetten in duplo, 1 exemplaar voor de werkgroep en 1 exemplaar voor de afdeling. Dit om te voorkomen dat gegevens zoekraken.

Jo Clarijs Coördinator plantenwerkgroep

Financieel

1. Exploitatierekening 2012 en begroting 2013 Baten Contributies Leden Contributies Huisgenoten Contributies Donateurs Giften Advertentie inkomsten Excursies Haringvreter Rente Totale baten Lasten Afdracht landelijke KNNV Kosten Composiet Activiteiten & Lezingen Contributies & donaties 3den Bestuurs- en administratiekosten Plantenwerkgroep Niet ontvangen contributie 2011 Totale lasten Voor/Nadelig saldo

Exploitatierekening 2012 3.245,80 100,00 85,00 178,00 300,00 0,00 208,11 4.116,91

Begroting 2012 3.300,00 150,00 25,00 120,00 390,00 50,00 150,00 4.185,00

Begroting 2013 3.630,00 125,00 125,00 100,00 320,00 0,00 150,00 4.450,00

2.647,00 1.148,21 86,11 34,25 363,88 0,00 75,00 4.354,45 -237,54

2.500,00 1.085,00 200,00 100,00 300,00

2.800,00 1.100,00 200,00 150,00 200,00

4.185,00 0,00

4.450,00 0,00

2. Balans per 31 december 2012 Activa Liquide middelen: Postrekening + Kapitaalrekening Spaarrekening

Passiva Vermogen 31-12-2011 Nadelig saldo 2012 Vermogen 31-12-2012 Contributie 2013 Nog te betalen over 2012

3.142,66 2.621,27 +»

5.199,97 -237,54 +»

5.763,93 5.763,93

4.962,43 801,50 0,00 5.763,93 Penningmeester Michiel Kruit

Het Voorjaar

Roept

Bijna . . . .