Natuuronderzoek in 7 gebieden in het buitengebied van de gemeente Hengelo

Gemeente Hengelo Natuuronderzoek in 7 gebieden in het buitengebied van de gemeente Hengelo

Postbus 68 5260 AB Vught Taalstraat 36 Vught www.bro.nl

telefoon 073 658 90 40 fax 073 656 16 65 e-mail: [email protected]

Documentatiepagina

Opdrachtgever(s):

Gemeente Hengelo

Titel rapport:

Natuuronderzoek in 7 gebieden in het buitengebied van de gemeente Hengelo

Rapporttype:

definitief

Rapportnummer:

145X00084.014449_1

Datum:

25 januari 2006

Contactpersoon

P. Bergakker

opdrachtgever(s): Projectteam:

René Verburg (BRO) Frank Mertens (Adviesbureau Mertens)

Trefwoorden: Beknopte inhoud:

Flora- en faunawet, natuuronderzoek, effectbeschrijving, ontheffing In 7 ontwikkelingsgebieden in het buitengebied van de gemeente Hengelo is gedurende een deel van 2004 en in 2005 uitvoering veldonderzoek uitgevoerd naar de aanwezige natuurwaarden. In dit onderzoek is een toetsing aan de Floraen Faunawet uitgevoerd in relatie tot de diverse stedenbouwkundige uitwerkingen in de deelgebieden. In alle deelgebieden werden wettelijk beschermde soorten aangetroffen, waarvoor bij een deel van deze soorten ontheffingsaanvragen noodzakelijk zijn. Aanvullende compensatiemaatregelen zijn noodzakelijk om de beschermde natuurwaarden veilig te stellen.

Inhoudsopgave

pagina

1. INLEIDING 1.1 Aanleiding van het onderzoek 1.2 Doel en vraagstellingen van het onderzoek 1.3 Ruimtelijke plannen en natuurwetgeving 1.4 Leeswijzer

5 5 5 5 7

2. DE ONDERZOEKSGEBIEDEN 2.1 Dalmeden 2.2 Broek - Oost 2.3 Kristenbos 2.4 Weusthag 2.5 Oosterveld 2.6 Westermaat (Veld-Expo) 2.7 Gezondheidspark

9 9 10 10 11 11 12 12

3. ONDERZOEK 3.1 Organisatie 3.2 Flora en vegetatie 3.3 Grondgebonden zoogdieren 3.4 Vleermuizen 3.5 Wintervogels 3.6 Broedvogels 3.7 Amfibieën 3.8 Vissen 3.9 Reptielen 3.10 Vlinders 3.11 Libellen 3.12 Bijzonderheden

15 15 15 16 17 18 18 18 19 19 19 20 20

4. DALMEDEN 4.1 Flora en vegetatie 4.2 Grondgebonden zoogdieren 4.3 Vleermuizen 4.4 Wintervogels 4.5 Broedvogels 4.6 Amfibieën 4.7 Vissen 4.8 Reptielen 4.9 Ongewervelden 4.10 Conclusie

21 21 23 25 26 26 28 29 29 29 30

Inhoudsopgave

1

Inhoudsopgave (vervolg)

pagina

5. BROEK-OOST 5.1 Flora en vegetatie 5.2 Grondgebonden zoogdieren 5.3 Vleermuizen 5.4 Broedvogels 5.5 Amfibieën 5.6 Vissen 5.7 Reptielen 5.8 Ongewervelden 5.9 Conclusie

31 31 32 33 35 35 36 36 37 37

6. KRISTENBOS 6.1 Flora en vegetatie 6.2 Grondgebonden zoogdieren 6.3 Vleermuizen 6.4 Broedvogels 6.5 Amfibieën 6.6 Vissen 6.7 Reptielen 6.8 Ongewervelden 6.9 Conclusie

39 39 40 43 43 45 45 46 46 47

7. WEUSTHAG 7.1 Flora en vegetatie 7.2 Grondgebonden zoogdieren 7.3 Vleermuizen 7.4 Wintervogels 7.5 Broedvogels 7.6 Amfibieën 7.7 Vissen 7.8 Reptielen 7.9 Ongewervelden 7.10 Conclusie

49 49 53 56 57 63 63 64 64 64 66

2

Inhoudsopgave


pagina

8. OOSTERVELD 8.1 Flora en vegetatie 8.2 Grondgebonden zoogdieren 8.3 Vleermuizen 8.4 Broedvogels 8.5 Amfibieën 8.6 Vissen 8.7 Reptielen 8.8 Ongewervelden 8.9 Conclusie

67 67 69 70 70 70 71 71 71 72

9. WESTERMAAT 9.1 Flora en vegetatie 9.2 Grondgebonden zoogdieren 9.3 Vleermuizen 9.4 Wintervogels 9.5 Broedvogels 9.6 Amfibieën 9.7 Vissen 9.8 Reptielen 9.9 Ongewervelden 9.10 Conclusie

73 73 77 77 78 78 78 79 79 79 79

10. GEZONDHEIDSPARK 10.1 Flora en vegetatie 10.2 Grondgebonden zoogdieren 10.3 Vleermuizen 10.4 Broedvogels 10.5 Amfibieën 10.6 Vissen 10.7 Reptielen 10.8 Ongewervelden 10.9 Conclusie

81 81 84 84 85 86 86 86 86 87

11. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 11.1 Effecten op natuurwaarden 11.2 Natuurwaarden en ruimtelijke planologie

Inhoudsopgave

89 89 94

3


LITERATUUR

pagina

97

BIJLAGEN 1. Overzicht projectteam 2. Bezoekoverzicht 3. Te inventariseren broedvogels 4. Rapportage FLORON 5. Streeplijst planten 6. Rapportage SOVON 7. Overzicht aangetroffen plantensoorten Weusthag 8. Overzicht wintervogels Weusthag 9. Bodemkaart 10. Historische kaart 11. Lijst met ecotopen

4

Inhoudsopgave

1.

INLEIDING

1.1 Aanleiding van het onderzoek De gemeente Hengelo heeft het voornemen om in de komende jaren in een zevental gebieden aan de randen van de stad Hengelo ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk te maken. De ontwikkelingen variëren van woningbouw, de bouw van een gezondheidspark tot de aanleg van bedrijventerreinen. De gebieden zijn momenteel (deels) in gebruik voor agrarische doeleinden. In het kader van de Flora- en faunawet is het van belang de gevolgen van ruimtelijke ingrepen vooraf te toetsen aan deze wet. Voorafgaand aan de plannen moet duidelijk zijn of en zo ja in hoeverre de voorgenomen ruimtelijke ontwikkelingen schadelijke gevolgen zullen hebben voor beschermde soorten planten en dieren. Die duidelijkheid is vereist in verband met het verkrijgen van een eventueel noodzakelijke ontheffing ex art. 75 lid 4 en lid 5 van deze wet. Als geen ontheffing verkregen kan worden, zullen de voorgenomen ontwikkeling geen doorgang kunnen vinden. Omdat voor alle zeven deelgebieden een vergelijkbaar natuuronderzoek moet worden uitgevoerd, is besloten deze onderzoeken te combineren. De resultaten van dit onderzoek zijn in voorliggend rapport verwerkt.

1.2 Doel en vraagstellingen van het onderzoek Het doel van het natuuronderzoek is het vaststellen van het voorkomen van beschermde natuurwaarden in de verschillende deelgebieden. Hieruit kunnen de volgende deelvragen worden afgeleid: • welke beschermde natuurwaarden komen voor in een studiegebied? • wat is de verspreiding en de mate van voorkomen van de beschermde natuurwaarden? • wat zijn de te verwachten effecten op deze natuurwaarden in relatie tot de voorgenomen ruimtelijke ontwikkeling?

1.3 Ruimtelijke plannen en natuurwetgeving 1.3.1 Beleid De bescherming van de natuur is in Europees verband vastgelegd in de Vogelrichtlijn (VR) en de Habitatrichtlijn (HR). Beide richtlijnen dragen zorg voor zowel gebiedsbescherming als soortenbescherming. Nederland heeft de richtlijnen geïmplementeerd

Hoofdstuk 1

5

in respectievelijk de Natuurbeschermingswet van 1968, 1998 en 2005 (de gebiedsbescherming) en de Flora- en faunawet (de soortenbescherming). De gebiedsbescherming heeft betrekking op de Vogelrichtlijngebieden die Nederland heeft vastgesteld, de Habitatrichtlijngebieden die Nederland bij de Europese Commissie heeft aangemeld, de beschermde natuurmonumenten en de staatsnatuurmonumenten. Ruimtelijke ingrepen die in deze gebieden plaatsvinden dan wel in de nabijheid van beschermde natuurgebieden, moeten worden getoetst op hun effecten op deze gebieden. De soortenbescherming heeft betrekking op alle in Nederland in het wild voorkomende zoogdieren, (trek) vogels, reptielen en amfibieën, op een aantal vissen, libellen en vlinders, op enkele bijzondere en min of meer zeldzame ongewervelde diersoorten (uit de groepen kevers, mieren, schelp- en schaaldieren) en op een honderdtal vaatplanten. Welke soorten planten en dieren wettelijke bescherming genieten, is vastgelegd in een aantal bij de Flora- en faunawet behorende besluiten en regelingen. 1.3.2 Beschermingsniveaus in de Flora- en faunawet Sinds 22 februari jl. is een nieuwe AMvB in werking getreden die voorziet in een wijziging van het ‘Besluit beschermde dieren plantensoorten’. Deze AMvB betekent dat het ontheffingsregime is aangepast. Met de inwerkingtreding van dit besluit is sprake van een drietal categorieën beschermingsniveaus: • niveau 1: een algemene vrijstelling van in Nederland algemeen voorkomende soorten. Voor deze soorten is geen ontheffing van de artikelen 8 tot en met 12 van de Flora- en faunawet meer nodig; • niveau 2: een algemene vrijstelling met gedragscode voor een aantal beschermde soorten genoemd in tabel 2 van het Besluit vrijstelling beschermde dieren plantensoorten, zoals b.v. Eekhoorn, Steenmarter en alle in het wild voorkomende vogelsoorten. In een op te stellen gedragscode1 moet worden aangegeven hoe bij nieuwe plannen en projecten omgegaan dient te worden met beschermde soorten. Onder deze voorwaarden, vooraf goedgekeurd door de minister van LNV, kan gebruik worden gemaakt van deze vrijstelling; • niveau 3: streng beschermde soorten. Dit zijn de soorten genoemd in bijlage 1 van het Besluit vrijstelling beschermde dieren plantensoorten en alle soorten die zijn opgenomen in bijlage IV van de Habitatrichtlijn. Voor deze soorten kan geen algemene vrijstelling worden gegeven en is voor ruimtelijke ontwikkelingen en inrichting een ontheffingsaanvraag noodzakelijk. Een ontheffingsaanvraag voor deze soorten wordt getoetst aan drie criteria: 1) er is sprake van dwingende redenen van openbaar belang, 2) er zijn geen alternatieven voorhanden en 3) de ruimtelijke ingreep doet geen afbreuk aan de gunstige staat

1

De gedragscode moet door de sector of ondernemer zelf opgesteld worden.

6

Hoofdstuk 1

van instandhouding van de soort. Voor een ontheffingsaanvraag moet aan alle drie de criteria worden voldaan. 1.3.3 Rode lijsten In het kader van een mogelijke ontheffingsaanvraag dient bij de vaststelling van de “gunstige staat van instandhouding” van een soort gelet te worden op de landelijke en regionale verspreidingsgegevens van een betreffende soort. Het op 5 november 2004 gepubliceerde Besluit Rode lijsten flora en fauna is hiervoor een geschikt instrument. Rode lijsten hebben echter geen juridische status. Rode lijsten geven een overzicht van soorten die uit een bepaald gebied zijn verdwenen en soorten die in een gebied sterk zijn achteruitgegaan of zeldzaam zijn. De Conventie van Bern vereist dat landen Rode lijsten uitbrengen. Op de Rode lijsten staan alleen soorten die zich in Nederland voortplanten, dus geen trekvissen (zoals zalm en paling) en overwinterende vogels. Er worden steeds acht categorieën onderscheiden: 1. uitgestorven op wereldschaal; 2. in het wild uitgestorven op wereldschaal; 3. verdwenen uit Nederland; 4. in het wild verdwenen uit Nederland; 5. ernstig bedreigd; 6. bedreigd; 7. kwetsbaar; 8. gevoelig. De mate van zeldzaamheid van een beschermde soort zal dus bepalen of een ruimtelijke ontwikkeling de “gunstige staat” van een soort zal beïnvloeden Indien dit het geval is, dan dienen compenserende en mitigerende maatregelen genomen te worden voordat de ruimtelijke ontwikkelingen in gang worden gezet. Bij het toetsen van de effecten van ruimtelijke ontwikkelingen op beschermde soorten uit de beschermingsniveaus 2 en 3, zal derhalve mede de status op de Rode lijst van die soort meegenomen worden.

1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 van onderhavig rapport wordt per deelgebied de historische en huidige landschappelijk situatie beschreven. In hoofdstuk 3 wordt de organisatie van het onderzoek en de gehanteerde methodieken voor de diverse soortgroepen besproken. In de hoofdstukken 4 tot en met 10 worden per onderzoeksgebied in een vast stramien per soortgroep de onderzoeksresultaten besproken. Elk hoofdstuk (onderzoeksgebied) wordt afgesloten met een korte conclusie. In hoofdstuk 11 worden de belangrijkste conclusies per onderzoeksgebied op een rijtje gezet. Daarnaast

Hoofdstuk 1

7

wordt advies gegeven over nadere vervolgstappen en de onderzoeksresultaten geplaatst in het licht van de ruimtelijke planologie.

Dalmeden

Kristenbos

Broek-Oost

Weusthag Oosterveld Westermaat

Gezondheidspark

Figuur 1.1. Ligging van de onderzoeksgebieden in de gemeente Hengelo en de ligging van beschermde natuurgebieden (Provinciale ecologische hoofdstructuur (Pehs), Ecologische verbindingszones (EVZ) en Habitatrichtlijngebied (HR-richtlijn) “Lonnekermeer”)

8

Hoofdstuk 1

2.

DE ONDERZOEKSGEBIEDEN

In figuur 1.1 is de ligging van de zeven onderzoeksgebieden rondom Hengelo weergegeven. De plangebieden Gezondsheidspark en Oosterveld grenzen nagenoeg aan de provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS). Het Oosterveld grenst daarnaast aan het Habitatrichtlijngebied Lonnekermeer. Langs de noordoost zijde van Dalmeden ligt een ecologische verbindingszone. In figuur 1.1 is derhalve ook de ligging van de PEHS en de ligging van de ecologische verbindingszones weergegeven.

2.1 Dalmeden Het plangebied beslaat circa 78 (77,9) Ha en ligt aan de noordkant van de stedelijke bebouwing van Hengelo. Dalmeden ligt in het stroomgebied van de Schalbeek en de Slangenbeek. Het plangebied wordt aan de zuidzijde begrensd door de Bornsedijk, de noordzijde wordt begrensd door de Dalmedenweg, de westzijde door de Slangenbeek en de oostzijde is de gemeentegrens van Hengelo. Dalmeden is een relatief jong heide-ontginningsgebied. Voor 1850 bestond het gebied voornamelijk uit heide met vennen op zandgronden. Het gebied was moeilijk geschikt te maken voor landbouwdoeleinden door de aanwezigheid van arme zandgronden. Een deel van het plangebied bestond uit kleine kavels voor landbouwdoeleinden omzoomd door houtwallen. Het grootste deel van de bodemopbouw bestaat uit podzolgronden (Veldpodzolgronden), beekdalgronden en Eerdgronden (Leek/Woud eerdgronden). In de meest noordoostelijke kant van het plangebied bestaat de bodem uit venige beekdalgronden. Podzolgronden zijn kalkloze arme zandgronden. De Leek/Woud eerdgronden komen lokaal voor in het stroomgebied van de Saasveldbeek, de Deurningerbeek, De Azelerbeek, de Woolderbinnenbeek en de Bornse beek. Deze gronden worden getypeerd door roestige kalkloze zavel- en kleigronden. De huidige inrichting van Dalmeden bestaat uit een relatief open landschap met weilanden en akkerbouw (voornamelijk maïs). Langs de verschillende wegen (Bornse Dijk, Dalmedenweg) staan bomenrijen van Zomereik. In het gebied zijn diverse houtopstanden aanwezig. In Dalmeden is woningbouw voorzien.

Hoofdstuk 2

9

2.2 Broek - Oost Het plangebied Broek-Oost is ongeveer 16 (15,7) Ha groot en ligt, aansluitend, ten zuidwesten van Dalmeden. De noordwest-zijde wordt begrensd door de gemeentegrens van Hengelo, de Meester Molendijkweg, de Hogeveldsweg en de Reimersdennenweg. De zuidoostzijde door de N738 (Deuringerstraat) en de M. Molendijkweg. Broek-Oost is een jong heide-ontginningslandschap en wordt gekarakteriseerd door kleinschalige landbouw met tuinbouw. De bodemopbouw bestaat voornamelijk uit Podzolgronden (Laarpodzolgronden) en Eerdgronden (Leek/Woud-eerdgronden). Het plangebied grenst aan de nieuwbouwwijk Broek-Zuid. Gedurende het natuuronderzoek werd het stratenplan aan de zuidzijde van het plangebied aangepast en werd de Beneluxlaan (de nieuwe ringweg) doorgetrokken. Deze nieuwe weg loopt grofweg tussen de Bornsedijk – Reimersdennenweg, de Kristenbosweg en de Meester Molendijkweg. Broek-Oost heeft een gevarieerd landschap met weilanden en maïsakkers. Opvallend zijn de wat hoger gelegen percelen in de hoek Hogeveldsweg en Busscherweg. In het gebied zijn een aantal houtopstanden en houtwallen aanwezig. Het merendeel bestaat uit Zomereik. In Broek-Oost is woningbouw voorzien.

2.3 Kristenbos Kristenbos beslaat ca 58 (58,4) Ha en ligt ten westen van de wijk Vossenbelt. De noordgrens beslaat de Deurningerweg, de Bornsedijk en een stuk van de Veergoorsdijk. Het deelgebied tussen de Bornsedijk en Kristenbosweg behoord ook tot het plangebied. De westen zuidgrens wordt bepaald door de Mekkelhorstweg en de oostgrens een deel van de Beneluxlaan (grenzend aan Vossenbelt). Het gebied ligt op een overgangszone van jong heide-ontginningslandschap en een landschap van Kampontginningen met plaatselijke essen. De plaatselijke bodemopbouw bestaat uit Podzolgronden (Laarpodzol- en Veldpodzolgronden) en Beekeerdgronden. Beekeerdgronden zijn kalkloze zandgronden met roest. Kristenbos is een kleinschalig agrarisch gebied met bosjes, houtwallen, weiden, akker- en tuinbouw. Een deel van het gebied wordt ingenomen door een tuincentrum. Het gebied rond de Hesselerweg is relatief kleinschalig met kleine percelen en boerderijen met erven. In dit deel van het plangebied zijn houtopstanden en houtwallen aanwezig. Het meer westelijk gelegen deel is open met veel graslanden. Langs de Mekkelhorstweg zijn opvallende bomensingels met Zomereik aanwezig. In Kristenbos zijn bedrijven, sportvelden, scholen en woningen voorzien.

10

Hoofdstuk 2

2.4 Weusthag Het gehele plangebied beslaat ca. 311 (310,8) Ha en ligt aan weerzijden van de A1, aan de noordzijde van Hengelo. De noordzijde wordt begrensd door de woonwijk Vossenbelt. De westzijde wordt begrensd door de Achterhoekseweg en de Beneluxlaan, de zuidgrens door de Hengelose Es en de oostgrens door het bedrijventerrein Timmersveld en de woonwijk Roershoek. Het gebied is van oorsprong deels jong heide-ontginningslandschap en Kampontginningslandschap. Met name het noordelijk deel bestond rond 1850 uit uitgestrekte heidevelden (Binnenveld en Houtmaat). De bodemopbouw zijn kleiige beekdalgronden, Laarpodzolgronden en Veldpodzolgronden. Het is een gevarieerd gebied met oude kleiwin gaten, oud bos en kleine landschapselementen. Rondom het Houtmaat zijn een aantal grote houtopstanden aanwezig. Het gebied ten zuiden van de A1 langs de Achterhoekseweg en Landmansweg is relatief open met weilanden. Het gebied wordt voor een deel bestemd als woongebied (Medaillon in het zuidwesten) maar het grootste deel zal stadspark worden.

2.5 Oosterveld Oosterveld is ca. 22 (21,7) Ha groot. Het plangebied ligt ten zuidoosten van de wijk Hasseler Es en ligt ingeklemd tussen de Oldenzaalsestraat en rijksweg A1. De westzijde van het plangebied wordt begrensd door de afslag van de A1 en de oostzijde door de Vliegveldstraat. Van oudsher is het een jong heide ontginningslandschap met heidevelden en zandophogingen. De bodemopbouw bestaat uit Beekeerdgronden en Veldpodzolgronden. Het meest westelijk deel is kleinschalig met kleine houtwallen met voornamelijk Zomereik. Opvallend zijn de deels hoger gelegen weilanden. Het meest oostelijk deel grenst aan een grote parkeerplaats voor vrachtwagens. In het plangebied grenzend aan de parkeerplaats is een opvallende oude eikenlaan aanwezig met een aantal monumentale zomereiken. In het plangebied is een bedrijventerrein voorzien. In de nabijheid van het plangebied ligt het Habitatrichtlijngebied Lonnekermeer. Dit beschermde natuurgebied is onder andere aangemeld voor de habitattypen Droge Europese heide (nr. 4030), Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige, of lemige kleibodem (Eu-Molinion, nr. 6410), Noord-Atlantische vochtige heide met Erica tetralix (nr. 4010), Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren met vegetatie behorend tot de Littorelletalia uniflorae en/of Isoeto-Nanojuncetea (nr. 3130), Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden en van submontane

Hoofdstuk 2

11

gebieden in het binnenland van Europa (nr. 6230) en Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland en van de montane en alpiene zones (nr. 6430). Daarnaast is het gebied aangemeld voor de Gevlekte witsnuitlibel. Voor de ontwikkeling van het bedrijventerrein moet derhalve ook de externe werkingen getoetst worden op het Habitatrichtlijngebied.

2.6 Westermaat (Veld-Expo) Dit gebied ligt tussen Hengelo en Borne en beslaat 105 Ha. Het gebied ligt aan weerszijden van het spoor Hengelo – Borne. De westzijde van het plangebied wordt grofweg begrensd door de hoogspanningsleiding, de uiterste oostzijde door de Bornsestraat, de noordgrens beslaat de gemeentegrens met Borne en het uiterste zuiden wordt begrensd door de IJsselcentrale en de waterzuivering van het waterschap Regge en Dinkel. Uit de historische kaarten van het gebied blijkt dat het een oud Kampenlandschap is met oude essen en houtwallen. De bodemopbouw bestaat uit Leek/Woud eerdgronden en Beekeerdgronden. Het gebied is deels bebouwd en gedeeltelijk landschappelijk zeer gevarieerd, met name langs de westzijde van de spoorlijn. Aan de noordkant ten zuiden van de spoorlijn zijn kleine rietvelden aanwezig met wilgenopslag. Het terrein is hier sterk verruigd met wilde planten. Ten westen van de spoorlijn bestaat het gebied uit landbouwgronden met weilanden en akkerbouw. In dit deel zijn houtwallen en singels aanwezig met een opvallende laan van populieren. In het gebied is een bedrijvenpark voorzien.

2.7 Gezondheidspark Het gezondheidspark is een ca. 47 (47,4) Ha groot terrein aan de westzijde van Hengelo. De zuidgrens wordt bepaald door de spoorlijn Hengelo – Delden, de westzijde door de A35, de noordzijde door de Deldenerstraat en de oostgrens wordt bepaald door de bebouwing van Woolde. De centrale weg in noord-zuid richting is de Brugginksweg. De bodemopbouw bestaat uit Leek/Woud eerdgronden en Veldpodzolgronden. Omstreeks 1850 lag in het plangebied de kern Woolde en het gebied de Kamphorstmursch. Het gebied bestond vooral uit een kleinschalig essenlandschap. Deze kleinschaligheid is nog steeds terug te vinden in het hedendaagse grondgebruik. Het gezondheidspark bestaat uit een kleinschalig landschap met veel houtsingels en houtwallen. Algemene boomsoorten zijn Els, Zomereik en enkele populieren en

12

Hoofdstuk 2

wilgen. De meeste percelen bestaan uit graslanden, een enkele uit akkerbouw. Aan de zuidrand langs het spoor is een waterhoudende sloot en een grote vijver. In het gebied is een park met gezondheidsinstellingen voorzien.

Hoofdstuk 2

13

14

Hoofdstuk 2

3.

ONDERZOEK

3.1 Organisatie Eind 2004 is een projectteam voor de inventarisatie gevormd. Dit projectteam bestond uit mensen van de gemeente Hengelo, Adviesbureau Mertens, Adviesbureau BRO, en de natuur- en milieuverenigingen (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV), Instituut voor Natuureducatie (IVN), de Twentse Vogelwerkgroep en Hengelvereniging “Ons genoegen”. Daarnaast is er een oproep in de krant gedaan om mensen te wijzen op het inventarisatieproject. Uiteindelijk heeft dit geleid tot ca. 20 personen die een bijdrage hebben geleverd aan de inventarisatie. In bijlage 1 staat een overzicht van het projectteam. De aanpak per gebied is op een gestandaardiseerde wijze uitgevoerd en is grotendeels gebaseerd op basis van de gehanteerde methoden door de PGO’s. Onderstaand wordt per soortgroep de methode aangegeven die gebruikt is om een beeld te krijgen van de aanwezige beschermde flora en fauna per gebied. Daarnaast is aangegeven hoe gebruik gemaakt is van archiefgegevens. Hierbij wordt de onderstaande volgorde aangehouden van de soortgroepen: 1. flora en vegetatie; 2. grondgebonden zoogdieren; 3. vleermuizen; 4. broedvogels; 5. wintervogels; 6. amfibieën; 7. vissen; 8. reptielen; 9. dagvlinders; 10. libellen; 11. bijzondere soorten als bosmieren, Stronkmier, Zeggekorfslak en Vliegend hert. In bijlage 2 wordt een overzicht gegeven van de data van de uitgevoerde bezoeken. Het onderzoek dat is uitgevoerd in Weusthag komt grotendeels voor rekening van de KNNV.

3.2 Flora en vegetatie In bijna alle projectgebieden zijn in het (recente) verleden beschermde planten en/of soorten van de Rode lijst van bedreigde plantensoorten aangetroffen (Groen en Vreeken, 2005). In aanvulling op de gegevens per vierkante kilometer zijn de exacte

Hoofdstuk 3

15

groeiplaatsen bepaald. De archief- en veldinventarisatie werden daarnaast gebruikt om per projectgebied de aanwezige ecotopen in kaart te brengen. De floristisch interessante vegetaties herbergen vaak ook beschermde dieren. Gebiedskenmerken zoals kwel, voedselarmoede, natuurlijkheid en ouderdom van bosgroeiplaatsen zijn daarnaast belangrijke uitgangspunten om de beoogde ruimtelijke ontwikkelingen mede te sturen. Daarom zijn niet alleen soorten in beeld gebracht, maar ook waardevolle vegetaties. Bij planten is gelet op wettelijk beschermde soorten, kenmerkende soorten en soorten van de Rode lijst. De kenmerkende soorten worden bepaald op basis van een lijst van potentieel bijzondere soorten. Deze lijst is samengesteld aan de hand van de gegevens van FLORON (zie bijlage 4). Bijzondere soorten zijn: • rode lijst-soorten (t-soorten); • zeldzame soorten (z-soorten); • beschermde soorten; • richtlijnsoorten. Vervolgens is deze lijst getoetst in het veld. Dit gebeurde door middel van minimaal één veldbezoek waarbij het gebied te voet werd doorkruist. Tijdens het doorkruisen werden waargenomen soorten per gebied afgestreept. Bijzondere soorten die niet op de lijst staan, werden eveneens genoteerd. De gegevens zijn op kantoor uitgewerkt. Door de bijzondere soorten in samenhang te bekijken werd een beeld gevormd van de waardevolle vegetaties.

3.3 Grondgebonden zoogdieren Van de te verwachten grondgebonden zoogdieren op basis van de regionale verspreiding zijn alleen de Waterspitsmuis en de Veldspitsmuis mogelijk voorkomend (Bode et al., 1999). Zowel de Waterspitsmuis als de Veldspitsmuis zijn opgenomen op de Rode lijst van bedreigde zoogdieren in Nederland en zijn strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet. Waterspitsmuizen komen voor langs stromende wateren en in moerassen. Op basis van deze eigenschappen en de aanwezige ecotopen is er gericht geïnventariseerd met vallen in de gebieden Dalmeden, Broek-oost en Weusthag met in totaal 75 vallen. De Veldspitsmuis komt voor in kleinschalige agrarische gebieden met overhoekjes en landschapselementen en wordt vaak aangetroffen in meerjarige kruidachtige vegetaties. Het optimale leefgebied wordt gevormd door meerjarige, kruidachtige, over-

16

Hoofdstuk 3

gangsvegetaties. Op basis van deze eisen en de aanwezige ecotopen is er gericht geïnventariseerd met vallen in het gebied Kristenbos met in totaal 30 vallen. De bovengenoemde zoogdieren zijn geïnventariseerd met behulp van inloopvallen. Als inloopvallen werden “life-traps” gebruikt, die het dier niet doden. De vangperiode was 48 uur (twee nachten). De vallen stonden in “raaien”. Een raai bestaat uit een rij vallen. De vallen werden vier keer gecontroleerd (om de 12 uur), in de periode van 3 tot 6 oktober 2005. Per locatie werden de vallen opgesteld in het meest geschikte vegetatietype. Om de muizen te laten wennen aan de vallen werden deze twee etmalen voor het vangen in het veld geplaatst. Als lokmiddel werd kattenvoer, appel en wortel gebruikt. In het leefgedeelte van de val werd een beetje hooi gedaan. De hier geschetste methode sluit aan op de IBN+-methode (Bergers et al., 2000), met dien verstande dat ook overdag werd gevangen en dat geen dubbele vallen werden gebruikt maar dat de vallen om de 5 meter in plaats van om de 10 meter zijn geplaatst. De dichtheid aan kleine zoogdieren in de plangebieden werd namelijk laag ingeschat (weinig sporen), waardoor de kans dat een val al bezet is door een muis zeer klein is. Met andere woorden, de kans dat een val dicht zit en dat daardoor geen Water- of Veldspitsmuis zou kunnen worden gevangen is klein. Door de vallen meer verspreid dan geclusterd te plaatsen werd verondersteld dat de vangkans hierdoor toeneemt. Met de IBN+-methode wordt een soort met 95% zekerheid gevangen. Voor de overige grondgebonden soorten volstaat sporenonderzoek en onderzoek naar geluiden. Sporenonderzoek vond plaats door te zoeken naar nesten, afdrukken en vraatsporen. Nesten betreffen nesten van dwergmuizen en andere ware muizen. Afdrukken van ware (= echte) muizen kunnen herkend worden aan voetafdrukken in combinatie met de staart. Het inventariseren door middel van geluiden vond plaats door de geluiden die werden gehoord te determineren en te noteren op soort en plaats. Daarnaast werden waarnemingen van zoogdieren tijdens de onderzoeken naar andere soortgroepen genoteerd.

3.4 Vleermuizen Vleermuizen zijn geïnventariseerd met behulp van een batdetector. Vleermuizen maken namelijk ultrasone geluiden die met een batdetector kunnen worden opgevangen en vertaald in, voor de mens, hoorbaar geluid. Door interpretatie van ritme, klank en hoogte van het door het apparaat uitgezonden geluid kunnen de meeste soorten vleermuizen worden onderscheiden en op naam gebracht. Ook kan met behulp van dit apparaat het gedrag worden bepaald. Door het volgen van vliegrou-

Hoofdstuk 3

17

tes en door het zoeken naar zwermgedrag gedurende de schemering in de voorzomer is getracht om kolonies op te sporen.

3.5 Wintervogels Op basis van landschapsecologische kenmerken zouden enkele gebieden mogelijk van waarde kunnen zijn voor de overwintering van grote groepen vogels. Het betreft: Dalmeden (eenden, weidevogels), Weusthag (wateren bosvogels) en de Westermaat (weidevogels). Deze gebieden zijn in de winter van 2004-2005 drie keer bezocht. Daarnaast is gebruik gemaakt van de gegevens van SOVON (Ottens, 2004).

3.6 Broedvogels De inventarisatie van broedvogels heeft plaatsgevonden door een half uur voor en twee uur na zonsopkomst een veldinventarisatie uit te voeren. In enkele gevallen heeft dit ’s avonds rond de schemering plaatsgevonden. Gedurende de bezoeken werden vogelsoorten met territoriaal gedrag ingetekend op kaart. Bij het drie keer (of meer) waarnemen van een soort binnen een bepaalde oppervlakte (met inachtneming van de tijd van de waarneming en het gedrag) werd het gebied aangewezen als territorium. De uitwerking hiervan is uitgevoerd conform de daarvoor geldende richtlijnen van SOVON. Het onderzoek heeft zich toegespitst op Rode lijst soorten en zeldzame soorten zoals weergegeven in het Landschapsecologisch onderzoek van Breukink (1989). Hierbij komen nog de soorten als Huismus en Ringmus die zijn opgenomen op de nieuwe Rode lijst. In de omgeving van Hengelo komen sommige soorten van het Landschapsecologisch onderzoek niet (meer) voor en zijn derhalve buiten beschouwing gelaten om de te inventariseren soorten hanteerbaar te houden. Deze lijst met geïnventariseerde vogelsoorten is opgenomen in bijlage 3. Uiteraard werden waargenomen soorten die vermeldenswaardig zijn toegevoegd.

3.7 Amfibieën Voor de voortplanting zijn amfibieën aangewezen op oppervlaktewater. Na het voortplantingsseizoen zwermen zij uit en zijn te vinden op het land (het landhabitat). Oppervlaktewater is aanwezig in of in de directe nabijheid van de projectgebieden Broek-Oost, Dalmeden, Gezondheidspark, Kristenbos, Oosterveld (poel in de nabijheid), Westermaat en Weusthag. Derhalve zijn alleen deze gebieden geïnventariseerd.

18

Hoofdstuk 3

De inventarisatie van amfibieën vond plaats door oppervlaktewateren te bemonsteren op eieren, larven, subadulten en adulten. Daarnaast zijn ’s avonds de wateren met behulp van een sterke lamp afgezocht op volwassen dieren tijdens de voortplantingsfase (voornamelijk salamanders). Tevens werd ’s avonds (eventueel gelijktijdig met het vleermuizenonderzoek) geluisterd naar koorzang van padden en kikkers. Een relatief warme en vochtige avond geeft de meeste kans op kooractiviteit. Deze kans neemt toe na een periode van koude. Er is getracht om deze avonden te selecteren en te spreiden over de tijd. Padden en kikkers werden geactiveerd door middel van het afspelen van koorgeluiden vanaf een cassetteband.

3.8 Vissen Alle kleine wateren in de gebieden zijn bemonsterd met behulp van een schepnet. Er werden met het schepnet hoofdzakelijk kleine vissen gevangen die een vrij representatief beeld geven van de aanwezige vissenfauna in kleinere wateren. In een aantal gebieden, zoals in Weusthag, liggen grotere wateren (kleiputten). Voor deze wateren volstaat bemonstering met behulp van een schepnet niet. Hiervoor is elektro visserij en een treknet een vereiste. Dit is echter niet uitgevoerd omdat er geen plannen zijn om de grote wateren van functie te laten wijzigen.

3.9 Reptielen Geen van de projectgebieden ligt op hogere (zand)gronden. Het is derhalve uitgesloten dat soorten die droogte en zon prefereren in de projectgebieden voorkomen. Wel zijn enkele gebieden potentieel geschikt voor de Ringslang, namelijk de gebieden die laag zijn gelegen of waterrijk zijn en in de nabijheid van bos liggen. Dit zijn Dalmeden en Weusthag. Het onderzoek naar de verspreiding van reptielen heeft plaats gevonden door te zoeken naar zonnende dieren op koude dagen. Bij koud weer liggen koudbloedige reptielen namelijk te zonnen om op te warmen en zijn daardoor eenvoudig waar te nemen.

3.10 Vlinders Een grote diversiteit aan vlinders is alleen te verwachten in bloemrijke vegetaties met een grote diversiteit aan plantensoorten. Deze omstandigheden zijn te verwachten in gebieden met veel landschapselementen en langs spoor- en wegbermen. In bijna alle projectgebieden zijn deze kenmerken aanwezig.

Hoofdstuk 3

19

Vlinders zijn geïnventariseerd door de meest geschikte biotopen te onderzoeken (bloemrijke en kruidachtige vegetaties). Ook de minder geschikte biotopen zijn onderzocht om een totaal beeld te krijgen van de projectgebieden. Opgemerkt moet worden dat de weersomstandigheden in 2005 minder geschikt waren voor het inventariseren van vlinders.

3.11 Libellen Libellen zijn geïnventariseerd door de meest geschikte biotopen af te gaan, zoals goed ontwikkelde oeverzones langs waterlopen en plassen. Ook de minder geschikte biotopen werden onderzocht om een totaal beeld te krijgen van de projectgebieden. Opgemerkt moet worden dat de weersomstandigheden in 2005 minder geschikt waren voor het inventariseren van libellen.

3.12 Bijzonderheden Voor het waarnemen van bijzondere soorten insecten werd gezocht in de daartoe meest geschikte habitats, waarbij specifiek op deze soorten werd gezocht. Geschikte habitats kunnen in alle projectgebieden voorkomen (soortafhankelijk). Legenda

= Bosbies

= IJle zegge

= Borstelbies

= Dotterbloem

= Bosandoorn

= Bosandoorn

= Reuzenzwenkgras

= Geel nagelkruid

= Elzenzegge

= 2-steilige meidoorn

Figuur 4.1. Standplaats van waardevolle planten in Dalmeden.

20

Hoofdstuk 3

4.

DALMEDEN

4.1 Flora en vegetatie Tabel 4.1 geeft een opsomming van alle in het gebied aangetroffen bijzondere en karakteristieke plantensoorten met hun voorkomen in Nederland (UFK = uurhokfrequentieklasse in 1990,1-9), hun preferente ecotoop (Ecotoop1, Ecotoop2 en Ecotoop3), of ze een beschermde status hebben, of ze op de nationale Rode lijst van bedreigde soorten staan (1-4), hun natuurwaarde (1-100) en het habitattype waarin ze zijn aangetroffen. In de tabel zijn alleen de soorten met enige natuurwaarde ( groter dan 3) opgenomen. Op de meeste locaties bepalen ruderale of competitieve soorten het aspect van de vegetatie. Hiervan is de natuurwaarde nul of negatief. Ze staan (m.u.v. Sneeuwklokje waarvan de natuurwaarde 0 is) niet op de lijst. Ook de bijzondere soorten in de bermen van de snelbuslijn zoals Wondklaver, Korenbloem, Gele ganzebloem en Grote ratelaar zijn niet opgenomen omdat deze recent zijn ingezaaid. Er is één wettelijk beschermde plantensoort in de zin van de Flora- en Faunawet aangetroffen; het betreft gewone dotterbloem. Er zijn tijdens deze inventarisatie geen Rode lijst soorten (2004) aangetroffen. Tweestijlige meidoorn staat wel op de Rode lijst van 1994. Er zijn uit andere onderzoeken wel Rode lijst soorten bekend (Groen & Vreeken 2005; zie bijlage 4). Deze gegevens zijn echter veelal verouderd (van voor 1990) en betreffen een groter gebied dan het plangebied in dit onderzoek. Rode lijst soorten zijn soorten waarvan het voorkomen in Nederland achteruitgaat. Hun voortbestaan is bedreigd. Deze hebben daarom een natuurwaarde van nationaal belang (natuurwaarde groter dan 15). Er zijn wel een aantal plantensoorten met een natuurwaarde van regionaal belang (natuurwaarde groter dan 8) aangetroffen. Het betreft naast Gewone dotterbloem en Tweestijlige meidoorn ook Ezenzegge, IJle zegge, Blaaszegge, Reuzenzwenkgras, Geel nagelkruid, Borstelbies, Echte koekoeksbloem, Bosbies en Bosandoorn. De verspreiding van deze soorten is afgebeeld in figuur 4.1. De andere soorten van tabel 4.1 zijn van lokaal belang.

Hoofdstuk 4

21

Tabel 4.1. Verspreiding van bijzondere aangetroffen plantensoorten in Dalmeden (UFK =hun voorkomen in Nederland: uurhok frequentieklasse (1-9) (1990), hun preferente ecotoop (Ec 1, Ec 2, Ec 3, zie bijlage 10 voor uitleg coderingen) en hun beschermingsstatus (3=strikte bescherming) (Flora- en faunawet, 2002; 1=lichte bescherming), de mate van bedreiging (RL = Rode lijst, 2004), de natuurwaarde (1=laag, 100=hoog) en het habitattype waarin ze zijn aangetroffen (bb=beekbos, pe=perceelrand, si=singel, sl=sloot). Nederlandse naam

UFK

Ec 1

Ec 2

Ec 3

Aalbes

8

H27

H28

H42

-

-

5

bb

Blauw glidkruid

8

G27

R27

H27

-

-

3

bb

Bloedzuring

7

H47

-

-

5

bb

Borstelbies

6

P22

-

-

9

pe

Bosandoorn

7

H43

H47

-

-

10

bb/sl

Bosbies

6

G27

R27

-

-

15

sl

Dauwnetel

6

P47

R47

-

-

5

si

Elzenzegge

6

H22

H27

-

-

15

bb

H27

Geel nagelkruid

8

H43

H47

Gewone dotterbloem

8

G27

H28

Hulst

7

IJle zegge

7

Klimop

8

H42

H47

Koninginnekruid

9

R27

H27

H47

Moerasspirea

8

G27

R27

H27

Reuzenzwenkgras

7

H47

RL

Natuurwaarde

Habitat

-

-

8

bb

1

-

15

bb

H42

-

-

6

bb/si

H27

-

-

10

bb/sl

-

-

4

bb/si

-

-

2

bb/sl

G67

H63

F – F wet

H62

-

-

4

bb/sl

-

-

8

bb

Stijf havikskruid

8

G62

Tijmereprijs

8

G47

Tweestijlige meidoorn

6

H42

H43

Wijfjesvaren

8

H42

H47

Wilde kamperfoelie

8

H42

H47

H62

-

Zomprus

9

P27

G27

G28

-

Zwarte bes

7

H27

-

-

H47

-

-

4

si

-

-

3

pe

-

-

15

bb

-

-

8

sl

-

6

bb/si

-

2

pe

5

bb

Het gebied Dalmeden heeft beperkte floristische waarden. De soorten van regionaal belang concentreren zich in de percelen met vochtig bos en langs de sloten. Het bosje aan de Reimersdennenweg is het rijkst aan floristische waarden met onder andere Gewone dotterbloem en Tweestijlige meidoorn. Verder is een schrale perceelrand ten zuiden van een bosje aan de Dalmedenweg met Borstelbies en Tijmereprijs floristich van waarde. Het bosje aan de Reimersdennenweg is vegetatiekundig goed ontwikkeld. Het ecotooptype betreft Vogelkers-Essenbos (Stortelder et al., 1999). De echte kentaxa zoals Knikkend nagelkruid, Bosmuur en Witte rapunzel ontbreken, maar deze zijn sowieso heel zeldzaam in Nederland. De combinatie van de ecotooptypen Elzenbroekbos- en Essen-Iepenbossoorten is echter onmiskenbaar. Tweestijlige meidoorn heeft in Nederland haar optimum in deze associatie.

22

Hoofdstuk 4

4.2 Grondgebonden zoogdieren In totaal zijn elf soorten grondgebonden zoogdieren vastgesteld (Bosmuis, Bosspitsmuis, Eekhoorn, Egel, Haas, Huisspitsmuis, Konijn, Mol, Ree, Rosse woelmuis en Veldmuis). Gedurende het vallenonderzoek konden drie soorten kleine grondgebonden zoogdieren worden vastgesteld (Rosse woelmuis, Bosmuis en Bosspitsmuis). De Waterspitsmuis werd niet gevangen. Tabel 4.2. De kleine zoogdiervangsten met behulp van vallen in Dalmeden (aantal vallen = 25) Inspectie vallen

Rosse woelmuis

Bosmuis

Bosspitsmuis

Leeg

Maandag avond

9

0

0

0

Dinsdag ochtend

1

2

0

0

Dinsdag avond

0

0

0

0

Woensdag ochtend

4

2

1

0

14

4

1

0

Totaal

Naast de waargenomen soorten konden een aantal soorten worden vastgesteld met behulp van zicht, geluid of sporen. In tabel 4.3 wordt een overzicht gegeven van deze soorten: hun mate van voorkomen, de mate van bedreiging en de beschermingsstatus. Tabel 4.3. De aangetroffen grondgebonden zoogdieren in Dalmeden, de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 1=lichte bescherming, 2=matige bescherming, 3 = strenge bescherming) , Habitatrichtlijn. Soort

Populatie *

Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Bosmuis

+

-

1

-

Bosspitsmuis

+

-

1

-

Eekhoorn

+

-

2

-

Egel

+

-

1

-

Haas

+

-

1

-

Huisspitsmuis

+

-

1

-

Konijn

+

-

1

-

Mol

+

-

1

-

Ree

+

-

1

-

Rosse woelmuis

+

-

1

-

Veldmuis

+

-

1

-

* een populatie bestaat uit minimaal enkele dieren die zich voortplanten.

Hoofdstuk 4

23

Legenda

= Gewone dwergvleermuis = Ruige dwergvleermuis = Laatvlieger = Rosse vleermuis

Figuur 4.2. Foerageerplaatsen vleermuizen in Dalmeden. Legenda

= Buizerd

= Huismus

= Gekraagde roodstaart

= Kievit

= Grasmus

= Patrijs

= Graspieper

= Putter

= Groene specht

= Scholekster

= Grutto

= Torenvalk

= Boerenzwaluw

=Spotvogel

= Boomklever

Figuur 4.3. Overzicht territoria / nesten van broedvogels in Dalmeden (kievit en huismus indicatief weergegeven).

24

Hoofdstuk 4

Van de grondgebonden zoogdieren valt het grootste gedeelte onder de kleine grondgebonden zoogdieren. Alleen Ree is een soort die onder de grote zoogdieren valt. Van de elf soorten zijn vier soorten aangewezen op prooidieren (Egel, Mol, Bosspitsmuis, Huisspitsmuis). De overige soorten zijn planteneters. Van Ree komen maximaal zeven dieren voor in en in de directe omgeving van Dalmeden. In het vroege voorjaar van 2005 werden namelijk op het akkergebied zeven verstoorde dieren waargenomen. Gedurende het voorjaar zijn slechts enkele dieren gezien en in het bosgebied in het zuidoosten werden regelmatig sporen van reeën waargenomen. De spitsmuizen, woelmuizen en ware muizen blijken verspreid voor te komen in het plangebied Dalmeden. Met name in dichte, kruidachtige vegetaties werden relatief veel waarnemingen verricht (geluiden, sporen e.d.). Konijn werd eveneens verspreid waargenomen. Haas werd overwegend in het akkergebied vastgesteld. Mol en vermoedelijk ook Egel komen verspreid voor. Eekhoorn is alleen waargenomen in het zuidoostelijk bosgebied. Op grond van bovenstaande beschrijving en tabel 4.3 blijkt dat alle soorten grondgebonden zoogdieren (deel)populaties hebben in het plangebied Dalmeden. Het voorkomen van Veld- of Waterspitsmuis wordt, op basis van aanwezige vangsten en biotopen, uitgesloten.

4.3 Vleermuizen Het plangebied Dalmeden is van mindere waarde voor vleermuizen. Dit komt doordat het gebied grotendeels vrij open is waardoor vleermuizen weinig oriëntatiemogelijkheden hebben. Alleen het zuidoosten kent meer landschapselementen en bossages en is vochtiger en biedt daardoor meer kansen voor vleermuizen. Gedurende de inventarisatie werden dan ook in deze hoek de meeste vleermuizen vastgesteld. Waargenomen soorten zijn: Gewone dwergvleermuis, Ruige dwergvleermuis, Laatvlieger en Rosse vleermuis (overvliegend). Er zijn geen kolonies of vliegroutes (route tussen foerageergebied en kolonieplaats) aangetroffen. Wel gebruiken de waargenomen vleermuizen de Busscherweg als route om langs te vliegen. In figuur 4.2. en tabel 4.4 staan de waarnemingen weergegeven. Alle waargenomen vleermuizen zijn strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet, maar zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst.

Hoofdstuk 4

25

Tabel 4.4. Aangetroffen vleermuizen in Dalmeden: het gedrag (voorbijvliegend (VLIEG) en kolonie (KOL), de beschermingsstatus (Flora- en faunawet, 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort Gewone dwergvleermuis

VLIEG

KOL

Flora- en faunawet

Rode lijst

+

-

3

-

Ruige dwergvleermuis

+

-

3

-

Laatvlieger

+

-

3

-

Rosse vleermuis

+

-

3

Gevoelig

4.4 Wintervogels Gedurende het onderzoek naar het voorkomen van wintervogels in Dalmeden werden gedurende drie bezoeken zeven soorten vogels vastgesteld die overwinterden in Dalmeden. Dit aantal zal vermoedelijk veel groter zijn geweest. In tabel 4.5 wordt een overzicht gegeven van de aantallen wintervogels. Tabel 4.5. De aantallen wintervogels in Dalmeden in de winter van 2004-2005. Soort

11-12-04

31-01-05

02-02-05

Buizerd

3

3

1

Groene specht

0

1

0

Kievit

85

0

0

Nijlgans

0

0

4

Sijs

0

30

0

Spreeuw

15

0

0

Torenvalk

1

2

1

Van de in tabel 4.5 weergegeven wintervogels komen Kievit, Spreeuw, Buizerd en Sijs vermoedelijk naar Dalmeden om daar de winter door te brengen.

4.5 Broedvogels In totaal zijn twaalf soorten broedvogels vastgesteld in Dalmeden die zijn genoemd in bijlage 3 van onderhavig rapport. Het betreft: Buizerd, Gekraagde roodstaart, Grasmus, Graspieper, Groene specht, Grutto, Huismus, Kievit, Patrijs, Putter, Scholekster en Torenvalk. Vijf van deze twaalf soorten zijn opgenomen op de Rode lijst van bedreigde vogelsoorten. Het betreft: Graspieper, Groene specht, Grutto, Huismus, Kievit en Patrijs. In tabel 4.6. staat een overzicht van deze broedvogels, hun mate van bescherming volgens de Flora- en faunawet en hun mate van bedreiging volgens de Rode lijst. In figuur 4.3. is de ligging van de territoria / nesten weergegeven.

26

Hoofdstuk 4

Tabel 4.6. Vermeldenswaardige broedvogels in Dalmeden (aantal: vastgesteld aantal territoria / nesten, de beschermingsstatus (Flora- en faunawet, 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

Aantal

Flora- en faunawet

Rode lijst

Buizerd

1

3

-

Boerenzwaluw

22

3

Gevoelig

Boomklever

1

3

-

Gekraagde roodstaart

1

3

-

Grasmus

1

3

-

Graspieper

1

3

Gevoelig

Groene specht

1

3

Kwetsbaar

Grutto

3

3

Gevoelig

Huismus

40 (ca.)

3

Gevoelig

Kievit

20 (ca.)

3

-

Patrijs

1

3

Kwetsbaar

Putter

1

3

-

Scholekster

3

3

-

Spotvogel

1

3

Gevoelig

Torenvalk

1

3

-

Van Huismus komen circa veertig territoria / nesten voor in Dalmeden; hun voorkomen is gerelateerd aan boerderijen in het agrarisch gebied. Kievit komt voor langs de Dalmedenweg (zowel in als in de directe nabijheid van het plangebied) met circa 20 paar. Van de overige soorten is één territoria / nest vastgesteld, uitgezonderd Scholekster en Grutto met drie territoria / nesten. Het merendeel van de twaalf vermeldenswaardige soorten is gebonden aan het agrarisch landschap. Alleen Buizerd en Groene specht zijn gebonden aan bos en Huismus en Gekraagde roodstaart zijn naast het agrarisch landschap gebonden aan gebouwen. In het vroege voorjaar van 2005 werd een Wulp vastgesteld. De Wulp was echter te kort aanwezig om deze soort te registreren als broedvogel. Alle vogels zijn strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet en Graspieper, Groene specht, Grutto, Huismus en Patrijs zijn bedreigd volgens de Rode lijst.

Hoofdstuk 4

27

Legenda

= Bruine kikker = Middelste groene kikker = Gewone pad = Heikikker

Figuur 4.4. Waarnemingen van amfibieën in het gebied Dalmeden.

4.6 Amfibieën In totaal zijn vier soorten amfibieën aangetroffen. In tabel 4.7 staat een overzicht van de mate van bedreiging (Rode lijst) en hun beschermingsstatus (Flora- en faunawet en Habitatrichtlijn). In figuur 4.4 worden de waarnemingen weergegeven. Van de Bruine kikker, Middelste groene kikker en de Gewone pad is voortplanting vastgesteld. Zij komen echte in lage dichtheid voor. Opmerkelijk is de vondst van enkele heikikkers in het vroege voorjaar van 2005 in het zuidoosten van het plangebied. De dieren bevinden zich in de directe nabijheid van de beek in het zuidoosten van het plangebied (zie figuur 4.4). Tabel 4.7. De aangetroffen amfibieën in Dalmeden: voortplanting, de mate van bedreiging (Rode lijst) en hun beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 1=lichte bescherming, 3= strikte bescherming en Habitatrichtlijn). Soort

Voortplanting

Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Bruine kikker

+

-

1

-

Middelste groene kikker

+

-

1

-

Gewone pad

+

-

1

-

Heikikker

-

Kwetsbaar

3

IV

28

Hoofdstuk 4

Uit tabel 4.4 blijkt dat alleen de Heikikker nationaal is bedreigd en een strenge bescherming kent volgens de Flora- en faunawet. De Heikikker is tevens opgenomen in bijlage vier van de Habitatrichtlijn.

4.7 Vissen De meeste wateren in het plangebied hebben een zeer slechte waterkwaliteit (sliblaag, steile oevers, veel algen en kroos) en herbergen geen vissen of alleen Driedoornige stekelbaars in lage dichtheid. Een uitzondering hierop vormt de beek in het zuidoosten van het plangebied dat helder water heeft en ter plaatse in het plangebied over een zandige bodem loopt. Deze goede waterkwaliteit gaat samen met het voorkomen van Bermpje, zij het in lage dichtheid. Bermpje is niet bedreigd volgens de Rode lijst maar is wel matig beschermd (categorie 2) volgens de Flora- en faunawet.

4.8 Reptielen Gedurende de inventarisatie zijn geen reptielen waargenomen.

4.9 Ongewervelden Gedurende de inventarisatie zijn geen beschermde ongewervelden waargenomen. Wel zijn vijf soorten vlinders waargenomen en drie soorten libellen. In tabel 4.8 en 4.9 staat achtereenvolgens een overzicht van de aangetroffen dagvlinders en libellen, de mate van bedreiging en de beschermingsstatus. Tabel 4.8. Aangetroffen dagvlinders in Dalmeden: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet). Soort

Populatie

Rode lijst

Flora- en faunawet

Atalanta

+

-

-

Bont zandoogje

+

-

-

Citroenvlinder

+

-

-

Groot koolwitje

+

-

-

Icarusblauwtje

+

-

-

Tabel 4.9 Aangetroffen libellen in Dalmeden: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet). Soort

Populatie

Rode lijst

Flora- en faunawet

Bruinrode heidelibel

+

-

-

Houtpantserjuffer

+

-

-

Zwarte heidelibel

+

-

-

Hoofdstuk 4

29

4.10 Conclusie Het gebied Dalmeden werd en wordt intensief agrarisch gebruikt. Vroeger was Noordoost-Twente en ook dit gebied floristisch veel rijker door de aanwezigheid van broek- en bronbosjes, natte heide en vennen. Slechts een paar plantensoorten herinnert aan deze vergane glorie. Voorbeelden hiervan zijn Borstelbies en Elzenzegge. Dergelijke soorten komen voornamelijk voor in het zuidoosten in en rond het beekdal. Een restpopulatie van Heikikker herinnert tevens aan de vroeger aanwezige natte heide en vennen. Ook Wulp wordt vaak nog na zeer lange tijd gezien in voormalige heidegebieden. Legenda = Geel nagelkruid = IJle zegge = Blaaszegge

Figuur 5.1. Standplaatsen van waardevolle planten in Broek-oost.

30

Hoofdstuk 4

5.

BROEK-OOST

5.1 Flora en vegetatie Tabel 5.1 geeft een opsomming van alle in het gebied aangetroffen bijzondere en karakteristieke plantensoorten met hun voorkomen in Nederland (UFK = uurhokfrequentieklasse in 1990,1-9), hun preferente ecotoop (Ecotoop 1, Ecotoop 2 en Ecotoop 3), of ze een beschermde status hebben, of ze op de nationale Rode lijst van bedreigde soorten staan (1-4), hun natuurwaarde (1-100) en het habitattype, waarin ze zijn aangetroffen. In de tabel zijn alleen de soorten met enige natuurwaarde (groter dan 3) opgenomen. Op de meeste locaties bepalen ruderale of competitieve soorten het aspect van de vegetatie. Hiervan is de natuurwaarde nul of negatief; deze soorten staan derhalve niet in de tabel. Er zijn geen beschermde plantensoorten volgens de Flora- en faunawet aangetroffen. Ook zijn er geen Rode lijst soorten aangetroffen. Er zijn uit andere onderzoeken wel Rode lijstsoorten bekend (Groen & Vreeken 2005; zie bijlage 4). Deze gegevens zijn echter veelal verouderd (van voor 1990) en betreffen een groter gebied dan het plangebied. Er zijn wel een aantal plantensoorten met een natuurwaarde van regionaal niveau (natuurwaarde groter dan 8) aangetroffen. Het betreft IJle zegge en Blaaszegge. De verspreiding van deze soorten is afgebeeld in figuur 5.1. De andere soorten van tabel 5.1 zijn van lokaal belang. Tabel 5.1. Verspreiding van bijzondere aangetroffen plantensoorten in Broek-oost (UFK =hun voorkomen in Nederland: uurhok frequentieklasse (1-9) (1990), hun preferente ecotoop (Ec 1, Ec 2, Ec 3, zie bijlage 10 voor uitleg coderingen) en hun beschermingsstatus (3=strikte bescherming) (Flora- en faunawet, 2002; 1=lichte bescherming), de mate van bedreiging (RL = Rode lijst, 2004), de natuurwaarde (1=laag, 100=hoog) en het habitattype waarin ze zijn aangetroffen (bb=beekbos, po=poel, si=singel, sl=sloot). Nederlandse naam Blaaszegge

UFK

Ec 1

Ec 2

Ec 3

F – F wet

RL

Natuurwaarde

Habitat

6

G22

G27

H22

-

-

10

po/sl

H47

H63

-

-

8

bb

-

-

6

bb/si

Geel nagelkruid

8

H43

Hulst

7

H42

IJle zegge

7

H27

Kale jonker

9

G27

H22

Klimop

8

H42

H47

Wilde kamperfoelie

8

H42

H47

Zwarte bes

7

H27

H27

H62

-

-

10

bb/sl

-

-

3

bb/po/sl

-

-

4

bb/si

-

-

6

bb/si

-

-

5

bb

Het niet aantreffen van beschermde soorten of soorten van de Rode lijst en het maar beperkt aantreffen van soorten van regionaal of lokaal belang, ondanks dat het gebied vrij kleinschalig is, kan worden verklaard uit het feit dat het gebied vrij intensief tot op de randen van landschapselementen wordt beheerd.

Hoofdstuk 5

31

5.2 Grondgebonden zoogdieren Gedurende het vallenonderzoek zijn totaal drie soorten kleine grondgebonden zoogdieren vastgesteld. In tabel 5.2 wordt een overzicht gegeven van de vangsten. Tabel 5.2. De kleine zoogdiervangsten met behulp van vallen in Broek-oost (aantal vallen=20). Inspectie vallen

Rosse woelmuis

Bosmuis

Leeg

Maandag avond

0

0

1

Dinsdag ochtend

1

4

1

Dinsdag avond

0

0

1

Woensdag ochtend

1

6

2

Totaal:

2

10

5

Gedurende het broedvogelonderzoek is een Kerkuil in de directe nabijheid van het plangebied aangetroffen (zie § 5.4). Van deze Kerkuil zijn braakballen geraapt in het voorjaar en de zomer van 2005. Deze braakballen (totaal 40 stuks) zijn geplozen op de onverteerde prooiresten als schedels. De schedels zijn gedetermineerd op soort. In tabel 5.3. staat een overzicht van de resultaten. Tabel 5.3. Het aantal prooiresten van Kerkuil in het voorjaar en in de zomer in Broek-oost. Soort

Voorjaar

Zomer

Totaal

Woelrat

1

0

1

Huisspitsmuis

6

7

13

Bosspitsmuis

4

5

9

Bosmuis

7

3

10

Veldmuis

5

4

9

Rosse woelmuis

6

5

11

Huismus

1

0

1

Totaal:

30

24

54

Naast de bovenstaande soorten zijn Mol en Haas vastgesteld door middel van sporen en zichtwaarnemingen. Daarnaast is het aannemelijk dat ook Ree en Egel sporadisch voorkomen in het plangebied ook al zijn zij niet aangetroffen. Het voorkomen van Veld- of Waterspitsmuis wordt, op basis van aanwezige vangsten en biotopen, uitgesloten. Mede op basis van deze inschatting wordt in tabel 5.4 een overzicht gegeven van de grondgebonden zoogdieren in Broek-oost.

32

Hoofdstuk 5

Tabel 5.4. De aangetroffen grondgebonden zoogdieren in Broek-oost, de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 1=lichte bescherming, 2=matige bescherming en Habitatrichtlijn). Soort

Populatie *

Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Bosmuis

+

-

1

-

Bosspitsmuis

+

-

1

-

Eekhoorn

-

-

2

-

Egel

+

-

1

-

Haas

+

-

1

-

Huismuis

-

-

-

-

Huisspitsmuis

+

-

1

-

Mol

+

-

1

-

Ree

-

-

1

-

Rosse woelmuis

+

-

1

-

Veldmuis

+

-

1

-

Woelrat

-

-

1

-


Alle vastgestelde grondgebonden zoogdieren zijn licht beschermd. Een uitzondering hierop vormt Eekhoorn die matig beschermd is volgens de Flora- en faunawet.

5.3 Vleermuizen Gedurende het onderzoek naar vleermuizen zijn drie soorten vleermuizen vastgesteld. Het betreft Gewone dwergvleermuis, Ruige dwergvleermuis en Laatvlieger. Van deze soorten zijn foerageeractiviteiten vastgesteld in het plangebied. Vermoedelijk als gevolg van de kleinschaligheid van het plangebied is het gebied relatief van grote waarde als foerageerplaats. Een kolonie van Gewone dwergvleermuis bevindt zich vermoedelijk in de directe nabijheid omdat de Gewone dwergvleermuis in de directe nabijheid van het plangebied al zeer vroeg werd aangetroffen. Vliegroutes zijn niet aangetroffen. Wel gebruiken de waargenomen vleermuizen de Busscherweg als route om langs te vliegen. In figuur 5.2. en tabel 5.5 staan de waarnemingen weergegeven. Alle waargenomen vleermuizen zijn strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet maar zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst. Tabel 5.5. De aangetroffen vleermuizen in Broek-oost: hun gedrag (foeragerend, kolonie), de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

Foeragerend

Kolonie

Flora- en faunawet

Rode lijst

Gewone dwergvleermuis

+

-

3

-


+

-

3

-

Laatvlieger

+

-

3

-

Hoofdstuk 5

33

Legenda = Gewone dwergvleermuis = Ruige dwergvleermuis = Laatvlieger

Figuur 5.2. Foerageerplaatsen vleermuizen in Broek-oost. Legenda = Huismus = Boomklever = Kievit = Kerkuil

Figuur 5.3. Overzicht territoria / nesten van broedvogels in Broek-oost (Huismus indicatief weergegeven).

34

Hoofdstuk 5

5.4 Broedvogels In totaal zijn drie soorten vermeldenswaardige broedvogels vastgesteld in en in de directe nabijheid van het plangebied Broek-oost. Het betreft Kerkuil, Kievit en Huismus. Kerkuil heeft een nestplaats direct ten noorden van het plangebied. De Kerkuil is zeker de laatste vijf jaren aanwezig. Van Kievit bevinden zich in het plangebied drie territoria / nesten. Van Huismus komen ongeveer 14 territoria / nesten voor in het plangebied Broek-oost. In tabel 5.6 wordt een overzicht van deze soorten gegeven en in figuur 5.3 worden de territoria / nesten weergegeven. Tabel 5.6. De vermeldenswaardige broedvogels in Broek-oost (aantal: vastgesteld aantal territoria / nesten, de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort Boomklever

Aantal

Flora- en faunawet

Rode lijst

1

3

-

Kerkuil

1

3

Kwetsbaar

Kievit

3

3

-

17 (ca)

3

Gevoelig

Huismus

Volgens de eigenaar van de schuur waarin de Kerkuil huist komt sporadisch ook een Steenuil voor en waren er tot 2005 acht boerenzwaluwen in een stal. Met de sloop van deze stal zijn deze zwaluwen verdwenen. Alle broedvogels zijn strikt beschermd vogels de Flora- en faunawet en Kerkuil en Huismus zijn opgenomen op de Rode lijst als respectievelijk kwetsbaar en gevoelig. Ook Steenuil en Boerenzwaluw zijn opgenomen op de Rode lijst.

5.5 Amfibieën In totaal zijn drie soorten amfibieën aangetroffen. Het betreft: Bruine kikker, Middelste groene kikker en Gewone pad. In tabel 5.7 staat een overzicht van de soorten, het voorkomen op de Rode lijst en hun beschermingsstatus. In figuur 5.4 worden de waarnemingen weergegeven. Van alle soorten is voortplanting vastgesteld, zij het in lage dichtheid. Tabel 5.7 De aangetroffen amfibieën in Broek-oost: de voortplanting, de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 1=lichte bescherming, 3= strikte bescherming en Habitatrichtlijn). Voortplanting

Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Bruine kikker

Soort

+

-

1

-


+

-

1

-

Gewone pad

+

-

1

-

Hoofdstuk 5

35

Legenda = Bruine kikker = Gewone pad = Groene kikker

Figuur 5.4. Overzicht van de waarnemingen van amfibieën in Broek-oost.

Alle waargenomen soorten amfibieën genieten een lichte bescherming volgens de Flora- en faunawet en zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst.

5.6 Vissen Het ven in het plangebied bevat maar één soort vis: dit betreft de Tiendoornige stekelbaars. Deze soort komt in hoge dichtheden in het ven voor. De Tiendoornige stekelbaars is niet beschermd volgens de Flora- en faunawet en ook niet bedreigd volgens de Rode lijst.

5.7 Reptielen Gedurende de inventarisatie zijn geen reptielen vastgesteld.

36

Hoofdstuk 5

5.8 Ongewervelden Gedurende de inventarisatie zijn geen beschermde ongewervelden vastgesteld. Wel zijn waargenomen: Atalanta, Dagpauwoog, Klein geaderd witje, Lantaarntje en Watersnuffel.

5.9 Conclusie Het plangebied van Broek-oost is vrij kleinschalig maar wordt vrij intensief beheerd. Door het kleinschalig agrarisch landschap kunnen er de bedreigde soorten Kerkuil en Huismus voorkomen en is het van waarde voor vleermuizen.

Hoofdstuk 5

37

Legenda = Blaaszegge = IJle zegge = Reuzenzwenkgras = Sneeuwklokje = Bosandoorn = Echte koekoeksbloem

Figuur 6.1. Standplaats van waardevolle planten in Kristenbos.

38

Hoofdstuk 5

6.

KRISTENBOS

6.1 Flora en vegetatie In tabel 6.1 is een opsomming gegeven van alle in het gebied aangetroffen bijzondere en karakteristieke plantensoorten met hun voorkomen in Nederland (UFK = uurhokfrequentieklasse in 1990,1-9), hun preferente ecotoop (Ecotoop1, Ecotoop2 en Ecotoop3), of ze een beschermde status hebben, of ze op de nationale Rode lijst van bedreigde soorten staan (1-4), hun natuurwaarde (1-100) en het habitattype waarin ze zijn aangetroffen. In de tabel zijn alleen de soorten met enige natuurwaarde (groter dan 3) opgenomen of soorten die specifieke omstandigheden vereisen. Op de meeste locaties bepalen ruderale of competitieve soorten het aspect van de vegetatie. Hiervan is de natuurwaarde nul of negatief; deze soorten staan derhalve niet in de tabel. Er zijn geen beschermde plantensoorten volgens de Flora- en faunawet aangetroffen. Ook zijn er geen Rode lijst soorten aangetroffen. Er zijn uit andere onderzoeken wel Rode lijstsoorten bekend (Groen & Vreeken 2005; zie bijlage 4). Deze gegevens zijn echter veelal verouderd (van voor 1990) en betreffen een groter gebied dan het plangebied. Er zijn wel een aantal plantensoorten met een natuurwaarde van regionaal belang (natuurwaarde groter dan 8) aangetroffen. Het betreft Blaaszegge, IJle zegge, Reukzwenkgras, Sneeuwklokje, Bosandoorn en Echte koekoeksbloem. De verspreiding van deze soorten is afgebeeld in figuur 6.1. De andere soorten van tabel 6.1 zijn van lokaal belang. De oevers van de watervoerende hoofdwatergang en de zijwatergangen van de hoofdwatergang, alsmede het bosgebiedje dat centraal in het plangebied Kristenbos ligt zijn vegetatiekundig van waarde. De zijwatergangen van de hoofdwatergang zijn vrij arm aan nutriënten en bezitten een goede wateren oevervegetatie. De oevervegetatie is echter vrij klein. Het bosgebied dat centraal in het plangebied is gelegen heeft een goede zonatie en is vrij afwisselend (open plekken wisselen zich af met dichte beplanting en droog en natte plaatsen komen tevens voor).

Hoofdstuk 6

39

Tabel 6.1. Verspreiding van bijzondere aangetroffen plantensoorten in Kristenbos (UFK =hun voorkomen in Nederland: uurhok frequentieklasse (1-9) (1990), hun preferente ecotoop (Ec 1, Ec 2, Ec 3, zie bijlage 10 voor uitleg coderingen) en hun beschermingsstatus (3=strikte bescherming) (Flora- en faunawet, 2002; 1=lichte bescherming), de mate van bedreiging (RL = Rode lijst, 2004), de natuurwaarde (1=laag, 100=hoog) en het habitattype waarin ze zijn aangetroffen (be=berm, po=poel, ru=ruigte, si=singel, sl=sloot). Nederlandse naam

UFK

Ec 1

Ec 2

Aarvederkruid

7

W17

W18

Biezeknoppen

8

G21

G22

G27

G27

H22

Blaaszegge

6

G22

Bloedzuring

7

H47

Bosandoorn

7

H43

Dauwnetel

6

P47

Drijvend fonteinkruid

8

W17

W18

Echte koekoeksbloem

8

G27

Egelboterbloem

8

G22

Gewone brunel

9

G47

Gewoon sneeuwklokje

6

H47

Hennegras

8

G22

-

3

sl

-

-

4

be/ru po/sl

5

bb

H47

-

-

10

bb/sl

R47

-

-

5

si

G23

G27

-

-

3

po

-

-

8

be

-

-

4

po

-

-

4

be

-

-

0

bb

G27

R24

-

-

2

bb

-

-

10

bb/sl

H27

-

-

3

bb/po/sl

-

-

4

sl

H27

-

-

4

bb/sl

H27 H22

Kantig hertshooi

7

G27

G47

Moerasspirea

8

G27

R27 V17

H27

-

10

G27

H47

Habitat

-

7

7

Natuurwaarde

-

9

7

RL

-

Kale jonker

Reuzenzwenkgras

F – F wet

-

IJle zegge

Pluimzegge

Ec 3

-

-

4

sl

-

-

8

bb

Scherpe zegge

8

R27

H27

V17

-

-

2

sl

Stijf havikskruid

8

G62

G67

H62

-

-

4

si

Stomphoekig sterrekroos

5

W17

W18

-

-

4

sl

Watertorkruid

8

W17

V17

-

-

4

po

Wilde kamperfoelie

8

H42

H47

H62

-

-

6

bb/si

Witte waterlelie

8

W12

W17

W18

-

-

3

po

6.2 Grondgebonden zoogdieren Gedurende het vallenonderzoek konden geen kleine grondgebonden zoogdieren worden gevangen. Dit is vreemd omdat het gebied waarin de vallen werden geplaatst bestaat uit een meerjarige, kruidachtige vegetatie. Blijkbaar kwamen hierin geen of in zeer lage dichtheid kleine grondgebonden zoogdieren voor. Sporen werden daarnaast nauwelijks aangetroffen. Alleen van Bosmuis, Veldmuis en Mol konden sporen worden waargenomen. Het bosgebied dat centraal in het plangebied is gelegen herbergt drie reeën. Vermoedelijk hebben deze reeën zich er ook voortgeplant. Er werd kortstondig een paar keer een Bosspitsmuis gehoord. Op de akkers is

40

Hoofdstuk 6

meerdere malen Haas waargenomen. Daarnaast is het aannemelijk op basis van regionale verspreiding dat de Egel voorkomt. In tabel 6.2. wordt een overzicht gegeven van deze soorten: of zij een populatie hebben in het plangebied, hun mate van bedreiging en hun beschermingsstatus. Tabel 6.2. De aangetroffen grondgebonden zoogdieren in Kristenbos: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet;1 = lichte bescherming en Habitatrichtlijn). Soort

Populatie *

Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Bosmuis

+

-

1

-

Bosspitsmuis

+

-

1

-

Egel

+

-

1

-

Haas

+

-

1

-

Mol

+

-

1

-

Ree

+

-

1

-


Alle waargenomen grondgebonden zoogdieren genieten een lichte bescherming volgens de Flora- en faunawet. Geen van de waargenomen grondgebonden zoogdieren is bedreigd volgens de Rode lijst.

Hoofdstuk 6

41

Legenda = Gewone dwergvleermuis

Figuur 6.2. Foerageerplaatsen vleermuizen in Kristenbos

Legenda = Boerenzwaluw = Bosuil = Huismus = Kievit = Scholekster = Sperwer = Steenuil

Figuur 6.3. Overzicht territoria / nesten van broedvogels in Kristenbos (huismus en boerenzwaluw indicatief weergegeven).

42

Hoofdstuk 6

6.3 Vleermuizen Gedurende het onderzoek naar vleermuizen zijn twee soorten vleermuizen vastgesteld. Het betreft Gewone dwergvleermuis en de Rosse vleermuis. Gewone dwergvleermuis gebruikt het plangebied als foerageergebied. Rosse vleermuis is alleen overvliegend vastgesteld. Kolonies of vliegroutes zijn niet gevonden en bevinden zich vermoedelijk niet in het plangebied omdat de dwergvleermuizen laat op de avond aankwamen. In figuur 6.2. en tabel 6.3 staan de waarnemingen weergegeven. Alle waargenomen vleermuizen zijn strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet maar zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst. Tabel 6.3. De aangetroffen vleermuizen in Kristenbos: hun gedrag (voorbijvliegend, foeragerend, kolonie), de beschermingsstatus (Flora- en faunawet, 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

Voorbijvliegend Foeragerend

Kolonie Flora- en faunawet Rode lijst


+

+

-

3

-

Rosse vleermuis

+

-

-

3

-

6.4 Broedvogels In totaal zijn zeven soorten broedvogels vastgesteld in Kristenbos, welke in bijlage 3 van onderhavig rapport zijn verwerkt. Het betreft: Boerenzwaluw, Bosuil, Huismus, Kievit, Scholekster, Sperwer en Steenuil. Drie van deze zeven soorten zijn opgenomen op de Rode lijst van bedreigde vogelsoorten. Het betreft: Boerenzwaluw, Huismus en Steenuil. In tabel 6.4. staat een overzicht van deze broedvogels, de beschermingsstatus volgens de Flora- en faunawet en hun mate van bedreiging volgens de Rode lijst. In figuur 6.3. is de ligging van de territoria / nesten weergegeven. Tabel 6.4. De vermeldenswaardige broedvogels in Kristenbos (aantal: vastgesteld aantal territoria / nesten, de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

Aantal

Flora- en faunawet

Rode lijst

Boerenzwaluw

8

3

Gevoelig

Bosuil

1

3

-

Huismus

8

3

Gevoelig

Kievit

7

3

-

Scholekster

2

3

-

Sperwer

1

3

-

Steenuil

1

3

Kwetsbaar

Hoofdstuk 6

43

Legenda

= Bruine kikker = Middelste groene kikker = Gewone pad

Figuur 6.4. Waarnemingen van amfibieën in het gebied Kristenbos.

Water recent gedempt

Legenda

Visloos water

= Blankvoorn = Brasem = Driedoornige stekelbaars = Kleine modderkruiper = Rietvoorn = Snoek = Tiendoornige stekelbaars = Zeelt

Figuur 6.5. Vangsten van de verschillende vissoorten in Kristenbos.

44

Hoofdstuk 6

6.5 Amfibieën In totaal zijn drie soorten amfibieën aangetroffen in Kristenbos. Het betreft Bruine kikker, Middelste groene kikker en Gewone pad. In tabel 6.5 staat een overzicht van de soorten: de mate van bedreiging volgens de Rode lijst en de beschermingsstatus volgens de Flora- en faunawet. In figuur 6.4 worden de waarnemingen weergegeven. Van alle soorten is voortplanting vastgesteld. Hierbij blijkt de Middelste groene kikker plaatselijk in hoge dichtheden voor te komen. Een mogelijke reden is dat het plangebied vrij veel water bezit met een aantal poelen en vijvers. De zijsloten van de hoofdwatergang worden veel gebruikt als voortplantingsplaats voor alle soorten amfibieën. De vijvers op het terrein van het tuincentrum dat gelegen is in het westen van het plangebied zijn vermoedelijk eveneens van waarde als (voortplantingsplaats) voor Bruine kikker, Middelste groene kikker en Gewone pad. Tabel 6.5. De aangetroffen amfibieën in Kristenbos: de voortplanting, de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 1=lichte bescherming en Habitatrichtlijn). Soort

Voortplanting

Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Bruine kikker

+

-

1

-


+

-

1

-

Gewone pad

+

-

1

-

Alle waargenomen soorten amfibieën genieten een lichte bescherming en zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst.

6.6 Vissen In het plangebied Kristenbos zijn acht soorten vissen vastgesteld. Het betreft: Blankvoorn, Brasem, Driedoornige stekelbaars, Kleine modderkruiper, Rietvoorn, Snoek en Tiendoornige stekelbaars. Alleen de Kleine modderkruiper is beschermd volgens de Flora- en faunawet maar is niet bedreigd volgens de Rode lijst. In tabel 6.6. wordt een overzicht gegeven van deze soorten en in figuur 6.5 worden de vangstlocaties weergegeven. Tabel 6.6. De aangetroffen vissen in Kristenbos: de mate van bedreiging (Rode lijst), de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 2=matige bescherming) en status op de Habitatrichtlijn. Soort

Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Blankvoorn

-

-

-

Brasem

-

-

-

Driedoornige stekelbaars

-

-

-

Kleine modderkruiper

-

2

II

Rietvoorn

-

-

-

Snoek

-

-

-

Tiendoornige stekelbaars

-

-

-

Zeelt

-

-

-

Hoofdstuk 6

45

Kleine modderkruiper is de enige soort met een beschermde status. Volgens de Flora- en Faunawet geniet de Kleine modderkruiper een matig strenge bescherming. Daarnaast staat de soort vermeld in bijlage twee van de Habitatrichtlijn. De betekenis hiervan is alleen gericht op de aanwijzing van beschermde natuurgebieden. Voor soorten uit deze bijlage (bijlage 2) moeten namelijk beschermde natuurgebieden worden ingesteld. De Kleine modderkruiper komt verspreid voor in de watervoerende hoofdwatergang en de zijwatergangen. Ook zijn er verschillende subadulte en adulte dieren gevangen. Op grond hiervan kan worden geconcludeerd dat in het plangebied Kristenbos een populatie kleine modderkruipers voorkomt. Eén toevoerende watergang die gelegen is ten oosten van de hoofdwatergang bezit relatief veel soorten vis in hoge aantallen. Deze watergang is derhalve van groot belang voor vissen in het algemeen. Een grote vijver in het westen van het plangebied is de afgelopen twee jaar gedempt. Daarnaast werd vastgesteld dat een poel in het zuidoosten geen vis bevat.

6.7 Reptielen Gedurende onderhavig onderzoek zijn geen reptielen waargenomen.

6.8 Ongewervelden Het plangebied Kristenbos is relatief rijk aan vlinders en libellen. Er werden twaalf soorten dagvlinders vastgesteld en zeven soorten libellen. Een overzicht van de aangetroffen staat respectievelijk in tabel 8.6 en 8.7 voor achtereenvolgens dagvlinders en libellen. Gedurende onderhavig onderzoek zijn geen beschermde ongewervelden waargenomen. Wel werd boven de hoofdwatergang één Weidebeekjuffer aangetroffen.

46

Hoofdstuk 6

Tabel 6.8 De aangetroffen dagvlinders in Kristenbos: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet). Soort

Populatie

Rode lijst

Flora- en faunawet

Atalanta

+

-

-

Bont zandoogje

+

-

-

Bruin zandoogje

+

-

-

Citroenvlinder

+

-

-

Dagpauwoog

+

-

-

Distelvlinder

+

-

-

Groot dikkopje

+

-

-

Kleine geaderd witje

+

-

-

Kleine koolwitje

+

-

-

Kleine vos

+

-

-

Koevinkje

+

-

-

Zwartsprietdikkopje

+

-

-

Tabel 6.9 De aangetroffen libellen in Kristenbos: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet). Soort

Populatie

Rode lijst

Flora- en faunawet

Azuurwaterjuffer

+

-

-

Bloedrode heidelibel

+

-

-

Gewone oeverlibel

+

-

-

Lantaarntje

+

-

-

Platbuik

+

-

-

Watersnuffel

-

-

-

Weidebeekjuffer

+

-

-

6.9 Conclusie Het plangebied Kristenbos is een typisch kleinschalig agrarisch landschap met overgangen tussen bos en agrarisch gebied. In het plangebied komt relatief veel water voor. Door de samenkomst van deze landschappen komen de daarbij kenmerkende soorten Ree, Sperwer, Bosuil, Steenuil en Boerenzwaluw voor. Daarnaast is, dankzij de relatief grote hoeveelheid water en de kleinschaligheid, het gebied van belang voor amfibieën (relatief hoge dichtheid van algemene soorten), vissen (Kleine modderkruiper) en planten (o.a. Blaaszegge en IJle zegge).

Hoofdstuk 6

47

Legenda = Akkerandoorn = Beemdkroon = Bleke zegge = Brede wespenorchis = Donkersporig bosviooltje

Legenda = Dubbelloof = Gewone dophei = Gewone dotterbleom = Gewone vogelmelk = Grote keverorchis

Figuur 7.1a en 7.1b. Standplaatsen van waardevolle planten in Weusthag

48

Hoofdstuk 6

7.

WEUSTHAG

Legenda = Gulden boterbloem = Kleine maagdenpalm = Rietorchis = Slofhaak

Figuur 7.1c (vervolg).Standplaatsen van waardevolle planten in Weusthag

7.1 Flora en vegetatie Het onderzoeksgebied bestaat uit twee deelgebieden, te weten: Broekmeden/Binnenveld, een vergraven kampenlandschap ten noorden van de A1 en Weusthag/Houtmaat en Harmsveld; een natte-heideontginning ten dele omgevormd tot stadspark dat ten zuiden van de A1 is gelegen. Bijlage 7 geeft een alfabetische opsomming van alle in het gebied aangetroffen bijzondere plantensoorten. In tabel 7.1 zijn alleen de soorten met natuurwaarde (natuurwaarde > 8) opgenomen. Op de meeste locaties bepalen ruderale of competatieve soorten het aspect van de vegetatie. Hiervan is de natuurwaarde nul of negatief. Ze staan (m.u.v. Sneeuwklokje, natuurwaarde = 0) niet op de lijst. In figuur 71a t/m 7.1c staan de standplaatsen weergegeven van de beschermde, bedreigde soorten en de soorten met een natuurwaarde groter dan 15.

Hoofdstuk 7

49

Tabel 7.1. Verspreiding van bijzondere aangetroffen plantensoorten in Weusthag (UFK = hun voorkomen in Nederland: uurhok frequentieklasse (1-9) (1990), hun beschermingsstatus (Flora- en faunawet, 2002), de mate van bedreiging (Rode lijst, 2004), de natuurwaarde (1=laag, 100=hoog) en het habitattype waarin ze zijn aangetroffen. Nederlandse naam

UFK

F – F wet

RL

Natuurwaarde

Habitat

Akkerandoorn

6

-

Kwetsbaar

9

akker

Beekpunge

7

-

-

10

sloot

Beemdkroon

6

-

Gevoelig

18

berm

Blauwe bosbes

7

-

-

8

bos

Blauwe knoop

7

-

-

10

weide

Bleekgele droogbloem

5

-

-

10

groen

Bleeksporig bosviooltje

6

-

-

12

berm

Bleke zegge

5

-

Kwetsbaar

20

sloot

Bosandoorn

7

-

-

10

gemengd bos

Bosanemoon

7

-

-

15

gemend bos, berm

Bosbies

6

-

-

15

oever

Brede wespenorchis

8

1

-

6

berm, oever

Buntgras

7

-

-

12

berm

Dalkruid

7

-

-

12

loofbos

Donkersporig bosviooltje

4

-

-

20

loofbos

Dubbelloof

6

-

Gevoelig

14

berm, oevers, bos

Echt duizendguldenkruid

6

-

-

9

berm

Echte koekoeksbloem

8

-

-

8

berm

Geel nagelkruid

7

-

-

8

loofbos

Gevleugeld hertshooi

8

-

-

9

berm

Gewone dophei

7

-

-

16

berm

Gewone dotterbloem

8

1

-

15

oever

Gewone salomonszegel

7

-

-

10

loofbos

Gewone vogelmelk

8

1

-

5

loofbos

Gewone waternavel

8

-

-

8

sloot

Groot heksenkruid

6

-

-

12

gemend bos

-

-

9

weide

Grote keverorchis

6

2

Kwetsbaar

18

oever

Grote muur

7

-

-

8

berm

Gulden boterbloem

5

-

-

20

berm, oever

Hertshoornweegbree

6

-

-

9

berm

IJle zegge

7

-

-

10

loofbos

Kikkerbeet

8

-

-

8

sloot

Kleine maagdenpalm

5

1

-

15

loofbos

Kruipend zenegroen

7

-

-

8

berm

Maarts viooltje

7

-

-

10

groen

Pilzegge

7

-

-

8

oever

Rietorchis

6

2

-

35

berm

Groot hoefblad

50

Hoofdstuk 7

Nederlandse naam

UFK

F – F wet

RL

Natuurwaarde

Habitat

Slofhak

6

-

Gevoelig

6

berm

Struikhei

8

-

-

10

berm

Taxus

4

-

-

14

loofbos


6

-

-

15

loofbos

Veldrus

7

-

-

12

weide

Vroege haver

8

-

-

8

berm

Watergentiaan

7

-

-

14

sloot

Waterviolier

8

-

-

12

water

Wijfjesvaren

7

-

-

8

oever

Witte klaverzuring

6

-

-

12

weide

In totaal zijn 377 plantensoorten aangetroffen, waarvan 49 soorten bijzonder genoemd kunnen worden. Deze soorten hebben een hoge natuurwaarde, zijn beschermd of bedreigd of zijn lokaal zeldzaam. Van de 49 bijzondere soorten staan er 6 op de nieuwe rode lijst. Rode lijst soorten zijn soorten, waarvan het voorkomen in Nederland achteruitgaat. Hun voortbestaan in Nederland is bedreigd. Deze zijn daarom van nationaal belang. In het recente verleden zijn er nog meer Rode lijst soorten geweest die echter in 2005 niet meer werden aangetroffen. Dit betekent niet dat zij nu definitief verdwenen zijn. Het gaat hierbij onder meer om de Slanke sleutelbloem, Stijve moerasweegbree en Mispel. • • •

• •

• •

Dubbelloof (gevoelig) komt verspreid over het gebied in beschaduwde sloot- en greppelkanten voor. Slokhak (gevoelig) komt voor in de berm van de Europalaan. Bleke zegge (kwetsbaar) groeit in de berm van de Europalaan. De komst van deze soort en Slofhak is het resultaat van het verschralend maaibeleid dat hier de laatste jaren heeft plaatsgevonden. Akkerandoorn is een oude akkerplant die nog sporadisch voorkomt onder andere aan de rand van de volkstuintjes. Beemdkroon (gevoelig) groeit op het talud van het viaduct over de A1 bij de Houtmaat is mogelijk ingezaaid. Een andere reële optie is dat deze soort is meegekomen met het opgebrachte zand. Grote keverorchis (Kwetsbaar) tenslotte staat met 1 exemplaar in een bosje op de Houtmaat. Tweestijlige meidoorn staat op de oude rode lijst (1994). De status hiervan is niet meer bedreigd. Tweestijlige meidoorn komt in verschillende bosjes voor en is net als Dalkruid en Bosanemoon een indicator van oud autochtoon bos.

Ook de beschermde soorten zijn van nationaal belang. In totaal zijn er 6 wettelijk beschermde plantensoorten in de zin van de Flora- en faunawet aangetroffen. Het

Hoofdstuk 7

51

betreft: Gewone dotterbloem, Rietorchis, Brede wespenorchis, Gewone vogelmelk, Grote keverorchis en Kleine maagdenpalm. Alleen Rietorchis en Grote keverorchis behoren tot beschermingsniveau 2. De andere genoemde soorten hebben een lichte bescherming (beschermingsniveau 1). •

• • • • •

Gewone dotterbloem groeit alleen nog op de Houtmaat. Deze soort kwam tot enkele jaren nog veelvuldig voor in het gebied. De afname wordt veroorzaakt door de dalende waterstand en de verwaarlozing van natte vegetaties. Rietorchis is waargenomen in de berm van de Torenlaan. Brede wespenorchis groeit in bosranden, plantsoenen en bermen verspreid over het gehele onderzoeksgebied. Grote keverorchis komt op enkele plaatsen voor aan randen. Gewone vogelmelk is alleen in het bos bij de Houtmaat aangetroffen. Kleine maagdenpalm komt veel voor in het bos bij de Houtmaat.

Andere plantensoorten met een hoge natuurwaarde (natuurwaarde > 15) zijn zeldzaam en daarom ook van nationaal belang. Dit zijn Gewone dopheide, Gulden boterbloem en Donkersporig viooltje. Gewone dopheide is in een heiderelict (Harmsveld), ontkiemd bij de profilering van de berm van de A1. Op verschillende plaatsen (onder andere Europalaan) komt ook de Struikheide terug. Gulden boterbloem komt op verschillende plekken in vochtige bermen en ook slootkanten voor (Zwienenberg, 2003). Het betreft hier een van de grootste groeiplaatsen van Twente. De soort is afhankelijk is van de waterstand. Donkersporig viooltje tenslotte groeit in het loofbosje ten oosten van het pompstation. Het plangebied heeft grote floristische waarden. Deze concentreren zich rond de Houtmaat en het Weusthag. Hier komen enkele bijzondere soorten van oud inlands bos en het vroegere kleigat voor. De waterkwaliteit van het kleigat wordt mogelijk positief beïnvloed door de inbreng van spoelwater. Het diepe grondwater van dit kleigat is rijk aan mineralen. De oevers van dit kleigat zijn zeer gevarieerd (stijl tot ondiepe overgangen) en bieden zo plaats aan verschillende soorten. Vanwege het voorkomen van Gewone dotterbloem, Kleine maagdenpalm, Grote keverorchis, Gewone vogelmelk, Brede wespenorchis, Donkersporig bosviooltje, Bosanemoon, Bosbies, Gulden boterbloem, Dalkruid en Tweestijlige meidoorn is het gebied rond de Houtmaat van nationaal belang. De andere floristische waarden zijn van regionaal belang en komen meer verspreid over het gebied voor in sloten, bermen en bosjes. In en langs de sloten worden bijzondere soorten gevonden. Dit hangt ten dele samen met kwel. Kwelindicatoren als Waterviolier, IJle zegge, Echte koekoeksbloem

52

Hoofdstuk 7

en Beekpunge komen verspreid over het gehele onderzoeksgebied voor. De meer bijzondere soorten in de bermen zijn karakteristiek voor (natte) heischrale omstandigheden. Dit betreft o.a. Struikhei, Dophei, Bleke zegge, Slofhak, Pilzegge, Echt duizendguldenkruid (indicator leem), Gevleugeld hertshooi, Gewone waternavel, en Veldrus. Deze planten herinneren aan de oude natte heide en komen tevoorschijn als de landbouwzode wordt weggehaald en er een extensief maaibeheer gevoerd wordt. Oude akkerplanten zijn bijna allemaal verdwenen op Akkerandoorn en Dauwnetel na. De populaties zijn flink gereduceerd. Er komen verder veel bijzondere bosplanten voor. Zoals gezegd concentreren de meer bijzondere soorten zich rond de Houtmaat, maar ook in de andere bosjes komen minder algemene soorten voor. Dit betreft veelal indicatoren van bos op voedselrijke bodem zoals Groot heksenkruid, Geel nagelkruid, Gewone salomonszegel, Bosandoorn, Grote muur, Taxus, Maarts viooltje en Bleeksporig viooltje.

Bij de reconstructie van het gebied moeten een tweetal deelgebieden worden ontzien. Dit betreft het kleigat en de omringende bossen van de Houtmaat en het beekdalgrasland met Gulden boterbloem bij de Achterhoekse weg. Het beheer van deze deelgebieden moet worden afgestemd op behoud en versterking van de actuele floristische waarden. Een voorbeeld is de plas naast de kleigaten waar de Waterviolier groeit. Deze plas dreigt dicht te groeien. Daarnaast dient ook het (maai)beheer van bermen en sloten, die van de A1, Achterhoekse weg, Europalaan, Torenlaan en Houtmaatweg in het bijzonder, te worden afgestemd op de floristische waarden. Het gebied heeft ook extra potenties door de aanwezigheid van beken en kleigaten die een verscheidenheid van milieus garanderen. Ook hebben zich in het gebied (onder andere via de snelweg A1) een aantal fraaie neofyten en bermhalofieten (zoutminnende soorten) gevestigd. Deze soorten geven extra floristische waarden aan het gebied maar wijzen wel op verstoring.

7.2 Grondgebonden zoogdieren Gedurende de verschillende onderzoeken in Weusthag zijn er zichtwaarnemingen gedaan, geluiden gehoord, verkeersslachtoffers gevonden en sporen waargenomen van grondgebonden zoogdieren. Daarnaast zijn er diverse meldingen via de gemeente binnengekomen van het voorkomen van Steenmarter. Al deze waarnemingen hebben geleid tot het aantreffen van dertien soorten grondgebonden zoogdieren.

Hoofdstuk 7

53

In tabel 7.2. wordt een overzicht gegeven van deze soorten, de mate van voorkomen in Weusthag, de mate van bedreiging en de beschermingsstatus. In figuur 7.2 wordt een overzicht gegeven van de vindplaatsen van Eekhoorn, Konijn, Ree en Wezel. Tabel 7.2. De aangetroffen grondgebonden zoogdieren in Weusthag: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 1=lichte bescherming, 2=matige bescherming en Habitatrichtlijn). Populatie *

Rode lijst

Flora- en faunawet

Bosmuis

Soort

+

-

1

Habitatrichtlijn -

Bosspitsmuis

+

-

1

-

Bruine rat

+

-

1

-

Eekhoorn

+

-

2

-

Egel

+

-

1

-

Haas

+

-

1

-

Huisspitsmuis

+

-

1

-

Konijn

+

-

1

-

Mol

+

-

1

-

Ree

+

-

1

-

Steenmarter

+

-

2

-

Veldmuis

+

-

1

-

Wezel

+

-

1

-


Legenda = Gewone dwergvleermuis = Ruige dwergvleermuis = Watervleermuis = Laatvlieger

Figuur 7.2. Overzicht waarnemingen grondgebonden zoogdieren in Weusthag.

54

Hoofdstuk 7

Legenda = Eekhoorn = Konijn = Ree = Wezel

Figuur 7.3. Foerageerplaatsen vleermuizen in Weusthag.

Zoals reeds gezegd zijn er van Steenmarter diverse meldingen binnen gekomen bij de gemeente Hengelo. Op grond hiervan is het aannemelijk dat Steenmarter voorkomt met een populatie in het plangebied Weusthag. Van alle waargenomen grondgebonden zoogdieren komen, naar aller waarschijnlijkheid, populaties voor in het plangebied Weusthag. Eekhoorn in kleine aantallen voor. Mogelijk betreft het maar tien dieren. De piek van de verspreiding van het aantal dieren is in het Weusthag park. Opmerkelijk is dat ook ten noorden van de snelweg een waarneming is verricht. Mogelijk wordt de brug over de snelweg gebruikt als oversteekplaats. Konijn komt verspreid en in lage dichtheid voor. Rond het pompstation komt Konijn in relatief hoge dichtheid voor. Dit betekent dat Konijn in het plangebied Weusthag een populatie heeft. In de tijd na de diverse konijnenziekten is dit vermeldenswaardig. Van Ree zijn relatief weinig waarnemingen verricht ondanks dat het gebied veel en regelmatig is bezocht. Een mogelijke oorzaak is het toch intensieve (recreatieve) gebruik van het gebied en het mogelijk als gevolg daarvan een verborgen levenswijze. De Ree is echter niet algemeen voorkomend en telt maar een kleine populatie.

Hoofdstuk 7

55

Van Wezel werd één verkeersslachtoffer vastgesteld op de Torenlaan. Door de vele aanwezige kruidachtige vegetaties waarin vermoedelijk veel muizen (het voedsel van de Wezel) voorkomen is het zeer aannemelijk dat er in het gebied een populatie wezels voorkomt. Alle grondgebonden zoogdieren genieten een lichte bescherming, uitgezonderd de Eekhoorn die een matige bescherming geniet.

7.3 Vleermuizen Gedurende het vleermuisonderzoek is vastgesteld dat vier soorten vleermuizen foerageren in het plangebied Weusthag. Het betreft: Gewone dwergvleermuis, Ruige dwergvleermuis, Watervleermuis en Laatvlieger. In figuur 7.3 staan de waarnemingen weergegeven en in tabel 7.3 wordt een overzicht gegeven van deze soorten. Tabel 7.3. De aangetroffen vleermuizen in Weusthag: hun gedrag (voorbijvliegend, foeragerend, kolonie), de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikt beschermd), de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

Voorbijvliegend

Foeragerend

Kolonie

Flora- en faunawet

Rode lijst


+

+

-

3

-


+

+

-

3

-

Watervleermuis

+

+

-

3

-

Laatvlieger

+

+

-

3

-

Gewone dwergvleermuis is een zeer veel voorkomende soort in het plangebied Weusthag. Verspreid over het gehele gebied komen foeragerende dieren voor. Een kolonie of vliegroute is echter niet aangetroffen. Vermoedelijk komen zij uit de omringende woonwijken omdat de Gewone dwergvleermuis uitsluitend gebouwbewonend is. Van Ruige dwergvleermuis werden enkele foeragerende dieren aangetroffen. Omdat de Ruige dwergvleermuis maar beperkt foeragerend werd aangetroffen bevond een verblijfplaats zich vermoedelijk niet in de directe nabijheid ten tijde van het onderzoek. Van Watervleermuis zijn slechts enkele foeragerende exemplaren aangetroffen boven de kleigaten in het noorden van Weusthag. De Watervleermuis is in de zomer boombewonend. Over het algemeen zijn de kolonies gelegen in bomen die staan in bosgebieden. In het Weusthag park konden echter geen activiteiten worden vastgesteld van de Watervleermuis. Omdat geen activiteiten konden worden vastgesteld in het Weusthag park en maar enkele dieren foeragerend zijn aangetroffen bevindt een kolonieplaats zich vermoedelijk op grotere afstand van Weusthag.

56

Hoofdstuk 7

Voor Laatvlieger heeft het Weusthagpark en de directe omgeving een belangrijke foerageerfunctie. Boven de weiden die grenzen aan het park werden relatief veel laatvliegers foeragerend aangetroffen. Omdat zij ook zeer vroeg in de avond aankwamen is gepost tussen het woongebied Hengelose Es en het Weusthag park. Hieruit werd duidelijk dat deze gebouwbewonende vleermuizen zich ophouden in het woongebied de Hengelose Es. Een vliegroute is niet vastgesteld: vermoedelijk vliegen de laatvliegers na het uitvliegen niet via een vaste route naar hun foerageergebied; het Weusthag park en de directe omgeving. Alle waargenomen vleermuizen zijn strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet maar zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst.

7.4 Wintervogels Gedurende het wintervogelonderzoek is vastgesteld dat het plangebied Weusthag van waarde is voor watervogels en voor bos- en struweelvogels. Watervogels Voor de watervogels zijn de kleigaten van waarde vanwege de relatief grote aantallen vogels en de vele soorten vogels die er overwinteren. In tabel 7.4. wordt van deze watervogels een overzicht gegeven. Het is een overzicht van vijf jaar; de eerste vier jaren betreffen gegevens van SOVON (zie bijlage 6) en de data van het laatste jaar zijn verzameld in onderhavig onderzoek. Een uitsplitsing naar de verschillende kleigaten van de winter 2004-2005 wordt gegeven in bijlage 7. Tabel 7.4 De aantallen watervogels op het water in de kleigaten in Weusthag gedurende verschillende winters (1998-2003: gegevens SOVON, 2004-2005: onderhavig onderzoek). Soort

1998-1999

1999-2000

2000-2001

2002-2003

2004-2005

Aalscholver

14

8

20

0

21

Brandgans

0

0

0

4

4

Brilduiker

0

0

0

0

1

Canadese gans

0

0

0

2

3

Fuut

10

6

4

0

4

Grauwe gans

0

0

0

0

40

IJsvogel

0

0

0

0

1

Knobbelzwaan

0

0

0

0

2

Kokmeeuw

8

40

150

30

80

Koolgans

0

0

0

0

2

Kuifeend

20

4

70

0

32

Meerkoet

100

230

120

160

131

Nijlgans

0

0

0

0

1

Soepgans

0

40

0

30

75

Hoofdstuk 7

57

Soort

1998-1999

1999-2000

2000-2001

2002-2003

2004-2005

Tafeleend

25

0

60

0

6

Waterhoen

0

0

1

0

3

Wilde Eend

0

16

30

0

62

Witoogeend

0

0

2

0

0

Zwarte zwaan

0

0

0

0

2

Uit tabel 7.4 blijkt dat negentien soorten watervogels overwinteren op het water in de kleigaten. Van deze negentien soorten komen zeven soorten in relatief grote aantallen voor. Dit betreft: Aalscholver, Grauwe gans, Kokmeeuw, Kuifeend, Meerkoet, Soepgans en Wilde eend. Brilduiker is de enige soort die is opgenomen op de Rode lijst van bedreigde vogelsoorten als gevoelig. Naast Brilduiker zijn Tafeleend en Witoogeend vermeldenswaardig. Beiden zijn regionaal zeldzaam als overwinteraar en ook vrij verstoringsgevoelig. De aangetroffen zwarte zwanen zijn door de mens ingebracht. Alle vogels in tabel 7.4. zijn beschermd via de Flora- en faunawet met uitzondering van Soepgans, Nijlgans en Zwarte zwaan. Als wordt gekeken naar de verspreiding van deze overwinterende vogels dan blijkt dat de drie noordelijke kleigaten (de kleigaten ten noorden van de snelweg A1) het meeste worden bezocht en gebruikt. In het kleigat de Houtmaten werden maar weinig overwinterende vogels vastgesteld (zie bijlage 7).

58

Hoofdstuk 7

Legenda = Boerenzwaluw = Boomklever = Bosuil = Brandgans = Buizerd

Legenda = Fuut = Gekraagde Roodstaart = Grasmus = Groene specht = Huismus

Figuren 7.3. Overzicht territoria / nesten van broedvogels in Weusthag (Boerenzwaluw en Huismus indicatief weergegeven).

Hoofdstuk 7

59

Legenda = IJsvogel = Kievit = Kleine karekiet = Kuifeend

= Matkop

Legenda = Nijlgans = Patrijs = Scholekster = Spotvogel = Steenuil = Torenvalk

Figuren 7.3 (vervolg) Overzicht territoria / nesten van broedvogels in Weusthag (Kievit indicatief weergegeven).

60

Hoofdstuk 7

Legenda = Bruine kikker = Middelste groene kikker = Gewone pad

Figuur 7.5. Waarnemingen van amfibieën in het gebied Weusthag.

Legenda = Trekroute gewone pad

Figuur 7.6. Waarnemingen van trekroutes van amfibieën in het gebied Weusthag.

Hoofdstuk 7

61

Bos- en struweelvogels De bos- en struweelvogels komen voornamelijk voor in het Weusthagpark. Er werden relatief grote aantallen aangetroffen van Sijsje en Goudhaantje. Tabel 7.5. De vermeldenswaardige broedvogels in Weusthag: (aantal: vastgesteld aantal territoria / nesten, de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort Boerenzwaluw

Aantal

Flora- en faunawet

Rode lijst

8

3

Gevoelig

Boomklever

7

3

-

Bosuil

1

3

-

Brandgans

3

3

-

Buizerd

1

3

-

Fuut

5

3

-

Gekraagde Roodstaart

1

3

-

Grasmus

3

3

-

Groene specht

2

3

Kwetsbaar

Huismus

289

3

Gevoelig

IJsvogel

2

3

-

Kievit

8

3

-

Kleine karekiet

5

3

-

Kuifeend

8

3

-

Matkop

2

3

Gevoelig

Nijlgans

1

3

-

Patrijs

2

3

Kwetsbaar

Scholekster

6

3

-

Spotvogel

1

3

Gevoelig

Steenuil

1

3

Kwetsbaar

Torenvalk

1

3

-

62

Hoofdstuk 7

7.5 Broedvogels In totaal zijn éénentwintig soorten broedvogels vastgesteld in Weusthag die zijn genoemd in bijlage 3 van onderhavig rapport. Het betreft: Boerenzwaluw, Boomklever, Bosuil, Brandgans, Buizerd, Fuut, Gekraagde roodstaart, Grasmus, Groene specht, Huismus, IJsvogel, Kievit, Kleine karekiet, Kuifeend, Matkop, Nijlgans, Patrijs, Scholekster, Spotvogel, Steenuil en Torenvalk. Zeven van deze éénentwintig soorten zijn opgenomen op de Rode lijst van bedreigde vogelsoorten. Het betreft: Boerenzwaluw, Groene specht, Huismus, Matkop, Patrijs, Spotvogel en Steenuil. In tabel 7.5. staat een overzicht van deze broedvogels, hun beschermingsstatus volgens de Flora- en faunawet en hun mate van bedreiging volgens de Rode lijst. In figuur 7.3. is de ligging van de territoria / nesten weergegeven. Van de aangetroffen vermeldenswaardige broedvogels kan een indeling worden gemaakt aan de hand van het biotoop waarin zij voorkomen. Het betreft soorten van: • kleinschalig agrarisch gebied (Boerenzwaluw, Gekraagde roodstaart, Grasmus, Huismus, Kievit, Patrijs, Scholekster, Spotvogel, Steenuil en Torenvalk). Onder deze soortgroep komen drie soorten voor van de Rode lijst; • bos (Boomklever, Bosuil, Buizerd, Groene specht en Matkop). Onder deze soortgroep komen twee soorten voor van de Rode lijst; • water en moeras (Brandgans, Fuut, IJsvogel, Kleine karekiet, Kuifeend en Nijlgans).

7.6 Amfibieën Gedurende de verschillende onderzoeken en het gericht onderzoek door de KNNV zijn drie soorten amfibieën aangetroffen. Het betreft: Bruine kikker, Gewone pad en Middelste groene kikker. In tabel 7.5 wordt een overzicht gegeven van deze soorten en in figuur 7.5 worden de vindplaatsen weergegeven. Tabel 7.6. Aangetroffen amfibieën gedurende onderhavige inventarisatie, het voorkomen op de Rode lijst en hun beschermingsstatus (Flora- en faunawet (1 = lichte bescherming), Habitatrichtlijn). Soort

Voortplanting

Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Bruine kikker

+

-

1

-


+

-

1

-

Gewone pad

+

-

1

-

Hoofdstuk 7

63

Van de Gewone pad zijn enkele trekroutes vastgesteld. Overwintering van o.a. Gewone pad vindt plaats in het Weusthagbos en de trek loopt naar een water dat gelegen is in de oksel van de Achterhoekseweg en de snelweg A1. Daarnaast vindt er trek plaats vanuit het Weusthagbos naar de kleigaten in het zuidoosten van Weusthag. In figuur 7.6 staan deze trekbewegingen weergegeven. Alle waargenomen soorten amfibieën genieten een lichte bescherming volgens de Flora- en faunawet en zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst.

7.7 Vissen Er zijn geen beschermde vissen vastgesteld. Aanvullend visonderzoek van de grotere wateren in Weusthag wordt aanbevolen.

7.8 Reptielen Er zijn geen reptielen waargenomen. De kans wordt hierop, gelet op het aanwezige biotoop, gering geacht.

7.9 Ongewervelden Op 23 juli werd door de KNNV (Peter van der Heijden e.a.) één Bandheidelibel waargenomen. Eén dag later werd opnieuw een Bandheidelibel waargenomen die gefotografeerd kon worden (zie foto 7.2). De Bandheidelibel is opgenomen op de Rode lijst als gevoelig. De Bandheidelibel komt voor in de periode van eind juli tot begin oktober met uiterste data van 21 juni tot 13 oktober. De waarneming is derhalve zeer vroeg in de vliegperiode gedaan. Dit blijkt ook uit het feit dat de libel geen beschadigingen vertoont. De Bandheidelibel komt voor boven beekjes, verlande plassen en moerassen. Het biotoop in Weusthag sluit aan bij deze beschrijving. Gelet op het feit dat deze libel steeds meer voorkomt in oostelijk Nederland is het mogelijk dat van deze soort van de Rode lijst een populatie voorkomt in Weusthag. In ieder geval is deze zeer vroege waarneming hoopgevend. Naast de Bandheidelibel zijn in Weusthag nog tien andere soorten libellen en juffers vastgesteld. In tabel 7.7 staat van de soorten een overzicht. Vermeldenswaardig is verder de Weidebeekjuffer die voorkomt boven schone beekjes met voldoende waterplanten.

64

Hoofdstuk 7

Tabel 7.7. De aangetroffen libellen in Weusthag: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet). Soort

Populatie

Rode lijst

Flora- en faunawet

Bandheidelibel

?

gevoelig

-

Blauwe glazenmaker

+

-

-

Bruine glazenmaker

+

-

-

Gewone oeverlibel

+

-

-

Grote keizerlibel

?

-

-

Houtpantserjuffer

+

-

-

Kleine roodoogjuffer

+

-

-

Lantaarntje

+

-

-

Paardebijter

+

-

-

Smaragdlibel

+

-

-

Viervlek

+

-

-

Vuurjuffer

+

-

-

Watersnuffel

+

-

-

Weidebeekjuffer

?

-

-

Zwarte heidelibel

?

-

-

Naast de aangetroffen libellen zijn er zestien soorten vlinders aangetroffen. In tabel 7.8 wordt een overzicht gegeven van de aangetroffen soorten. Van kleine vos is echter maar één waarneming verricht zodat niet vastgesteld is dat deze soort een populatie heeft in Weusthag. Tabel 7.8. De aangetroffen dagvlinders in Weusthag: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet). Soort

Populatie

Rode lijst

Flora- en faunawet

Citroenvlinder

+

-

-

Oranjetipje

+

-

-


+

-

-

Kleine koolwitje

+

-

-

Boomblauwtje

+

-

-

Icarusblauwtje

+

-

-

Kleine vuurvlinder

+

-

-

Bruin zandoogje

+

-

-

Bont zandoogje

+

-

-

Koevinkje

+

-

-

Hooibeestje

+

-

-

Atalanta

+

-

-

Gehakkelde aurelia

+

-

-

Kleine vos

?

-

-

Dagpauwoog

+

-

-

Zwartsprietdikopje

+

-

-

Hoofdstuk 7

65

7.10 Conclusie Het plangebied heeft een vrij grote floristische waarde. Deze wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van diverse ecotopen, een afwisselend beheer en de aanwezigheid van plaatselijk klei in de bovengrond. Als gevolg van deze floristische waarde komen relatief veel soorten vlinders voor in relatief hoge dichtheid. Daarnaast komen er een groot aantal vrij aardige broedvogels voor en zijn de kleigaten ten noorden van de snelweg A1 van waarde voor wintervogels. Deze wateren zijn daarnaast van waarde voor libellen. Van belang is de aanwezigheid van Eekhoorn en Ree omdat het een vrij geïsoleerd gebied is.

Foto 7.1 Beeld van een Rosse woelmuis

Foto 7.2. Beeld van een de Bandheidelibel

(Foto: P. vd. Heijden gemaakt in Weusthag)

(Foto: P. vd. Heijden gemaakt in Weusthag)

66

Hoofdstuk 7

8.

OOSTERVELD

8.1 Flora en vegetatie Het grootste gedeelte van het plangebied Oosterveld is intensief agrarisch akkerland en weidegebied. Alleen in het uiterste westen van het plangebied ligt een klein gebiedje dat arm is aan nutriënten. In dit gebied groeien Stekelbrem, Dwergviltkruid, Wilde marjolein, Blaasjeskruid en Struikhei. De betreffende soorten zijn specifiek voor heischrale omstandigheden, maar dan bij verschillende vochtcondities. Dit beeld wordt bevestigd omdat de soorten groeien op het zuidtaluud van een sloot met een open vegetatie. De eerste drie genoemde soorten zijn van nationaal belang. De plek heeft dus grote floristische waarde. In het oosten van het plangebied komt daarnaast een beek voor met eikenbosjes. Dit element is landschappelijk waardevol vanwege de natuurlijkheid en de ouderdom. Legenda

= Stekelbrem = Kruipbrem = Dwergviltkruid = Wilde marjolein = Blaasjeskruid = Struikhei = Belangrijke landschapselement

Figuur 8.1. Standplaatsen van waardevolle planten in het Oosterveld.

In figuur 8.1. staan de groeiplaatsen van Dwergviltkruid, Stekelbrem en Wilde marjolein en het landschapselement weergegeven en in tabel 8.1. staat een overzicht van de vermeldenswaardige planten, hun uurhokfrequentie, het ecotoop, de beschermingsstatus, de mate van bedreiging, de natuurwaarde en het habitattype.

Hoofdstuk 8

67

Legenda = Gewone dwergvleermuis

Figuur 8.2. Foerageerplaatsen vleermuizen in het Oosterveld. Legenda = Huismus = Grasmus = Groene specht = Kievit

Figuur 8.3. Territoria / nesten van broedvogels in het Oosterveld (Huismus indicatief weergegeven).

68

Hoofdstuk 8

Tabel 8.1. Verspreiding van bijzondere aangetroffen plantensoorten in (UFK =hun voorkomen in Nederland: uurhok frequentieklasse (1-9) (1990), hun preferente ecotoop (Ec 1, Ec 2, Ec 3, zie bijlage 10 voor uitleg coderingen) en hun beschermingsstatus (3=strikte bescherming) (Flora- en faunawet, 2002; 1=lichte bescherming), de mate van bedreiging (RL = Rode lijst, 2004), de natuurwaarde (1=laag, 100=hoog) en het habitattype waarin ze zijn aangetroffen (be=berm). Nederlandse naam

UFK

Ec 1

Blaasjeskruid

6

W17

Dwergviltkruid

6

P62

Kruipbrem

6

G41

Ec 2

Ec 3

F – F wet

RL

Natuurwaarde

Habitat

-

-

12

be

-

Kwetsbaar

12

be

-

-

24

be

G61

Stekelbrem

7

G41

G61

-

Kwetsbaar

21

be

Struikheide

8

G41

G61

-

-

10

be

Wilde marjolein

5

G43

G47k

2

-

20

be

8.2 Grondgebonden zoogdieren Gedurende onderhavig onderzoek zijn Bosmuis, Bosspitsmuis, Haas, Huisspitsmuis en Mol vastgesteld in het plangebied Oosterveld. Daarnaast is het aannemelijk op basis van regionale verspreiding dat Egel voorkomt. Het Konijn is enkele keren waargenomen in Oosterveld. Het is niet duidelijk of Konijn een populatie heeft. In tabel 8.2. wordt een overzicht gegeven van deze soorten, of zij een populatie hebben in het plangebied, hun mate van bedreiging en hun beschermingsstatus. Tabel 8.2. De aangetroffen grondgebonden zoogdieren in Oosterveld: hun mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 1=lichte bescherming en Habitatrichtlijn). Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Bosmuis

Soort

Populatie * +

-

1

-

Bosspitsmuis

+

-

1

-

Egel

+

-

1

-

Haas

+

-

1

-

Huisspitsmuis

+

-

1

-

Konijn

?

-

1

-

Mol

+

-

1

-

Rosse woelmuis

+

-

1

-


Alle waargenomen grondgebonden zoogdieren zijn licht beschermd volgens de Flora- en faunawet.

Hoofdstuk 8

69

8.3 Vleermuizen Gedurende het onderzoek naar vleermuizen is één soort vleermuis vastgesteld. Het betreft Gewone dwergvleermuis die het plangebied gebruikt als foerageergebied. Totaal zijn drie foerageerplaatsen aangetroffen. Kolonies of vliegroutes zijn niet gevonden en bevinden zich vermoedelijk niet in het plangebied omdat de dwergvleermuizen laat in de avond aankwamen. In figuur 8.3. en tabel 8.3 staan de waarnemingen weergegeven. Alle waargenomen vleermuizen zijn strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet maar zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst. Tabel 8.3. De aangetroffen vleermuizen in Oosterveld: hun gedrag (voorbijvliegend, foeragerend, kolonie), de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

Voorbijvliegend Foeragerend


+

+

Kolonie Flora- en faunawet Rode lijst -

3

-

8.4 Broedvogels Gedurende het broedvogelonderzoek zijn drie soorten broedvogels vastgesteld. Het betreft: Grasmus, Huismus en Kievit. Huismus is opgenomen op de Rode lijst van bedreigde diersoorten als gevoelig. In figuur 8.2. en tabel 8.4 staan de waarnemingen weergegeven. Tabel 8.4. De vermeldenswaardige broedvogels in Oosterveld: (aantal: vastgesteld aantal territoria / nesten, de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

Aantal

Flora- en faunawet

Rode lijst

Grasmus

2

3

-

Groene specht

1

3

Kwetsbaar

Huismus

31

3

Gevoelig

Kievit

2

3

-

8.5 Amfibieën Gedurende het amfibieënonderzoek in Oosterveld zijn er twee soorten vastgesteld. Het betreft Gewone pad en Bruine kikker met respectievelijk drie en twee waarnemingen. Van beide soorten is voortplanting niet vastgesteld. Blijkbaar vormt het plangebied voor deze soorten een landbiotoop.

70

Hoofdstuk 8

8.6 Vissen In de beek in het oosten van het plangebied Oosterveld zijn Rietvoorn en Tiendoornige stekelbaars aangetroffen. Beide soorten vissen zijn niet beschermd volgens de Flora- en faunawet of bedreigd volgens de Rode lijst.


8.8 Ongewervelden Het plangebied Oosterveld is relatief rijk aan vlinders en opmerkelijk genoeg werden ook relatief veel libellensoorten waargenomen. Er werden elf soorten dagvlinders vastgesteld en zes soorten libellen. Een overzicht van dagvlinders en libellen staat respectievelijk in tabel 8.5 en 8.6. Gedurende onderhavig onderzoek zijn geen beschermde ongewervelden waargenomen. Tabel 8.5. De aangetroffen dagvlinders in Oosterveld: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet). Soort

Populatie

Rode lijst

Flora- en faunawet

Atalanta

+

-

-

Koevinkje

+

-

-

Bont zandoogje

+

-

-

Bruin zandoogje

+

-

-

Groot koolwitje

+

-

-

Kleine vos

+

-

-

Icarusblauwtje

+

-

-

Gehakkelde aurelia

+

-

-

Klein koolwitje

+

-

-


+

-

-

Kleine vuurvlinder

+

-

-

Tabel 8.6.De aangetroffen libellen in Oosterveld: de mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet). Soort

Populatie

Rode lijst

Flora- en faunawet

Geelvlakheidelibel

+

-

-

Kleine roodoogjuffer

+

-

-

Steenrode heidelibel

+

-

-

Lantaarntje

+

-

-

Watersnuffel

+

-

-

Platbuik

+

-

-

Hoofdstuk 8

71

8.9 Conclusie Het grootste gedeelte van Oosterveld is agrarisch gebied. Aan de randen zijn echter nog mogelijkheden voor natuur: in het westen licht een vegetatiekundig waardevol landschapselement en in het oosten ligt een landschapselement dat door de natuurlijkheid en ouderdom waardevol is. De waardevolle vegetatie / landschapselementen zijn gerelateerd aan de (grond)waterstand. Opmerkelijk is verder het relatief groot aantal huismussen in het plangebied.

72

Hoofdstuk 8

9.

WESTERMAAT

Legenda = Heelblaadjes = Gulden boterbloem = Dauwbraam = Kraakwilg = Rode waterereprijs = Vierzadige wikke

Figuren 9.1.a. Standplaats van waardevolle planten in Westermaat

9.1 Flora en vegetatie Tabel 9.1 toont alle in Nederland minder algemene plantensoorten die in het plangebied Westermaat zijn waargenomen. Een hiervan, te weten Fraai duizendguldenkruid had in Nederland een bedreigde status (Rode lijst van 1994 = kwetsbaar). Deze soort heeft van alle aangetroffen soorten de grootste floristische waarde. Fraai duizendguldenkruid groeit samen met Zeegroene zegge, Blaaszegge en Platte rus langs een bermsloot van de aansluiting Hengelo (A1). Deze soorten zijn karakteristiek voor open en kort grasland op natte voedselarme of matig voedselrijke basische bodem (P23, G23 en G27). De betreffende slootkant is het floristisch juweeltje van het plangebied. Andere minder algemene natte-schraalgrasland soorten zoals Valse voszegge, Heelblaadjes en Gulden boterbloem, die hier eveneens in slootkanten groeien, komen meer verspreid voor.

Hoofdstuk 9

73

Legenda = Zwenkdraverik = Grote kroosvaren = Zeegroene zegge = Valse voszegge = Blaaszegge = Fraai duizendguldenkruid

Legenda = Bleekgele droogbloem = Platte rus = Witte honingklaver = Citroengele honingklaver = Aarvederkruid = Schedefonteinkruid

Figuren 9.1b en 9.1c. Standplaats van waardevolle planten in Westermaat

74

Hoofdstuk 9

Tabel 9.1. Verspreiding van bijzondere aangetroffen plantensoorten in Westermaat; (UFK_90 =hun voorkomen in Nederland: uurhok frequentieklasse (1-9) (1990), hun standplaats (ecotoop) en het voorkomen op de Rode lijst. Nederlandse naam

UFK_90

Ecotoop

F-F wet

Rode lijst

Aarvederkruid

6

W17

-

-

Blaaszegge

5

G22

-

-

Bleekgele droogbloem

4

P23

-

-

Citroengele honingklaver

6

P47

-

-

Dauwbraam

7

G43

-

-

Fraai duizendguldenkruid

4

P23

-

-

Grote kroosvaren

6

W18sa

-

-

Gulden boterbloem

5

G27

-

-

Heelblaadjes

7

G27

-

-

Kraakwilg

5

H28

-

-

Peen

8

G43

-

-

Platte rus

6

G27

-

-

Rode waterereprijs

6

P27

-

-

Schedefonteinkruid

8

W18sa

-

-

Valse voszegge

8

G27

-

-

Vierzadige wikke ( s.s.)

5

P47

-

-

Witte honingklaver

6

P47

-

-

Zeegroene zegge

6

G23

-

-

Zwenkdravik

5

P63

-

-

Het water van de zijtakken van de bovenloop van de Bornsche beek zit vol met planten van zeer voedselrijk saproob water (W18sa) zoals Grote kroosvaren en Schedefonteinkruid. Dit is vermoedelijk het effect van het effluent van de zuivering, die zich dus ook stroomopwaarts in de Woolder binnenbeek doet gelden. Aarvederkruid is karakteristiek voor schoner water (W17) en geeft aan toe hoe ver het voedselrijke water van de zuivering komt. Op het (opgespoten) bedrijventerrein groeien verschillende minder algemene pioniersoorten zoals Bleekgele droogbloem, Witte en Citroenkleurige honingklaver. De grazige bermen van de A1 tenslotte zijn de standplaats van enkele soorten van verstoord (vergraven) en/of verruigd grasland op zandige bodem als Zwenkdravik, Wilde peen, Dauwbraam en Vierzadige wikke.

Hoofdstuk 9

75

Legenda = Gewone dwergvleermuis = Laatvlieger = Vliegroute gewone dwergvleermuis en laatvlieger

Figuur 9.2. Foerageerplaatsen vleermuizen in Westermaat.

Legenda = Huismus = Kuifeend = Nachtegaal = Ringmus = Scholekster = Torenvalk = Wulp = Kievit

Figuur 9.3. Overzicht territoria / nesten van broedvogels in Westermaat (Huismus indicatief weergegeven).

76

Hoofdstuk 9

9.2 Grondgebonden zoogdieren Gedurende onderhavig onderzoek zijn Bosmuis, Bosspitsmuis, Haas, Huisspitsmuis en Mol vastgesteld in het plangebied Westermaat. In het vroege voorjaar van 2005 werden enkele reeën waargenomen. Omdat zij niet meer werden vastgesteld gedurende het onderzoek is het aannemelijk dat het zwervers waren. Het is aannemelijk op basis van regionale verspreiding dat de Egel voorkomt. In tabel 9.2. wordt een overzicht gegeven van deze soorten, of zij een populatie hebben in het plangebied, hun mate van bedreiging en hun beschermingsstatus. Tabel 9.2. De aangetroffen grondgebonden zoogdieren in Westermaat: hun mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 1=lichte bescherming en Habitatrichtlijn). Soort

Populatie *

Rode lijst

Flora- en faunawet Habitatrichtlijn

Bosmuis

+

-

1

-

Bosspitsmuis

+

-

1

-

Egel

+

-

1

-

Haas

+

-

1

-

Huisspitsmuis

+

-

1

-

Mol

+

-

1

-



9.3 Vleermuizen In het plangebied Westermaat komen twee soorten vleermuizen voor. Het betreft Gewone dwergvleermuis en de Laatvlieger die beide het plangebied gebruiken als foerageergebied. Enkele jaren terug werd door Adviesbureau Mertens reeds een vliegroute aangetroffen in het noordoostelijk deel van het plangebied (Burenweg) van Laatvlieger en Gewone dwergvleermuis. Deze vliegroute werd gebruikt door Gewone dwergvleermuis en Laatvlieger en loopt vanaf de zuidelijke bebouwingsrand van Borne (waar deze gebouwbewonende soorten (vermoedelijk) kolonies hebben) tot over de snelweg, waar de foerageergebieden liggen. Een verblijfplaats aan de Burenweg van Gewone dwergvleermuis die enkele jaren geleden werd vastgesteld bleek niet meer in gebruik. In figuur 9.2. en tabel 9.3 staan de waarnemingen weergegeven. Alle waargenomen vleermuizen zijn strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet maar zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst.

Hoofdstuk 9

77

Tabel 9.3. De aangetroffen vleermuizen in Westermaat: hun gedrag (voorbijvliegend (VLIEG), Vliegroute (VLIEGR) ,foeragerend (FOER), kolonie(KOL)), de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

VLIEG

VLIEGR

FOER

KOL

Flora- en faunawet

Rode lijst


+

+

+

-

3

-

Laatvlieger

-

+

+

-

3

-

9.4 Wintervogels In Westermaat werden geen “grote” groepen overwinterende vogels vastgesteld.

9.5 Broedvogels In totaal zijn acht soorten broedvogels vastgesteld in Westermaat die zijn genoemd in bijlage 3 van onderhavig rapport. Het betreft: Huismus, Kuifeend, Nachtegaal, Ringmus, Scholekster, Torenvalk, Wulp en Kievit. Drie van deze zeven soorten zijn opgenomen op de Rode lijst van bedreigde vogelsoorten. Het betreft: Huismus, Nachtegaal en Ringmus. In tabel 8.4. staat een overzicht van deze broedvogels, de beschermingsstatus volgens de Flora- en faunawet en de mate van bedreiging volgens de Rode lijst. In figuur 9.3. is de ligging van de territoria / nesten weergegeven. Tabel 9.4. De vermeldenswaardige broedvogels in Westermaat: (aantal: vastgesteld aantal territoria / nesten, de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

Aantal

Flora- en faunawet

Rode lijst

Huismus

16

3

Gevoelig

Kuifeend

2

3

-

Nachtegaal

1

3

Kwetsbaar

Ringmus

2

3

Gevoelig

Scholekster

2

3

-

Torenvalk

1

3

-

Wulp

1

3

-

Kievit

5

3

-

9.6 Amfibieën Mogelijk als gevolg van de slechte waterkwaliteit (sliblaag op bodem, weinig doorzicht, vermest en gedeeltelijk droogvallend) zijn er weinig soorten amfibieën aangetroffen. De aangetroffen soorten zijn Bruine kikker en Gewone pad. Van de aangetroffen soorten was de dichtheid laag.

78

Hoofdstuk 9

9.7 Vissen Gedurende het vissenonderzoek werden geen beschermde of bedreigde vissen aangetroffen. De meeste wateren in het plangebied hebben een zeer slechte waterkwaliteit waardoor het voorkomen van beschermde soorten ook kan worden uitgesloten.


9.9 Ongewervelden Gedurende onderhavig onderzoek zijn geen beschermde ongewervelden waargenomen. Wel werden Atalanta, Bont zandoogje, Dagpauwoog, Kleine koolwitje, Koevinkje, Zwartsprietdikkopje, Lantaarntje, Bloedrode heidelibel, Kleine vos, Steenrode heidelibel, Hooibeestje en Watersnuffel waargenomen.

9.10 Conclusie Het gebied is vrij kleinschalig maar staat onder duidelijk toenemende stedelijke druk. Opmerkelijk is derhalve dat een aantal vermeldenswaardige broedvogels (o.a. Wulp en Nachtegaal) zich weet te handhaven.

Hoofdstuk 9

79

Legenda

= Daslook = Bosanemoon = Bittere veldkers = Valse voszegge = Blaaszegge = Fraai duizendguldenkru = Zeegroene ganzenvoet

Legenda

= Veelstengelig waterbies = Kruisbladige wolfsmelk = Oranje havikskruid = Kruipertje = Platte rus = Gele dovenetel = Veldlathyrus = Luzerne

Figuur 10.1a en 10.1b. Standplaats van waardevolle planten in het Gezondheidspark

80

Hoofdstuk 9

10. GEZONDHEIDSPARK

Legenda

= Citroengele Honingklave = Waterdrieblad = Mispel = Gulden boterbloem = Katwilg = Wit vetkruid = Canadese guldenroede = Gladde iep = Rode waterereprijs

Figuur 10.1.c (vervolg). Standplaats van waardevolle planten in het Gezondheidspark

10.1 Flora en vegetatie Tabel 10.1 toont alle in Nederland of Twente minder algemene plantensoorten, die in het plangebied zijn waargenomen. Twee hiervan, te weten Fraai duizendguldenkruid en Mispel hadden in Nederland een bedreigde status (RL 1994 kwetsbaar). Deze status is inmiddels gewijzigd. Het voorkomen van Waterdrieblad in Nederland is in het laatste decennium wel gevoelig geworden (Rode lijst 2004 = gevoelig). Verder is Daslook een beschermde soort (beschermingsniveau 2). De genoemde vier soorten zijn aandachtsoorten van FLORON en hebben de grootste floristische waarde. De verspreiding van Bosanemoon (zeker), Mispel (waarschijnlijk) en Gulden boterbloem (hoogstwaarschijnlijk) toont de aanwezigheid van oude bosplaatsen of beplante bermen. Ook Daslook en Gele dovenetel zijn soorten van rijp bos (H43), maar hier (=bosstrook langs Horstweg) waarschijnlijk door de mens ingebracht (adventief). De andere floristische waarden beperken zich tot het spoor. Het grindbed, de berm en de sloot zijn standplaatsen van respectievelijk pioniersoorten van droge voedselarme omstandigheden (P62) zoals Wit vetkruid, ruigtesoorten van voedselrij-

Hoofdstuk 10

81

Legenda

= Dwergvleermuis = Ruige dwergvleermuis = Laatvlieger

Figuur 10.2. Foerageerplaatsen vleermuizen in het Gezondheidspark.

Legenda

= Bosuil = Groene specht = Huismus = Ringmus

Figuur 10.3. Overzicht territoria / nesten van broedvogels in het Gezondheidspark (huismus indicatief weergegeven).

82

Hoofdstuk 10

ke bodem (R48) zoals Canadese guldenroede en soorten van graslanden op natte relatief voedselarme bodem (G27) als Bittere veldkers. Deze laatste soortengroep is met Veelstengelige waterbies, Valse voszegge en Blaaszegge ook vertegenwoordigd langs de waterpartij tussen de Venderinksweg. Hier groeit ook de bijzondere Waterdrieblad. Bittere veldkers en Waterdrieblad wijzen op kwel of aanwezigheid van ijzervijlsel (van de rails). Tabel 10.1. Verspreiding van bijzondere aangetroffen plantensoorten in het Gezondheidspark (1= oostelijk deel, 2= westelijk deel); (UFK_90 =hun voorkomen in Nederland: uurhok frequentieklasse (1-9) (1990), hun standplaats (ecotoop) en het voorkomen op de Rode lijst. Nederlandse naam

1

UFK_90

Ecotoop

F-F wet

Rode lijst

Bittere veldkers

X

2

6

G27

-

-

Blaaszegge

X

5

G22

-

-

Canadese guldenroede

X

6

R48

-

-


X

6

P47

-

-

Daslook

4

H43

2

-


X

X

4

P23

-

-

Gele dovenetel

X

4

H43

-

-

Gele maskerbloem

X

3

R28

-

-

Gladde iep

X

7

H47

-

-

Groot hoefblad

X

6

R48

-

-

Gulden boterbloem

X

Hertshoornweegbree

X

Katwilg

X

Kruipertje

X

Kruisbladige wolfsmelk

X

5

G27

-

-

6

bP40

-

-

7

H27

-

-

X

8

P47

-

-

X

4

P48

-

-

X

5

G48

-

-

Mispel

9

4

H42

-

-

Oostenrijkse kers

X

4

R28

-

-

Oosterse karmozijnbes

X

Oranje havikskruid

X

Peen

X

Luzerne

Platte rus Rode waterereprijs

X

X X

Schedefonteinkruid

X

2

R48

-

-

5

G47

-

-

8

G43

-

-

6

G27

-

-

6

P27

-

-

8

W18sa

-

-

Valse voszegge

X

8

G27

-

-

Veelstengelige waterbies

X

6

G21

-

-

Veldlathyrus

X

8

G47

-

-

Waterdrieblad

X

5

V12

-

Gevoelig

Wit vetkruid

X

Zeegroene ganzenvoet Zeegroene rus

Hoofdstuk 10

X

X

X

5

P62

-

-

X

7

P28

-

-

7

G27

-

-

83

In de bermen van de verschillende (land)wegen groeien nogal wat ruderale soorten als Kruipertje, Kruisbladige wolfsmelk, Luzerne en Zeegroene ganzevoet. Dit duidt op recente herprofilering van de weg.

10.2 Grondgebonden zoogdieren In het Gezondheidspark zijn Bosmuis, Bosspitsmuis, Haas, Huisspitsmuis en Mol vastgesteld. Egel is niet vastgesteld maar op basis van regionale verspreiding is het aannemelijk dat de egel voorkomt. In tabel 10.2. wordt een overzicht gegeven van deze soorten, of zij een populatie hebben in het plangebied, hun mate van bedreiging en hun beschermingsstatus. Tabel 10.2. De aangetroffen grondgebonden zoogdieren in het Gezondheidspark: hun mate van voorkomen (+=populatie), de mate van bedreiging (Rode lijst) en de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 1=lichte bescherming en Habitatrichtlijn). Populatie *

Rode lijst

Flora- en faunawet

Habitatrichtlijn

Bosmuis

Soort

+

-

1

-

Bosspitsmuis

+

-

1

-

Egel

+

-

1

-

Haas

+

-

1

-

Huisspitsmuis

+

-

1

-

Mol

+

-

1

-



10.3 Vleermuizen In het plangebied van het Gezondheidspark komen drie soorten vleermuizen voor. Het betreft: Gewone dwergvleermuis, Ruige dwergvleermuis en Laatvlieger. Al deze soorten gebruiken het plangebied als foerageergebied en zijn gebouwbewonend. Ruige dwergvleermuis wordt ook wel in bomen aangetroffen. In figuur 10.2. en tabel 10.3 staan de waarnemingen weergegeven. Alle waargenomen vleermuizen zijn strikt beschermd volgens de Flora- en faunawet maar zijn niet bedreigd volgens de Rode lijst.

84

Hoofdstuk 10

Tabel 10.3. De aangetroffen vleermuizen in het Gezondheidspark: hun gedrag (voorbijvliegend (VLIEG), vliegroute (VLIEGR), foeragerend (FOER), kolonie(KOL)), de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

VLIEG VLIEGR +

FOER

KOL

Flora- en faunawet

Rode lijst

+

-

3

-


+


+

+

+

-

3

-

Laatvlieger

-

+

+

-

3

-

Legenda = Bruine kikker = Middelste groene kikker = Gewone pad = Kleine watersalamander

Figuur 10.4. Waarnemingen van amfibieën in het Gezondheidspark.

Door de directe nabijheid van bebouwing en de aanwezigheid van diverse landschapselementen in het plangebied is het Gezondheidspark relatief belangrijk foerageergebied voor vleermuizen. Dit blijkt ook uit het relatief groot aantal foerageerplaatsen dat is aangetroffen gedurende onderhavige inventarisatie.

10.4 Broedvogels In totaal zijn drie soorten broedvogels vastgesteld in het Gezondheidspark die zijn genoemd in bijlage 3 van onderhavig rapport. Het betreft: Groene specht, Huismus en Ringmus. Groene specht en Huismus zijn opgenomen op de Rode lijst van bedreigde diersoorten als respectievelijk kwetsbaar en gevoelig. In tabel 10.4. staat een overzicht van deze broedvogels, hun mate van bescherming volgens de Flora- en faunawet en hun mate van bedreiging volgens de Rode lijst. In figuur 10.3. is de ligging van de territoria / nesten weergegeven.

Hoofdstuk 10

85

Tabel 10.4. De vermeldenswaardige broedvogels in het Gezondheidspark: (aantal: vastgesteld aantal territoria / nesten, de beschermingsstatus (Flora- en faunawet; 3=strikte bescherming) en de mate van bedreiging (Rode lijst). Soort

Aantal

Flora- en faunawet

Rode lijst

Bosuil

1

3

-

Groene specht

1

3

Kwetsbaar

Huismus

23

3

Gevoelig

Ringmus

2

3

-

10.5 Amfibieën In het vroege voorjaar van 2005 werd duidelijk dat in het Gezondheidspark relatief grote aantallen gewone padden voorkomen. Er werden namelijk verspreid zo’n 30 padden vastgesteld die op zoek waren naar voortplantingswater. Naast de Gewone pad komt de Bruine kikker algemeen voor en zijn er enkele kleine watersalamanders gevangen in het bos rond het Rijkswaterstaatterrein. Naast deze soorten komt de Middelste groene kikker voor in de spoorsloot en aangrenzende vijvers. Figuur 10.4 geeft een overzicht van de waarnemingen.

10.6 Vissen Gedurende het onderzoek naar vissen zijn er geen beschermde of bedreigde soorten aangetroffen. Wel werden Karper, Rietvoorn en Tiendoornige stekelbaars vastgesteld.


10.8 Ongewervelden Gedurende onderhavig onderzoek zijn geen beschermde ongewervelden waargenomen. Wel werden Atalanta, Citroenvlinder, Kleine vos, Dagpauwoog, Lantaarntje, Watersnuffel en Weidebeekjuffer waargenomen. Weidebeekjuffer komt voor in de stromende sloot langs het spoor in het zuiden van het plangebied. Er werd in juni een lage dichtheid vastgesteld.

86

Hoofdstuk 10

10.9 Conclusie Het Gezondheidspark is een groen gebied maar ligt grotendeels ingeklemd tussen een snelweg, spoorbaan en verstedelijkte gebieden. Als gevolg van de ligging in de directe nabijheid van de stad en de (restanten van) landschapselementen vormt het plangebied voor gebouwbewonende vleermuizen een vrij belangrijk foerageergebied. De aanwezigheid van relatief veel huis- en ringmussen wijst op het vroegere kleinschalige agrarische gebied. Vermeldenswaardig is verder de stromende spoorsloot met vrij helder water die van waarde is als voortplantingsplaats voor amfibieën en weidebeekjuffers.

Hoofdstuk 10

87

88

Hoofdstuk 10

11. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

11.1 Effecten op natuurwaarden In de volgende paragrafen zal per deelgebied worden aangegeven welke beschermde natuurwaarden aanwezig zijn en vervolgens welke stappen bij de betreffende ruimtelijke plannen genomen moeten worden. De effecten die ruimtelijke ontwikkelingen hebben op beschermde soorten moet voor soorten met beschermingsniveau 2 een zogenaamde lichte toets worden uitgevoerd. Een ontheffingsaanvraag moet aangevuld worden met een onderzoek waarbij de relatie tussen het ruimtelijk plan en de gunstige staat van de soort nader bekeken wordt. Heeft het plan een nadelig effect op deze gunstige staat, dan dienen er compenserende maatregelen genomen te worden. Voor de soorten met beschermingsniveau 3 moet de zogenaamde uitgebreide toets worden uitgevoerd. Dit betekent dat voorafgaand aan de bouwplannen de volgende aspecten onderzocht moeten worden: 1) er is sprake van dwingende redenen van openbaar belang; 2) er zijn geen alternatieven voorhanden; 3) de ruimtelijke ingreep doet geen afbreuk aan de gunstige staat van instandhouding van de soort. Alleen als alle drie vragen positief worden beantwoord kan een ruimtelijk plan worden toegestaan. In het geval dat punt 3 niet positief beantwoord kan worden dan dient bij een ontheffingsaanvraag een uitgewerkt compensatieplan te worden voorgelegd waarbij de gunstige staat van de onderhavige soorten wordt gewaarborgd. 11.1.1 Dalmeden In het zuidoosten van Dalmeden is waardevolle natuur aanwezig door de ligging van een vrij ongeschonden beekdal met een restpopulatie van Heikikker. In dit beekdal loopt een heldere beek met onder andere Bermpje. Het plangebied vormt daarnaast het voedselgebied van Kerkuil. Met de realisatie van de woningbouwplannen zal dit beekdal geïsoleerd komen te liggen. Daarnaast zijn er plannen om door het beekdal een rondweg aan te leggen. Dit betekent dat dit waardevolle gebied verloren gaat. Voor de ruimtelijke plannen zijn een aantal soorten aanwezig waarvoor mogelijke ontheffingsaanvragen ex art.

Hoofdstuk 11

89

75 van de Flora en faunawet noodzakelijk zijn. In tabel 11.1 is een overzicht gegeven van de betreffende soorten. Tabel 11.1 Overzicht beschermde soorten in Dalmeden waarvoor een ontheffing dient te worden aangevraagd. Soort Buizerd

beschermingsniveau

Habitatrichtlijn

Rode lijst

Toets

3

-

-

Uitgebreide toets

Boerenzwaluw

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Boomklever

3

-

-

Uitgebreide toets

Gekraagde roodstaart

3

-

-

Uitgebreide toets

Grasmus

3

-

-

Uitgebreide toets

Graspieper

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Groene specht

3

-

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

Grutto

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Huismus

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Kievit

3

-

-

Uitgebreide toets

Kerkuil

3

-

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

Patrijs

3

-

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

Putter

3

-

-

Uitgebreide toets

Scholekster

3

-

-

Uitgebreide toets

Spotvogel

3

-

-

Uitgebreide toets

Torenvalk

3

-

-

Uitgebreide toets

Bermpje

2

-

-

Lichte toets

Eekhoorn

2

-

-

Lichte toets

Heikikker

3

IV

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

11.1.2 Broek-oost Het plangebied Broek-oost is vrij kleinschalig maar wordt vrij intensief beheerd. Door het kleinschalig agrarisch landschap komen de bedreigde soorten Kerkuil en Huismus voor en is het plangebied van waarde voor vleermuizen. Tabel 11.2 geeft een overzicht van de soorten waarvoor een ontheffingsaanvraag noodzakelijk is. Afhankelijk van de ruimtelijke invulling van de bouwplannen zijn er voor soorten als Huismus en vleermuizen mogelijkheden in het plangebied en is ontheffing, al dan niet, noodzakelijk. Aanvullend onderzoek in het kader van de Flora- en faunawet is in ieder geval vereist.

90

Hoofdstuk 11

Tabel 11.2 Overzicht beschermde soorten in Broek-Oost waarvoor een ontheffing dient te worden aangevraagd. Soort

Beschermingsniveau Habitatrichtlijn

Rode lijst

Toets

Huismus

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Kerkuil

3

-

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

11.1.3 Kristenbos In het plangebied Kristenbos komt relatief veel water voor met daarin Kleine modderkruiper en amfibieën. Indien de wateren en direct nabijgelegen bossages worden geïntegreerd in de plannen hoeven er geen nadelige effecten op te treden voor populaties van beschermde vis- en amfibiesoorten. Afhankelijk van de uiteindelijke invulling is echter ontheffing voor de watergebonden organismen, al dan niet, noodzakelijk. Voor enkele vogelsoorten zal het plangebied vermoedelijk niet meer geschikt zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor Steenuil waarvoor compensatie van leefgebied vereist is. Tabel 11.3 geeft een overzicht van de soorten waarvoor een ontheffingsaanvraag noodzakelijk is. Tabel 11.3 Overzicht beschermde soorten in Kristenbos waarvoor een ontheffing dient te worden aangevraagd. Soort


Rode lijst

Toets

Boerenzwaluw

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Bosuil

3

-

-

Uitgebreide toets

Kleine modderkruiper

2

II

-

Lichte toets

Huismus

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Kievit

3

-

-

Uitgebreide toets

Scholekster

3

-

-

Uitgebreide toets

Sperwer

3

-

-

Uitgebreide toets

Steenuil

3

-

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

11.1.4 Weusthag Weusthag is van vrij grote floristische waarde en daardoor mede waardevol voor vlinders. Indien een goed beheer wordt gevoerd hoeven de plannen van de aanleg van een stadspark geen nadelige effecten te hebben op de aanwezige vlinderpopulaties. Voor broedvogels en wintervogels hoeven er tevens geen nadelige effecten op te treden als de recreatiedruk niet te groot wordt. Uitgebreid aandacht verdient de aanwezigheid van een populatie eekhoorns en reeën omdat het gebied Weusthag momenteel al vrij geïsoleerd is. Met de realisatie van de plannen rond het Weusthag neemt deze geïsoleerdheid alleen maar toe, waarmee de populaties van deze soorten een kans lopen uit te sterven. Of een ontheffing op grond van de Flora- en Faunawet vereist is hangt af van de interne en externe druk. Aanvullend on-

Hoofdstuk 11

91

derzoek is derhalve vereist. Tabel 11.4 geeft een overzicht van de soorten waarvoor een ontheffingsaanvraag noodzakelijk is Tabel 11.4 Overzicht beschermde soorten in Weusthag waarvoor een ontheffing dient te worden aangevraagd. Soort


Rode lijst

Toets

Boerenzwaluw

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Boomklever

3

-

-

Uitgebreide toets

Bosuil

3

-

-

Uitgebreide toets

Brandgans

3

-

-

Uitgebreide toets

Buizerd

3

-

-

Uitgebreide toets

Fuut

3

-

-

Uitgebreide toets

Gekraagde Roodstaart

3

-

-

Uitgebreide toets

Grasmus

3

-

-

Uitgebreide toets

Groene specht

3

-

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

Huismus

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

IJsvogel

3

-

-

Uitgebreide toets

Kievit

3

-

-

Uitgebreide toets

Kleine karekiet

3

-

-

Uitgebreide toets

Kuifeend

3

-

-

Uitgebreide toets

Matkop

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Nijlgans

3

-

-

Uitgebreide toets

Patrijs

3

-

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

Scholekster

3

-

-

Uitgebreide toets

Spotvogel

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Steenuil

3

-

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

Eekhoorn

2

-

-

Lichte toets

Steenmarter

2

-

-

Lichte toets

11.1.5 Oosterveld Aan de randen van Oosterveld zijn mogelijkheden aanwezig voor waardevolle natuur. Deze natuur is gerelateerd aan de (grond)waterstand. Indien deze waardevolle gedeelten aan de randen worden ontzien bij de ontwikkeling van het bedrijventerrein en de grondwaterstand en stromingen niet veranderen hoeven de plannen geen nadelige effecten te hebben op de aanwezig soorten. In Oosterveld komen relatief veel huismussen voor. De ruimtelijke plannen zijn vermoedelijk wel nadelig voor de aanwezige populatie van Huismus. De plaatsing van huismussenkasten in de omgeving biedt mogelijkheden deze soortgroep te ontzien. In tabel 11.5 is een overzicht gegeven van de beschermde soorten aanwezig in Oosterveld. Daarnaast dient, in het kader van de Natuurbeschermingswet, getoetst te worden op de effecten van de plannen op het in de directe nabijheid gelegen Habitatrichtlijngebied (zie ook paragraaf 11.2).

92

Hoofdstuk 11

Tabel 11.5 Overzicht beschermde soorten in Oosterveld waarvoor een ontheffing dient te worden aangevraagd. Soort


Rode lijst

Toets

Grasmus

3

-

-

Uitgebreide toets

Groene specht

3

-

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

Huismus

3

-

Gevoelig

Uitgebreide toets

Kievit

3

-

-

Uitgebreide toets

Wilde marjolein

2

-

-

Lichte toets

11.1.6 Westermaat Het gebied Westermaat is van waarde vanwege een aantal vermeldenswaardige broedvogels (o.a. Wulp en Nachtegaal). Met de realisatie van de plannen zal het leefgebied voor zulke soorten definitief verloren gaan. In het kader van de zorgplicht van de Flora- en faunawet dient er derhalve een compensatieplan te worden opgesteld. In tabel 11.6 is een overzicht gegeven van de beschermde soorten aanwezig in Westermaat. Tabel 11.6 Overzicht beschermde soorten in Westermaat waarvoor een ontheffing dient te worden aangevraagd. Soort


Rode lijst

Toets

Huismus

3

Gevoelig

Uitgebreide toets

Kievit

3

-

Uitgebreide toets

Kuifeend

3

-

Uitgebreide toets

Nachtegaal

3

Kwetsbaar

Uitgebreide toets

Ringmus

3

Gevoelig

Uitgebreide toets

Scholekster

3

-

Uitgebreide toets

Torenvalk

3

-

Uitgebreide toets

Wulp

3

-

Uitgebreide toets

11.1.7 Gezondheidspark Het gezondheidspark is van waarde als foerageergebied voor gebouwbewonende vleermuizen. Realisatie van de plannen hoeft hierin geen verandering te brengen, maar kan dit wel. In het kader van de zorgplicht dient er in ieder geval voor gezorgd te worden dat de vleermuizen voldoende foerageermogelijkheden houden (door middel van mitigatie en/ of compensatie). Mocht de waarde van het gebied als foerageergebied echter te veel worden aangetast dan is een ontheffing in het kader van de Flora- en faunawet vereist. In het kader van de zorgplicht dienen er verder maatregelen genomen te worden voor Huismus en Ringmus. Voor het behoud van de waardevolle sloot langs het spoor is integratie van deze sloot in de plannen gewenst. In tabel 11.7 is een overzicht gegeven van de beschermde soorten aanwezig in het Gezondheidspark.

Hoofdstuk 11

93

Tabel 11.7 Overzicht beschermde soorten in Gezondheidspark waarvoor een ontheffing dient te worden aangevraagd. Soort


Rode lijst

Toets

Bosuil

3

3

-

Uitgebreide toets

Daslook

2

-

-

Lichte toets

Groene specht

3

-

kwetsbaar

Uitgebreide toets

Huismus

3

3

Gevoelig

Uitgebreide toets

Ringmus

3

3

-

Uitgebreide toets

11.2 Natuurwaarden en ruimtelijke planologie Binnen de diverse deelgebieden zijn natuurwaarden gevonden die gerelateerd zijn aan het vroegere landschap van heide, vennen en beken. Momenteel zijn deze natuurwaarden nog beperkt terug te vinden, maar het huidige landschapsgebruik bepaald in grote mate de aanwezige natuurwaarden. Met de realisatie van de ruimtelijke plannen door de gemeente Hengelo en die van de buurgemeenten Borne en Deurningen zal het landelijk gebied aan de noordzijde van Hengelo vrijwel volledig verstedelijkt worden. Zo zal als gevolg van de stedelijke uitbreiding Bornse Maten Hengelo grenzen aan Borne. Ook de uitbreiding van Deurningen zal samen gaan met een grote druk op de openbare ruimte. Als gevolg van deze stedelijke uitbreiding is de gemeente Borne gestart met de procedurele voorbereiding van een noordelijke rondweg en een rondweg rond de kern Zenderen. Deze toename in verstening van het landelijk gebied heeft mogelijk een grote invloed op de hydrologische relaties (denk bijvoorbeeld aan het waterwingebied in Weusthag). De ontwikkeling van woonwijken met meer dan 2000 woningen zijn MER-plichtig (MER: Milieu Effecten Rapportage). Bedrijventerreinen vanaf 150 Ha zijn MERplichtig, maar de aanleg van 75 Ha bedrijventerrein is al MER-beoordelingsplichtig. Hoewel voor de ontwikkeling van de woongebieden aan de noordzijde van Hengelo gekozen is voor afzonderlijke deelprojecten, moeten deze locaties als één geheel gezien worden, daar deze een aaneengesloten geheel vormen. Voor de deelgebieden Dalmeden, Broek-Oost en Kristenbos moet derhalve gerekend worden op de uitvoering van een MER. Het voorliggende natuuronderzoek vormt daarin een onderdeel. Het plangebied Oosterveld ligt in de nabijheid van het Habitatrichtlijngebied Lonnekermeer. Vanuit de Natuurbeschermingswet wordt gesteld dat de effecten van ruimtelijke ontwikkelingen in de nabijheid van beschermde natuurgebieden worden getoetst. Hieruit volgt dat een SMB (Strategische Milieu Beoordeling) noodzakelijk is bij de ontwikkeling van een bedrijventerrein in Oosterveld. In een SMB dient een

94

Hoofdstuk 11

passende beoordeling plaats te vinden waarbij gekeken moet worden of de aanleg van een bedrijventerrein significante effecten zal hebben op het aangrenzende natuurgebied. Hierbij dienen de externe effecten onderzocht te worden die het bedrijventerrein op het aangrenzende natuurgebied kan hebben. Niet alleen de feitelijke ruimtelijke invulling is in dit geval van belang, maar ook bijkomende effecten als een toename in geluidbelasting en fijn stof, welke veroorzaakt worden door een verhoogde verkeersdrukte dat samengaat bij het gebruik van een bedrijventerrein.

Hoofdstuk 11

95

96

Hoofdstuk 11

LITERATUUR

• •

• • • •

•

• •

•

• •

• • •

Bergers, P.J.M. & M. la Haye, 1999. Kleine zoogdieren betrouwbaarder inventariseren. De Levende Natuur 101(2): 52-58. Bode, A.D., A.J. Dijkstra, B. Hoekstra, R. Hoeve, R. Zollinger, 1999. De zoogdieren van Overijssel. Voorkomen, verspreiding en ecologie van de in het wild levende zoogdieren. Waanders Uitgevers Zwolle, in samenwerking met de Zoogdierenwerkgroep Overijssel en Natuur en Milieu Overijssel. Breukink, H., 1989. Landschapsecologisch Onderzoek Hengelo ov; deel 1: Vogels. Centrum voor natuur- en milieueducatie, Hengelo, 1-41. Buchalczyk, T., Pucek, Z., 1963. Food storage of the european water shrew, Neomys fodiens (Pannant, 1771). Acta Theriologica 7 (19): 376-379. Dijk, A.J. van, 1996. Broedvogels inventariseren in proefvlakken, Handleiding broedvogel Monitoring Project, SOVON, Beek-Upbergen. Groen, C.L.G., Vreeken, B., 2005. Stadsuitbreiding Hengelo; toelichting bij de floristische verspreidingsgegevens. Rapport 2005.006. Stichting FLORON, Leiden, 1-15. Helmer W., Limpens, H.L.G.A., Bongers, W., 1987. Handleiding voor het inventariseren en determineren van Nederlandse vleermuissoorten met behulp van batdetectors. Stichting Vleermuisonderzoek, Wageningen. Hutter, R., 1987. Paarungsrufe der Wasserspitsmmaus (Neomys fodiens) und verwandte Laute weiterer Soricidae. Z. Säugetierkunde 43: 330-336. Kraft, R., Pleyer, G. 1987. Zur Ernährungsbiologie der Europäischen Wasserspitzmaus, Neomys fodiens (Pannant, 1771), an Fischteichen. Z. Säugetierkunde 43: 321-330. Kraft, R., 1980. Fra spuren der Europäischen Wasserspitzmaus, Neomys fodiens (Pannant, 1771), und der Waldspitzmaus Sorex araneus, Linné, 1758, an Gehäsen der spitzschlammschnecke, Lymnaea stagnalis Linné, 1758. Säugetierkundliche mitt. 28: 245-247. Lenders, H.J.R., Marijnissen, C.C.H., Felix, R.P.W.H., 1993. Waarnemen en herkennen van amfibieën en reptielen in het veld. Stichting RAVON, Nijmegen. Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, 1998. Wet van 25 mei 1998, houdende regels ter bescherming van in het wild levende planten en diersoorten (Flora en Faunawet). Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden 402, 1-37. Ottens H.J., 2004. Hengelo. Levering vogelgegevens. SOVON rapport GC2004-240 SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen, 1-6. Schaminee, J.H.J., A.H.F. Stortelder en E.J. Weeda, 1996: De vegetatie van Nederland, deel 3; Opulus Press, Uppsala. Schaminee, J.H.J., E.J. Weeda en V. Westhoff, 1998: De vegetatie van Nederland, deel 4; Opulus Press, Uppsala.

Literatuur

97

• • •

Stortelder, A. e.a., 1999: De vegetatie van Nederland, deel 5: Opulus Press, Leiden. Werf, S. van der, 1991: Bosgemeenschappen; Pudoc, Wageningen. Wolk, K., 1976. The Winter Food of the European Water-schrew. Acta Theriologica 21: 117-129.

98

Literatuur

Bijlagen

Bijlage 1 Overzicht projectteam

Overzicht projectteam

Gerrit Heuver Ester Weber Bertus Nahuis Harry de Jong Theo Oberjè Wytse Boersma Jaap van de Woord Peter van de Heijden Aimee Wiggers Jan Wanders Jan Zwienenberg Hans Wienk Bert Oude Egbrink Jan Stiemeberg Bernard Wanders Rene Verburg Frank Mertens Peter Bergakker Johan de Boer

Bijlage 2 Bezoekoverzicht

Bezoekoverzicht

1. Planten 2. zoogdieren 3. Vleermuizen 4. Vogels

Dalmeden/ Broek oost 17 juni, week 38 of 39 20 juni 7 april 7.00 uur 21 april 6.30 04 mei 6.00 04 mei 21.30 19 mei 5.30 09 juni 5.15 07 juli 08.00

Kristenbos

Westermaat

17 juni week 38 of 39 21 juni 08 maart 19.00 14 maart 7.00 05 april 6.45 06 mei 6.00 26 mei 5.30 21 juni 21.00

17 juni week 38 of 39 22 juni 08 maart 17 maart 7.00 07 april 6.45 24 april 6.15 12 mei 6.00 27 mei 5.30 22 juni 21.00

5. Amfibieën

14 maart 05 april 04 mei (geluid) 09 mei (bevissen 20 juni (geluid)

14 maart 05 april 06 mei (geluid) 26 mei (bevissen) 21 juni (geluid)

17 maart 07 april 06 mei (geluid) 27 mei (bevissen) 22 juni (geluid)

6. Vissen 7. Reptielen

09 mei In het vroege voorjaar, na broedvogels inventariseren

26 mei n.v.t.

27 mei n.v.t.

8. Dagvlinders 9. Libellen 10. Bijzonderheden

Oosterveld/Weusthag -Noord 17 juni week 38 of 39 22 juni 24 feb. 22.00 15 maart 6.45 29 maart 7.15 12 april 6.45 26 april 6.15 10 mei 5.45 24 mei 5.30 07 juni 5.15 06 juli 07.00

27 mei n.v.t.

Weusthag-Zuid

17 feb. 20.30 7 maart 07.00 21 maart 06.30 4 april 06.45 18 april 06.15 02 mei 05.45 16 mei 05.30 06 juni 05.00 04 juli 05.15

Gezondheidspark 17 juni week 38 of 39 23 juni 08 maart 11 maart 7.00 08 april 6.45 09 mei 6.00 25 mei 5.30 23 juni 21.00

27 mei n.v.t.

Bijlage 3 Te inventariseren broedvogels

Soort Boerenzwaluw Boomklever Boompieper Boomvalk Bosrietzanger Bosuil Buizerd Dodaars Fluiter Fuut Geelgors Gekraagde roodstaart Gele kwikstaart Goudvink Grasmus Graspieper Grauwe vliegenvanger Groene Specht Grote Gele Kwikstaart Grutto Havik Holenduif Houtsnip Huismus Huiszwaluw IJsvogel Kerkuil Kleine Bonte Specht Kleine karekiet Kneu Koekoek Kuifeend Matkop Nachtegaal Patrijs Ransuil Rietgors Ringmus Scholekster Slobeend Sperwer Spotvogel Steenuil Torenvalk Veldleeuwerik Waterral Watersnip Wielewaal Wintertaling Wulp Zomertortel Zwarte Specht

Rode lijst x

x

x

x x x x

x x x

x x x x x x x x x x x x x x x

Bijlage 4 Rapportage Floron

Stadsuitbreiding Hengelo toelichting bij de floristische verspreidingsgegevens

Rapport 2005.006 Stichting FLORON Productie: Stichting FLORON Postbus 9514 2300 RA Leiden Telefoon: Fax: E-mail: Homepage:

071 - 5273533 071 - 5273511 [email protected] www.floron.nl

Aanvrager: Adviesbureau Mertens, Wageningen Opdrachtgever: Gemeente Hengelo Aanvraagcode: GC 2004-240 Hengelo Maand en jaar van publicatie: januari 2005 Deze publicatie kan worden geciteerd als: Groen, C.L.G., B. Vreeken. 2005. Stadsuitbreiding Hengelo; toelichting bij de floristische verspreidingsgegevens. Rapport 2005.006. Stichting FLORON, Leiden.

Copyright: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de stichting FLORON

Inleiding De gemeente Hengelo onderzoekt de mogelijkheden voor stadsuitbreiding in het landelijk gebied dat grenst aan de huidige stedelijke bebouwing. De gemeente heeft bureau Schenkeveld opdracht gegeven de gevolgen voor flora en fauna te onderzoeken. Het bureau heeft, in samenwerking met bureau Mertens, de Stichting Floristisch Onderzoek Nederland (FLORON) gevraagd welke floristische gegevens bekend zijn in die gebieden. Dit rapport vormt de toelichting bij de verstrekte gegevens. Hierin wordt aandacht besteed aan: • Volledigheid en actualiteit van de gegevens; • Voorkomende aandachtsoorten (beschermde soorten, doelsoorten, rode-lijstsoorten); • Risico’s voor aandachtsoorten en bijzondere vegetaties bij de uitvoering van de voorgenomen activiteiten. De basisgegevens en dit rapport worden digitaal toegezonden aan de opdrachtgever voor verdere analyse, in de vorm van Excel- en Wordbestanden. De plangebieden zijn gelegen in ongeveer 20 kilometerhokken en van 15 van die kmhokken zijn gegevens opgevraagd (zie kaart 1 en figuur 1). Van west naar oost: • Het eerste gebied ligt ten westen van Hengelo, ten zuidoosten van de kruising tussen rijksweg A35 en provinciale weg N346. • Het tweede gebied ligt tussen Hengelo en Borne, ten (zuid)oosten van knooppunt Buren. • Het derde en grootste gebied ligt rond Rijksweg A1 tussen de wijk Hengelose Es en de wijk Vossenbelt. • Het vierde gebied ligt ten noorden van de wijk Vossenbelt. • Het vijfde en kleinste gebied ligt ten zuidoosten van de wijk Hasseler Es, tussen Rijksweg A1 en de provinciale weg N342. Alle plangebieden zijn grotendeels agrarisch (akkers, weilanden, boomkwekerijen), afgewisseld met kleine bossen, plassen, enkele beken en kleine lokale wegen. Kaart 1. Zoekgebieden voor nieuwe woningbouwlocaties in de gemeente Hengelo.

1

Basisgegevens Alle waarnemingen zijn afkomstig uit de landelijke floradatabank FlorBase. Dit is een bestand met plantensoortwaarnemingen op 1x1 kilometerhokniveau. Het bestand bestaat uit gegevens van provincies, particulieren, terreinbeherende organisaties en instituten. Alle waarnemingen zijn van ná 1975. De beheerders van de databank dragen er zorg voor dat de waarnemingen van landelijk of regionaal vrij zeldzame soorten gecontroleerd worden op juistheid of waarschijnlijkheid van voorkomen. De controle betreft ruim 700, merendeels zeldzamere, soorten van de bijna 1.500 die op de Standaardlijst van de Nederlandse Flora zijn vermeld (Van der Meijden et al., 1991; 1996). Volledigheid en actualiteit Aangezien er door verschillende organisaties en met verschillende methoden gegevens zijn verzameld, zijn er verschillen in de intensiteit waarmee de verscheidenheid aan voorkomende plantensoorten in het veld is vastgesteld. Daarmee moet bij de interpretatie van de voorkomende soorten en waarden rekening worden gehouden. Als vuistregel voor een goede inventarisatie wordt gehanteerd dat het aantal aangetroffen soorten groter is dan het gemiddelde aantal in het ecodistrict (Klijn, 1997)1. Het gebied is goed en actueel onderzocht (figuur 1). In alle kmhokken zijn goede gegevens aanwezig vanaf 1990. Enkele kmhokken hebben ook nog floragegevens vanuit de tweede helft van de jaren ’80. Alleen in kmhok 248-476 zijn er – belangrijke – oudere gegevens uit 1976; daarop wordt nog nader teruggekomen. De kmhokken zijn soortenrijk tot zeer soortenrijk. Figuur 1. Het aantal soorten per kmhok in het onderzoeksgebied. xkm ► ykm ▼

248

249

250

480

251

252

218

210

261

479 478

257

353

477

300

237

476

356

188

475

230

186

257 319

253

254

230 267

Aandachtsoorten Alle unieke soortwaarnemingen per kmhok zijn vastgelegd in het Excel-bestand (tabblad Flora_Ovz), waarin tevens enkele karakteristieken van de afzonderlijke waarnemingen zijn vermeld: XKM X-coördinaat linksonderpunt kmhok. YKM Y-coördinaat linksonderpunt kmhok. NUM soortnummer waargenomen soort volgens Biobase (CBS, 1997).

1

Op basis van geomorfologische, hydrologische en bodemkundige kenmerken zijn in Nederland 38 ecodistricten onderscheiden. Voorbeelden: Laagveengebied, Droogmakerij, Kalkrijke duinen, Keileemplateau, Centrale slenk gebied. De indelingskenmerken van de ecodistricten hebben ook invloed op de floristische verscheidenheid. Daarom wordt het aantal plantensoorten per kmhok vergeleken met het gemiddeld aangetroffen aantal soorten in het ecodistrict om de kwaliteit van de inventarisatie te schatten.

2

UFK RL90 RL2000

D2000 Wbes Ibes Latnaam Nednaam

Landelijke zeldzaamheidsklasse, waartoe de soort vanaf 1990 wordt gerekend (0: uitgestorven, 1-4: (zeer) zeldzaam, 5-6: minder-vrij algemeen, 7-9: algemeen-uiterst algemeen. Soort wel (0-4) of niet (-) op de Rode Lijst 1990 (Weeda et al., 1990). Toedeling aan Rode-Lijstcategorie volgens de Rode Lijst 2000 (TNB: thans niet bedreigd; NB: standaardlijstsoort, niet beschouwd; GE: Gevoelig; KW: Kwetsbaar; BE: Bedreigd; EB: Ernstig bedreigd; VN: Verdwenen uit Nederland); de categorieën GE, KW, BE, EB en VN bevatten de 499 soorten op de nieuwe Rode Lijst (Van der Meijden et al., 2000). De vijf genoemde categorieën komen ongeveer overeen met de categorieën 4, 3, 2, 1 en 0 in de oude Rode Lijst en zijn ook met cijfers weergegeven in het bestand. Soorten die doelsoort zijn vanaf 2000 (Bal et al., 2001). Soorten die volgens de Natuurbeschermingswet of de nieuwe Flora- en Faunawet in Nederland wettelijk beschermd zijn, d.w.z. hun groeiplaatsen mogen zonder ontheffing niet worden aangetast. Soorten die in Europa beschermd zijn volgens de Bernconventie of de Habitatrichtlijn. Wetenschappelijke naam. Nederlandse naam.

Als aandachtsoort worden die soorten opgevat die internationaal of nationaal zijn beschermd, doelsoort zijn of op de Rode Lijst 1990 of 2000 staan. Tabblad Flora_Aandacht in het Excel-bestand geeft een overzicht van de 52 aangetroffen aandachtsoorten, inclusief hoe vaak ze zijn aangetroffen, zie ook tabel 1 en figuur 2. De verspreiding van alle aandachtsoorten is weergegeven in bijlage 1, waarbij is vermeld of de soort ook ná 1990 is waargenomen. • Er zijn 12 wettelijk beschermde plantensoorten aangetroffen. Voor een deel betreft het vrij algemene plantensoorten: o Zwanenbloem is algemeen in laag Nederland, maar door ontwatering vrij zeldzaam geworden in het Pleistocene deel. o Gewone dotterbloem komt in de meeste kmhokken in de plangebieden voor. De soort is in Nederland algemeen, maar door landbouwintensivering zijn op de meeste groeiplaatsen nog slechts zeer kleine populaties over; in moerassen, uiterwaarden en natte bossen komen nog grote populaties voor. o Grasklokje is een algemene soort op de zandgronden, maar is daar door de landbouwintensivering teruggedrongen tot natuurgebieden en wegbermen. o Brede wespenorchis is een vrij algemene soort, die zich in heel Nederland uitbreidt in en rond parken en bossen die de afgelopen decennia zijn aangelegd. o Gewone vogelmelk is een algemene soort van dijken en wegbermen op minerale bodem. o Koningsvaren is een vrij algemene soort van voedselarme moerassen en bosranden in het Laagveengebied en in het Pleistocene deel van Nederland. o Kleine maagdenpalm is waarschijnlijk alleen wild in zuid en oost Nederland, maar door aanplant en verwildering komt het in veel regio’s vrij algemeen voor. • En voor een deel zijn het zeldzame soorten, die meestal ook op de Rode Lijst staan: o Akkerklokje is een vrij zeldzame soort, die waarschijnlijk alleen in enkele zuidelijke regio’s in Nederland wild voorkomt. Op de overige plaatsen is het waarschijnlijk terechtgekomen door verwildering vanuit tuinen of tuinafval en zo ingeburgerd. o Rapunzelklokje is een soort die vooral in graslanden, bermen en dijken in het oostelijke Maasdal en het IJsseldal voorkomt; het voorkomen nabij Hengelo is bijzonder. o Moeraswespenorchis is een vrij zeldzame soort die vooral in natte duinvalleien langs de kust in grote populaties voorkomt. In het binnenland is de soort zeldzaam in moerassen en blauwgraslanden, en op veel plaatsen verdwenen. De soort is in 1995 door medewerkers van de provincie Overijssel aangetroffen in kmhok 249-477, maar niet samen met soorten uit hetzelfde milieu; de districtcoördinator van FLORON heeft sterke twijfels over de betrouwbaarheid van deze vondst. Er zijn in het verleden enkele waarnemingen van deze soort in Twente geweest. o Grote keverorchis is een weinig algemene soort in vochtige bossen op niet al te zure bodem, waarvan de populaties meestal vrij klein zijn.

3

o Slanke sleutelbloem is een vrij zeldzame soort van vochtige tot natte bossen, graslanden en beekoevers, waarvoor Twente het meest noordelijke kerngebied is. Tabel 1. Overzicht van de voorkomende aandachtsoorten in het onderzoeksgebied, en het aantal kmhokken waarin elke soort is aangetroffen (nhok). num ufk rl90 rl2000 d2000 wbes ibes nhok nednaam 14 4 3 3 1 1 Welriekende agrimonie 288 3 2 2 1 1 Dwergbloem 1620 3 4 1 Blauwe anemoon 62 6 3 1 1 Valse kamille 67 6 4 1 4 Slofhak 76 5 3 3 1 1 Selderij 171 8 1 1 Zwanenbloem 187 8 1 9 Gewone dotterbloem 195 5 1 1 Akkerklokje 196 4 3 3 1 1 1 Rapunzelklokje 198 8 1 1 Grasklokje 261 5 3 1 Dwergzegge 271 7 4 1 1 Echte karwij 279 7 4 1 1 Korenbloem 286 6 3 7 Echt duizendguldenkruid 287 5 3 1 Fraai duizendguldenkruid 321 7 1 1 Gele ganzenbloem 324 2 1 2 1 1 Draadgentiaan 370 6 3 10 Tweestijlige meidoorn 380 5 3 1 Groot warkruid 386 8 4 1 1 Kamgras 406 7 2 5 Gewoon vingerhoedskruid 429 5 2 2 1 1 Stijve moerasweegbree 460 8 1 5 Brede wespenorchis 461 5 3 3 1 1 1 Moeraswespenorchis 538 6 1 2 Gewoon sneeuwklokje 560 6 3 1 1 Kruipbrem 2417 4 3 3 1 1 Muurhavikskruid 689 2 2 2 1 1 Wijdbloeiende rus 692 6 4 1 1 Beemdkroon 750 6 3 1 1 1 Grote keverorchis 753 4 2 2 1 1 Oeverkruid 824 4 3 5 Mispel 509 6 3 4 1 3 Rode ogentroost 896 8 1 4 Gewone vogelmelk 908 7 1 1 Koningsvaren 939 4 3 1 1 Pilvaren 1000 5 3 1 Duizendknoopfonteinkruid 1014 5 1 1 Slanke sleutelbloem 860 4 4 1 Witte waterkers 1183 7 1 1 Waterkruiskruid 1222 5 3 3 1 1 Echte guldenroede 1243 6 3 3 1 5 Akkerandoorn 1258 7 4 1 3 Blauwe knoop 1153 6 4 1 1 Gewone veenbies 1319 1332 1338 1354 1377 1380 1386

4 6 3 4 5 7 4

3

3 3

4 4

1 1 1 1

4 4

1 1

1 1 1 1 4 2 2

Gaspeldoorn Kleine valeriaan Mottenkruid Bosereprijs Kleine maagdenpalm Hondsviooltje Donkersporig bosviooltje

4

latnaam Agrimonia procera Anagallis minima Anemone apennina Anthemis arvensis Anthoxanthum aristatum Apium graveolens Butomus umbellatus Caltha palustris subsp. palustris Campanula rapunculoides Campanula rapunculus Campanula rotundifolia Carex oederi subsp. oederi Carum carvi Centaurea cyanus Centaurium erythraea Centaurium pulchellum Chrysanthemum segetum Cicendia filiformis Crataegus laevigata Cuscuta europaea Cynosurus cristatus Digitalis purpurea Echinodorus ranunculoides Epipactis helleborine Epipactis palustris Galanthus nivalis Genista pilosa Hieracium murorum Juncus tenageia Knautia arvensis Listera ovata Littorella uniflora Mespilus germanica Odontites vernus subsp. serotinus Ornithogalum umbellatum Osmunda regalis Pilularia globulifera Potamogeton polygonifolius Primula elatior Rorippa nasturtium-aquaticum Senecio aquaticus Solidago virgaurea Stachys arvensis Succisa pratensis Trichophorum cespitosum subsp. germanicum Ulex europaeus Valeriana dioica Verbascum blattaria Veronica montana Vinca minor Viola canina Viola reichenbachiana

5

•

Er is 1 internationaal beschermde soort aangetroffen. Gewoon sneeuwklokje is vermeld in bijlage V van de Habitatrichtlijn, als soort waarvoor de handel aan beperkingen onderhevig is. De soort komt in Nederland vooral aangeplant of verwilderd voor, in de nabijheid van menselijke bebouwing.

•

Er zijn 26 soorten aangetroffen van de Rode Lijst 2000. Het betreft 5 soorten uit de categorie Bedreigd, 12 soorten uit de categorie Kwetsbaar en 9 soorten uit de categorie Gevoelig. Vier van de vijf soorten uit de categorie Bedreigd zijn in 1976 aangetroffen in kmhok 248-476, op het “bouwterrein” rond het viaduct van de N346: Oeverkruid, Dwergbloem, Wijdbloeiende rus en Draadgentiaan. Deze soorten zijn karakteristiek voor pioniergemeenschappen op natte, voedselarme, zwak zure bodem. Deze soorten kwamen vroeger vrij regelmatig voor in Twente, maar zijn door ontwatering, stikstofbemesting en ontginning sterk afgenomen. Als de landbouwactiviteiten ergens stoppen en er ook grondverzet plaatsvindt, kunnen de langlevende zaden van deze soorten weer aan de oppervlakte komen en kiemen. Na 1976 zijn de soorten niet meer teruggevonden in het kmhok. Het is echter mogelijk dat nieuw grondverzet voor de aanleg van een nieuwe woonwijk ook weer zal leiden tot de terugkeer van deze zeer zeldzame groep van soorten. Stijve moerasweegbree, de vijfde soort uit de categorie Bedreigd, is in 1987 aangetroffen in kmhok 251-478. Deze soort van vennen en andere voedselarme wateren is sindsdien niet meer teruggevonden. De overige soorten van de Rode Lijst zijn karakteristiek voor verschillende biotopen, die in het volgende hoofdstuk ter sprake komen.

•

Er zijn 3 soorten aangetroffen die wel Doelsoort zijn, maar niet op de Rode Lijst staan. Het betreft de vrij algemene akkersoort Gele ganzenbloem, de zeldzame bossoort Blauwsporig bosviooltje en de vrij algemene Waterkruiskruid, die in natte graslanden en slootkanten groeit.

•

Er zijn 11 soorten aangetroffen die wel op de Rode Lijst 1990 stonden, maar niet meer op de Rode Lijst 2000: o De zeldzame Blauwe anemoon voldoet niet meer aan de strengere criteria voor zeldzame soorten in de categorie Gevoelig. o Dwergzegge, Echt en Fraai duizendguldenkruid, Tweestijlige meidoorn, Groot warkruid, Mispel, Duizendknoopfonteinkruid en Witte waterkers zijn minder achteruitgegaan of bij nader onderzoek algemener dan in 1990 werd gedacht. o Van Mottenkruid en Gewoon vingerhoedskruid zijn het aantal wilde populaties weliswaar geringer dan vroeger, maar de soorten blijken niet te voldoen aan de criteria voor de Rode Lijst, nu ook verwilderde en ingeburgerde populaties meetellen.

Er zijn 4 kmhokken waar veel aandachtsoorten zijn aangetroffen (figuur 2), gelegen aan de westzijde van Hengelo rond Rijksweg A35 (kmhok 248-476 en 248-477) en rond Rijksweg A1 bij het pompstation van het drinkwaterbedrijf (kmhok 250-478 en 251-478). In de overige kmhokken zijn enkele tot vrij veel aandachtsoorten aangetroffen. Er zijn nauwelijks gegevens voorhanden over de grootte van de voorkomende populaties of de exacte groeiplaatsen. Figuur 2. Het aantal aandachtsoorten per kmhok in het onderzoeksgebied. xkm ► ykm ▼

248

249

250

480

251

252

5

2

6

479 478

7

12

477

11

6

476

22

2

3 13

253

254

8 7

6

475

1

2

Ecologische interpretatie Methode Een veelgebruikte methode om de vele floristische gegevens uit kmhokken te interpreteren is het weergeven van de voor de flora relevante milieucondities en de kwaliteit van de vegetatie met behulp van ecotoopgroepen. De methode is ontwikkeld door Witte en Van der Meijden (1995; Witte 1999). In bijlage 2 wordt de methode toegelicht en worden de onderscheiden ecotoopgroepen gepresenteerd; de namen en afkortingen komen in de hier volgende tekst terug. Standplaatsen van aandachtsoorten (tabel 2) Er zijn aandachtsoorten uit een groot aantal verschillende biotopen aangetroffen. De meest voorkomende zijn biotopen die karakteristiek zijn voor het Twentse landschap, dat gedeeltelijk op zandgronden en gedeeltelijk op een lemige bodem is gelegen. Tabel 2. Aandachtsoorten per ecotoopgroep in het onderzoeksgebied. eg_naam Aquatische vegetatie in voedselarm zwak zuur water Aquatische vegetatie in voedselarm zwak zuur water Aquatische vegetatie in voedselarm zwak zuur water Aquatische vegetatie in voedselarm zwak zuur water Aquatische vegetatie in matig voedselrijk water Aquatische vegetatie in matig voedselrijk water Aquatische vegetatie in matig voedselrijk water Aquatische vegetatie in zeer voedselrijk water Aquatische vegetatie in zeer voedselrijk water Kruidvegetatie op brakke natte bodem Kruidvegetatie op brakke natte bodem Kruidvegetatie op brakke natte bodem Bos en struweel op natte voedselarme zwak zure bodem Bos en struweel op natte matig voedselrijke bodem Bos en struweel op vochtige voedselarme zwak zure bodem Bos en struweel op vochtige voedselarme zwak zure bodem Bos en struweel op vochtige voedselarme zwak zure bodem Bos en struweel op vochtige voedselarme zwak zure bodem Bos en struweel op vochtige voedselarme basische bodem Bos en struweel op vochtige voedselarme basische bodem Bos en struweel op vochtige voedselarme basische bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke basische bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke basische bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke basische bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke bodem Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke bodem Bos en struweel op droge voedselarme zwak zure bodem Bos en struweel op droge voedselarme zwak zure bodem Bos en struweel op droge voedselarme zwak zure bodem Bos en struweel op droge matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme zure bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme zure bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme zwak zure bodem

7

eg A12 A12 A12 A12 A17 A17 A17 A18 A18 bK20 bK20 bK20 H22 H27 H42 H42 H42 H42 H43 H43 H43 H46 H46 H46 H47 H47 H47 H47 H47 H47 H47 H47 H62 H62 H62 H67 K21 K21 K22

num 1000 753 939 429 1000 860 171 860 171 287 509 76 908 187 1222 406 824 370 1386 750 1014 896 750 1014 1620 1354 460 538 1377 824 370 14 1319 406 2417 460 908 689 1258

nednaam Duizendknoopfonteinkruid Oeverkruid Pilvaren Stijve moerasweegbree Duizendknoopfonteinkruid Witte waterkers Zwanenbloem Witte waterkers Zwanenbloem Fraai duizendguldenkruid Rode ogentroost Selderij Koningsvaren Gewone dotterbloem Echte guldenroede Gewoon vingerhoedskruid Mispel Tweestijlige meidoorn Donkersporig bosviooltje Grote keverorchis Slanke sleutelbloem Gewone vogelmelk Grote keverorchis Slanke sleutelbloem Blauwe anemoon Bosereprijs Brede wespenorchis Gewoon sneeuwklokje Kleine maagdenpalm Mispel Tweestijlige meidoorn Welriekende agrimonie Gaspeldoorn Gewoon vingerhoedskruid Muurhavikskruid Brede wespenorchis Koningsvaren Wijdbloeiende rus Blauwe knoop

Kruidvegetatie op natte voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme zwak zure bodem eg_naam Kruidvegetatie op natte voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme basische bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme basische bodem Kruidvegetatie op natte voedselarme basische bodem Kruidvegetatie op natte matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op natte matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op natte matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op natte matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op natte matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op natte zeer voedselrijke bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme zure bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme zure bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme basische bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme basische bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme basische bodem Kruidvegetatie op vochtige voedselarme basische bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke basische bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke basische bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke basische bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke basische bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke basische bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke basische bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op zeer voedselrijke bodem Kruidvegetatie op zeer voedselrijke bodem Kruidvegetatie op droge voedselarme zure bodem Kruidvegetatie op droge voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op droge voedselarme zwak zure bodem Kruidvegetatie op droge matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op droge matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op droge matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op droge matig voedselrijke bodem Kruidvegetatie op droge matig voedselrijke bodem

K22 K22 eg K22 K22 K22 K22 K22 K23 K23 K23 K27 K27 K27 K27 K27 K28 K41 K41 K42 K42 K42 K42 K42 K43 K43 K43 K43 K46 K46 K46 K46 K46 K46 K47 K47 K47 K47 K47 K48 K48 K61 K62 K62 K67 K67 K67 K67 K67

324 288 num 261 1332 939 429 689 261 287 461 187 1332 1014 1183 860 380 1153 560 1258 288 286 1222 1380 692 286 287 196 195 692 286 271 896 196 1243 321 386 509 14 1243 380 560 198 1380 198 279 1338 67 62

Draadgentiaan Dwergbloem nednaam Dwergzegge Kleine valeriaan Pilvaren Stijve moerasweegbree Wijdbloeiende rus Dwergzegge Fraai duizendguldenkruid Moeraswespenorchis Gewone dotterbloem Kleine valeriaan Slanke sleutelbloem Waterkruiskruid Witte waterkers Groot warkruid Gewone veenbies Kruipbrem Blauwe knoop Dwergbloem Echt duizendguldenkruid Echte guldenroede Hondsviooltje Beemdkroon Echt duizendguldenkruid Fraai duizendguldenkruid Rapunzelklokje Akkerklokje Beemdkroon Echt duizendguldenkruid Echte karwij Gewone vogelmelk Rapunzelklokje Akkerandoorn Gele ganzenbloem Kamgras Rode ogentroost Welriekende agrimonie Akkerandoorn Groot warkruid Kruipbrem Grasklokje Hondsviooltje Grasklokje Korenbloem Mottenkruid Slofhak Valse kamille

Aandachtsoorten kunnen in verschillende biotopen voorkomen, afhankelijk van hun ecologische bandbreedte: • 7 aandachtsoorten zijn karakteristiek voor voedselarme tot matig voedselrijke wateren (A12 en A17). Het zijn de soorten die in vennen, tijdelijke plasjes en niet verontreinigde of geëutrofieerde sloten worden aangetroffen. • Er zijn 3 soorten aangetroffen die ook in brakke omstandigheden kunnen voorkomen, maar dat zal in Twente niet het geval zijn (bK20). • Er zijn 17 soorten van bossen op vochtige, voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot basische bodem aangetroffen. Veel van de voor de flora waardevolle bossen vallen in deze

8

• • • • •

categorie (H42, H43, H46, H47). Daarnaast zijn er nog 2 bossoorten voor droge bossen aangetroffen (H62: Gaspeldoorn en Muurhavikskruid). Er zijn 10 soorten aangetroffen van kruidvegetaties op natte, voedselarme zwak zure tot basische bodem. Het betreft de al eerder genoemde pioniervegetaties, blauwgraslanden en voedselarme oevers (K21, K22, K23). Er zijn 6 soorten aangetroffen van kruidvegetaties op natte (matig) voedselrijke bodem: beekdalgraslanden en slootkanten (K27, K28). Er zijn 7 soorten aangetroffen van kruidvegetaties op vochtige voedselarme (zwak) zure bodem (K41, K42): vochtige heide en heischrale graslanden. De 6 soorten van kruidvegetaties op vochtige voedselarme tot matig voedselrijke basische bodem (K43, K46) zijn niet karakteristiek voor Twente, maar horen meer op krijthellingen of op dijken en graslanden in het Rivierengebied thuis. De 5 soorten van kruidvegetaties op vochtige matig voedselrijk bodem (K47) zijn karakteristiek voor niet al te intensief bewerkte graslanden en akkers. De soorten zijn grotendeels uit het agrarisch cultuurland verdwenen en overleven nog in natuurgebieden, overhoeken en bermen.

Voorkomende ecotoopgroepen Op tabblad Flora_Voll in het Excel-bestand zijn de voorkomende ecotoopgroepen per kmhok vermeld, inclusief hun volledigheid en hun volledigheidsklasse. Tabel 3 geeft per kmhok een overzicht van de voorkomende ecotoopgroepen en hun mate van ontwikkeling. Bij de bepaling van de ecotoopgroepen worden niet alleen de aandachtsoorten, maar alle soorten in beschouwing genomen. Opvallend is dat er slechts een beperkt aantal voedselarme ecotopen worden aangetroffen. De meeste voedselarme aandachtsoorten zijn overblijfselen uit de tijd dat de agrarische cultuurdruk minder hoog was. Ze komen niet meer in hun oorspronkelijke biotoop voor, maar vormen een restant van die vervlogen tijden. Alleen bossen op vochtige voedselarme bodem blijken in enkele kmhokken nog zeer goed ontwikkeld voor te komen (H42). Verder zijn het vooral de ecotopen die overal in Nederland zeer algemeen zijn ( A18, H47, H48, K28, K47, K48, K67 en K68) die matig tot zeer goed ontwikkeld voorkomen in de meeste kmhokken. Tabel 3. Mate van ontwikkeling van de ecotoopgroepen in het onderzoeksgebied: deze loopt van slecht (code 0), via matig (1) en goed (2) naar zeer goed (3). Ecotoopgroepen waarvoor geen indicatie aanwezig is, zijn niet in de tabel opgenomen.

1 3 0 2 1 1 1 3 1 3 0 1 0 0 1

K68

3 3 1 2 2 2 2 3 3 3 1 2 1 1 2

K67

3 3 2 2 1 1 2 3 3 3 2 2 1 1 2

K48

0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0

K47

1 2 2 2 0 0 1 3 2 2 1 2 0 1 1

K42

0 2 2 1 0 0 0 1 1 1 0 1 0 1 0

K28

9

0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0

K27

0 2 2 0 0 0 0 2 1 2 0 0 0 0 0

K22

0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0

H67

0 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2

H62

2 3 3 3 2 2 3 3 2 3 2 2 3 2 3

H61

1 3 3 1 1 2 2 3 0 2 1 0 0 1 2

H48

0 3 3 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 1

H47

0 3 3 0 0 0 0 2 0 0 3 0 0 2 0

H42

0 3 3 1 0 2 1 1 0 1 2 0 1 2 0

H28

0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0

H27

A18 xkm-ykm 248-475 248-476 248-477 248-478 249-475 249-476 249-477 250-478 250-479 251-478 251-480 252-479 252-480 253-479 254-478

3 3 2 2 3 3 3 3 3 3 2 3 2 2 2

Botanische natuurwaarden per kilometerhok Het tabblad Flora_Waarde in het Excel-bestand geeft een overzicht van de over alle ecotoopgroepen gesommeerde botanische natuurwaarde per kmhok (n_waarde), als mede het aantal aangetroffen soorten, aandachtsoorten en ecotoopgroepen; zie ook tabel 4. Ook het aantal obligate freatofyten is vermeld, d.w.z. soorten die aan open water of hoge grondwaterstanden zijn gebonden. De natuurwaarde is gemiddeld tot zeer hoog (figuur 3). De natuurwaarde gaat ongeveer gelijk op met het aantal aangetroffen aandachtsoorten (zie figuur 2). Het aantal freatofyten is opvallend laag en bedraagt meestal minder dan 20% van het totale aantal aangetroffen soorten. Aquatische en natte biotopen zijn slechts beperkt aanwezig in de meeste delen van Twente. Tabel 4. Aantal soorten (nrec), aandachtsoorten (n_A), en ontwikkelde ecotoopgroepen (n_EG), gesommeerde botanische natuurwaarde (n_waarde) en aantal freatofyten (n_frea) per kmhok in het onderzoeksgebied. xkm 248 248 248 248 249 249 249 250 250 251 251 252 252 253 254

ykm 475 476 477 478 475 476 477 478 479 478 480 479 480 479 478

nrec 230 356 300 257 186 188 237 353 261 319 218 257 210 230 267

n_A 1 22 11 7 2 2 6 12 6 13 5 3 2 8 7

n_EG 7 16 13 9 6 7 8 12 9 13 9 7 5 10 9

n_waarde 19 186 129 30 15 30 32 113 26 67 53 21 13 48 51

n_frea 41 65 68 52 25 19 39 57 57 61 45 54 36 43 43

Figuur 3. De botanische natuurwaarde per kmhok in het onderzoeksgebied. xkm ► ykm ▼

248

249

250

480

251

252

53

13

26

479 478

30

113

477

129

32

476

186

30

475

19

15

21 67

253

254

48 51

Risico’s en kansen voor de flora van de voorgenomen activiteiten Met het ontwikkelen van woningbouw in de plangebieden komen belangrijke botanische natuurwaarden in het gedrang. Mogelijk moet wel ontheffing worden aangevraagd voor de aantasting van groeiplaatsen van beschermde soorten. Woningbouw betekent meestal dat alle populaties van voorkomende soorten worden vernietigd. De schade zal in werkelijkheid op enige plaatsen kleiner

10

uitvallen dan de cijfers suggereren, omdat enkele belangrijke, zeldzame soorten uit belangrijke milieus na 1980 niet meer zijn waargenomen. Als de bestaande, waardevolle bossen en bosjes blijven bestaan en er een goed beheer wordt toegepast, is het mogelijk de botanische waarden van de bossen te handhaven. Uitvoering van woningbouwprojecten zal waarschijnlijk tijdelijk grote kansen geven voor de flora. Als cultuurland dat vroeger zo rijk was aan bijzondere flora, braak komt te liggen, zijn er goede kansen dat een deel van de zaadbank kiemt. Vooral pioniersoorten (akkerplanten en soorten van venoevers en natte kale bodem) kunnen dan weer optreden, zoals in 1976 werd vastgesteld in kmhok 248-476. Het is in principe mogelijk om enkele kansrijke terreinen in de plangebieden zo in te richten dat deze soorten daar langer kunnen voortbestaan. Het vraagt veel creativiteit om de randvoorwaarden en het – extensieve – beheer daarvoor op de lange termijn van voldoende kwaliteit te laten zijn. Het zou echter een goede compensatie zijn voor het verlies van de huidige nog voorkomende botanische waarden.

Conclusies en aanbevelingen Conclusies De 15 opgevraagde kmhokken in het onderzoeksgebied zijn goed en actueel onderzocht op voorkomende flora. De kmhokken zijn rijk tot zeer rijk aan plantensoorten. Er zijn 52 aandachtsoorten aangetroffen. 12 soorten zijn wettelijk beschermd, 26 zijn vermeld op de Rode Lijst 2000, 29 zijn Doelsoort en 11 soorten zijn wel in 1990 opgenomen op de Rode Lijst, maar voldoen niet meer aan de criteria van de nieuwe Rode Lijst. Er zijn nauwelijks detailgegevens over de locatie en populatiegrootte van de aandachtsoorten. Er zijn 4 kmhokken met een hoog aantal aandachtsoorten. De vijf meest bijzondere aandachtsoorten zijn na 1990 niet meer waargenomen in het onderzoeksgebied. Dezelfde 4 kmhokken hebben ook de hoogste botanische natuurwaarde, omdat er weinig algemene en zeldzame ecotoopgroepen voorkomen. Veel aandachtsoorten indiceren echter een voedselarmer milieu dan dat er is aangetroffen, en dat wijst er op dat veel soorten restanten zijn van de vroegere situatie, met een lagere cultuurdruk. In alle plangebieden is woningbouw een bedreiging voor de voorkomende populaties van aandachtsoorten. Als de voorkomende – waardevolle – bossen blijven bestaan, kan een belangrijk deel van de schade worden beperkt. Nieuwe kansen voor de flora zij er ook. Als de gronden enige tijd braak blijven liggen, kunnen voor het gebied karakteristieke en waardevolle soorten zich wellicht weer uit de zaadbank vestigen. Dat geldt vooral voor pioniersoorten van natte voedselarme milieus en akkerplanten. Aanbevelingen Voor de zeldzame, beschermde soorten en voor de meest kwetsbare en bedreigde soorten van de Rode Lijst 2000 is het van belang aanvullende informatie te verzamelen over de populatiegrootte en de locaties. Dan kunnen mitigerende en compenserende maatregelen worden genomen om deze voor Twente karakteristieke soorten te behouden. Een veldonderzoek in mei (bossen) en juni-juli (kruidvegetaties en wateren) is daarvoor de meest aangewezen weg.

11

Literatuur Bal, D., H.M. Beije, M. Fellinger, R. Haveman, A.J.F.M. van Opstal, F.J. van Zadelhoff. 2001. Handboek Natuurdoeltypen. Ministerie van LNV. Groen, C.L.G., R.A.M. Stevers, C.R. van Gool, M.E.A. Broekmeijer. 1993. Uitwerking ecotopensysteem III; herziene landelijke typologie en vertaalsleutels voor Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant en Limburg. CML-mededelingen 49, R.U. Leiden. Klijn, F. 1997. A hierarchical approach to ecosystems and its implications for ecological land classification. Thesis. RU Leiden. Meijden, R. van der, L. van Duuren, E.J. Weeda, C.L. Plate. 1991. Standaardlijst van de Nederlandse flora 1990. Gorteria 17: 75-127. Meijden, R. van der, L. van Duuren, H. Duistermaat. 1996. Standaardlijst van de Nederlandse flora 1996; overzicht van wijzigingen sinds 1990. Gorteria 22: 1-5. Meijden, R. van der, B. Odé, C.L.G. Groen, J.P.M. Witte & D. Bal. 2000. Bedreigde en kwetsbare vaatplanten in Nederland; basisrapport met voorstel voor de Rode Lijst. Gorteria 26 (4): 85-208. Runhaar, J., C.L.G. Groen, R. van der Meijden, R.A.M. Stevers. 1987. Een nieuwe indeling van plantensoorten in ecologische soortengroepen binnen de Nederlandse flora. Gorteria 13 (11/12): 277359. Stevers, R.A.M., J. Runhaar, H.A. Udo de Haes, C.L.G. Groen. 1987. Het CML-ecotopensysteem: een landelijke ecosysteemtypologie toegespitst op de vegetatie. Landschap 4(2): 135-151. Weeda, E.J., R. van der Meijden, P.A. Bakker. 1990. FLORON-Rode Lijst 1990. Gorteria 16 (1): 2-26. Witte, J.Ph.M., R. van der Meijden. 1995. Verspreidingskaarten van de botanische kwaliteit in Nederland uit FlorBase. Gorteria 21(1/2): 3-59. Witte, J.Ph.M. 1998. National water management and the value of nature. Thesis. Wageningen Agricultural University.

12

Bijlage 2: Ecotoopgroepen en botanische natuurwaarde Een veelgebruikte methode om floristische gegevens uit kmhokken in een groter gebied te interpreteren is het weergeven van de voor de flora relevante milieucondities en de kwaliteit van de vegetatie met behulp van ecotoopgroepen. De methode is ontwikkeld door Witte en Van der Meijden (1995; Witte 1999). De essentie is als volgt. Soorten die vooral voorkomen bij specifieke standplaatscondities kunnen als indicator worden gebruikt voor die condities, en dus ook voor de vegetatie die op een dergelijke plaats tot ontwikkeling kan komen. Als er veel soorten in een kmhok voorkomen die overeenstemmen in hun indicatie, neemt de kans toe dat de betreffende condities en de bijbehorende vegetatie daadwerkelijk aanwezig is. Naarmate er meer soorten voorkomen, is het aannemelijk dat de vegetatie goed is ontwikkeld. Met behulp van ecotoopgroepspecifieke drempelwaarden wordt onderscheid gemaakt in klassen van slecht, matig, goed en zeer goed ontwikkelde ecotoopgroepen. De methode maakt het mogelijk om soortenlijsten uit kmhokken ecologisch te interpreteren en te waarderen, zonder dat er exacte gegevens over de standplaatsen van de individuele soorten aanwezig zijn en zonder dat er abundantiegegevens zijn verzameld. Witte en ook anderen hebben in het kader van het nationaal voorspellingsmodel DEMNAT veel onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid en interne consistentie van de methode voor natte en vochtige standplaatsen; droge standplaatsen en (zeer) voedselrijke standplaatsen zijn daarop minder onderzocht. De indicatiewaarden van plantensoorten voor standplaatsen zijn afkomstig uit onderzoek dat ten grondslag ligt aan het zogenoemde CML-ecotopensysteem (Stevers et al, 1987; Runhaar, 2000) en de indeling van plantensoorten in ecologische groepen (Runhaar et al., 1987). Het ecotopensysteem kent een fijnere onderverdeling, vooral in vegetatiestructuur, wat leidt tot het onderscheiden van 130 typen. Het systeem is echter ontwikkeld om vegetatieopnamen en Tansley-opnamen ecologisch te interpreteren. Voor de interpretatie van streeplijsten moet er met de geaggregeerde indeling in 40 ecotoopgroepen worden gewerkt. Tabel A geeft een overzicht van de gehanteerde grenswaarden voor het onderscheid tussen klassen per ecotoopgroep; daarbij geldt dat de gemarkeerde ecotoopgroepen op consistentie zijn getoetst (Publ=1), en dat de grenswaarden voor de andere groepen een voorlopige benadering zijn (Publ=0). Tevens zijn de namen van de ecotoopgroepen vermeld en de relatieve botanische natuurwaarde. Bestand xx.xls bevat op tabblad Flora_Voll per kmhok de afgeleide ecotoopgroepen en hun mate van ontwikkeling in het gebied. Daarbij hebben de klassenwaarden in de kolom “Klasse” de volgende betekenis: 0 ecotoopgroep is slecht ontwikkeld 1 matig 2 goed 3 zeer goed ontwikkeld. Naast de klasse van elke ecotoopgroep is ook de volledigheid (“Voll”) weergegeven, die afhankelijk van het aantal voorkomende indicatieve soorten voor een ecotoopgroep een waarde tussen 0 en 1 heeft: • Beneden de eerste klassegrens (G1) de waarde 0; • Boven de derde klassegrens (G3) de waarde 1; • Daartussen: voll = (waarde – G1) / (G3 - G1). Vooral in grotere gebieden blijft het moeilijk te overzien welke kmhokken een waardevolle flora bevatten, als de aggregatie niet verder gaat dan tot de mate van ontwikkeling van de afzonderlijke ecotoopgroepen. Witte (1999) heeft daarom ook de relatieve botanische waarde van de afzonderlijke ecotoopgroepen bepaald, op basis van landelijke zeldzaamheid volgens FlorBase en het al dan niet voorkomen van internationaal zeldzame soorten. De botanische natuurwaarde van elke ecotoopgroep is vermeld in tabel A; de natuurwaarde van niet door Witte geanalyseerde ecotoopgroepen zijn door FLORON geschat. De gezamenlijke waarde van de voorkomende ecotoopgroepen in een kmhok kan nu worden bepaald door het sommeren over alle voorkomende ecotoopgroepen van het product van de botanische natuurwaarde en de volledigheid.

13

Tabel A: Overzicht van de 40 onderscheiden ecotoopgroepen, hun botanische natuurwaarde (NB-wd) en klassengrenzen (G1, G2, G3); de door Witte (1998) gepubliceerde ecotoopgroepen zijn gemarkeerd (Publ=1). nr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

EG NB-wd A12 98 A17 23 A18 10 K21 38 K22 42 K23 77 K27 17 K28 10 K41 34 K42 33 K43 57 K46 33 K47 3 K48 1 K61 28 K62 18 K63 48 K67 3 K68 2 H22 72 H27 18 H28 21 H41 20 H42 29 H43 97 H46 60 H47 22 H48 3 H61 10 H62 23 H63 45 H67 15 H68 3 bA10 49 bK20 36 bK40 37 bK60 57 zA10 49 zK20 47 muur 30

G1 2,00 12,00 8,00 2,00 4,00 2,50 12,00 10,00 2,20 2,50 2,50 6,00 10,70 22,00 2,00 5,80 13,00 12,00 5,40 2,20 3,50 1,70 1,00 4,00 5,00 2,60 6,50 3,00 2,40 1,40 3,00 1,80 1,20 2,00 3,40 5,00 2,00 0,60 5,20 3,00

G2 3,50 15,00 12,00 4,50 6,50 3,50 15,50 14,50 3,20 3,70 3,60 7,50 14,50 30,00 2,90 7,95 17,50 16,00 7,40 2,70 4,50 2,00 1,60 5,00 7,00 3,60 8,50 4,20 3,15 2,20 4,30 2,60 2,00 2,50 4,80 6,00 2,90 1,10 7,20 4,00

G3 Publ EG_naam 5,00 1 Aquatische vegetatie in voedselarm zwak zuur water 18,00 1 Aquatische vegetatie in matig voedselrijk water 16,00 1 Aquatische vegetatie in zeer voedselrijk water 7,00 1 Kruidvegetatie op natte voedselarme zure bodem 9,00 1 Kruidvegetatie op natte voedselarme zwak zure bodem 4,50 1 Kruidvegetatie op natte voedselarme basische bodem 19,00 1 Kruidvegetatie op natte matig voedselrijke bodem 19,00 1 Kruidvegetatie op natte zeer voedselrijke bodem 4,20 1 Kruidvegetatie op vochtige voedselarme zure bodem 4,90 1 Kruidvegetatie op vochtige voedselarme zwak zure bodem 4,70 1 Kruidvegetatie op vochtige voedselarme basische bodem 9,00 1 Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke basische bodem 18,30 0 Kruidvegetatie op vochtige matig voedselrijke bodem 38,00 0 Kruidvegetatie op zeer voedselrijke bodem 3,80 1 Kruidvegetatie op droge voedselarme zure bodem 10,10 1 Kruidvegetatie op droge voedselarme zwak zure bodem 22,00 1 Kruidvegetatie op droge voedselarme basische bodem 20,00 0 Kruidvegetatie op droge matig voedselrijke bodem 9,40 0 Kruidvegetatie op droge zeer voedselrijke bodem 3,20 1 Bos en struweel op natte voedselarme zwak zure bodem 5,50 1 Bos en struweel op natte matig voedselrijke bodem 2,30 1 Bos en struweel op natte zeer voedselrijke bodem 2,20 0 Bos en struweel op vochtige voedselarme zure bodem 6,00 1 Bos en struweel op vochtige voedselarme zwak zure bodem 9,00 1 Bos en struweel op vochtige voedselarme basische bodem 4,60 0 Bos en struweel op vochtige matig voedselrijke basische b d en struweel op vochtige matig voedselrijke bodem 10,50 1 Bos 5,40 0 Bos en struweel op zeer voedselrijke bodem 3,90 0 Bos en struweel op droge voedselarme zure bodem 3,00 1 Bos en struweel op droge voedselarme zwak zure bodem 5,60 1 Bos en struweel op droge voedselarme basische bodem 3,40 0 Bos en struweel op droge matig voedselrijke bodem 2,80 0 Bos en struweel op droge zeer voedselrijke bodem 3,00 1 Aquatische vegetatie in brak water 6,20 1 Kruidvegetatie op brakke natte bodem 7,00 1 Kruidvegetatie op brakke vochtige bodem 3,80 1 Kruidvegetatie op brakke droge bodem 1,60 0 Aquatische vegetatie in zout water 9,20 1 Kruidvegetatie op zilte natte bodem 5,00 0 Muurvegetatie

14

Bijlage 5 Streeplijst planten

Wetenschappelijke naam

Nederlandse naam

Onderzoeksgebieden

Acer campestre

Spaanse aak

Dalmeden Gezondheidspark

Acer pseudoplatanus

Gewone esdoorn

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Oosterveld Weusthag

Achillea millefolium

Gewoon duizendblad

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld

Achillea ptarmica

Wilde bertram


Adoxa moschatellina

Muskuskruid

Aegopodium podagraria

Zevenblad

Weusthag

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag Gezondheidspark Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Aesculus hippocastanum

Witte paardenkastanje

Dalmeden

Agrostis capillaris

Gewoon struisgras

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Agrostis gigantea

Hoog struisgras

Gezondheidspark

Agrostis stolonifera

Fioringras


Aira caryophyllea

Zilverhaver

Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Westermaat

Aira praecox

Vroege haver

Weusthag

Ajuga reptans

Kruipend zenegroen

Broek Oost Gezondheidspark Oosterveld Westermaat Weusthag

Alchemilla mollis

Fraaie vrouwenmantel

Weusthag

Alisma lanceolatum

Slanke waterweegbree

Kristenbos

Alisma plantago-aquatica

Grote waterweegbree


Alliaria petiolata

Look-zonder-look

Gezondheidspark Oosterveld Westermaat Weusthag

Allium vineale

Kraailook

Gezondheidspark

Alnus glutinosa

Zwarte els

Westermaat Weusthag


Alnus incana

Witte els

Oosterveld

Alopecurus geniculatus

Geknikte vossenstaart


Alopecurus pratensis

Grote vossenstaart


Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag Amaranthus retroflexus

Papegaaienkruid

Gezondheidspark Oosterveld Weusthag

Amelanchier lamarckii

Amerikaans krentenboompje

Dalmeden Gezondheidspark Oosterveld Westermaat Weusthag

Amelanchier lamarckii

Amerikaans krentenboom-pje

Broek Oost

Anagallis minima

Dwergbloem

Gezondheidspark

Anemone nemorosa

Bosanemoon

Dalmeden Gezondheidspark Oosterveld Weusthag

Angelica archangelica

Grote engelwortel

Weusthag

Angelica sylvestris

Gewone engelwortel


Anisantha sterilis

IJle dravik

Gezondheidspark Kristenbos Westermaat

Anthemis arvensis

Valse kamille

Gezondheidspark

Anthoxanthum aristatum

Slofhak

Gezondheidspark

Anthoxanthum odoratum

Gewoon reukgras

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark

Anthriscus sylvestris

Fluitenkruid


Westermaat Weusthag

Weusthag Oosterveld Wester-

maat Weusthag

Westermaat Weusthag Apera spica-venti

Grote windhalm

Broek Oost Gezondheidspark Westermaat Weusthag

Aphanes inexpectata

Kleine leeuwenklauw

Broek Oost

Apium graveolens

Selderij

Weusthag

1

Arabidopsis thaliana

Zandraket

Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat

Arctium minus

Gewone klit

Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Weusthag

Arenaria serpyllifolia

Gewone zandmuur


Arrhenatherum elatius

Glanshaver

Weusthag


Artemisia vulgaris

Bijvoet


Athyrium filix-femina

Wijfjesvaren


Atriplex patula

Uitstaande melde

Broek Oost

Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Wester-

maat Weusthag Atriplex prostrata

Spiesmelde

Broek Oost Gezondheidspark Kristenbos Westermaat Weusthag

Bellis perennis

Madeliefje


Berula erecta

Kleine watereppe

Dalmeden

Betula pendula

Ruwe berk


Betula pubescens

Zachte berk

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Weusthag

Betula

Berk (G)

Gezondheidspark

Bidens frondosa

Zwart tandzaad

Broek Oost Gezondheidspark Kristenbos Westermaat Weust-

Bidens tripartita

Veerdelig tandzaad


hag

Westermaat Weusthag Borago officinalis

Bernagie

Weusthag

Bromus hordeaceus

Zachte dravik


Butomus umbellatus

Zwanenbloem

Gezondheidspark

Calamagrostis canescens

Hennegras

Westermaat Weusthag


Oosterveld Wester-

maat Weusthag Calamagrostis epigejos

Duinriet

Dalmeden

Callitriche hamulata

Haaksterrenkroos

Broek Oost Gezondheidspark Kristenbos Weusthag

Callitriche platycarpa

Gewoon sterrenkroos


Callitriche

Sterrenkroos (G)


Westermaat Weusthag Oosterveld Wester-

maat Weusthag Calluna vulgaris

Struikhei


Caltha palustris subsp. palustris

Gewone dotterbloem

Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Westermaat Weusthag

Calystegia sepium

Haagwinde


Campanula rapunculus

Rapunzelklokje

Westermaat

Campanula rotundifolia

Grasklokje

Oosterveld

Cannabis sativa

Hennep

Westermaat

Capsella bursa-pastoris

Gewoon herderstasje


Cardamine flexuosa

Bosveldkers

Cardamine hirsuta

Kleine veldkers

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Oosterveld Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Cardamine pratensis

Pinksterbloem


2

Carduus crispus

Kruldistel

Broek Oost Gezondheidspark Oosterveld Weusthag

Carex acuta

Scherpe zegge

Kristenbos Westermaat

Carex acutiformis

Moeraszegge

Dalmeden

Carex curta

Zompzegge

Oosterveld

Carex disticha

Tweerijige zegge

Broek Oost Dalmeden

Carex elata

Stijve zegge

Westermaat

Carex elongata

Elzenzegge

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Oosterveld

Carex hirta

Ruige zegge

Weusthag

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Westermaat Weusthag

Carex nigra

Zwarte zegge

Broek Oost

Carex oederi subsp. oederi

Dwergzegge

Gezondheidspark

Westermaat

Carex oederi subsp. oedocarpa

Geelgroene zegge

Westermaat

Carex otrubae

Valse voszegge

Kristenbos Westermaat Weusthag

Carex ovalis

Hazenzegge


Carex pilulifera

Pilzegge

Gezondheidspark Oosterveld Westermaat

Carex pseudocyperus

Hoge cyperzegge

Gezondheidspark Kristenbos Weusthag

Carex remota

IJle zegge

Westermaat


Oosterveld Wester-

maat Weusthag Carex rostrata

Snavelzegge

Oosterveld

Carex vesicaria

Blaaszegge

Dalmeden Kristenbos Oosterveld Westermaat

Carex

Zegge (G)

Gezondheidspark

Carpinus betulus

Haagbeuk


Castanea sativa

Tamme kastanje

Weusthag

Centaurea cyanus

Korenbloem

Weusthag

Centaurea jacea

Knoopkruid

Gezondheidspark

Centaurium erythraea



Centaurium pulchellum


Gezondheidspark

Akkerhoornbloem

Gezondheidspark Oosterveld

Weusthag Westermaat Weust-

hag

Cerastium arvense Cerastium

fontanum

subsp. Gewone hoornbloem


vulgare Cerastium glomeratum

Westermaat Weusthag Kluwenhoornbloem


Cerastium semidecandrum

Zandhoornbloem


Ceratocapnos claviculata

Rankende helmbloem


Ceratophyllum demersum

Grof hoornblad

Broek Oost

Chaerophyllum temulum

Dolle kervel

Weusthag

Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Chamerion angustifolium

Wilgenroosje


Chelidonium majus

Stinkende gouwe


Chenopodium album

Melganzenvoet


Chenopodium ficifolium

Stippelganzenvoet

Kristenbos Weusthag

Chenopodium glaucum

Zeegroene ganzenvoet

Kristenbos Weusthag

Chenopodium polyspermum

Korrelganzenvoet


Chenopodium rubrum

Rode ganzenvoet

Kristenbos Weusthag

Chrysanthemum segetum

Gele ganzenbloem

Kristenbos

Cicendia filiformis

Draadgentiaan

Gezondheidspark

3

Cichorium intybus

Wilde cichorei

Weusthag

Circaea lutetiana

Groot heksenkruid


Cirsium arvense

Akkerdistel


Cirsium palustre

Kale jonker


Cirsium vulgare

Speerdistel


Claytonia perfoliata

Witte winterpostelein

Gezondheidspark

Cochlearia danica

Deens lepelblad


Convolvulus arvensis

Akkerwinde

Gezondheidspark Westermaat

Conyza canadensis

Canadese fijnstraal


Cornus sanguinea

Rode kornoelje

Gezondheidspark

Coronopus didymus

Kleine varkenskers

Broek Oost Kristenbos Weusthag

Weusthag

Corylus avellana

Hazelaar


Corynephorus canescens

Buntgras

Westermaat Weusthag

Crataegus laevigata



Crataegus monogyna

Eenstijlige meidoorn


Oosterveld Wester-

maat Weusthag

Westermaat Weusthag Crepis capillaris

Klein streepzaad


Cuscuta europaea

Groot warkruid

Westermaat

Cynosurus cristatus

Kamgras

Gezondheidspark

Cytisus scoparius

Brem


Dactylis glomerata

Kropaar


Datura stramonium

Doornappel


Westermaat Weusthag

Daucus carota

Peen

Kristenbos Weusthag

Deschampsia cespitosa

Ruwe smele


Deschampsia flexuosa

Bochtige smele

Dalmeden Gezondheidspark Oosterveld

Digitalis purpurea

Gewoon vingerhoedskruid


Digitalis purpurea

Gewoon vingerhoeds-kruid

Broek Oost

Digitaria ischaemum

Glad vingergras


Digitaria sanguinalis

Harig vingergras

Gezondheidspark

Diplotaxis muralis

Kleine zandkool

Weusthag

Dryopteris carthusiana

Smalle stekelvaren


Dryopteris dilatata

Brede stekelvaren


Dryopteris filix-mas

Mannetjesvaren

Gezondheidspark

Dryopteris x deweveri

Smalle x Brede stekelvaren

Weusthag

Echinochloa crus-galli

Hanenpoot

Broek Oost

Weusthag


maat Weusthag Echinodorus ranunculoides

Stijve moerasweegbree

Weusthag

Eleocharis palustris

Gewone waterbies


Elodea nuttallii

Smalle waterpest


Elytrigia repens

Kweek


Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag

4

Epilobium ciliatum

Beklierde basterdwederik

Broek Oost


maat Weusthag Epilobium exc. E. hirsutum + E. Basterdwederik exc. viltige B. Gezondheidspark parviflorum

+ Harig wil-genroosj

Epilobium hirsutum

Harig wilgenroosje


Epilobium montanum

Bergbasterdwederik


Epilobium parviflorum

Viltige basterdwederik

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Westermaat

Epilobium tetragonum

Kantige basterdwederik


Epipactis helleborine

Brede wespenorchis


Equisetum arvense

Heermoes


Equisetum palustre

Lidrus


Equisetum x litorale

Bastaardpaardenstaart

Gezondheidspark Kristenbos

Eragrostis pilosa

Straatliefdegras

Weusthag

Weusthag

Westermaat Weusthag

Weusthag

Broek Oost


maat Weusthag Erica tetralix

Gewone dophei

Eriophorum angustifolium Erodium

cicutarium

Oosterveld

Veenpluis

Oosterveld

subsp. Gewone reigersbek

Westermaat Weusthag

cicutarium Erophila verna

Vroegeling


Erysimum cheiranthoides

Gewone steenraket


Euonymus europaeus

Wilde kardinaalsmuts


Eupatorium cannabinum

Koninginnenkruid


Euphorbia helioscopia

Kroontjeskruid

Weusthag

Westermaat Weusthag Broek Oost Gezondheidspark Kristenbos Westermaat Weusthag Euphorbia lathyrus

Kruisbladige wolfsmelk

Gezondheidspark

Euphorbia peplus

Tuinwolfsmelk

Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Weusthag

Fagus sylvatica

Beuk


Fallopia convolvulus

Zwaluwtong

Broek Oost Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Weusthag

Fallopia dumetorum

Heggenduizendknoop


Fallopia japonica

Japanse duizendknoop

Gezondheidspark

Fallopia sachalinensis

Sachalinse duizendknoop

Oosterveld Weusthag

Festuca arundinacea

Rietzwenkgras


Festuca cinerea

Hard zwenkgras

Kristenbos Weusthag

Festuca filiformis

Fijn schapengras

Broek Oost Gezondheidspark

Festuca gigantea

Reuzenzwenkgras


Festuca ovina + F. cinerea + F. Schapegras

Weusthag

Oosterveld

filiformis Festuca pratensis

Beemdlangbloem

Festuca rubra

Rood zwenkgras

Gezondheidspark Oosterveld Westermaat Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Filipendula ulmaria

Moerasspirea


Fraxinus excelsior

Gewone es


5

Fumaria officinalis

Gewone duivenkervel

Broek Oost

Weusthag

Galanthus nivalis

Gewoon sneeuwklokje

Weusthag

Galeopsis bifida

Gespleten hennepnetel


Galeopsis speciosa

Dauwnetel

Dalmeden Kristenbos Weusthag

Galeopsis tetrahit

Gewone hennepnetel


Galinsoga parviflora

Kaal knopkruid


Galinsoga quadriradiata

Harig knopkruid

Westermaat Weusthag


Galium aparine

Kleefkruid


Galium mollugo

Glad walstro

Dalmeden Gezondheidspark Westermaat Weusthag

Galium palustre

Moeraswalstro


Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag Galium saxatile

Liggend walstro

Oosterveld

Galium uliginosum

Ruw walstro

Westermaat Weusthag

Genista pilosa

Kruipbrem

Westermaat

Geranium dissectum

Slipbladige ooievaarsbek

Gezondheidspark

Geranium molle

Zachte ooievaarsbek

Gezondheidspark Kristenbos Westermaat Weusthag

Geranium pusillum

Kleine ooievaarsbek

Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Weusthag

Geranium robertianum

Robertskruid


Geum urbanum

Geel nagelkruid


Glechoma hederacea

Hondsdraf

Weusthag

Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Glyceria declinata

Getand vlotgras

Broek Oost Kristenbos Weusthag

Glyceria fluitans

Mannagras


Glyceria maxima

Liesgras

Gnaphalium uliginosum

Moerasdroogbloem

Westermaat Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Hedera helix

Klimop


Helianthus tuberosus

Aardpeer

Broek Oost

Heracleum mantegazzianum

Reuzenberenklauw


Heracleum sphondylium

Gewone berenklauw


Herniaria glabra

Kaal breukkruid

Broek Oost

Hieracium aurantiacum

Oranje havikskruid

Kristenbos

Hieracium laevigatum

Stijf havikskruid


Hieracium sabaudum

Boshavikskruid


Hieracium umbellatum

Schermhavikskruid


Hieracium vulgatum

Dicht havikskruid

Gezondheidspark

Holcus lanatus

Gestreepte witbol


Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag Holcus mollis

Gladde witbol


6

Hordeum murinum

Kruipertje


Hottonia palustris

Waterviolier

Oosterveld Weusthag

Humulus lupulus

Hop

hag


Hydrocharis morsus-ranae

Kikkerbeet

Kristenbos

Hydrocotyle vulgaris

Gewone waternavel


Hypericum dubium

Kantig hertshooi


Hypericum humifusum

Liggend hertshooi

Dalmeden Oosterveld Weusthag

Hypericum perforatum

Sint-Janskruid


Hypericum tetrapterum



Hypochaeris radicata

Gewoon biggenkruid


Ilex aquifolium

Hulst

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag

hag

Westermaat Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark

Oosterveld Wester-

maat Weusthag Impatiens glandulifera

Reuzenbalsemien

Weusthag

Impatiens noli-tangere

Groot springzaad

Dalmeden Gezondheidspark Oosterveld

Impatiens parviflora

Klein springzaad

Broek Oost Dalmeden Kristenbos Weusthag

Iris pseudacorus

Gele lis


Isolepis setacea

Borstelbies


Jasione montana

Zandblauwtje

Weusthag

Juncus acutiflorus

Veldrus

Weusthag


Juncus articulatus

Zomprus


Juncus bufonius

Greppelrus


Juncus bulbosus

Knolrus

Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld

Juncus compressus

Platte rus

Gezondheidspark

Juncus conglomeratus

Biezenknoppen


Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag Juncus effusus

Pitrus


Juncus squarrosus

Trekrus

Kristenbos

Juncus tenageia

Wijdbloeiende rus

Gezondheidspark

Juncus tenuis

Tengere rus


Knautia arvensis Lactuca serriola Lamiastrum

Beemdkroon

Weusthag

Kompassla


galeobdolon Bonte gele dovenetel


Weusthag

cv.`Florentinum` Lamiastrum galeobdolon

Gele dovenetel

Gezondheidspark

Weusthag

Lamium album

Witte dovenetel


Lamium hybridum

Ingesneden dovenetel

Lamium purpureum

Paarse dovenetel

Westermaat Weusthag Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

7

Lapsana communis

Akkerkool


Larix

Larix (G)

Oosterveld

Lathyrus pratensis

Veldlathyrus


Lemna gibba

Bultkroos

Kristenbos Weusthag

Lemna minor

Klein kroos


Leontodon autumnalis

Vertakte leeuwentand


Leontodon saxatilis

Kleine leeuwentand


Lepidium ruderale

Steenkruidkers


Lepidium virginicum

Amerikaanse kruidkers

Weusthag

Leucanthemum vulgare

Gewone margriet


Linaria vulgaris

Vlasbekje


Linum usitatissimum

Vlas


Listera ovata

Grote keverorchis

Weusthag

Littorella uniflora

Oeverkruid

Gezondheidspark

Lolium multiflorum

Italiaans raaigras


Lolium perenne

Engels raaigras

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag

Weusthag


Lonicera periclymenum

Wilde kamperfoelie


Lotus corniculatus var. cornicu- Gewone rolklaver


latus Lotus pedunculatus

Moerasrolklaver


Lupinus luteus

Gele lupine

Weusthag

Lupinus polyphyllus

Vaste lupine

Weusthag

Luzula campestris

Gewone veldbies


Luzula multiflora

Veelbloemige veldbies

Westermaat Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark

Oosterveld Wester-

maat Weusthag Luzula pilosa

Ruige veldbies


Lychnis flos-cuculi

Echte koekoeksbloem


Lycopus europaeus

Wolfspoot

Lysimachia nummularia

Penningkruid

Westermaat Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Lysimachia punctata

Puntwederik

Gezondheidspark

Lysimachia vulgaris

Grote wederik


Lythrum portula

Waterpostelein

Weusthag

Lythrum salicaria

Grote kattenstaart


Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag Maianthemum bifolium

Dalkruid


Malus sylvestris

Appel

Weusthag

Malva moschata

Muskuskaasjeskruid


Malva neglecta

Klein kaasjeskruid

Kristenbos

Matricaria discoidea

Schijfkamille


8

Westermaat Weusthag Matricaria recutita

Echte kamille


Medicago lupulina

Hopklaver


Melampyrum pratense

Hengel


Melilotus albus

Witte honingklaver

Westermaat Weusthag

Melilotus altissimus

Goudgele honingklaver

Weusthag

Melilotus officinalis


Dalmeden

Mentha aquatica

Watermunt

Westermaat Weusthag


Mentha arvensis

Akkermunt


Mentha spicata

Aarmunt

Weusthag

Mentha x rotundifolia

Wollige munt

Weusthag

Mentha x verticillata

Kransmunt

Weusthag

Mespilus germanica

Mispel


Mimulus guttatus

Gele maskerbloem

Weusthag

Moehringia trinervia

Drienerfmuur


Molinia caerulea

Pijpenstrootje


Mycelis muralis

Muursla

Weusthag

Myosotis arvensis

Akkervergeet-mij-nietje


Myosotis discolor

Veelkleurig vergeet-mij-nietje

Gezondheidspark

Myosotis laxa subsp. cespitosa

Zompvergeet-mij-nietje


Myosotis scorpioides

Moerasvergeet-mij-nietje


Myriophyllum spicatum

Aarvederkruid

Kristenbos Weusthag

Westermaat Weusthag

Weusthag

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag

Narcissus pseudonarcissus subsp. Trompetnarcis

Oosterveld

major Nicandra physalodes

Zegekruid

Kristenbos

Nuphar lutea

Gele plomp

Kristenbos

Nymphaea alba

Witte waterlelie

Weusthag

Nymphoides peltata

Watergentiaan

Broek Oost

Odontites vernus subsp. seroti- Rode ogentroost

Weusthag

Westermaat

nus Oenanthe aquatica

Watertorkruid


Oenanthe fistulosa

Pijptorkruid

Dalmeden

Oenothera biennis

Middelste teunisbloem


Westermaat

Oenothera erythrosepala

Grote teunisbloem

Broek Oost

Ornithogalum umbellatum

Gewone vogelmelk


Ornithopus perpusillus

Klein vogelpootje

Westermaat Weusthag

Oxalis acetosella

Witte klaverzuring


Oxalis corniculata

Gehoornde klaverzuring

Gezondheidspark

Oxalis fontana

Stijve klaverzuring


Panicum miliaceum

Pluimgierst

Papaver dubium

Bleke klaproos

Weusthag

Weusthag

Weusthag Weusthag Broek Oost


maat Papaver rhoeas

Grote klaproos


9

Weusthag

Papaver somniferum

Slaapbol

Weusthag

Pastinaca sativa

Pastinaak

Gezondheidspark

Persicaria amphibia

Veenwortel


Weusthag

Westermaat Weusthag Persicaria hydropiper

Waterpeper


Persicaria lapathifolia

Beklierde duizendknoop


Persicaria maculosa

Perzikkruid


Persicaria minor

Kleine duizendknoop


Persicaria mitis

Zachte duizendknoop


Petasites hybridus

Groot hoefblad

Broek Oost Kristenbos Oosterveld Weusthag

Peucedanum palustre

Melkeppe


Phalaris arundinacea

Rietgras


Phleum pratense subsp. praten- Timoteegras


se

Westermaat Weusthag

Phragmites australis

Riet


Pilularia globulifera

Pilvaren

Gezondheidspark

Pinus sylvestris

Grove den


Plantago coronopus

Hertshoornweegbree


Plantago lanceolata

Smalle weegbree


Plantago major subsp. interme- Getande weegbree


dia Plantago major subsp. major

Grote weegbree


Poa annua

Straatgras

Poa nemoralis

Schaduwgras

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Gezondheidspark Oosterveld Westermaat

Poa palustris

Moerasbeemdgras


Poa pratensis

Veldbeemdgras


Poa trivialis

Ruw beemdgras


Polygonatum multiflorum


Gezondheidspark

Polygonum aviculare

Gewoon varkensgras


Weusthag

Polypodium vulgare

Gewone eikvaren

Oosterveld

Populus alba

Witte abeel

Weusthag

Populus nigra

Zwarte populier

Gezondheidspark

Populus tremula

Ratelpopulier


Populus x canadensis

Canadapopulier


Populus x canescens

Grauwe abeel

Oosterveld

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag Weusthag

Portulaca oleracea

Postelein

Kristenbos

Potamogeton crispus

Gekroesd fonteinkruid

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos

Potamogeton natans


Kristenbos Weusthag

Potamogeton pectinatus

Schedefonteinkruid

Westermaat

10

Potamogeton polygonifolius

Duizendknoopfonteinkruid

Weusthag

Potamogeton pusillus

Tenger fonteinkruid


Potentilla anserina

Zilverschoon


Potentilla argentea

Viltganzerik

Broek Oost

Potentilla erecta

Tormentil


Potentilla indica

Schijnaardbei

Gezondheidspark

Potentilla intermedia

Middelste ganzerik

Broek Oost

Potentilla norvegica

Noorse ganzerik


Primula elatior

Slanke sleutelbloem

Weusthag

Prunella vulgaris

Gewone brunel


Prunus avium

Zoete kers

Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Prunus cerasifera

Kerspruim

Prunus padus

Vogelkers

Gezondheidspark Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Prunus serotina

Amerikaanse vogelkers


Prunus spinosa

Sleedoorn


Pseudotsuga menziesii

Douglasspar

Oosterveld

Pteridium aquilinum

Adelaarsvaren


Puccinellia distans subsp. distans Stomp kweldergras


Pulicaria dysenterica

Heelblaadjes

Westermaat

Quercus robur

Zomereik


Quercus rubra

Amerikaanse eik


Ranunculus acris

Scherpe boterbloem

Westermaat Weusthag


Ranunculus aquatilis

Fijne waterranonkel

Ranunculus auricomus

Gulden boterbloem

Gezondheidspark Gezondheidspark Westermaat Weusthag

Ranunculus ficaria subsp. bulbi- Gewoon speenkruid


lifer

Westermaat Weusthag

Ranunculus flammula

Egelboterbloem


Ranunculus peltatus

Grote waterranonkel


Ranunculus repens

Kruipende boterbloem


Ranunculus sceleratus

Blaartrekkende boterbloem


Raphanus raphanistrum

Knopherik

Kristenbos

Rhamnus cathartica

Wegedoorn

Westermaat

Rhamnus frangula

Sporkehout

Weusthag

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag


Rhinanthus angustifolius

Grote ratelaar

Gezondheidspark

Rhododendron ponticum

Pontische rododendron

Gezondheidspark

Ribes nigrum

Zwarte bes

Dalmeden Gezondheidspark Westermaat

Ribes rubrum

Aalbes

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Weusthag

Ribes uva-crispa

Kruisbes


Robinia pseudoacacia

Robinia

Gezondheidspark

Rorippa amphibia

Gele waterkers

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark maat Weusthag

11

Weusthag

Weusthag

Weusthag Oosterveld Wester-

Rorippa microphylla

Slanke waterkers


Rorippa palustris

Moeraskers


Rorippa sylvestris

Akkerkers

Rosa canina

Hondsroos

Gezondheidspark Kristenbos Westermaat Weusthag Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Rubus caesius

Dauwbraam


Rubus corylifolius

Hazelaarbraam

Gezondheidspark

Rubus fruticosus

Gewone braam

Weusthag


Rubus idaeus

Framboos


Rumex acetosa

Veldzuring

Rumex acetosella

Schapenzuring

Rumex conglomeratus

Kluwenzuring

Dalmeden Gezondheidspark Westermaat

Rumex crispus

Krulzuring

Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat

Rumex hydrolapathum

Waterzuring

Rumex obtusifolius

Ridderzuring

Westermaat Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Weusthag Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Rumex sanguineus

Bloedzuring


Rumex x pratensis

Bermzuring

Gezondheidspark

Sagina apetala

Tengere vetmuur


Sagina procumbens

Liggende vetmuur

Weusthag


Sagittaria sagittifolia

Pijlkruid

Salix alba

Schietwilg

Gezondheidspark Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Westermaat Weusthag

Salix aurita

Geoorde wilg


Salix caprea

Boswilg


Salix cinerea

Grauwe wilg

Westermaat Weust-

hag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag Salix fragilis

Kraakwilg

Westermaat Weusthag

Salix purpurea

Bittere wilg

Gezondheidspark

Salix repens

Kruipwilg

Dalmeden

Salix triandra

Amandelwilg

Kristenbos

Salix viminalis

Katwilg

Weusthag

Salix

Wilg (G)

Gezondheidspark

Sambucus nigra

Gewone vlier


Sambucus racemosa

Trosvlier


Samolus valerandi

Waterpunge

Gezondheidspark

Westermaat Weusthag

Schoenoplectus lacustris + S. Mattenbies + Ruwe bies

Westermaat

tabernaemon-tani Schoenoplectus

tabernaemon- Ruwe bies

Broek Oost

tani Scirpus sylvaticus

Bosbies

Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark maat Weusthag

12

Oosterveld Wester-

Scleranthus annuus

Eenjarige hardbloem

Scrophularia nodosa

Knopig helmkruid

Gezondheidspark

Weusthag


Scutellaria galericulata

Blauw glidkruid


Sedum acre

Muurpeper


Sedum telephium

Hemelsleutel

Dalmeden Oosterveld Weusthag

Senecio aquaticus

Waterkruiskruid

Westermaat

Senecio inaequidens

Bezemkruiskruid

Broek Oost Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld

Senecio jacobaea

Jakobskruiskruid

Broek Oost

Senecio sylvaticus

Boskruiskruid

Oosterveld Westermaat Weusthag


Oosterveld Wester-

maat Weusthag Senecio viscosus

Kleverig kruiskruid


Senecio vulgaris

Klein kruiskruid


Senecio

Kruiskruid (G)

Gezondheidspark

Setaria viridis

Groene naaldaar


Silene armeria

Pekbloem

Kristenbos Weusthag

Silene dioica

Dagkoekoeksbloem


Silene latifolia subsp. alba

Avondkoekoeksbloem

Gezondheidspark

Weusthag

Sinapis arvensis

Herik

Gezondheidspark

Weusthag

Sisymbrium altissimum

Hongaarse raket


Sisymbrium officinale

Gewone raket


Weusthag

Westermaat Weusthag Sium latifolium

Grote watereppe

Gezondheidspark

Weusthag

Solanum dulcamara

Bitterzoet


Solanum lycopersicum

Tomaat

Weusthag

Solanum nigrum subsp. nigrum

Zwarte nachtschade


Solanum nigrum subsp. schulte- Beklierde nachtschade

Weusthag

sii Solidago canadensis


Weusthag

Solidago gigantea

Late guldenroede

Broek Oost Dalmeden Oosterveld Weusthag

Solidago virgaurea

Echte guldenroede

Gezondheidspark

Sonchus arvensis

Akkermelkdistel


Sonchus asper

Gekroesde melkdistel


Sonchus oleraceus

Gewone melkdistel


Sonchus

Melkdistel (G)

Gezondheidspark

Sorbus aucuparia

Wilde lijsterbes


Sparganium emersum

Kleine egelskop

Weusthag

Weusthag

Westermaat Weusthag

Weusthag

Sparganium


erectum

subsp. Grote egelskop


erectum

subsp. Blonde egelskop

Oosterveld

erectum Sparganium neglectum Sparganium erectum

Grote + Blonde egelskop

Spergula arvensis

Gewone spurrie

Broek Oost Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Spergularia rubra

Rode schijnspurrie


13

Spirodela polyrhiza

Veelwortelig kroos

Kristenbos

Stachys arvensis

Akkerandoorn


Stachys palustris

Moerasandoorn

Broek Oost Dalmeden Kristenbos Westermaat Weusthag

Stachys sylvatica

Bosandoorn


Stellaria aquatica

Watermuur


Stellaria graminea

Grasmuur


Oosterveld Wester-

maat Weusthag

Oosterveld Wester-

maat Weusthag Stellaria holostea

Grote muur

Stellaria media

Vogelmuur

Gezondheidspark

Weusthag


Stellaria uliginosa

Moerasmuur

Broek Oost

Succisa pratensis

Blauwe knoop

Dalmeden Kristenbos Weusthag

Weusthag

Symphoricarpos albus

Sneeuwbes

Gezondheidspark

Symphytum officinale

Gewone smeerwortel


Weusthag

Weusthag Tanacetum parthenium

Moederkruid


Tanacetum vulgare

Boerenwormkruid


Taraxacum officinale

Gewone paardenbloem


Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag Taxus baccata

Taxus


Teesdalia nudicaulis

Klein tasjeskruid

Westermaat

Tephroseris palustris

Moerasandijvie

Westermaat

Thlaspi arvense

Witte krodde


Torilis japonica

Heggendoornzaad

Gezondheidspark Westermaat Weusthag

Tragopogon

pratensis

subsp. Gele morgenster

Weusthag

Gezondheidspark

pratensis Trichophorum

cespitosum Gewone veenbies

Oosterveld

subsp. germani-cum Trifolium arvense

Hazenpootje


Trifolium dubium

Kleine klaver


Trifolium hybridum

Basterdklaver

Broek Oost


maat Weusthag Trifolium pratense

Rode klaver


Trifolium repens

Witte klaver


Tripleurospermum maritimum

Reukeloze kamille

Broek Oost


Tussilago farfara

Klein hoefblad


Typha angustifolia

Kleine lisdodde

Dalmeden Oosterveld

Typha latifolia

Grote lisdodde


maat Weusthag

Westermaat Weusthag

Westermaat Weusthag Ulex europaeus

Gaspeldoorn

Gezondheidspark

Urtica dioica

Grote brandnetel


Urtica urens

Kleine brandnetel


Vaccinium myrtillus

Blauwe bosbes


14

Vaccinium vitis-idaea

Rode bosbes


Valeriana officinalis

Echte valeriaan


Verbascum blattaria

Mottenkruid

Oosterveld

Verbascum nigrum

Zwarte toorts

Gezondheidspark

Veronica agrestis

Akkerereprijs

Gezondheidspark

Veronica arvensis

Veldereprijs


Veronica beccabunga

Beekpunge

Broek Oost

Veronica catenata

Rode waterereprijs


Veronica chamaedrys

Gewone ereprijs


Veronica filiformis

Draadereprijs


Veronica hederifolia

Klimopereprijs

Dalmeden

Veronica montana

Bosereprijs

Gezondheidspark

Weusthag

Weusthag

Weusthag

Westermaat Weusthag Weusthag

Veronica officinalis

Mannetjesereprijs

Dalmeden Oosterveld Westermaat

Veronica peregrina

Vreemde ereprijs

Kristenbos

Veronica scutellata

Schildereprijs

Gezondheidspark

Veronica serpyllifolia

Tijmereprijs


Viburnum opulus

Gelderse roos


Vicia cracca

Vogelwikke


Vicia hirsuta

Ringelwikke

Vicia sativa subsp. nigra

Smalle wikke

Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Westermaat Weusthag Broek Oost Dalmeden Gezondheidspark Kristenbos Oosterveld Westermaat Weusthag

Vicia sepium

Heggenwikke

Dalmeden

Vinca minor

Kleine maagdenpalm

Gezondheidspark

Westermaat Weusthag

Viola arvensis

Akkerviooltje

Weusthag


Viola canina

Hondsviooltje


Viola odorata

Maarts viooltje

Gezondheidspark

Viola reichenbachiana


Weusthag

Viola riviniana

Bleeksporig bosviooltje

Gezondheidspark

Weusthag

Viola tricolor

Driekleurig viooltje

Gezondheidspark

Vulpia myuros

Gewoon langbaardgras


Zannichellia

palustris

subsp. Zittende zannichellia

Westermaat

palustris

15

Bijlage 6 Rapportage SOVON

Hengelo Toelichting vogelgegevens

Productie:

SOVON Vogelonderzoek Nederland Rijksstraatweg 178 6573 DG Beek-Ubbergen Telefoon: (024) 684 81 11 Fax: (024) 684 81 22 email: [email protected] homepage: www.sovon.nl

Aanvrager:

Adviesbureau Mertens

Opdrachtgever. Gemeente Hengelo

Datum:

20 januari 2005

SOVON rapport: 2004. GC2004-240 Deze publicatie kan geciteerd worden als: Ottens H.J., 2004. Hengelo. Levering vogelgegevens. SOVON rapport GC2004-240 SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. Copyright:

Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Het Natuurloket.

- INLEIDING Adviesbureau Mertens wenst inzicht in de beschikbare flora en faunagegevens van de Gemeente Hengelo. De Gemeente Hengelo zoekt geschikte locaties voor stedelijke uitbreiding. In deze rapportage worden de vogelgegevens gepresenteerd. Hierbij wordt eerst de volledigheid van het beschikbare materiaal geduid. Er wordt onderscheid gemaakt tussen broedvogels en watervogels. Bij de bespreking van de broedvogels worden de soorten besproken met een bijzondere status. Van de watervogels worden de soorten besproken die de 1% norm overschrijden (d.w.z. 1% van de internationale populatiegrootte. Een gebied waar de 1%-norm wordt gehaald wordt hiermee internationaal algemeen beschouwd als een belangrijk gebied voor watervogels). In sommige gevallen wordt gewezen op soorten die een belangrijke regionale betekenis hebben. Voor degenen die niet bekend zijn met de telprojecten van SOVON, wordt in bijlage 1 een beschrijving gegeven van de projecten. - VOLLEDIGHEID VAN GEGEVENS Broedvogels Het gebied is in 1998-2000 onderzocht op het voorkomen van broedvogels in het kader van het Atlasproject voor Broedvogels. De kilometerhokken 248-475,248-476,248-477, 249475,249-477, 250-479 en 254-478 zijn daarbij op alle soorten onderzocht. In het kader van het LSB-project zijn van 4 zeldzame soorten gegevens bekend. Bovendien is van de atlasblokken 250-480, 245-475 en 250-475 (= linkeronderhoek, het gehele blok strekt zich 5 km-hokken naar boven en rechts uit), waarin het plangebied zich bevindt, een aanvullende lijst van broedvogels (atlasbloktotaallijst) beschikbaar. Van de Rode Lijstsoorten (Staatscourant 2004) die op deze lijst staan is een inschatting gemaakt of ze mogelijk in het plangebied broeden. Watervogels Er zijn gegevens beschikbaar uit het watervogeltelgebied, OV82-11. Voor de ligging van het telgebied, zie figuur 1.

Figuur1. Ligging watervogeltelgebied

- RESULTATEN Broedvogels Vrijwel alle soorten genieten een beschermde status in het kader van de Flora- en Faunawet. De soorten die zijn opgenomen op de Rode Lijst van kwetsbare en bedreigde vogelsoorten in Nederland zijn gecodeerd met een R. In totaal zijn 8 soorten van de Rode Lijst aangetroffen: Boerenzwaluw, Huiszwaluw, Patrijs, Grauwe Vliegenvanger, Huismus, Ringmus, Kneu en Spotvogel. Op basis van de atlasbloktotaallijst is het waarschijnlijk dat ook de Rode Lijstsoorten Koekoek, Kerkuil, Matkop, Steenuil, Ransuil, Groene Specht en Nachtegaal in het plangebied voorkomen. Watervogels In het plangebied worden geen grote aantallen watervogels aangetroffen. Geen van de soorten benaderd de 1%-norm. - BESTANDEN In bijgaande tabel zijn alle gegevens opgenomen (GA2004-240 Hengelo.xls). De broedvogels worden gepresenteerd per kilometerhok. Per soort is de status weergegeven, het jaar van onderzoek, de bron en aantal/aanwezigheid. Gegevens van de atlasbloktotaallijst zijn te vinden op tabblad atlasbloktotaallijst. Bovendien is van alle soorten de habitatvoorkeur weergegeven. De watervogels worden gepresenteerd per telgebied. Van de watervogeltellingen worden de gemiddelden per maand (sept-april) en de seizoensmaxima op aparte tabbladen weergegeven. Ook de gegevens van de Midwintertelling en Ganzen- en Zwanentelling worden apart gepresenteerd. De ligging van de watervogeltelgebieden is te vinden in de beschrijving van de resultaten. Van telgebieden wordt een digitale begrenzing meegeleverd in GC2004-240 Hengelo telgebieden.zip

- BIJLAGE 1. INFORMATIE OVER DE PROJECTEN SOVON Vogelonderzoek Nederland volgt sinds de jaren ‘70 de verspreiding, het voorkomen en de ontwikkeling van Nederlandse vogels. Broedvogels, maar ook wateren wintervogels. De resultaten vormen een basis voor het natuurbeleid en -beheer in ons land. Vanuit het hoofdkantoor in BeekUbbergen wordt de landelijke coördinatie van alle telprojecten verzorgd. De tellingen worden uitgevoerd door duizenden vrijwilligers, veelal verbonden aan een plaatselijke vogelwerkgroep. Telprojecten Broedvogels worden in kaart gebracht middels drie projecten. Twee hiervan zijn jaarlijks terugkerende projecten: het BMP, bedoeld voor de algemene broedvogelsoorten en het LSB, dat zich richt op de zeldzame soorten. Daarnaast heeft in 1998-2000 een landdekkend onderzoek plaats gevonden ten behoeve van de Atlas van de Nederlandse Broedvogels (BVA). Water- en wintervogels worden geteld middels twee projecten: tellingen van watervogels (maandelijks, zoveel mogelijk jaarrond) en een transecttelling van overwinterende vogels (ook niet-watervogels) in december (PTT). Hieronder worden de afzonderlijke telprojecten toegelicht. Broedvogels Atlasproject van de Nederlandse Broedvogels (BVA) In de jaren 1998-2000 is er in het kader van het Atlasproject voor broedvogels in geheel Nederland veldwerk uitgevoerd. Een belangrijk onderdeel van het veldwerk voor dit project bestond uit het vergaren van broedvogeldata op het niveau van kilometerhokken. Daarbij werden in elk atlasblok van 25 vierkante kilometer volgens een vast patroon steeds 8 kilometerhokken twee maal in het broedseizoen een uur lang bezocht. De soortenlijsten op kilometerhokniveau zijn gebaseerd op dit onderzoek. Hierbij moet bedacht worden dat niet alle aanwezige soorten daadwerkelijk zijn vastgesteld tijdens het veldwerk. Gemiddeld wordt 70% van de aanwezige soorten aangetroffen; in open akker- en graslandgebieden is dit percentage hoger (80%) en in gemengd bos lager (60%). Halfopen cultuurland en moeras nemen een middenpositie in. Het tweede deel van het atlasproject bestond uit het samenstellen van een volledige soortenlijst van het gehele atlasblok (5 x 5 kmhokken). Dit onderzoek strekte zich uit over de hele periode van drie jaar. Op deze manier werd ook de rest van het atlasblok onderzocht. Deze atlasbloktotaallijst geeft een goed beeld van alle in het atlasblok voorkomende broedvogels. Landelijk Soortenonderzoek Broedvogels (LSB) Het LSB richt zich op het jaarlijks verzamelen van de aantallen broedgevallen van in kolonies broedende soorten en de aantallen broedgevallen van zeldzame soorten. Bij de kolonievogelsoorten mag uitgegaan worden van een vrijwel landdekkende inventarisatie. Bij de zeldzame soorten worden in ieder geval de belangrijkste gebieden geteld. De volledigheid per soort wordt in de jaarlijkse rapportage’s vermeld (van Dijk et al. 2003b). Standaardisatie van de gegevensverzameling wordt bereikt middels richtlijnen zoals beschreven in de handleiding (van Dijk & Hustings 1996). Deze handleiding beschrijft de werkwijze voor het tellen van kolonies en de interpretatie van waarnemingen van zeldzame soorten. De coördinatie van het LSB-project vindt grotendeels plaats door een 20-tal districtscoördinatoren (DC's). Zij hebben ieder een (deel van een) provincie, onder hun hoede en onderhouden contacten met de vogeltellers. De DC's voeren ook een eerste controle uit van de gegevens die op standaard formulieren worden ingestuurd. De verdere verwerking van de aangeleverde telgegevens vindt plaats op het landelijk kantoor van SOVON. De gegevens worden in een database opgeslagen op het niveau van een kilometerhok. Broedvogel Monitoring Project (BMP) Het BMP heeft tot doel de aantalsveranderingen van de meer algemene soorten te volgen. In vaste proefvlakken van 15 tot 500 hectare worden jaarlijks alle soorten of een bepaalde selectie van soorten onderzocht. Deze selectie kan bestaan uit een set van bijzondere soorten, alleen weidevogels of alleen roofvogels. De proefvlakken liggen verspreid over Nederland. Jaarlijks worden ongeveer 1500 proefvlakken geteld, waarvan ongeveer de helft op alle soorten. Ieder proefvlak wordt, afhankelijk van het landschapstype, vijf tot tien keer bezocht waarbij alle op een broedgeval (territorium) duidende waarnemingen op een kaart ingetekend worden. Aan de hand van in de handleiding beschreven criteria wordt aan het eind van het veldseizoen het aantal broedparen vastgesteld (van Dijk 1996). Deze gegevens worden op formulier gezet en naar het SOVON kantoor gestuurd. Daar worden ze

gecontroleerd en klaar gemaakt voor opname in de database. De gegevens worden opgeslagen per proefvlak. Over de resultaten van het BMP wordt jaarlijks gerapporteerd (van Dijk et al. 2003a). Water- en wintervogels Watervogels Vanaf seizoen 1992/93 is de coördinatie van de watervogeltellingen ondergebracht bij SOVON (zie van Roomen et al. 2003). Het ging daarbij om de maandelijkse ganzen- en zwanentellingen, maandelijkse tellingen van de Zoete Rijkswateren, de midwintertelling in januari en tellingen in de Waddenzee. Het welslagen van deze projecten was en is alleen mogelijk dankzij vrijwillige tellers en regionale coördinatoren. Jaarlijks werden de telresultaten toegankelijk gemaakt in projectverslagen. Daarnaast werden in opdracht van Vogelbescherming Nederland enkele overzichten opgesteld van belangrijke vogelgebieden in Nederland. Bij een evaluatie van de watervogelprojecten, in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring, bleek de genoemde opzet niet geheel te voldoen. Door de projectgewijze aanpak bleef de informatie over het voorkomen van watervogels versnipperd. Bovendien bleek het beleid behoefte te hebben aan meer informatie, bijvoorbeeld uit de nieuw aangewezen Vogelrichtlijn-gebieden ofwel Speciale Beschermingszones. Om de ontwikkelingen in deze gebieden goed in de gaten te houden, zijn tellingen die beperkt blijven tot de maand januari (wat veelal het geval was) niet genoeg. Met ingang van het winterhalfjaar 2000/01 is het netwerk aan telgebieden daarom uitgebreid, wordt het merendeel van de belangrijke watervogelgebieden in het winterhalfjaar maandelijks geteld en worden alle projectresultaten in een gezamenlijk rapport opgenomen (van Roomen et al. 2002). Het huidige watervogelmeetnet kent de volgende doelstellingen: • • •

Het signaleren van aantalsontwikkelingen op landelijke schaal; Het signaleren van aantalsontwikkelingen in Zoete en Zoute Rijkswateren, in Vogelrichtlijngebieden en op belangrijke ganzen- en zwanenpleisterplaatsen; Het vaststellen van de populatieomvang van in Nederland verblijvende watervogels in januari, en van een aantal ganzensoorten in september, november, januari, maart en mei.

Sommige doelstellingen vloeien mede voort uit internationale afspraken, zoals de betrokkenheid bij de midwintertelling en de internationale ganzentellingen onder de vlag van Wetlands International. In het Waddengebied maken de tellingen onderdeel uit van een samenwerkingsverband met Denemarken en Duitsland. Punt-Transect-Tellingen (PTT) Het Punt Transect Tellingen project (PTT) is het oudste monitoringproject van SOVON Vogelonderzoek Nederland en werd in 1978 in het leven geroepen omdat van veel, vooral algemeen voorkomende, wintervogels vrijwel niets bekend was over de aantalsontwikkelingen binnen Nederland (Boele 1998). De doelstellingen van het door SOVON en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) opgezette project waren (a) het volgen van de aantalsontwikkelingen van zoveel mogelijk soorten winter- en trekvogels door de jaren heen en binnen één winter, zo mogelijk in relatie tot de achterliggende oorzaken, en (b) het volgen van de veranderingen in de verspreiding van winter- en trekvogels (SOVON & CBS 1986). De uitvoering van het project is op alle punten gestandaardiseerd en houdt in dat waarnemers puntsgewijs op een vaste route gedurende een vaste tijd alle vogels tellen. Literatuur Boele A. 1998. Handleiding Punt Transect Tellingen project - herziene uitgave 1998 t.b.v. nieuwe waarnemers. CBS & SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. van Dijk A.J. 1996. Broedvogels inventariseren in proefvlakken. Handleiding Broedvogel Monitoring Project (BMP). SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. van Dijk A.J. & Hustings F. 1996. Broedvogelinventarisatie Kolonievogels en Zeldzame Soorten. Handleiding Landelijk Soortonderzoek Broedvogels (LSB). SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. van Dijk A.J., Hustings F., Zoetebier D. & Plate C. 2003a. Broedvogel Monitoring Project jaarverslag 2000-2001. SOVON-monitoringrapport 2003/01. SOVON Vogelonderzoek Nederland.

van Dijk A.J., Hustings F., van der Weide M.J.T., Zoetebier D. & Plate C. 2003b. Kolonievogels en zeldzame broedvogels in Nederland in 2002. SOVON-monitoringrapport 2003/02. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. Osieck E.R. & Hustings F. 1994. Rode lijst van bedreigde soorten en blauwe lijst van belangrijke soorten in Nederland. (Techn. Rapport Vogelbescherming Nederland 12) Vogelbescherming Nederland, Zeist. van Roomen M.W.J., van Winden E.A.J., Koffijberg K., Voslamber B., Kleefstra R., Ottens G. & SOVON Ganzen en zwanenwerkgroep 2002. Watervogels in Nederland in 2000/2001. SOVON-monitoringrapport 2002/04, RIZArapport BM02.15. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. van Roomen M.W.J., Hustings F. & Koffijberg K. 2003. Handleiding monitoringproject watervogels. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. SOVON & CBS. 1986. Handleiding Punt-Transect-Tellingen project voor wintervogels (herziene uitgave zomer 1986). Centraal Bureau voor de Statistiek, Stichting Ornithologisch Veldonderzoek Nederland. Staatscourant 2004. Nieuwe Rode Lijst van bedreigde broedvogels.

Bijlage 7 Overzicht vaatplanten Weusthag

10

Aangetroffen planten in Weusthag (Groen & Vreeke,. 2005) en gedurende onderhavige inventarisatie in 2005. mm1 = km-vak 477-250, km2 = km-vak 477-251, km3 = km-vak 478-250, km4 = km-vak 478-251, km5 = km-vak 479-250, km6 = km-vak 479-251. Soort

2004

Aalbes

1

Aarmunt

1

Aarvederkruid

1

Adelaarsvaren

1

Akkerandoorn

1

Akkerdistel

1

Akkerkers

1

Akkerkool

1

Akkermelkdistel

1

Akkermunt

1

Akkervergeet-mij-nietje

1

Akkerviooltje

1

Amerikaans krentenboompje

1

Km1

Km2

Houtm

Weus.

1

1

Km3

Km4

Km5

Km6

1

1

1

1 1

1

1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

Amerikaanse kruidkers

1

Amerikaanse vogelkers

1

Appel

1

Avondkoekoeksbloem

1

Basterdklaver

1

Beekpunge Beemdkroon

2005 1

1

Amerikaans nagelkruid Amerikaanse eik

nieuw

1

1 1

1 1

1

1

1 1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

Beklierde basterdwederik

1

1

1

Beklierde duizendknoop

1

1

1

Beklierde nachtschade

1

1

1

Bergbasterdwederik

1

1

Bermzuring

1

Bernagie

1

Beuk

1

Biezenknoppen

1

1

Bijvoet

1

1

Bitterzoet

1

1

Blaartrekkende boterbloem

1

1

Blauwe bosbes

1

Blauwe knoop

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1 1

Bleke zegge 1

Bonte gele dovenetel

1

1 1

1

Bosandoorn

1

Bosanemoon

1

Bosbies

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

Bonte wikke Borstelbies

1

1 1

Boerenwormkruid

1 1

Bleekgele droogbloem Bleeksporig bosviooltje

1

1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Soort

2004

Km1

Km2

Houtm

Boskruiskruid

1

Bosveldkers

1

1

Boswilg

1

1

Brede stekelvaren

1

Weus.

Km3

1

Km5

Km6

1

1

Brem

1

1

Bultkroos

1

Buntgras

1

Canadapopulier

1

Canadese fijnstraal

1


1


1

Dagkoekoeksbloem

1

1

Dalkruid

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

Deens lepelblad

1

Dolle kervel

1


1

Doornappel

1

1

Draadereprijs

1

1

Drienerfmuur

1


1

1 1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1 1

Dubbelloof

1 1

1

Echte koekoeksbloem

1

Echte valeriaan

1

Eenjarige hardbloem

1

Eenstijlige meidoorn

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1 1

1

1

1 1

1

Douglasspar

Echte kamille

1 1

1


1

1

1

1

1

1

1

1

2005

1

Dauwbraam

Duizendknoopfonteinkruid

nieuw

1

Brede wespenorchis

Dauwnetel

Km4

1 1

1

Egelantier Egelboterbloem

1

Engels raaigras

1

Fijn schapengras

1

Fioringras

1

Fluitenkruid

1

Fraaie vrouwenmantel

1

Framboos

1

Geel nagelkruid

1

Geknikte vossenstaart

1

Gekroesde melkdistel

1

Gelderse roos

1

Gele dovenetel

1

Gele lis

1

Gele lupine

1

Gele maskerbloem

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

Gele morgenster

1

1

1

2

1

1

1

1

1

Soort

2004

Gele plomp Gele waterkers

1

Geoorde wilg

1

Gespleten hennepnetel

1

Km1

Km2

Houtm

1

1

Weus.

1

Gestreepte witbol

1

Getand vlotgras

1

1

Getande weegbree

1


1

Gewone berenklauw

1

1

1

Gewone braam

1

1

1

Gewone brunel

1

1

1 1

Gewone engelwortel

1

1

1

Gewone ereprijs

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1 1

Gewone klit

1

Gewone margriet

1

1

Gewone melkdistel

1

1

Gewone paardenbloem

1

1

Gewone raket

1

1

Gewone reigersbek

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Gewone hoornbloem

2005

1

1

1

1

1

Gewone hennepnetel

nieuw

1

Gewone esdoorn


Km6

1

Gewone es

Gewone rolklaver

Km5

1

1

Gewone duivenkervel

Km4

1

Gewone dophei Gewone dotterbloem

Km3

1

1

1

1

1

1

1 1

1 1

1

1

1

Gewone smeerwortel

1

1

1

1

Gewone spurrie

1

1

1

1

1

Gewone steenraket

1

Gewone veldbies

1

1

1

1

Gewone vlier

1

1

1

Gewone vogelmelk

1

1

1

1

1

1

1

1

Gewone waternavel

1

Gewone zandmuur

1

1

Gewoon biggenkruid

1

1

1

1

Gewoon duizendblad

1

1

1

1

Gewoon herderstasje

1

1

1

1

Gewoon reukgras

1

1

1

Gewoon sneeuwklokje

1

Gewoon speenkruid

1

1

1

Gewoon sterrenkroos

1

1

1

Gewoon struisgras

1

Gewoon varkensgras

1

1

Gewoon vingerhoedskruid

1

1

Glad vingergras

1

1

Glad walstro

1

Gladde witbol

1

1 1 1

1 1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1 1

1

1 1

1 1 1

1

3

1

Soort

2004

Glanshaver

1

Goudgele honingklaver

1

Grasmuur

1

Grauwe wilg

1

Greppelrus

1

Groene naaldaar

1

Grof hoornblad

1

Groot heksenkruid

1

Groot hoefblad

1

Km1

Km2

Houtm

Weus.

Km3

Km4

Km5

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Grote egelskop

1

Grote engelwortel

1

Grote kattenstaart

1

Grote lisdodde

1

1

Grote muur

1

1

Grote teunisbloem

1

Grote vossenstaart

1

Grote watereppe

1

Grote waterweegbree

1

Grote windhalm

1

Grove den

1

Gulden boterbloem

1

Haagbeuk

1

Haagwinde

1

Haaksterrenkroos

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1 1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

Hanenpoot

1

1

1

Hard zwenkgras

1

1

1

Harig knopkruid

1

1

Harig wilgenroosje

1

1

Hazelaar

1

1

Hazelaarbraam

1

Hazenpootje

1

Heermoes

1

Heggendoornzaad

1

Heggenduizendknoop

1

Heggenwikke

1

Hemelsleutel

1

Hennegras

1

Herik

1

Hertshoornweegbree

1

Hoge cyperzegge

1

Hondsdraf

1

Hondsroos

1

Hongaarse raket

1

1

1 1

1

1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

Grote klaproos

Grote weegbree

1 1

1

1

2005 1

1

Grote keverorchis

Grote wederik

nieuw

1

Groot kaasjeskruid Grote brandnetel

Km6

1 1 1

1

1

1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1

1 1

1 1

1

1

1

1 1 1

1

1 1

1

1 1

1

4

1

1 1

1

1

1

1

Soort

2004

Km1

Km2

Houtm

Weus.

Km4

Km5

Km6

1

1

1

1

1

1

Hop

1

Hopklaver

1

Hulst

1

IJle zegge

1

Ingesneden dovenetel

1

Italiaans raaigras

1

1

Jakobskruiskruid

1

1

Kaal knopkruid

1

Kale jonker

1

Kantig hertshooi

1

Kantige basterdwederik

1

Katwilg

1

1

Km3

1 1

1

Klein hoefblad

1

1

Klein kroos

1

1

Klein kruiskruid

1

Klein springzaad

1

Klein streepzaad

1

Klein vogelpootje

1

Kleine brandnetel

1

Kleine egelskop

1

Kleine klaver

1

Kleine leeuwentand

1

Kleine maagdenpalm

1

Kleine ooievaarsbek

1

Kleine varkenskers

1

Kleine veldkers

1

Kleine zandkool

1

Kleverig kruiskruid

1

Klimop

1

Klimopereprijs

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

2005

1

1

Kikkerbeet Kleefkruid

nieuw

1

1

1

1

1

1

1

1 1

Kluwenhoornbloem

1

1

1

Knoopkruid

1

1

1

1

Knopig helmkruid

1

1

1

Kompassla

1

1

1

Koninginnenkruid

1

Korenbloem

1

Korrelganzenvoet

1

Kraakwilg

1

Kransmunt

1

Kroontjeskruid

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Kropaar

1

1

1

Kruipend zenegroen

1

1

1

Kruipende boterbloem

1

Kruipertje

1

Kruisbes

1

Kruldistel

1

Krulzuring

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1 1

1 1

5

1

1

1 1

1

1

Soort

2004

Km1

Km2

Kweek

1

Late guldenroede

1

Lidrus

1

Liesgras

1

Liggend hertshooi

1

1

Liggende vetmuur

1

1

Look-zonder-look

1

Houtm

Weus.

Km3

1

Km4

Km5

Km6

1

1 1 1

1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1 1

Mannagras

1

2005

1

1

Maarts viooltje Madeliefje

nieuw

1 1

1

1 1

1

1

1

1 1 1

Mannetjesvaren

1

Melganzenvoet

1

1

1

Middelste teunisbloem

1

1

1

1

Mispel

1

Moederkruid

1

Moerasandoorn

1

1

1

Moerasbeemdgras

1

Moerasdroogbloem

1

Moeraskers

1

Moerasmuur

1

1

1

1

1

1

1

Moerasvergeet-mij-nietje

1

1

Moeraswalstro

1

Moeraszegge

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Noorse esdoorn

1 1

1 1

1

1

Papegaaienkruid

1

1 1

1

Pastinaak

1

1

Peen

1

1

1

1

1

1

1

Pekbloem

1

Penningkruid

1

Perzikkruid

1

Peterselievlier

1

1

1

1

1 1 1

1

Paarse dovenetel

Pijpenstrootje

1

1

1

Muursla

1

1

Muskuskaasjeskruid 1

1

1

Moerasspirea

Muurpeper

1

1

Moerasrolklaver

Muizenoor

1

1 1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

Pilzegge

1

Pinksterbloem

1

1

Pitrus

1

1

1

1

1

Pluimgierst

1

Pontische rododendron

1

Rankende helmbloem

1

Ratelpopulier

1

Reukeloze kamille

1

Reuzenbalsemien

1

Reuzenberenklauw

1

1 1

1 1

1

1

1 1

1 1

6

1 1

1

1 1

1

1

1

1 1

Soort

2004

Km1

Km2

Houtm

Reuzenzwenkgras

1

1

Ridderzuring

1

1

Weus.

Km3

Km4

Km5

Km6

1

1

1

1

1

nieuw

2005 1 1

Riet

1

1

1

1

1

Rietgras

1

1

1

1

1

Rietorchis

1

Rietzwenkgras

1

1

Ringelwikke

1

Robertskruid

1

1

1

Robinia

1

1

1

Rode ganzenvoet

1

1

Rode klaver

1

Rode kornoelje

1

Rode schijnspurrie

1

Rode waterereprijs

1

Rood zwenkgras

1

Ruige zegge

1

1

Ruw beemdgras

1

1

Ruw walstro

1

Ruwe berk

1

Ruwe smele

1

Sachalinse duizendknoop

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1 1

1

1

Schaduwgras

1 1

Schapenzuring

1

Schermhavikskruid

1

Scherpe boterbloem

1

Schietwilg

1

Schijfkamille

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1 1

Sint-Janskruid

1

Slaapbol

1

Slanke sleutelbloem

1

Slanke waterkers

1

Sleedoorn

1

Slipbladige ooievaarsbek

1

Slofhak

1

Smalle stekelvaren

1

Smalle waterpest

1

Smalle weegbree

1

Smalle wikke

1

Smalle x Brede stekelvaren

1

Sneeuwbes

1

1

1

1

1 1

Stijve klaverzuring

1

1

1

1

1

1

1 1

Stijf havikskruid

1

1

1

Sterrenkroos (G)

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Speerdistel

Sporkehout

1

1

1

Spaanse aak

Spiesmelde

1

1

1 1

1 1

1

Schijnaardbei Selderij

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1 1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

7

1

1

Soort

2004

Stijve moerasweegbree

1

Stinkende gouwe

1

Stippelganzenvoet

1

Stomp kweldergras

1

Straatgras

1

Straatliefdegras

1

Struikhei

1

Tamme kastanje

1

Taxus

1

Tenger fonteinkruid

1

Tengere rus

1

Tengere vetmuur

1

Tijmereprijs

1

Timoteegras

1

Km1

Km2

Houtm

Weus.

1

1

1

Km3

Km4

1 1

Km6

nieuw

1

1 1

Km5

2005

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

Tomaat

1

1

1

Tormentil

1

1

1

Trosvlier

1

Tuinwolfsmelk

1

1

1

Tweerijige zegge Tweestijlige meidoorn

1

Uitstaande melde

1

Valse voszegge

1

Vaste lupine

1

Veelbloemige veldbies

1

1

1

1

1

Veelkleurig vergeet-mij-nietje Veenwortel

1

1

1 1

1

1

Veerdelig tandzaad

1

Veldbeemdgras

1

1

Veldereprijs

1

1

Veldlathyrus

1

Veldrus

1

Veldzuring

1

Vertakte leeuwentand

1

Viltige basterdwederik

1

Vlas

1

Vlasbekje

1

Vlinderstruik

1

1 1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Vogelkers

1

1

1

Vogelmuur

1

1

1

Vogelwikke

1

Vroege haver

1

Vroegeling

1

Watergentiaan

1

Watermunt

1

Watermuur

1

Waterpeper

1

Waterpostelein

1

Watertorkruid

1

Waterviolier

1

1

1 1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

8

1 1

1

1

1

Soort

2004

Km1

Km2

Houtm

Weus.

Km3

Km4

Waterzuring

1

Wijfjesvaren

1

1

1

Wilde bertram

1

1

1

1

Wilde cichorei

1 1

1

1

1

Wilde kardinaalsmuts

1

1

Wilde lijsterbes

1

1

Wilgenroosje

1

1

1

Witte dovenetel

1

Witte honingklaver

1

Witte klaver

1

Witte klaverzuring

1

Witte krodde

1

Witte waterlelie

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

Wollige munt

1

1

1

1

1

Zachte dravik

1

1

Zachte duizendknoop

1

Zachte ooievaarsbek

1 1

Zandraket

1

Zeegroene ganzenvoet

1

Zevenblad

1

Zilte schijnspurrie

1 1

1

Zachte berk

1

1

1 1 1

1

1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Zoete kers

1

1

1

Zomereik

1

1

1

Zomprus

1

Zompvergeet-mij-nietje

1

Zwaluwtong

1 1 1

Zwarte nachtschade

1

Zwarte toorts

1

398

1 1

Zilverschoon

Zwarte els

1

1 1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

1

1 1

13

90

133

9

1

1

1 1

1 1

1

1

Zwart tandzaad

1

1

Wolfspoot

Zandhoornbloem

1

1 1

2005

1

1

Zandblauwtje

nieuw

1

1

Witte winterpostelein

Totaal

Km6

1

Wilde kamperfoelie

Witte abeel

Km5

80

152

1

205

55

45

27

337

10

Bijlage 8 Overzicht wintervogels Weusthag

Overzicht Wintervogels Weusthag 11-12-04

11-12-04

11-12-04

31-jan

31-jan

31-jan

2-feb

2-feb

2-feb

17-feb

17-feb

17-feb

Kleigaten R

Houtmaten

Totaal

Kleigaten R

Houtmaten

Totaal

Kleigaten R

Houtmaten

Totaal

Kleigaten R

Houtmaten

Totaal

Aalscholver

6

0

6

21

Niet geteld

21

5

2

5

13

0

13

Brandgans

0

0

0

1

Niet geteld

1

4

0

4

1

0

1

Brilduiker

1

0

1

0

Niet geteld

0

0

0

0

0

0

0

Canadese gans

3

0

3

0

Niet geteld

0

0

0

0

0

0

0

Fuut

2

2

2

3

Niet geteld

3

1

0

1

2

1

2

Grauwe gans

0

0

0

40

Niet geteld

40

0

0

0

0

0

0

IJsvogel

0

1

1

0

Niet geteld

0

0

1

1

0

0

0

Knobbelzwaan

0

1

1

2

Niet geteld

2

0

1

1

1

1

1

Kokmeeuw

0

3

3

0

Niet geteld

0

0

0

0

80

0

80

Koolgans

2

0

2

0

Niet geteld

0

0

0

0

0

0

0

Kuifeend

32

0

32

30

Niet geteld

30

27

0

27

43

17

43

Meerkoet

17

14

17

0

Niet geteld

0

43

18

43

106

25

106

Nijlgans

0

0

0

0

Niet geteld

0

0

1

1

0

0

0

Soepgans

70

0

70

0

Niet geteld

0

75

0

75

0

0

0

Tafeleend

2

0

2

3

Niet geteld

3

0

0

0

6

0

6

Waterhoen

0

3

3

0

Niet geteld

0

0

0

0

1

0

1

Wilde eend

15

0

15

0

Niet geteld

0

31

7

31

46

16

46

Zwarte zwaan

2

0

2

0

Niet geteld

0

2

0

2

0

0

0

Bijlage 9 Bodemkaart

Bodemkaart van de onderzocht onderzoeksgebieden

Bijlage 10 Historische kaart

Historische kaart (1850) met de ligging van de onderzoeksgebieden

Bijlage 11 Lijst met ecotopen

Overzicht beschrijvingen van ecotopen

Codering bG20

Beschrijving Ecotoop Brak natte gesloten korte vegetatie

bG40

Gesloten kruidvegetaties van brakke vochtige voedselarme bodems

bK20

Kruidvegetaties op brakke natte bodem

bP20

Brak natte pionier vegetatie

bP40

Pioniervegetaties van brakke vochtige voedselarme bodems

bP60

Pioniervegetaties van brakke vochtige matig voedselrijke bodems

bR20

Brak natte ruigte vegetatie

bR40

Ruigte vegetaties van brakke vochtige voedselarme bodems

bR60

Ruigte vegetaties van brakke vochtige matig voedselrijke bodems

bV10

Brakke aquatische verlandingsvegetatie

bW10

Brakke watervegetatie

G21

Gesloten korte vegetatie van natte zure voedselarme bodems

G22

Gesloten korte vegetatie van natte zwak zure voedselarme bodems

G23

Gesloten korte vegetatie van natte basische voedselarme bodems

G27

Gesloten korte vegetatie van natte matig voedselrijke bodems

G28

Gesloten korte vegetatie van natte zeer voedselrijke bodems

G41

Gesloten korte vegetatie van vochtige zure voedselarme bodems

G42

Gesloten korte vegetatie van vochtige zwak zure voedselarme bodems

G43

Gesloten korte vegetatie van vochtige basische voedselarme bodems

G47 G47kr

Gesloten korte vegetatie van vochtige matig voedselrijke bodems Gesloten korte vegetatie van vochtige matig voedselrijke en kalkrijke bodems

G48

Gesloten korte vegetatie van vochtige zeer voedselrijke bodems

G61

Gesloten korte vegetatie van droge van zure voedselarme bodems

G62

Gesloten korte vegetatie van droge zwak zure voedselarme bodems

G63

Gesloten korte vegetatie van droge basische voedselarme bodems

G67

Gesloten korte vegetatie van droge matig voedselrijke bodems

G68

Gesloten korte vegetatie van droge zeer voedselrijke bodems

H21

Bossen en struwelen op natte en zure voedselarme bodems

H22

Bossen en struwelen op natte, voedselarme zwak zure bodems (bronbossen)

H27

Bossen en struwelen op natte, matig voedselrijke bodems (elzenbroekbos, nat hellingbos)

H27br

Bronnen en kwelplekken in bossen op natte matig voedselrijke bodem

H28

Bossen en struwelen op natte, zeer voedselrijke bodems (rivierbossen, grienden)

H41

Bossen en struwelen op vochtige zure voedselarme bodems

H42

Bossen en struwelen op vochtige, voedselarme zwak zure bodems

H43

Bossen en struwelen op vochtige basische voedselarme bodems

H47 H47kr

Bossen en struwelen op vochtige, matige voedselrijke bodems (parkachtige bossen, loofbossen) Bossen en struwelen op vochtige matig voedselrijke en kalkrijke bodems

H48

Bossen en struwelen op vochtige zeer voedselrijke bodems

H61

Bossen en struwelen van droge zure voedselarme bodems

H62

Bossen en struwelen van zwak zure voedselarme bodems

H63

Bossen en struwelen van basische voedselarme bodems

H69

Bossen en struwelen van matig tot zeer voedselrijke bodems

K21

Kruidvegetaties op natte, voedselarme zure bodems (natte heiden en hoogvenen)

K22

Kruidvegetaties op natte, voedselarme zwak zure bodems

1

Codering

Beschrijving Ecotoop

K23

Kruidvegetaties op natte, voedselarme basische bodems (kalkrijke duinvalleien)

K27

Kruidvegetaties op natte, matig voedselrijke bodems

K28

Kruidvegetaties op natte, zeer voedselrijke bodems

K41

Kruidvegetaties op vochtige, voedselarme zure bodems (vochtige heiden)

K42

Kruidvegetaties op vochtige, voedselarme zwak zure bodems

K43

Kruidvegetaties op vochtige, voedselarme basische bodems

K48

Kruidvegetaties op vochtige, zeer voedselrijke bodems

P21

Pioniervegetaties van natte zure voedselarme bodems

P22

Pioniervegetaties van natte zwak zure voedselarme bodems

P23

Pioniervegetaties van natte basische voedselarme bodems

P27

Pioniervegetaties van natte matig voedselrijke bodems

P28

Pioniervegetaties van natte zeer voedselrijke bodems

P40

Pioniervegetaties van vochtige substraten

P40mu

Muurvegetaties van vochtige substraten

P41

Pioniervegetaties van zure voedselarme bodems

P42

Pioniervegetaties van vochtige zwak zure voedselarme bodems

P43

Pioniervegetaties van vochtige basische voedselarme bodems

P47

Pioniervegetaties van natte matig voedselrijke bodems

P47kr

Pioniervegetaties van natte matig voedselrijke en kalkrijke bodems

P48

Pioniervegetaties van natte zeer voedselrijke bodems

P48tr

Tredvegetaties van vochtige zeer voedselrijke bodems

P60 P60mu

Pioniervegetaties van droge substraten Muurvegetaties van droge substraten

P61

Pioniervegetaties van droge zure voedselarme bodems

P62

Pioniervegetaties van droge zwak zure voedselarme bodems

P63

Pioniervegetaties van droge basische voedselarme bodems

P63ss P67 P67ss P68

Pioniervegetaties van droge basische voedselarme stenige substraten Pioniervegetaties van droge matig voedselrijke bodems Pioniervegetaties van droge matig voedselrijke stenige substraten Pioniervegetaties van droge zeer voedselrijke bodems

R27

Ruigte vegetatie van natte matig voedselrijke bodems

R28

Ruigte vegetatie van natte zeer voedselrijke bodems

R44

Ruigtevegetaties van vochtige voedselarme bodems

R47

Ruigte vegetatie van vochtige matig voedselrijke bodems

R47kr R48

Ruigte vegetatie van vochtige matig voedselrijke en kalkrijke bodems Ruigte vegetatie van vochtige zeer voedselrijke bodems

R64

Ruigtevegetaties van vochtige matig voedselrijke bodems

R67

Ruigte vegetatie van vochtige matig voedselrijke bodems

R68

Ruigte vegetatie van vochtige zeer voedselrijke bodems

V11

Verlandingsvegetatie in zuur voedselarm water

V12

Verlandingsvegetatie in zwak zure voedselarm water

V13

Verlandingsvegetatie in basische voedselarme water

V15

Verlandingsvegetatie in zwak zure/zacht en matige voedselrijk water

V16

Verlandingsvegetatie in basisch/hard en matige voedselrijk water

V16zt

Verlandingsvegetatie in matig voedselrijk, zeer zoet hard water

V18

Verlandingsvegetatie in zeer voedselrijk water

W11

Watervegetaties in zure voedselarm water

2

Codering

Beschrijving Ecotoop

W12

Watervegetaties in zwak zure voedselarm water

W13

Watervegetaties in basische voedselarm water

W15

Watervegetaties in zwak zuur/zacht matig voedselrijk water

W16

Watervegetaties in basisch/hard matig voedselrijk water

W16zt

Watervegetaties in matig voedselrijk, zeer zoet hard water

W18

Watervegetaties in zeer voedselrijk water

zG20

Zilte kortgesloten vegetatie van natte standplaatsen

zG40

Zilte water vegetaties

zP20

Zilte pionier vegetatie van natte standplaatsen

zR20

Zilte ruigte vegetatie van natte standplaatsen

zW10

Zout water vegetaties

3

Natuuronderzoek in 7 gebieden in het buitengebied van de gemeente Hengelo

Recommend Documents