Natuurlijk, een netwerkcoach! de methodiek onderzocht Publieksversie van het onderzoek ‘Verspreiding, gebruik en effectiviteit sociale netwerkversterking’
Effectiviteit methodiek Natuurlijk, een netwerkcoach! In opdracht van Mezzo heeft het lectoraat Community Care van de Hogeschool van Amsterdam in 2012-2013 onderzoek gedaan naar verspreiding, gebruik en effectiviteit van Mezzo’s methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’. In deze publieksversie van het onderzoek hebben wij de belangrijkste achtergronden, feiten, cijfers, ervaringen en aanbevelingen voor u gebundeld. Misschien heeft u al kennisgemaakt met de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerk coach!’, of overweegt u deze in de toekomst in te zetten. Met deze publieksversie van het onderzoek willen wij u helpen een goede afweging te maken, door u een beeld te geven van de ervaringen met de methodiek. Meer informatie over het onderzoeksverslag Verspreiden, gebruik en effectiviteit sociale netwerkversterking van de Hogeschool van Amsterdam is te lezen in het rapport dat u kunt downloaden via www.mezzo.nl/sociale_netwerken. Daar vindt u bovendien nog veel meer informatie die relevant is voor het versterken van sociale netwerken.
Versterken sociale netwerken
Wat houdt de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ in?
Huisgenoten, familie, vrienden, kennissen, buren en anderen kunnen
Kenmerkend voor de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ is de
allemaal deel uitmaken van het sociaal netwerk van een individu.
inzet van een vrijwilliger (of van stagiaires en soms beroepskrachten)
Hiervan is sprake als zij bij het welzijn van die persoon betrokken zijn;
die gedurende een afgebakende periode een cliënt coacht in het
ze hem wanneer nodig praktisch of emotioneel ondersteunen. En die
versterken en vergroten van het sociaal netwerk. Deze ‘netwerkcoach’
persoon dit ook als zodanig, als steun, ervaart. Een sociaal netwerk
kan bij diverse groepen met een beperkt sociaal netwerk worden
vergroot het welzijn en maakt mensen veerkrachtiger, bij ziekte of
ingezet, zoals mensen met fysieke of geestelijke beperkingen of
tegenslag kan het bijdragen aan herstel of als hulpbron dienen.
mantelzorgers, van alle leeftijden, zowel allochtoon als autochtoon.
Tegelijkertijd draagt het bij aan de sociale relaties, solidariteit en cohesie
Een coördinator (professionele kracht) zorgt voor intake van cliënten;
in de samenleving. De Amerikaanse socioloog Putnam noemde dit niet
werving en training van vrijwilligers; matching van cliënt en vrijwilliger;
voor niets ‘sociaal kapitaal’ (Steyaert, 2012).
en begeleiding van de netwerkcoach tijdens het traject. De methodiek staat stap voor stap beschreven in de werkmap van Mezzo, grofweg te
Helaas is het zo dat personen die niet (langer) in staat zijn een sociaal
verdelen in drie fases:
netwerk in stand te houden hun hulpbronnen kwijtraken terwijl zij er
• Oriënteren: het sociaal netwerk met de cliënt in kaart brengen.
tegelijkertijd afhankelijker van worden. Reden genoeg voor gemeenten,
• Denken: de mogelijkheden om dit netwerk te versterken of
zorg- en welzijnstellingen om – in een tijd dat de nadruk ligt op de overgang van een verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving en
vergroten onderzoeken. • Doen: een persoonlijk actieplan maken en uitvoeren.
op ‘eigen kracht’ – veel aandacht te besteden aan het versterken van sociale netwerken rond deze groepen. Rond mensen met een beperking,
Aanleiding en doel
maar ook rond mantelzorgers die als gevolg van hun zorgtaken in een
Sinds 2008 biedt Mezzo de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’
sociaal isolement zijn geraakt. ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ is een van
aan. De methode is sinds 2011 opgenomen in de Databank Effectieve
de methodieken die hiervoor wordt ingezet.
Sociale Interventies van Movisie. Maar van een overzicht van de verspreiding, gebruik en effectiviteit was tot op heden geen sprake. Dankzij onderzoek door het lectoraat Community Care van de Hogeschool van Amsterdam in opdracht van Mezzo zijn ook die gegevens nu beschikbaar. Op basis daarvan kan de methodiek verder verspreid en ontwikkeld worden. Het onderzoek, dat uit drie (opeenvolgende) deelonderzoeken bestond (in 2012 en 2013), is uitgevoerd door Rick Kwekkeboom en Marieke Goede.
2 | Natuurlijk, een netwerkcoach
Terminologie De volgende termen komen regelmatig terug in deze publieksversie bij het onderzoek. • Sociaal netwerk: Een netwerk van betekenisvolle mensen om een
Resultaten onderzoek
persoon heen dat dienst doet als ondersteuningsbron voor het eigen welzijn en welbehagen (naar Steyaert, 2012). Vaak zijn dit huisgenoten, familie, vrienden, kennissen, buren en anderen die betrokken zijn bij
Resultaten deelonderzoek Verspreiding
het welzijn van deze persoon. Het kan gaan om zowel emotionele als
Voor dit deelonderzoek zijn 356 lidorganisaties aangeschreven.
praktische ondersteuning (naar Baars, Uffing & Dekkers, 1990 in
Van de 180 lidorganisaties die de vragenlijst invulden, gaven er 120
Steyaert, 2012).
aan doelgericht te werken aan het versterken van sociale netwerken. Ruim een kwart van die 180 lidorganisaties zet hiervoor de methodiek
• Lidorganisatie: Er zijn ruim 360 lokale en regionale organisaties
‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ in (46 lidorganisaties). Daarmee is
lid van Mezzo. Dit zijn organisaties die mantelzorgers ondersteunen
‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ de meest gebruikte methodiek.
of vrijwilligers inzetten.
Zij wordt vooral ingezet in de provincie Utrecht, gevolgd door de provincie Zuid-Holland en daarna door Noord-Holland en Gelderland.
• Netwerkcoach: Dit is een vrijwilliger (of stagiaire of soms een professional) die een cliënt volgens de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ coacht bij het versterken of opbouwen van het sociaal netwerk. • Cliënt: Dit is de persoon ten behoeve van wie de sociale netwerk versterking (volgens de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’) wordt ingezet. Dit kan zowel een zorgvrager als een mantelzorger zijn. • Coördinator: De professionele kracht (in dienst van een organisatie die mantelzorgers of vrijwilligers ondersteunt) die verantwoordelijk is voor werving, intake, selectie, training, matching, begeleiding van cliënten en/of netwerkcoaches.
Deelonderzoek 1: Verspreiding In het eerste deel maakten de onderzoekers een kwantitatieve inventarisatie van Mezzo-lidorganisaties die werken aan het versterken van sociale netwerken. Lidorganisaties kregen een schriftelijke vragenlijst voorgelegd, op grond waarvan de onderzoekers antwoord konden geven op de volgende vragen: 1. Hoeveel lidorganisaties richten zich op het versterken van sociale netwerken? 2. Welke vormen van of methodieken voor het versterken van sociale netwerken zetten zij in (bijvoorbeeld ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’)? 3. Als lidorganisaties netwerkversterking niet inzetten: waarom doen zij dat niet?
De andere methodieken die lidorganisaties inzetten om het sociaal netwerk van cliënten te versterken zijn onder meer: Eigen Kracht Conferentie, Sociale Netwerk Strategieën en Methode Familiezorg. De meest genoemde belemmeringen om (nog) niet te werken aan versterken van sociale netwerken zijn gebrek aan tijd, middelen en kennis. Dit zijn dus tegelijkertijd belangrijke voorwaarden voor lidorganisaties
Deelonderzoek 2: Gebruik
om hiermee aan de slag te kunnen. Van de lidorganisaties die aangeven
Het tweede deel was een kwantitatief onderzoek naar het gebruik van de
nog niet aan sociale netwerkversterking te werken vindt overigens een
methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ door Mezzo-lidorganisaties.
ruime meerderheid (38 organisaties) dat toepassing ervan wel goed binnen
Coördinatoren die blijkens het eerste deelonderzoek de methodiek
hun aanbod zou passen. 23 lidorganisaties geven aan van plan te zijn
gebruiken, kregen in dit deelonderzoek schriftelijk een vervolgvragenlijst
om in de toekomst met de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’
voorgelegd. Daarin kwamen uiteenlopende onderwerpen aan bod,
te gaan werken en 10 geven aan ‘misschien’ ermee te gaan werken.
variërend van het aantal en de verschillende typen gebruikers, tot de waardering van de methodiek door de respondenten.
Deelonderzoek 3: Effectiviteit De resultaten van deelonderzoek 1 en 2 dienden als startpunt voor het laatste (kwalitatieve) deelonderzoek. Doel hiervan was om meer duidelijkheid te krijgen over effectiviteit van de methodiek door ervaringen van verschillende gebruikersgroepen te achterhalen: wat vinden zij van de methodiek, hebben zij het idee dat de methodiek werkt, welke elementen uit de methodiek ervaren zij als prettig en welke minder? Dit moest duidelijk worden aan de hand van (afzonderlijke) gesprekken met focusgroepen van netwerkcoaches, coördinatoren en cliënten. Natuurlijk, een netwerkcoach | 3
Branchemonitor Mezzo 2012-2013 In de Branchemonitor van 2012-2013 zijn ook een aantal vragen aan de lidorganisaties van Mezzo gesteld die betrekking hebben op het versterken van sociale netwerken. Uit de Branchemonitor Mezzo 20122013 komt naar voren dat 82 procent van de lidorganisaties die deelnamen in de monitor ruime aandacht heeft voor het versterken van het netwerk van zorgvrager of mantelzorger. Ruim de helft (55 procent) doet dit door bij de intake het sociaal netwerk in kaart te brengen. De resterende 45 procent gebruikt een methodiek om het
Organisaties en sociale netwerken Ruim driekwart van de organisaties versterkt doelgericht de sociale netwerken
82%
is er doelgericht mee bezig
45%
Wij werken met een methode voor het versterken van sociale netwerken
netwerk te vergroten, zoals ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’. Bij de organisaties die gebruikmaken van die methodiek zijn in de meetperiode gemiddeld 12 netwerkcoaches actief, samen goed voor de ondersteuning van gemiddeld 30 cliënten. In 60 procent van de
55%
Tijdens de intake brengen we het netwerk in kaart
trajecten was eind 2012 al sprake van een groter of versterkt sociaal netwerk (nog niet alle trajecten waren op dat moment al afgerond).
Resultaten deelonderzoek Gebruik
Cliënten
De methode ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ bestaat sinds 2008.
De cliënten komen meestal via andere onderdelen binnen de organisaties
Sinds 2010 neemt het aantal organisaties dat start met gebruik van
bij een netwerkcoach terecht (interne doorverwijzing). Maar soms zijn
de methode jaarlijks toe. In totaal zijn er door de organisaties uit het
het ook andere instanties, zoals thuiszorg en maatschappelijk werk,
onderzoek al rond de 400 netwerkcoaches ingezet, meestal vrijwilligers
die doorverwijzen (externe doorverwijzing), of melden cliënten zich
maar ook stagiaires en soms beroepskrachten. In 85 procent van de
uit zichzelf aan voor een netwerkcoach. Voor alle organisaties geldt
gevallen zijn de netwerkcoaches ingezet voor zorgvragers zelf en niet
als voorwaarde dat de cliënt gemotiveerd moet zijn. Als de hulpvraag
voor mantelzorgers. Het gaat in totaal om 674 personen die een
te complex blijkt of de verwachtingen onrealistisch, is dat reden voor
netwerkcoach kregen. De meerderheid van die trajecten werd in de
de organisaties om alsnog af te zien van inzet van een netwerkcoach.
onderzoeksperiode met succes afgerond. Daar waar dit niet het geval was kwam dit waarschijnlijk doordat: de trajecten nog niet waren
Inzet netwerkcoach
afgesloten tijdens de onderzoeksperiode (dus de uitkomst nog niet
Matching vindt bovenal plaats doordat organisaties een (kennismakings)
bekend was); lidorganisaties de uitkomst niet hadden geregistreerd;
gesprek organiseren waar cliënt en netwerkcoach elkaar ontmoeten en
of doordat de netwerkcoaching niet voldeed aan de verwachtingen
waarbij ook de coördinator aanwezig is. In het coachingstraject maken de
van de cliënt of van de netwerkcoach en voortijdig werd afgebroken.
netwerkcoaches op flexibele wijze gebruik van de werkmap van Mezzo en de daarin genoemde tien stappen, onder te verdelen in drie fases: netwerk in kaart brengen, mogelijkheden verkennen, actie. De netwerk coaches krijgen gedurende het traject begeleiding vanuit de organisatie, meestal groepsgewijs via intervisie (wel of niet in aanwezigheid van de coördinator). Soms is er ook sprake van individuele begeleiding van de netwerkcoach door de coördinator. Afhankelijk van het gestelde doel variëren de coachingstrajecten ook in duur: in het onderzoek was driemaanden het kortste en twaalf maanden het langste traject. Meestal laten de organisaties de cliënt en netwerkcoach samen bepalen wanneer zij het afronden.
Vrijwilligers De organisaties werven de vrijwillige netwerkcoaches het vaakst via de eigen website, via andere vrijwilligers, via een vrijwilligersvacaturebank of via advertenties. De drie belangrijkste selectiecriteria zijn: motivatie, realistische verwachtingen en persoonlijke kenmerken, zoals intelligentie, leeftijd en omgangsvormen. Het gros volgt intern een training tot netwerkcoach, gegeven door de coördinator van de organisatie die netwerkcoaches inzet. 4 | Natuurlijk, een netwerkcoach
Voordelen en aandachtspunten In het deelonderzoek Gebruik is de lidorganisaties ook gevraagd om de voordelen en aandachtspunten te benoemen die zij zien van de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’, voor de organisatie zelf, voor de cliënt en voor de netwerkcoach. Als voordelen voor zowel de organisatie als voor cliënten noemen zij vooral dat de methodiek het zelfvertrouwen en de eigen kracht van cliënten versterkt en de positieve focus ervan. Ook het feit dat de cliënt centraal staat en dat de methodiek doelgericht is noemen zij als voordelen voor beide groepen. Zelfontwikkeling en het opdoen van coachervaring zien zij als de belangrijkste voordelen voor netwerkcoaches. Als aandachtspunt voor netwerkcoaches noemen zij de soms (te) complexe problematiek bij cliënten en de moeite die zij soms hebben met de rol van coach. Voor de organisatie is het vinden van cliënten weleens lastig en kost ook het werven en begeleiden van de netwerkcoaches veel tijd. Voor de cliënt zelf tot slot geldt volgens de lidorganisaties dat hun verwachtingen niet altijd aansluiten bij de realiteit van een coachingstraject en dat sommigen er moeite mee hebben ‘zelf aan het werk’ te moeten.
• Vanuit cliënten komen weinig spontane verzoeken voor netwerkcoaching, volgens de coördinatoren heeft dit te maken met ‘vraagverlegenheid’. Cliënten komen vooral binnen via professionele doorverwijzing (in- of extern). “Voor 90 procent moeten we het hebben van intermediairs zoals persoonlijk begeleiders, sociaal-psychiatrisch verpleegkundigen, maatschappelijk werkers, of keukentafelgesprekken die door Wmo-consulenten worden gevoerd.”
Voor organisaties is het daarentegen bijzonder makkelijk om vrijwilligers te vinden. De vrijwillige netwerkcoaches zijn over het algemeen hoogopgeleid en hebben een duidelijke affiniteit met het werken als coach. Tijdens de begeleiding van de coaches (vooral tijdens intervisie en training) is veel aandacht voor de verwachtingen van de coaches, die nogal eens te hooggespannen zijn: sneller vooruitgang willen zien dan cliënten kunnen boeken.
Resultaten deelonderzoek Effectiviteit In gesprek met coördinatoren, netwerkcoaches en cliënten hebben de onderzoekers de kwantitatieve gegevens uit de eerste twee deelonder zoeken verder kunnen verdiepen. De belangrijkste thema’s die hieruit naar voren kwamen staan hieronder per doelgroep opgesomd.
Focusgroep met 8 coördinatoren • De coördinatoren zien ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ als een mooie,
“Bij het werven van de coaches zijn de verwachtingen heel hoog. Netwerkcoaches zijn snel teleurgesteld als er maar kleine vorderingen worden gemaakt.”
• De coördinatoren waarderen de flexibiliteit en laagdrempeligheid van de methodiek. Ze passen die naar eigen kernwaarden, inzichten
positieve methodiek voor mensen die even een steuntje in de rug nodig
en doelgroepen aan. Om de methodiek nog verder te verbeteren,
hebben, er baat bij hebben om geactiveerd te worden, zodat ze het
mag er meer aandacht zijn voor: het afronden van trajecten en meer
daarna zelf weer kunnen. Zij zetten de methodiek breed in: bij mensen
nadruk op versterken van het bestaande netwerk (naast vergroten
van alle leeftijden, mensen met een licht verstandelijke beperking,
van het netwerk). Aangezien het stellen van de juiste vragen volgens
ouderen, jongeren, mensen met een GGZ-achtergrond, kwetsbare
een aantal coördinatoren een kernvaardigheid is voor netwerkcoaches,
burgers, mantelzorgers, gezinnen en bij jongeren met autisme.
mag ook hiervoor meer aandacht zijn in de methodiek. De coördinatoren
De methodiek is volgens hen niet bedoeld voor mensen die op zoek
hebben daarnaast behoefte aan meer onderlinge uitwisseling van
zijn naar een maatje1 en ook niet voor mensen met te complexe
ervaringen, om zo te leren van elkaar.
problematiek. Dit onderscheid moet vooraf expliciet aangegeven worden en ook bij de start van een coachingstraject is er nogmaals veel aandacht voor verwachtingen en grenzen.
• Organisatorisch signaleren de coördinatoren enkele zorgpunten. Soms denken gemeenten dat de inzet van vrijwilligers als netwerkcoach kosteloos is, terwijl professionele training en begeleiding van de netwerkcoaches essentieel is en hieraan dus wel degelijk een
Een maatje biedt de cliënt sociaal-emotionele steun, bovenal door ‘present’ te zijn en door samen dingen te ondernemen, zodat de cliënt zich bijvoorbeeld minder eenzaam voelt. Netwerkcoaching is gericht op activering van de cliënt, die daartoe onder begeleiding van zijn netwerkcoach zelf actie gaat ondernemen in het opbouwen van een sociaal netwerk .
1
Natuurlijk, een netwerkcoach | 5
kostenplaatje hangt. Er is ook voldoende tijd nodig om die taak goed
Interviews met 6 cliënten
uit te voeren; de coördinatoren ervaren een hoge werkdruk door
Het bleek lastig om een focusgroep met cliënten bijeen te brengen,
de weinige uren die zij hiervoor beschikbaar hebben. Ook merken
dus is ervoor gekozen om de zes cliënten die aan het onderzoek wilden
zij dat de grens tussen formele en informele zorg onder druk staat:
meewerken afzonderlijk te interviewen.
professionals die taken afschuiven op de netwerkcoaches. Soms ervaren organisaties onderlinge concurrentie (‘vechten om
• Waar coördinatoren en netwerkcoaches in de focusgesprekken
cliënten’), omdat ze door gemeente of provincie worden afgerekend
benadrukten dat cliënten een vrijwillige netwerkcoach en maatje nog
op aantallen ondersteunde cliënten.
weleens kunnen verwarren, was voor de zes geïnterviewden duidelijk waaraan zij begonnen. Hun doelen sloten goed aan bij de methodiek,
“Ik had bijvoorbeeld een verwijzing van een maatschappelijk werker. Die had zoiets van: die netwerkcoach pakt dat allemaal wel op. Dan krijg je verwachtingen die niet waargemaakt kunnen en ook niet mogen worden.”
bijvoorbeeld: ‘uitbreiden van netwerk’, ‘vriendschappen kunnen aangaan en onderhouden’ en ‘weer gewoon met wat mensen op straat aan de praat te raken’. • De rol van de netwerkcoach is in hun ogen vooral die van ‘motivator’ en ‘stok achter de deur’. Ook dient de netwerkcoach als iemand die
Focusgroep met 9 netwerkcoaches
advies geeft en bevestiging, bijvoorbeeld hoe een en ander het beste
• Evenals de coördinatoren benadrukken de netwerkcoaches dat er
aan te pakken in een (nieuw) sociaal contact. Ze vinden het fijn dat
vooraf (bij intake en matching) maar ook tijdens het traject veel
de netwerkcoach, in een ongedwongen sfeer, veel tijd voor henzelf
aandacht moet zijn voor het bespreken van de verwachtingen van
en hun proces heeft. “Zo’n maatschappelijk werker, heeft dat niet”,
de cliënt. Om steeds duidelijk te maken wat de rol van de coach is:
aldus een van de cliënten.
niet die van maatje maar van een vrijwilliger die doelgericht te werk gaat en verwacht dat de cliënt gemotiveerd is om ‘met zichzelf aan de slag te gaan’.
• De meeste cliënten beschrijven als resultaat van de netwerkcoaching: de zin om (weer) sociaal actief te zijn, toegenomen zelfvertrouwen en meer energie. Ze geven aan dat hun sociale vaardigheden erdoor
“Ook al heeft de projectleider keurig uitgelegd waarvoor het coachingstraject is, ik kom er na het derde, vierde gesprek nog
zijn toegenomen: ze voelen zich beter in staat om een praatje te maken, mensen aan te spreken, dingen te ondernemen.
regelmatig achter dat vrager toch een maatje wil, om leuke dingen mee te doen. Daar ben ik niet voor; ik kan daar hooguit in coachen.
“Dat je gewoon niet alleen maar tussen vier muren blijft zitten.
Het is dus erg belangrijk je eigen rol te blijven verduidelijken.”
En dat je gewoon gestuurd wordt om mensen te ontmoeten, wat heel spannend is natuurlijk, en als je dan weer een goed
• De netwerkcoaches geven aan dat zij, om het coachingstraject tot een goed einde te brengen, kleine stapjes moeten maken en het tempo
contact krijgt met iemand, dat geeft een goed gevoel. En dan gaat je zelfvertrouwen weer groeien.”
van de cliënt moeten volgen. Dit vinden zij niet altijd even makkelijk. “Mensen zijn niet van gisteren op vandaag ineens geïsoleerd, dus je moet ze er heel langzaam aan laten wennen dat er iets mogelijk is.”
Aanbevelingen
Over het algemeen zijn zij positief over de methodiek en zien zij dat mensen daardoor uit hun isolement komen en positiever in het leven komen te staan. Hun eigen rol in dit proces beschrijven ze voornamelijk
Aan de hand van de resultaten uit de drie deelonderzoeken komen de onderzoekers met de volgende aanbevelingen:
als die van ‘motivator’. Ze hebben wel behoefte aan praktische ideeën om de werkbladen uit de methodiek in te zetten, en pleiten voor een digitale toolbox om ideeën hierover uit te wisselen.
• Om cliënten beter te bereiken is goede afstemming met andere aanbieders van zorg en ondersteuning gewenst, moet er veel aandacht zijn voor bekendmaken van het eigen ondersteuningsaanbod ter
“Je krijgt toch dingen op gang, dat mensen weer wat oppakken.” “Ik vind het ontzettend leuk om te doen, zeker ook om te merken dat je positieve resultaten behaalt.”
versterking van sociale netwerken, en moet sprake zijn van meer actieve werving: kandidaten gericht wijzen op de mogelijkheid en hen stimuleren er gebruik van te maken. ‘Vrijblijvende’ inloopmogelijk heden en het inzetten van cliënten die naar tevredenheid een coachingstraject hebben doorlopen kunnen volgens de onderzoekers de drempel voor andere cliënten verlagen. Bij de werving en tijdens
• De netwerkcoaches waarderen de positieve invalshoek van de methodiek maar menen tegelijkertijd dat er iets meer aandacht
de trajecten moet altijd voldoende aandacht zijn voor het karakter van de ondersteuning: geen maatje maar activerende coaching.
mag zijn voor het afronden van coachingstrajecten. Zeker als die niet succesvol blijken te zijn. Want ook die situaties komen voor, volgens
• Zowel coördinatoren als netwerkcoaches hebben behoefte aan meer
de coaches vooral bij cliënten die eigenlijk een maatje willen of die
onderlinge uitwisseling, van ervaringen en van aanpak. Intervisie en
te complexe problematiek blijken te hebben.
een digitaal platform voor coördinatoren kunnen hieraan volgens de
6 | Natuurlijk, een netwerkcoach
onderzoekers bijdragen. Mezzo is in 2013 met dit doel al een
Mezzo: succesvolle methodiek verdient blijvende aandacht
LinkedIn-groep gestart. De resultaten uit het onderzoek neemt Mezzo
Mezzo is blij met de positieve resultaten die het onderzoek laat zien.
ook mee bij de herziening van trainingen, werkmap en werkbladen;
Sociale netwerkversterking is al jaren een belangrijk thema voor ons
zoals de roep om meer aandacht voor de afsluiting van (onsuccesvolle)
en we hebben veel geïnvesteerd in ontwikkeling en verspreiding van
trajecten en nuancering van de overwegend positieve toon in de
de methodiek, zoals het project ‘Kleurrijk Doorbreken’ in 2012 waarbij
materialen (toepassing van de methodiek is geen garantie voor succes).
de methode ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ werd ingezet bij allochtone mantelzorgers. We gaan hier zeker mee verder, aan de hand van de
• De verschillende organisaties registreren hun coachingstrajecten nu
aanbevelingen (zie boven), maar ook door ondersteuning van
op verschillende manieren. Een goed eenduidig registratiesysteem
lidorganisaties of gemeenten bij het invoeren van ‘Natuurlijk, een
kan makkelijker en onderbouwd inzicht bieden in zaken als het aantal
netwerkcoach!’. Verder willen we de methodiek, in samenwerking met
geslaagde trajecten, de factoren die daarbij van belang zijn en in
onze lidorganisaties, ook bij organisaties voor formele zorg gaan inzetten.
de verspreiding van de methodiek over Nederland. Tegelijkertijd kan coachingstrajecten, waarom er bijvoorbeeld voortijdig gestopt wordt.
Voorwaarden voor succes ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’
De Hogeschool van Amsterdam werkt dit in opdracht van Mezzo verder
Misschien bent u door deze publieksversie geïnspireerd geraakt
uit, zodat ook effectonderzoek in de toekomst makkelijker wordt.
om zelf (als gemeente of zorg- of welzijnsorganisatie) de methodiek
het inzicht bieden in redenen voor het niet slagen van sommige
‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ te gaan inzetten. Om dit tot een succes • Op organisatorisch niveau adviseren de onderzoekers dat verschillende partijen in formele en informele zorg moeten komen tot duidelijke
te maken, houd u dan in ieder geval rekening met de volgende voorwaarden:
afspraken over de taakverdeling. Het voorkomt afschuifgedrag (‘dat doet de vrijwillige netwerkcoach wel’), het voorkomt ook concurrentie
• De kracht van ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ wordt mede bepaald door
tussen verschillende aanbieders van netwerkversterking in een regio,
een deskundige professional (de coördinator) die zorgt voor werving,
en het schept duidelijkheid over wie wat doet. Dit sluit goed aan bij
selectie, training, matching, begeleiding van cliënten en/of
de rol die Mezzo voor gemeenten ziet weggelegd: zij kunnen de regie
netwerkcoaches. Hiervoor moeten de uitvoerende organisaties wel
voeren zodat goed samenspel ontstaat waarin organisaties elkaar niet
voldoende tijd en middelen tot hun beschikking hebben.
beconcurreren maar aanvullen. • Afstemming en regie op lokaal niveau, zodat professionals • Om netwerkcoaches goed te kunnen trainen, matchen en begeleiden
met vereende kracht kunnen inzetten op het versterken van
is een betaalde professional nodig die hiervoor verantwoordelijkheid
het sociaal netwerk van kwetsbare cliënten door de methodiek
draagt. Dit belang van professionele inzet van de coördinator kan
‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ te gebruiken.
volgens de onderzoekers niet vaak genoeg worden benadrukt. De noodzakelijke kosten die hieraan verbonden zijn moeten goed
Alom enthousiasme over methodiek
inzichtelijk gemaakt worden, zodat hierover richting mogelijke financiers
Niet alleen binnen het onderzoek, maar ook daarbuiten zijn betrokkenen
en opdrachtgevers (zoals gemeenten) geen misverstanden ontstaan.
enthousiast over de methodiek ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’:
• De onderzoekers adviseren tot slot vervolgonderzoek om antwoord te kunnen geven op twee aanvullende vragen die opkwamen tijdens hun onderzoek, maar nog onvoldoende beantwoord zijn. Vraag 1: is de methode ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ inderdaad minder geschikt voor ouderen? Een aantal respondenten gaf dit aan. Met als deelvragen: wat zijn de eventuele belemmeringen en is een op maat gemaakte versie mogelijk? Vraag 2: is er een verschil in de wijze waarop stagiaires en vrijwilligers met ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ werken? Uit de resultaten komt immers naar voren dat er naast vrijwilligers ook stagiaires aan de slag zijn met de methodiek en er zijn aanwijzingen dat die coachingstrajecten in lengte, doelgroep en intensiteit verschillen van die van vrijwillige netwerkcoaches. Hoewel zij ook dit advies van belang vindt, gaat Mezzo vooralsnog eerst aan de slag met andere aanbevelingen uit het onderzoek, zoals verbeteren van registratie en monitoring.
Coördinator uit Utrecht; U Centraal: “Ieder mens heeft recht op een fijn sociaal netwerk om zich heen. Dat kan het leven een stuk waardevoller maken. Ook al helpen we maar een beperkt aantal mensen met de inzet van een netwerkcoach, onze vrijwillige netwerkcoaches doen fantastisch werk.” Cliënt uit Groningen; Humanitas “Ik hield veel van zwemmen, maar durfde met mijn slechte ogen niet zo goed alleen te gaan. Uiteindelijk wist ik dat de buurvrouw ook weleens ging zwemmen en heb ik haar gevraagd of ik mee mocht. Zonder mijn vrijwillige netwerkcoach had ik dit nog steeds niet aangedurfd.” Netwerkcoach uit Groningen; Humanitas: “Hij heeft een grote stap gemaakt in zijn denken en doen: van afwachtend, passief en bang tot last te zijn, naar actief, iets ondernemen en naar buiten treden.”
Meer informatie Kijk op: www.mezzo.nl/sociale_netwerken Mezzo bedankt iedereen die heeft deelgenomen aan dit onderzoek.
Natuurlijk, een netwerkcoach | 7
Mezzo Postbus 179 3980 CD Bunnik T 030 659 22 22
[email protected] www.mezzo.nl
Een sociaal netwerk maakt mensen veerkrachtiger. Bij ziekte of tegenslag kan het bijdragen aan herstel of als hulpbron dienen. De Amerikaanse socioloog Putnam noemde het niet voor niets ‘sociaal kapitaal’. Een van de methodieken om sociale netwerken rond kwetsbare mensen te versterken of uit te breiden is ‘Natuurlijk, een netwerkcoach!’ van Mezzo. Het lectoraat Community Care van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) heeft de verspreiding, gebruik en effectiviteit van deze methodiek in opdracht van Mezzo onderzocht (2012-2013). Deze publieksversie biedt u een overzicht van de belangrijkste bevindingen uit het onderzoeksverslag. www.mezzo.nl/sociale_netwerken
Mezzo
zorgers en 200 belangenbehartigers lid van Mezzo. Daarnaast zijn er ruim 360 lokale en regionale organisaties lid. Dit zijn organisaties die mantelzorgers ondersteunen of vrijwilligers inzetten.
D81 12 13 00075
voor een ander. Als familielid, buur, vriend of ‘gewoon’ uit solidariteit. Als mantelzorger of zorgvrijwilliger. Er zijn ongeveer 8.000 mantel-
Infographics: Ymke Pas
Mezzo is de landelijke vereniging die opkomt voor iedereen die zorgt
