Natuurlijk bevallen met en zonder water Een informatie map voor aanstaande ouders, zw angerschapsbegeleiders, verloskundigen, gynaecologen en andere geïnteresseerden over het gebruik van w ater rond de zw angerschap en bevalling .
Verantwoordelijke uitgever: De Oerbron 035-5316733 E:
[email protected] www.oerbron.nl This edition © januari 2011 geheel herzien en bewerkte uitgave van deze infomap.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en of openbaargemaakt d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming via de uitgever. 1
Inleiding Veel vrouwen voelen zich tijdens de zwangerschap aangetrokken tot het element water. Ook in vroegere tijden trokken zwangere vrouwen rond de geboorte van hun kind naar een plek waar warm en / of schoon water voor handen was. Ze gingen naar de zee, de rivier, naar een meertje of naar een bron, en als deze niet aanwezig waren dan lieten ze het water naar zich toebrengen. Hier in Nederland werden, wanneer er een geboorte op handen was, ketels water op het vuur gezet. Emmers met warm water verdwenen in de kamer waar de vrouw haar kind baarde. Het warme water werd niet alleen gebruikt om de baby in te baden na de geboorte, maar ook voor de aanstaande moeder. Doeken werden in het warme water gedoopt en op de buik, onderrug en / of de perineum gelegd ter ontspanning en ter verzachting van de pijn. De weefsels rond de perineum verweekten door de warme natte lappen enigszins zodat het hele gebied soepel werd en de kans op inscheuren kleiner. Het idee van bevallen in water is in het Westen in 1960 in gang gezet door de Russische onderzoeker en zweminstructeur Igor Tcharkovsky. Honderden Russische vrouwen zijn door hem begeleid in het bevallen water. Hij wordt als de hedendaagse pionier van de waterbevallingen gezien. Overal in de wereld zijn sporen van deze methode uit vroegere tijden teruggevonden. Igor Tcharkovsky en zijn leerlingen zochten hun inspiratie bij de oude culturen. Volgens de mythen en legenden brachten de Egyptenaren vrouwen, bij wie een moeilijke geboorte werd verwacht, in warm water. Het privilege van de onder watergeboorte werd voorbehouden aan toekomstige priesteressen, profeten en farao’s. Nog voor de Egyptenaren, bevielen in de Egeïsche cultuur (8000 VC) priesteressen in zee met de hulp van dolfijnen. In ons tijdperk vindt men de bevalling in water terug in Tunesië en Polynesië. In de jaren zeventig toen de waterbevalling zijn opmars maakte, vooral in kringen van rebirthers, was Estelle Meyers, een van de eerste vrouwen die Igor in Rusland bezocht. Enthousiast geworden door zijn ideeën verspreide zij de waterbevalling in het westen. Velen volgden haar voorbeeld. Volgens Igor Tcharkovsky verzacht een waterbevalling het geboortetrauma door de zachte overgang van vruchtwater naar water. Hij constateert dat in water geboren baby's alerter en rustiger zijn direct na de geboorte, en sneller contact zoeken met de moeder (ouders) en de moederborst. In 1977 introduceert de gynaecoloog Michel Odent het bad bij vrouwen tijdens de bevalling om in te ontspannen en zich vrijer te kunnen bewegen. Hij ontdekt het volgende: De weeën worden minder pijnlijk De weeën worden effectiever en vrouwen kunnen de weeën beter aan De ontsluiting verloopt sneller Af en toe blijft een vrouw ook bij de geboorte van haar baby in het bad en dit bevalt, letterlijk en figuurlijk, heel goed De vrouwen voelen zich veel fitter na de bevalling. Michel Odent woont sinds 1985 in Engeland. Hij is momenteel werkzaam bij het Primal Haelth Research Centre in Londen. Hij houdt zich daar bezig met het onderzoeken van verbanden tussen de wijze waarop het leven begint, en alles wat samenhangt met het geboorte proces. In 1980 komen er beelden van een onder watergeboorte en onder water zwemmende baby’s vanuit Rusland naar het westen (ook naar ons land). Sindsdien verbreidt de populariteit van de waterbevalling zich langzamerhand over de hele wereld. In Engeland zijn sinds 1987 al duizenden baby’s onder water geboren, zowel thuis als in het ziekenhuis. Ruim 70 ziekenhuizen hebben baden voor waterbevallingen. Langzamerhand is het gebruik van pijnstillers in deze ziekenhuizen steeds minder geworden. 2
In België wordt Herman Ponette geïnspireerd door Igor Tcharkovsky. Hij is getuige geweest van een aantal in watergeboortes bij Dr. Michel Odent in Frankrijk. Dit is een stimulans geweest onderwater bevallingen in Oostende te introduceren. Binnen 15 jaar hebben al meer dan 3000 bevallingen in het water plaatsgevonden in het Henry Seruys ziekenhuis waaronder ook stuitbevallingen en de geboorten van tweelingen. Dit zonder infecties en zonder dodelijke incidenten door verdrinken. Dr. Ponette: “Ik zag teveel geboorten die plaats grepen in een agressieve, niet ontspannen sfeer waar nodeloze technieken het hele proces domineerden. Al die zaken samen leidden soms tot latere psychologische en lichamelijke complicaties bij moeder en kind”. In het zoeken naar een meer ideale omgeving waarbij moeders hun kinderen helpen geboren worden, droomde hij van een systeem waar: Moeders zouden bevallen in een medisch veilige plaats waar een intieme, ontspannen, niet medische en niet agressieve sfeer zou geschapen worden voor zowel moeder als kind. De vader en de familie spelen een belangrijke ondersteunende rol. De positieve resultaten van zijn visie zijn indrukwekkend. Het aantal keizersneden en vacuüm extracties is de helft in vergelijking met de andere materniteiten. Het perinatale sterfte cijfer voor prematuren ligt onder het nationale gemiddelde van 7/1000. Hij gelooft dat “geduld” de sleutel is tot het minder geweld aandoen van het geboorte proces en meer afstemmen op het trage ritme dat de natuur daarvoor geschapen heeft. Geduld: om moeder meer kracht te geven. Geduld: om de geboorte helpers te helpen hun stressniveau te verlagen als ook hun hartritme. Tussenkomsten als inducties zijn hiermede verminderd. Herman Ponette: “Een jarenlange praktijk ervaring, gaande van de klassieke verloskunde over Leboyer tot de onderwatergeboorte heeft me wijzer gemaakt: laat de natuur zoveel mogelijk haar werk doen, maar wees waakzaam, snel en efficiënt als medische handeling nodig wordt. Pas dan bereik je een goed evenwicht. Meer over zijn werk is te lezen in het boek “Onder waterbevallen in de 21ste eeuw”. Op verschillende plaatsen wordt onderzoek gedaan naar de effecten van waterbevallingen. Onderwerpen van onderzoek zijn: Het effect van water op de duur van de bevalling De kans op infecties bij moeder en kind Inscheuringen van de perineum Registratie verminderd ingrijpen Een aantal buitenlandse onderzoeken zijn gepubliceerd in het boek “Waterbirth Unplugged”. Van Nederlandse verloskundigen en gynaecologen is tot op heden geen wetenschappelijk onderzoek over water bevallen verschenen. Er is hier namelijk nog niet zoals in Engeland een verplichte verloskundige registratie van water bevallingen. De schrijfster van Waterbirth, Janet Balaskas is directeur van het Active Birth Centre in Londen. Zij is auteur van verschillende boeken over actief en natuurlijk bevallen. Zij heeft verloskundigen gedurende de meer dan 15 jaar dat dit centrum bestaat bij elke waterbevalling formulieren in laten vullen. Zodoende is er in Engeland voldoende onderzoeksmateriaal voorhanden. Diana Garland, verloskundige, (zie literatuurlijst) heeft in haar boek recent onderzoeksmateriaal verzameld en gepubliceerd. Janet Balaskas is bezig haar boek over Waterbirth te herschrijven en aan te vullen met onderzoeksmateriaal en de huidige ontwikkelingen op dit gebied. Een andere autoriteit op het gebied van water bevalling is de Amerikaanse Barbara Harper. Vrouwen die in Nederland in aanmerking komen voor een thuisbevalling in water zijn vrouwen die een normale en gezonde zwangerschap hebben doorlopen en bij wie een normale bevalling verwacht wordt. Alle vrouwen die thuis mogen bevallen kunnen dus een waterbevalling overwegen. Een bevalling in water is echter ook heel geschikt voor vrouwen met rugklachten, symfysiolyse, hoge bloeddruk, stuitligging en tweelingen maar helaas zijn hier in Nederland de gynaecologen nog niet zo ver dat ze dat aandurven. Het is wel zo dat wanneer tijdens de thuis bevalling een medische indicatie ontstaat men alsnog naar het ziekenhuis gaat. In sommige ziekenhuizen bestaat de mogelijkheid om tijdens de ontsluiting gebruik te maken van een douche of bad zodat men gebruik kan maken van de ontspannende werking van het warme water (dit in overleg met de gynaecoloog). Een heel enkele keer vindt men een ziekenhuis en / of gynaecoloog bereid de bevalling in water te mogen doen en kan men een gehuurd bad meenemen. Voor een lijst van ziekenhuizen kunt u contact opnemen De Oerbron.
3
Geboorte in Nederland In Nederland zijn er steeds meer vrouwen en verloskundigen geïnteresseerd in het fenomeen water ter verzachting en ondersteuning van de bevalling. Toch is het voor veel vrouwen nog moeilijk een ondersteunende verloskundige te vinden, hierdoor is het bevallen in water niet voor iedereen een reële mogelijkheid. Het blijft belangrijk dat in eerste instantie vrouwen genoeg bewustzijn krijgen, of liever gezegd terugkrijgen, over het feit dat bevallen een natuurlijk proces is. Dat het lichaam weet wat het doen moet. Het vertrouwen in het eigen kunnen en intuïtie vinden vrouwen alleen terug, als ze daar ook de ruimte voor nemen en krijgen. Als vrouwen voor zich zelf opgaan komen en zich sterk gaan maken voor de mogelijkheid van de thuis en waterbevalling dan zal er zeker meer mogelijk zijn in de toekomst voor meer vrouwen en hun kinderen. Het is zaak dat ook artsen en verloskundigen de controle van de geboorte niet (zonder noodzakelijke medische redenen) uit handen van de vrouw moeten halen, maar haar ook de ruimte moeten geven zelf waar te nemen en te handelen. Dit vraagt voor velen een nieuwe instelling van de deskundigen ten opzichte van hun eigen methoden van observeren, controleren, handelen en ingrijpen. Wil je als vrouw je eigen proces van geboorte in eigen handen houden dan moet je wel weten wat je rechten en mogelijkheden tijdens je bevalling zijn. Een goede voorbereiding op de bevalling en het opbouwen van een vertrouwensband met je verloskundige zijn essentieel.
Nederland heeft een uniek systeem met een sterke eerste lijn verloskundige zorg. De rechten van de vrouw zijn hier beter geregeld daar waar ook ter wereld. De verticale baring en de baarkruk en baarschelp worden vaker gebruikt. De waterbevalling is helaas nogal onder belicht maar wint langzamerhand terrein. Het is een van de manieren om te bevallen, die voor zowel moeder als kind voordelen oplevert. Wat belangrijk is, is dat vrouwen die in het ziekenhuis moeten bevallen, proberen dit zoveel mogelijk op hun eigen manier te doen. Als ze willen lopen, proberen ze te gaan lopen. Als ze verticaal willen bevallen, proberen ze dat te organiseren en te doen en als ze in een bad willen bevallen, nemen ze desnoods het bad zelf mee. “Als het echt nodig blijkt, moeten we dankbaar technische middelen kunnen aanwenden. Anders moeten we er met onze handen vanaf blijven”. Herman Ponette 1994 Het is de taak van de verloskundigen om de risico’s tijdens de bevalling in te schatten en zonodig iemand door te verwijzen naar een gynaecoloog. In de eerste instantie zal zij vertrouwen op het eigen kunnen van de barende, haar eigen wijsheid, kennis en intuïtie. Hiervoor is het belangrijk dat er een goed contact is tussen de barende en de verloskundige. In vroegere tijden werd het aan wijze vrouwen of te wel vroede vrouwen (vroede = wijze) overgelaten een barende bij te staan in het geboorteproces. Veelal was deze vroedvrouw een goede bekende in de buurt die veel baby’s in het dorp en de omgeving ter wereld hielp. Vooral bij gecompliceerde geboorten en waar deze verwacht werden, werd haar hulp in geroepen. Helaas was de voedvrouw vroeger niet altijd bij machte iedere bevallende vrouw te kunnen helpen. Tegenwoordig hebben we de kennis en apparatuur om bijna elke vrouw te helpen haar kind gezond ter wereld te krijgen. We mogen blij zijn met de mogelijkheden die ons tegenwoordig ten dienst staan. Het leven van moeder en kind loopt tegenwoordig heel wat minder risico. In de meeste gevallen zijn vrouwen heel tevreden over de begeleiding en ondersteuning van hun verloskundige tijdens de bevalling. De taak van een verloskundige is de bevalling te begeleiden en daarbij een risicoselectie aan te houden. Zij zal zoveel mogelijk de thuisgeboorte en de natuurlijke geboorte stimuleren en proberen vol te houden. Mocht je toch niet tevreden zijn over de begeleiding en of zijn er volgens jou inschattingsfouten gemaakt door de verloskundige dan bestaat er de mogelijkheid een klacht in te dienen bij het KNOV(zie adressen lijst) Hoewel dit niet een makkelijke stap is na de bevalling kan het inzicht geven aan beide partijen en mogelijk voorkomen dat zich een zelfde situatie opnieuw voordoet. Je kunt naar aanleiding van slechte of vervelende ervaringen ons vragen je te ondersteunen als je overweegt een klacht in te dienen. Vaak is echter een goed gesprek met de desbetreffende verloskundige een beste eerste stap om te komen tot verwerking van en of verzoening met datgene wat heeft plaats gevonden tijdens je bevalling. 4
Dit zelfde geldt ook voor de begeleiding en ondersteuning die de gynaecoloog en verpleegkundige geven en de handelingen die zij verrichten. Voor klachten over gynaecoloog(en) en ziekenhuis personeel kan je het ziekenhuis zelf aanschrijven of een klacht indienen bij het medische tuchtcollege. Vraag om ondersteuning als je dat in deze gevallen nodig hebt. In eerste instantie zal de kunst van het baren centraal moeten staan. Wanneer dat niet meer gaat kan de verloskundige haar kundigheid aanbieden en kan in samenwerking met de bevallende vrouw en haar partner een weg naar de geboorte van moeder en kind gevonden worden. Nergens meer dan bij een bevalling is het belangrijk dat de barende op haar eigen wijsheid kan vertrouwen en dat zij bijgestaan wordt door mensen bij wie zij zich veilig en vertrouwd kan voelen. Belangrijk is dat de verloskundige de tijd heeft en neemt om de zwangere bij te staan, niet alleen tijdens de bevalling maar ook tijdens de zwangerschap. Want door tijd- en werkdruk worden verloskundigen tegenwoordig gevoeliger voor stress. Dit kan onbedoeld een verstorend effect op het natuurlijke verloop van de bevalling hebben. Lichaamshouding en geestesgesteldheid houden verband met elkaar en zijn bij een natuurlijke bevalling dan ook van groot belang. Liggen geeft de barende vrouw vaak een gevoel van passiviteit en hulpeloosheid. Verticaal is zij meer zelf actief betrokken bij de geboorte van haar kind, zij baart op eigen kracht. Dit versterkt het zelfvertrouwen. De logische eenvoud en uitwerking van deze actieve en tegelijkertijd ontspannen houding is verbazingwekkend. Het is jammer dat een aantal verloskundigen en gynaecologen dit nog steeds te ingewikkeld vinden. Veelal zijn zij gewend geraakt aan het beeld van een persende vrouw, welke onafgebroken op haar rug ligt te zwoegen. Dit wordt als een normale gebeurtenis gezien vooral bij poliklinische en andere ziekenhuisbevallingen. Het is dus vooral aan de vrouwen zelf hun wensen en rechten aan te spreken en bespreekmaar te maken. Dat is een van de beste manieren om langzamerhand verandering teweeg te brengen aan deze instelling en situatie.
Symboliek van het element water Hindoes geloven dat water een ziel heeft. Daarom beschouwen zij baden en wassen vaak als een spirituele ceremonie, een manier om de harmonie van lichaam, geest en ziel te herstellen, en in contact te brengen met het goddelijke. De Traditionele Chinese Geneeskunde ziet ziekte als een teken van disharmonie binnen de gehele persoon. Water stond en staat in de Traditionele Chinese Geneeswijze centraal bij het herstellen van de harmonie, omdat het Chi (levenskracht) draagt en voortbeweegt. De Vedische geneeskunde uit India beschrijft water eveneens als het element dat het individu met de kosmos verbindt en gelooft dat het Prana (levenskracht) van water getransformeerd kan worden tot andere energievormen die het menselijke lichaam kunnen versterken. Water is van groot belang zo niet essentieel voor het bestaan van leven op deze planeet. Het water maakt leven mogelijk, draagt het verder en zorgt dat het blijft bestaan. Water is synoniem voor vrouwelijkheid en vruchtbaarheid. Als we kijken naar rituelen die gehanteerd worden in verschillende culturen, zien we overal het gebruik van water terug keren. Er is een gelijkenis tussen de moeder en de zee. Net als de zee heeft ook de vrouw haar eigen ritmen, haar getijden (de menstruatie). Hierin volgt ze het ritme van de maan. Allebei staan ze synoniem voor het leven dat ze voortbrengen Als de eicel is bevrucht gaat het zich nestelen in de baarmoeder. Vanaf dat moment verloopt de gehele ontwikkeling in een vloeibaar milieu. De mens zal de rest van zijn leven zijn aquatisch bestaan dat hij in het begin van zijn leven heeft gekend nooit meer volledig vergeten. Bij de geboorte bestaat de baby zelf voor 95% uit water en tegen de tijd dat we volwassen zijn is dit percentage 75 %. Ook onze planeet bestaat aan de oppervlakte voor 70 % uit water. Daarom ziet ze ervan uit de hemel gezien blauw uit. Een zwangere houd meer water vast in haar lichaam om alle vloeistofsystemen van het lichaam optimaal te kunnen laten werken. Het vruchtwater wordt constant ververst en de ontwikkeling en groei van de baby vraagt om een constante toevoer van voedingsstoffen, bouwstoffen, zuurstof en afvoer van afvalstoffen. De geboorte is de dag waarop de baby zijn warme, zachte en veilige vruchtwatermilieu zal verlaten. Deze overgang verloopt voor de baby bij halve duisternis, in rust en in warm water op een heel zachte manier, waardoor het geboorte trauma wordt verzacht. 5
In het oude Egypte liet men kinderen van priesteressen om deze redenen in water geboren worden en omdat men dacht de paranormale vermogens van het kind te kunnen behouden. Aan kinderen die met de helm op geboren worden (dat wil zeggen dat ze geboren worden in het vruchtvlies en met vruchtwater en al) worden ook deze vermogens toegekend.
De voordelen van het gebruik van water tijdens de bevalling Voordelen voor de moeder Bewegelijkheid Doordat het lichaam van de moeder door het water gedragen wordt kan zij zich makkelijker bewegen. Het bewegen helpt om spanningen los te kunnen laten. Bovendien is het makkelijker om van positie te veranderen en een natuurlijke houding aan te nemen waarin men zich het meest comfortabel voelt. Natuurlijke houding tijdens de persfase Waneer men op het droge in een liggende houding (A1) bevalt moet de baby als het ware de helling op. Deze houding is wellicht voor de verloskundige en gynaecoloog overzichtelijk maar de richting van het geboortekanaal is hierbij niet gelijk aan de richting van zwaartekracht en dat maakt het moeilijker om te persen (A2). Bij een liggende bevalling treden de weeën frequenter op maar zijn niet zo sterk (A3).
Wanneer men bij de bevalling een verticale houding (B1) aanneemt is er minder druk op de grote bloedvaten en de rug, hierdoor is er een betere bloeddoorstroming die zorgt voor een goede toevoer van zuurstof naar de baby. Er zal ook minder druk zijn op de onderrug en het stuitje van de moeder wat een vermindering geeft van rugproblemen tijdens en na de bevalling. Door de verticale houding is haar bekkenpositie flexibeler en beter voorbereid op de geboorte van haar baby. De hurkende of zittende houding wordt beschouwd als natuurlijker. Er kan effectiever worden meegeperst (B2). De weeën treden met grotere tussenpozen op, maar zijn sterker en hebben daardoor meer effect (B3).
6
Bij een bevalling in water heft de opwaartse druk van het water de zwaartekracht voor een groot deel op. Hierdoor worden de rug en de onderste holle aders ontzien. Waardoor er een constant goede uitwisseling kan blijven plaatsvinden van zuurstof, hormonen, voedingsstoffen en afval stoffen. Hypoxie (te laag zuurstofgehalte van de weefsels) en acidose (ophoping van zuren) veroorzaakt door een liggende houding op land wordt voorkomen. De persfase in water kan in een meer verticale positie wat langer duren. Dit komt door de druk van het water die er voor kan zorgen dat de baby af en toe wat terug zakt in het geboortekanaal. Bij een tweede kind of bij een snel verlopende persfase kan dit echter een regulerende werking hebben. Dit helpt dan de perineum langzaam mee te rekken en voorkomt inscheuren. Een ander voordeel van het water is dat de houdingen die aangenomen kunnen worden comfortabel zijn en dat de moeder deze houdingen langer kan volhouden dan op het land. Dit zorgt er voor dat de moeder haar energie meer kan overgeven aan de bevalling dan aan het zoeken naar een voordelige positie om de weeën in op te vangen. Bovendien blijken na de bevalling de moeders vaak veel fitter. Voor vooral fysiek gehandicapte vrouwen, bijvoorbeeld in geval van bekken instabiliteit, kan de draagkracht van het water dan ook een voordeel zijn ten opzichte van de droge bevalling. Draagkracht van het water a
b
c
Tekening Janet Balaskas: Waterbirth
c A. In een verticale positie op land helpt de zwaarte kracht bij het indalen van de baby. B. In water helpt de opwaartse kracht van het water het gewicht van de moeder te dragen C. De water verplaatsing door het lichaam van de moeder is gelijk aan de draagkracht ervan Ontspanning Iedereen kent de ontspannende werking van een warm bad en / of douche. Veel vrouwen kiezen vanuit deze ervaring voor het bad als de plek om in te bevallen. Het warme water geeft wanneer men zich daarin beweegt een constante zachte massage en stimulatie van de huid wat zorgt voor een goede bloeddoorstroming. Het warme water helpt gespannen spieren te ontspannen en zowel lichamelijke als geestelijke spanningen los te laten. Ieder vrouw weet instinctief en op een dieper niveau hoe ze moet bevallen. Een goede ontspanning helpt mee om de connectie met het intuïtieve, instinctieve en onderbewuste te maken. Hoe meer ontspannen de aanstaande moeder is hoe meer ze in contact kan blijven met zichzelf en hoe beter ze zich kan overgeven aan het natuurlijke proces van de geboorte. Hormonen Tijdens de bevalling worden de hormonen oxytocine en endorfine aangemaakt. Het hormoon oxytocine zorgt voor de weeën, de ontsluiting van de baarmoedermond, de uitdrijving van de baby en placenta en het samentrekken van de baarmoeder na de bevalling. Endorfine is een natuurlijk pijnverzachtend hormoon, waar het lichaam meer van aan maakt naarmate het zich meer ontspant. Angst veroorzaakt spanningen wat de aanmaak van endorfine blokkeert. Angst zorgt voor een overproductie van het hormoon adrenaline. Adrenaline verhoogt de gevoeligheid voor pijn waardoor een vecht of vlucht reactie ontstaat. Aangezien je van het geboorteproces niet weg kunt lopen kan je in een pijnlijke negatieve spiraal terechtkomen die moeilijk te doorbreken is. Een warm bad of een warme douche kan helpen om hier weer uit te komen. Een warm bad biedt warmte en veiligheid en bescherming; de ideale omgeving voor de aanmaak van endorfine. Effect van warm water op pijn De meeste bevallingen zijn niet pijnloos. De pijn laat voelen dat er werkelijk iets gebeurt. Het lichaam gaat open om een baby geboren te laten worden. De pijn staat ook voor de scheiding en loslaten van de baby die negen maanden in het moederlichaam heeft geleefd en nu klaar is 7
om zelfstandig te gaan leven. De pijn van de weeën en de uitdrijving dwingt ons dit te voelen en maakt ons hiervan bewust. Het warme water vermindert de pijnervaring. Het blokkeert voor een deel de pijnsignalen. Tevens zorgt het warme water ervoor dat de pijn van de weeën meer over het lichaam verdeeld wordt zodat het beter te verdragen is. Volgens de zogenaamde “gate-control of pain”- theorie (Janet Balaskas 1994, p 32-33) worden positieve sensaties zoals die van het warme water en het effect van ontspanning sneller doorgegeven aan de hersenen dan de negatieve sensaties zoals bijv. pijnlijke weeën. Gebleken is dat dit positieve effect van warm water ongeveer twee tot drie uur aanhoudt, daarna is het belangrijk om nieuwe positieve elementen aan te bieden of even uit het water te gaan. Na een tijdje buiten het bad geweest te zijn kan men het bad weer in stappen omdat het warme water dan opnieuw zijn positieve uitwerking heeft. Onderzoek heeft uitgewezen dat er door het gebruik van warm water pijnstillers minder of niet nodig zijn. Het meest gehoorde positieve effect op de pijn beleving van de baring in water is dat vrouwen het in ieder geval beter aan konden. Janet Balaskas:” The gate control of pain”.
Effect van warm water op een weeënstorm Een weeënstorm kan afgezwakt en gereguleerd worden door in een warm bad te stappen of onder de douche te gaan zitten. Bij een weeënstorm volgt de ene wee de andere op waardoor de aanstaande moeder nauwelijks tijd heeft om tussendoor goed te ontspannen en of bij te komen. Meestal verloopt de ontsluiting in dit soort gevallen gelukkig ook vrij snel. Effect van warm water op de perineum Het water maakt de perineum zacht en soepel. De geboorte geeft daardoor minder kans op inscheuren van de perineum. Onderzoek van Herman Ponette heeft uitgewezen dat er zelden een episiotomie (knip) gezet moet worden. Wanneer er inscheuringen zijn, zijn ze vaak eerstegraads. De barende kan zelf met haar eigen handen voelen hoe haar perineum langzaam oprekt tijdens de persfase om ruimte te geven aan de baby. Ze kan het verschijnen van het hoofdje van de baby voelen, de perineum zachtjes masseren en zichzelf begeleiden tijdens de uitdrijving van haar baby. Deze zelfcontrole kan haar helpen haar eigen grenzen te bepalen en zo haar perineum intact houden. N.B. deze controle kan ook bij een geboorte op land gehanteerd worden. Effect van warm water op de bloeddruk Bij vrouwen met een verhoogde bloeddruk, welke niet samen hangt met pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging) kan de hypertensie (hoge bloeddruk) zakken als gevolg van de ontspanning. Het is zo dat de bloeddruk van de zwangere normaal iets kan stijgen naarmate de bevalling dichterbij komt. Privacy Het bad geeft het gevoel van eigen ruimte en bescherming. Een rustige plek waar je je eigen gang kan gaan. Je kunt zelfs helemaal onder water gaan zodat je zoveel mogelijk zintuigen kunt afsluiten. Dit maakt het eenvoudiger je te concentreren op een effectieve ontspanning en opengaan van de baarmoedermond. Het focussen op het innerlijke proces van ontsluiten. Het je afstemmen op het proces wat er binnenin je plaats vind, helpt je het gehele proces van de geboorte goed te volgen. Je kunt op deze manier zelf actief meewerken aan de bevalling. 8
Wanneer jij je goed voelt en in je eigen kracht zit heeft dit een positief effect op de baring en de conditie van de baby. Al in de voorbereiding op de geboorte, tijdens de zwangerschap, kun je voor jezelf een plek en klimaat scheppen waarin jij je veilig en prettig voelt. Daar waar minder angst is kan de ontspanning dieper gaan, ook als deze ontspanning bewust wordt opgeroepen. In de veilige omgeving van het bad omringt door mensen in wie je vertrouwen hebt en steun van ondervindt verdwijnt vaak het angstige gevoel. De geboorte ervaring van de baby Een geboorte is voor iedere baby een grote overgang en in principe het eerste trauma wat hij meemaakt in zijn leven. Een watergeboorte kan enorme voordelen hebben voor zowel de moeder als de baby. Helaas vinden we over de voordelen van een watergeboorte voor de baby nog minder terug in de medische literatuur dan over de voordelen voor de moeder. Er zijn gelukkig wel wetenschappers die zich met dit fenomeen bezig houden (o.a. Michel Odent). We zouden ons meer eigenlijk meer bewust moeten worden van de impact die de geboorteervaring voor een baby heeft. Bij bevallingen in het ziekenhuis wordt vaak het fysieke contact met de moeder vrij snel na de geboorte verbroken. Dit is voor zowel de baby als de moeder een traumatische ervaring. De moeder maakt minder neuro-hormonen aan terwijl deze juist een beslissende rol spelen in het maken van affectieve banden en het ontstaan van moederlijk gedrag. Wanneer de baby zich niet meteen kan hechten is zijn eerste indruk er één van totale leegte. De warmte en veiligheid van de baarmoeder, het gevoel van totaal welbehagen wordt zeer ruw doorbroken. Belangrijk is dan ook als de moeder zelf door medisch ingrijpen niet in staat is direct zelf dit contact met haar baby te maken dat de partner dit overneemt door de baby te koesteren en tegen het hart en in de armen te houden. Een belangrijk voordeel voor de baby bij een onder watergeboorte is dat de eigenlijke geboorte verlengd en verzacht wordt. De baby kan onder water langzaam nog wat ontspannen in zijn nieuwe situatie waarbij hij niet meer constant wordt omgeven door zijn moeders veilige en vertrouwde buik. Je ziet vaak dat baby’s die onderwater geboren worden zich eerst uitstrekken alvorens ze zich gaan ontspannen en zich dan gaan focussen met hun ogen op de ouder die hem heeft opgepakt. Je ziet als moeder ook vaak aan de baby dat hij je stem herkent. Zelfs vaders worden herkend en onderzoekend in ogenschouw genomen. Ze beginnen vaak heel rustig met ademhalen, meestal pas nadat ze enige seconden met hun hoofdje uit het water zijn. Deze rust is het meest kenmerkende bij onderwater geboren kinderen. Huilen doen ze meestal pas veel later wanneer de navelstreng wordt doorgeknipt of nadat ze enige tijd boven water zijn en in de armen van de ouders liggen of over gepakt worden. Ze gaan dan het effect van de zwaarte kracht op hun lichaam pas echt voelen. Prikkels als hard geluid, fel licht en ruwe aanraking en afkoeling kunnen zorgen voor heftige huil reacties. Terwijl huilen voor een gezonde baby een normale manier is zijn ongenoegen te uiten is het niet noodzakelijk dat hij dit ook doet direct na de geboorte. Voordelen bij een ontsluiting in water: Als de moeder ontspannen is werkt dit ook door naar de baby. Hij krijgt een betere energie en zuurstoftoevoer. Ook de warmte van het water, de verminderde zwaartekracht en de grote bewegelijkheid van het lichaam zorgen voor een betere bloed- en lymfedoorstroming in het bekken waardoor de hormonen hun werk effectiever kunnen doen. Wanneer vanaf 5 centimeter ontsluiting het water wordt ingegaan, is gebleken dat de ontsluiting meestal sneller verloopt. Indien eerder het water wordt ingegaan, kan door de ontspannende werking de weeënactiviteit in de eerste instantie afnemen. Dit kan heel functioneel zijn vooral als het proces erg heftig verloopt en vooral bij een eerste bevalling. Mocht dus de behoefte toch bestaan om eerder het water in te gaan, dan kan dit. Wanneer de weeën effectiviteit echter duidelijk afneemt of stopt en is er langere tijd geen vorderende ontsluiting, ga dan gewoon even het bad uit. Raak niet in paniek, een tijdelijke terugval is niet ongewoon. Het kan je de tijd en ruimte geven in het proces van opengaan en toewerken naar de geboorte van je baby. Zijn de weeën weer goed op gang, dan kun je het bad opnieuw in. Voordelen bij een geboorte onder water voor de baby De baby heeft negen maanden een aquatisch bestaan gehad en de bevalling in het water vormt een prettig zachte, warme geleidelijke overgang naar het milieu waar de wetten van de zwaartekracht heersen.
9
Waterbaby's zijn vaak ontspannen en rustiger na de geboorte. Er is ook waargenomen dat zij vaak alerter zijn. De ademhaling kan vaak veel rustiger op gang komen. Dit alles maakt dat het hun hele entree in deze wereld verzacht. Zodra de baby geboren is kan hij of zij zich ontspannen in het warme water. De baby is nog vrijwel gewichtsloos en heeft de vrijheid om het lichaam te voelen in een ruimere omgeving dan waar hij de laatste maanden in verbleef. De stress van de geboorte glijdt makkelijker van hem af. Frederick Leboyer deed baby’s direct na de geboorte in warm water. Hij gebruikte gedempt licht, zorgde ervoor dat er zacht gepraat werd, en zag dat als gevolg hiervan de baby’s zich beter ontspanden. Zo konden ze rustig bijkomen van de reis door het geboortekanaal. (Frederick Leboyer: Geboren worden zonder pijn) . Gedragen door het water naar de armen van de moeder is een zachte overgang voor de baby waarna er rustig met ademhalen kan worden gestart zodra de mond van de baby in aanraking komt met lucht. Nader onderzoek zal moeten plaatsvinden naar het effect van het gebruik van water tijdens de geboorte. Of en welke invloed dit heeft op de psychologische en fysiologische ontwikkelingen van het kind. Voordelen bij een natuurlijke geboorte Het gebruik van chemische pijnstillers bij een geboorte kan bij een baby slaperigheid, sufheid, moeite met aanleggen, drinken en misselijkheid tot gevolg hebben. Een natuurlijke geboorte thuis in een vertrouwde omgeving geeft de barende de rust en vertrouwen en werkt daardoor positief door op het welzijn en de conditie van de baby. Bij elke natuurlijke geboorte kan warm water een welkome aanvulling zijn om de situatie zo optimaal mogelijk te maken voor zowel moeder als kind. Ook de baby bereidt zich voor op zijn geboorte en beleeft alle indrukken samen met zijn moeder. Een moeder die tijdens de zwangerschap en bevalling goed bij zichzelf kan blijven en zich goed kan ontspannen helpt daar ook haar baby mee. Een natuurlijke, zachte en geleidelijke geboorte helpt de stress en het geboortetrauma van de bevalling voor zowel moeder als baby te verzachten. Het belang van het behoud van de thuisbevalling Overspoeld door de snelle ontwikkelingen van de technologie in ons huidige leven is de mens in staat te vermedicaliseren wat vroeger tot het domein van de natuur behoorde. Onnodige en overdreven inducties (inleiding) van de bevalling, frequent gebruik van pijnstillers, epidurale verdovingen (verdoving via een ruggenprik), heelkundige ingrepen (operaties aan de foetus) en standaard monitoring van de foetus veranderen de natuurlijke geboorte in een medisch gebeuren. Dit maakt dat aanstaande moeders steeds vaker als patiënten behandeld worden. Wanneer technisch ingrijpen het natuurlijke verloop van de geboorte wijzigt, dan is de belevenis ervan ook gedeeltelijk of volledig verstoord. Dit heeft zijn weerslag op de affectieve relatie tussen ouder en kind. Wanneer een baby na de geboorte gescheiden wordt van zijn warme overlevingsbron is dit een overgang die zeer traumatisch is. Het helen van een geboortetrauma duurt veel langer bij vrouwen en baby’s die overgeleverd waren aan medische interventies tijdens de geboorte. Deze vrouwen vertonen vaker postnatale depressies, verstoorde seksuele relaties en psychosomatische klachten. Bij de kinderen worden vaker gedragsstoornissen en psychosomatische aandoeningen teruggezien. (Michel Odent, 1983) De keuze van poliklinisch bevallen in de jaren zestig heeft de misvatting doen ontstaan dat bevallen in het ziekenhuis veiliger zou zijn dan thuis. Dit is echter een schijnzekerheid. Uit een onderzoek in Nederland (Gelderland-onderzoek) blijkt dat het ziekenhuis niet veiliger is. Het aantal ingrepen bij de bevalling en het aantal keizersneden neemt toe naarmate meer vrouwen poliklinisch besluiten te bevallen. De werk- en tijdsdruk van de artsen en verloskundigen, evenals hun opstelling en werkwijze zijn hierop van invloed. De meeste mensen realiseren zich niet dat in de meeste ziekenhuizen specialisten alleen tijdens kantoor uren aanwezig zijn. Het grootste aantal bevallingen vindt vaak plaats buiten deze uren. Reden hiervan is, dat het 10
geboorteproces vaak pas echt aanvangt als de vrouw zich gaat ontspannen en zich uit het drukke leven, op een warme, veilige plaats terugtrekt. In een ziekenhuis zijn alle instrumenten en medicijnen aanwezig voor gecompliceerde bevallingen. Kiest een gezonde zwangere vrouw voor een poliklinische bevalling, dan is het makkelijker om van deze hulpmiddelen gebruik te maken. Op dit moment is er ook een trend aanwezig waarin de verloskundige niet meer mee kan komen om de bevalling poliklinisch te begeleiden. De taak van de verloskundige wordt bij een opname met medische indicatie meestal overgenomen door de medische en verloskundige staf van het ziekenhuis. Dat vraagt van de aanstaande moeder enige omschakeling, want er verdwijnt een vertrouwt persoon uit beeld. Op zo’n moment wordt de ondersteunende rol van de partner nog belangrijker. Hij of zij kan er als nog voor zorgen dat haar wensen en grenzen gerespecteerd worden. In 1960 beviel nog 72,6 % van de zwangeren thuis. Eind jaren zestig werd de mogelijkheid van de poliklinische bevalling geschapen. Tot die tijd bleven in het ziekenhuis de deuren voor ongecompliceerde bevallingen gesloten. Nu konden ineens gezonde vrouwen in het ziekenhuis gaan baren. Het percentage thuisbevallingen liep snel terug en in 1983 beviel nog maar 31% thuis (helaas is het CBS gestopt met verzamelen van cijfers in 1994). Kenmerkend is wel dat het aantal keizersneden en medische interventies schrikbarend is toegenomen. Voorlichten heeft uitgesproken praktisch nut. Het is het de taak van de verloskundige om de vrouw tijdens de prenatale controles voor te lichten over de plaats van de bevalling. Uit een aantal onderzoeken is gebleken dat na voorlichting over de plaats van de bevalling een grote groep zwangeren die een poliklinische bevalling had gekozen, alsnog voor een thuisbevalling koos. ( Scriptie “De weg terug van poliklinisch naar thuis bevallen” 1993 Amsterdam). Het belang van het behoud van de thuisbevalling is het tegengaan van een totale hospitalisatie van de baring en het recht van de vrouw om op eigen kracht te baren. De invloed van de hersenen op de baring Bij het complexe gebeuren van de bevalling speelt het vrijkomen van hormonen, die in de hersenen aangemaakt worden, een belangrijke rol. De ontsluiting ofwel het opengaan van de baarmoedermond tot doorgangskanaal is een combinatie van biochemische en mechanische processen. Biochemisch gezien begint het proces al in het begin van de zwangerschap onder invloed van hormonen prostaglandine genoemd. Deze prostaglandine zijn in staat om tijdens de baring de baarmoeder krachtig te stimuleren tot contractie. Dit is een zichzelf versterkend proces. Een ander belangrijk hormoon is oxytocine. Dit hormoon versterkt zichzelf ook naarmate de baring vordert en heeft tijdens de baring de functie de weeën actief hun werk te laten doen. Mechanische processen spelen pas bij de baring een rol. Het voornaamste mechanisme is de druk die het hoofdje van de baby uitoefent op de baarmoedermond. Samen met goede weeën zorgt dit voor een goede ontsluiting. Het vorderen van de ontsluiting is dan ook gelegen in het creëren van goede weeën. Goede weeën kunnen worden gemaakt. Dit vraagt wel vertrouwen in het eigen kunnen en de overtuiging om op eigen kracht te kunnen baren. Michel Odent, een Franse arts die in Engeland werkzaam is in zijn Primal Health Research Centre benadrukt het belang om het geboorteproces als een fysiologische gebeurtenis te zien en stelt de vraag: ”Wat belemmert ons in de menselijke geboorte en welke factoren vergemakkelijken het geboorteproces?” Hij stelt dat een eenzijdige gerichtheid op baringspijn een gevaar inhoudt. Het onderdrukken van of wegnemen van de baringspijn kan een behoorlijk verstorend effect op het natuurlijke geboorteproces en de beleving daarvan hebben. Medici hebben de neiging fysiologische processen te bestuderen met het doel deze te kunnen manipuleren. Zij zijn er niet zo op gericht te zorgen dat deze processen zo min mogelijk worden verstoord, laat staan ze te beschermen.De meeste medische tekstboeken van de verloskunde gaan uit van een simpel perspectief met betrekking tot de fysiologische veranderingen tijdens het geboorte proces. Michel Odent stelt de hersenen van de barende vrouw centraal. 11
Wij onderschrijven deze theorie. Een vrouw die gaat baren kan dat niet doen zonder dat haar lichaam de bevalhormonen afscheidt, zoals oxytocine, endorfine, prolactine, adrenaline, ACTH. Deze hormonen worden geproduceerd in de hersenen. De hersenen Tegenwoordig wordt aangenomen dat het zenuwstelsel, de hersenen en het endocrine-systeem een gezamenlijk netwerk vormen en niet, zoals men vroeger altijd beweerde, gescheiden systemen zijn. De diepgelegen primitieve hersenstructuren, zoals de hypothalamus en hypofyse werken tijdens de baring als een klier, en scheiden hormonen uit die de bevalling stimuleren en begeleiden en besturen. De functie van de primitieve hersenen is het controleren van de instincten. De bevalling is instinctief van aard, daaruit volgt dat de hersenen een belangrijk aandeel hebben in het geboorteproces. Het is algemeen bekend dat er storende invloeden kunnen zijn die de activiteit van de primitieve hersenen en daarmee dus de afscheiding van de hormonen kunnen belemmeren. Deze verstoring vindt meestal plaats vanuit de rationele hersenen, de neocortex. De neocortex is bij de mens sterk ontwikkeld. Ons waakbewustzijn dat ons alert laat reageren op de prikkels van buitenaf kan als zij onnodig geprikkeld wordt enorm verstorend werken tijdens de bevalling. Bijvoorbeeld angstige gedachten en onveilige gevoelens na aanleiding van opmerkingen door de omstanders doen een beroep op deze rationele hersenen. Ook prikkels als fel licht en hard geluid kunnen dit effect hebben. Deze theorie laat zich moeilijk visualiseren, maar het gaat om een netwerk van de diepere hersenlagen (de primitieve hersenen) van waaruit de bevalling wordt bestuurd. Michel Odent observeerde en interviewde barenden vrouwen die ongemedicaliseerde, ongestoorde bevallingen hebben meegemaakt. Hij zag dat er altijd een moment kwam waarop deze vrouwen zich als het ware losmaakten van hun omgeving en zich terugtrokken in zichzelf. Dit effect verklaart hij als het verminderen van neocorticale activiteiten ten gunste van een sterker wordende werking van de primitieve hersenen. Dit resulteert in een verandering in de toestand van het bewustzijn. De hormonen die zo belangrijk zijn om de baring voorspoedig te laten verlopen, kunnen dan ongehinderd hun werk doen. De reden om tijdens de bevalling vrouwen door te sturen van vroedvrouw naar gynaecoloog (van eerste naar tweede lijn), is vandaag de dag steeds meer vanwege een niet vorderende ontsluiting en uitdrijving. Het is dus van belang goede weeën te creëren. Het baringsproces is hiermee goed te beïnvloeden. Via ervaringen van vroedvrouwen hoor je dit ook terug. Het lijkt alsof de baring beter verloopt wanneer aan de voorwaarden van het optimaal werken van de primitieve hersenen wordt voldaan. Dit is volgens hen in een thuissituatie veel makkelijker te realiseren omdat de barende vrouw zich in een veilige bekende omgeving verkeert met mensen die ze kent en vertrouwt. Mocht er sprake zijn van te weinig weeënactiviteit of geen of onvoldoende ontsluiting dan kan het inschakelen van een acupuncturist een positief effect hebben! Adviezen om een baring zo goed mogelijk te laten verlopen Door geestelijk en lichamelijk te ontspannen, los te laten en je over te geven aan het geboorteproces geef je de primitieve hersenen de ruimte om in actie te komen. Doordat de primitieve hersenen de overhand hebben is een bevallende vrouw meer overgeleverd aan haar natuurlijke instincten, hierdoor is ze extra gevoelig voor bijvoorbeeld geuren, geluid, fel licht, en andere indrukken via de zintuigen. Haar natuurlijke instincten zeggen haar te luisteren naar haar eigen lichaam en wat veilig is voor haar en de baby. Vrouwen in deze tijd moeten hierop gewezen worden omdat het vertrouwen in hun eigen lichaam, eigen mogelijkheden en kracht niet meer vanzelfsprekend is. De autoriteit en deskundigheid van verloskundigen en medici geven aan dit natuurlijke proces niet altijd de ruimte die het verdient. De eigenwijsheid van een zwangere of een bevallende vrouw wordt eerder als lastig bestempeld dan juist als iets dat haar eigen proces kan ondersteunen. Dus zorg goed voor jezelf, zoek een verloskundige waarbij je je op je gemak voelt en die in jouw wensen en ideeën mee kan gaan. Vertrouwen in de mensen om je heen en in de deskundigheid van de verloskundige geven je het veilige gevoel dat je nodig hebt. Deel je ideeën en wensen met je partner, laat hem / haar weten wat je van hem verwacht en bereid je goed voor op de bevalling. Blijf geloven in jezelf, want zelfs als het toch anders mocht gaan dan je je gewenst had, kan je toch in je eigen kracht blijven. 12
Rust Het is in het belang voor jou als barende vrouw dat je rust hebt. Als er teveel en steeds wisselende mensen om je heen zijn die jou aandacht vragen, blijf je vaak met je aandacht in je hoofd zitten. Het is dan moeilijker om je aandacht naar binnen te richten en je in het proces te begeven zoals hierboven beschreven. Als vrouw moet je je kunnen overgeven. De gordijnen dicht, licht uit, zo min mogelijk praten, vooral geen rationele taal. Afzondering Tijdens de bevalling is afzondering een basisbehoefte die alle zoogdieren met elkaar gemeen hebben. Afzondering schept de gelegenheid om je te kunnen afsluiten, over te geven, naar binnen te kunnen gaan om het werk te doen en om de pijnen het proces te kunnen hanteren. Vaak kun je je pas dusdanig laten gaan, en goede weeën laten ontstaan, als je helemaal alleen bent. Een tijd in bed of op het toilet door brengen kan de nodige afzondering geven. Je zelf onderdompelen in het water kan ook. Veiligheid Je kunt je alleen overgeven wanneer je je veilig voelt. Wanneer je angstig bent of je niet veilig voelt, komt er een te hoge catecholamine waarde of te wel adrenalinespiegel in je bloed. Dit hormoon werkt alle bevalhormonen tegen. Het geven van veiligheid is een van de belangrijke taken van verloskundigen. Het creëren van een veilige omgeving is een van de vereisten om jezelf een veilig gevoel te geven tijdens je baring. Houdingen Veel vrouwen ervaren het veranderen van houding tijdens de baring als storend. Toch is het belangrijk om van houding te veranderen voor het opvangen van de ontsluitingsweeën. Als je de moeite neemt om dat te doen tijdens je baring kun je dat als zeer positief gaan ervaren. Vooral op het moment dat je ontsluitingsweeën overgaan in persweeën is een goed moment om een actievere houding aan te nemen. Dit helpt je de kracht te vinden om je baby eruit te persen. Welke houdingen zijn er: Lopen, zitten, knielen, staan, zijligging, voorover zittend en leunen op een stoel of strijkplank, hangend aan een touw, op een stoeltje of Birth Ball, onder de douche en natuurlijk lekker bewegen in een groot bad. Zie hiervoor het overzicht over de posities die je kunt aannemen in het bad. Warmte De pijn van een baring kan je het gevoel geven het niet meer aan te kunnen. Dit doet zich voor tijdens de laatste centimeters van de ontsluiting (volledige ontsluiting is 10 cm). Deze ontsluitingsweeën zijn krachtig en frequent. Hoe je deze pijn accepteert bepaalt voor een groot deel het verloop van de baring. Het veranderen van houding is essentieel om je pijn op te kunnen vangen. Als je nu verkrampt in een houding, doet alles nog meer pijn en verhoog je de adrenaline spiegel in je bloed. Waardoor de ontsluiting vaak ook niet goed verloopt of gaat “hokken”. Het hokken van een baring kan ook veroorzaakt worden door afkoeling. Hokken betekent dat de ontsluiting blijft hangen op een of meerdere centimeters en dat van verdere voortgang van de ontsluiting geen sprake lijkt. Dit kan het moment zijn om in een warm bad te stappen of onder de douche te gaan. Zoek in ieder geval warmte op. Stookt de kachel nog wat hoger, gebruik een warmwaterzak, doe warme sokken aan. Maar ga, als het even kan in een warm bad van 37 graden zitten. Het warme water helpt je om weer te ontspannen, de spanning uit je lichaam weg te krijgen en bevordert bovendien de ontsluitingsweeën. Neem de tijd en volg je eigen ritme. Laat je vooral niet opjagen door je omgeving. Wanneer juist door vermoeidheid de weeën wegzakken, kan je er ook voor kiezen om je onder de dekens in een warm bed terug te trekken en alleen of met je partner achter je te gaan slapen. Na een paar uur kan de ontsluiting van zelf weer op gang komen. Wanneer een warm bad en slapen in bed niet afdoende zijn kan ook in beweging komen een optie zijn. Een tijdelijke verschuiving van de aandacht en concentratie kan helpen de impasse te doorbreken. Verschillende variaties zijn: buikdansen alleen of met je partner, de trap op en af lopen om het bekken los te maken en goede doorbloeding te stimuleren, een wisselbad voor de voeten (afwisselend warm en koud), een wandeling in de buitenlucht. Ik heb verschillende keren vernomen dat bij vrouwen bij wie de ontsluiting niet wilde vorderen besloten werd om naar het ziekenhuis te gaan. Vanaf het moment dat ze in actie kwamen om er heen te gaan kwamen ook de weeën vaak ook weer op gang en in het ziekenhuis bleek de vrouw vaak een verdere gevorderde of algehele ontsluiting te hebben. Van verloskundigen 13
hoorde ik dat ze soms de ambulance een rondje zouden kunnen laten rijden om dan thuis weer verder te gaan. Juliana van Olphen-Fehr vermeldt in haar boek "Diary of a Midwife: The Power of Positive Childbearing", haar ervaring hoe ze met een vrouw op zo’n moment in de auto stapt en een stuk gaat rijden om ergens te gaan wandelen. Vaak kon ze halverwege al weer terugrijden en in alle gevallen kwam de bevalling spontaan weer op gang. Ook zitten op de wc met het licht uit, alleen of met de verloskundige aan de voeten van de barende konden het gewenste effect tot gevolg hebben. Zo zie je dat behalve door je goed te ontspannen en over te geven aan het proces ook soms in actie komen een gewenst effect kan hebben op het proces van ontsluiten. Pijn Zoals al even aangestipt, kan er een moment komen dat je de pijn niet meer wilt. Echter, wanneer je je er tegen verzet, wordt de pijn en daarmee de baring een kwelling. Hoe gek het ook mag klinken: baringspijn is zinvol en heeft een duidelijke functie. Het laat je voelen dat er werkelijk iets gebeurt en helpt om de overgang van zwanger zijn naar moeder zijn met de baby in je armen bewust mee te maken. Veel vrouwen ervaren de bevalling dan ook als een eerste inwijding in het moederschap. Niemand is ooit aan de pijn van de bevalling zelf ten onder gegaan en je gaat er zeker niet dood aan. Soms kun je het nog wel fysiek, maar psychisch niet meer aan. Dan moet je steun zoeken bij je omgeving. Zorg er dus voor dat je iemand bij je bevalling hebt, bij wie je je helemaal kunt laten gaan en bij wie je ook zwak en klein mag zijn. Het moment waarop je dit stadium bereikt ligt voor iedereen anders. Als je je tegen de pijn verzet en je maakt het jezelf niet aangenaam dan weet je zeker dat je weeën niet voldoende sterk zijn en / of niet voldoende kracht hebben om hun werk goed te kunnen doen. Geloof in jezelf. Blijf jezelf overtuigen van je eigen kunnen. Dit begint al in de prenatale periode. Je instelling geeft vaak de psychologische doorslag van hoe je je bevalling ingaat en beleeft. Ben je onzeker van je eigen kunnen, dan zul je dit ook laten meespelen tijdens je bevalling en dan kan het zijn dat je gauw de moed laat zakken. Probeer uit die vicieuze cirkel te blijven. Een bad met warm water, verandering van houding en lichaamscontact met je partner geeft je vaak een doorbreking van die cirkelgang. Bespreek je angsten op het moment dat ze er zijn. Je zult zien dat ze dan verdwijnen. De verticale baringshouding In de westerse cultuur is sinds meer dan 2 eeuwen de rugligging van de vrouw tijdens de baring de meest gebruikelijke. Als je echter terugkijkt in de geschiedenis, wordt duidelijk dat vanouds verticale baringshoudingen de meest gebruikelijke waren. Bij niet–westerse volken wordt er nog steeds merendeels in verticale positie bevallen. Zo rond de achttiende eeuw was het geboorteproces nog een zaak voor vrouwen; ervaring was de bron van kennis. Vanwege het ontbreken van kennis over hygiëne Was zwanger worden en bevallen in die tijd vaak een levensbedreigende aangelegenheid. De kwaliteit van de verloskundige hulp varieerde sterk naargelang de sociale klasse waar men toe behoorde. In deze achttiende eeuw beleefde Europa economisch een ongekende groei en ook de wetenschap kreeg nieuwe impulsen. De eerste wetenschappelijke benadering van de anatomie en fysiologie van de vrouwelijke geslachtsorganen verschijnt te Parijs (Mariceau) in een boek. De meer geleerde heren gingen op zoek naar mogelijkheden om de vrouw in baringsnood te helpen en wat bleek: dit helpen ging adequater wanneer de vrouw zich in de horizontale positie bevond. Na 1850 kwam het beluisteren van de kinderlijke harttonen op gang en men gebruikte hiervoor een houten toeter. Men legde er zich op toe het kind tijdens de baring meer te bewaken. De enige manier om de harttonen goed te kunnen beluisteren was als de vrouw zich in de horizontale positie bevond. Een barende vrouw verandert liever niet al te vaak van houding en zo werd haar houding dus gedwongen horizontaal. Dit gold in eerste instantie alleen voor de gecompliceerde bevallingen, maar uiteindelijk werden ook fysiologisch (normaal barende)barende vrouwen in een horizontale positie gedwongen. Toen de vrouw dus op de rug in deze kwetsbare positie terechtkwam werden de verhoudingen tussen hulpverlener en barende ongelijkwaardiger. De hulpverlener trok het geboorteproces steeds verder naar zich toe en de vrouw kreeg een steeds passievere rol toe bedeeld. De verloskundige of dokter “verloste” haar van haar kind en het liefst ook van haar pijn en de vrouw ging steeds minder op eigen kracht baren. In sommige landen heeft dit er toe geleid om de vrouw tijdens de bevalling onder narcose te brengen om zo de vrouw te “verlossen” van haar kind. 14
De afhankelijke, horizontale positie en de voortgaande medicalisering maken dat er teveel hulp wordt aangeboden en dat ingrijpen erg gemakkelijk wordt. De vele “wezenlijke” voordelen van de verticale baring zijn hierdoor helemaal verdrongen en voor lange tijd in vergetelheid geraakt. De eerste stappen op weg naar de voordelen van de verticale baring nam de Argentijn Perussi. In samenwerking met anatomen, fysiologen en röntgenologen onderzocht hij gedurende acht jaar het geboortemechanisme in verticale houding. Hij concludeerde dat de tegenwoordig gebruikelijke horizontale positie van de barende vrouw onnatuurlijk, energieverspillend, nutteloos en bovendien voor het uitdrijvingsproces niet productief is. Deze houding verstoort niet alleen de normale functionele dynamiek, maar ook het fysiologische gebeuren. In Amsterdam kwam in de jaren 80 vanuit de verloskundigen een stroming op gang die zich intensief met de verticale baring gingen bezighouden. Door zelf actief erbij betrokken te zijn. De verticale baringshouding, vooral de hurkhouding, is een fysiologische houding met veel verloskundige voordelen. Er is een vergrote beweeglijkheid van het bekken, er is een verbeterde haemo-dynamiek, (doorbloeding) minder druk op de grote vaten, minder thoracale (borstkas) druk. Liggen geeft de barende vrouw vaak een gevoel van passiviteit en hulpeloosheid. Verticaal is zij actief betrokken bij de geboorte van haar kind, zij baart op eigen kracht. Fysiologie van de hurkende baringshouding Het baringskanaal bestaat uit het benige en weke kanaal. Het benige baringskanaal wordt gevormd door het bekken. Dit heeft een bekkeningang en een bekkenuitgang. Het weke baringskanaal wordt gevormd door de bekkenbodemspieren. Het bekken bevat 6 gewrichten en de schaambeenvoegen. Aan het eind van de zwangerschap is het bekken geen starre buis meer. Door de verweking van het collagene bindweefsel van de kapsels en ligamenten in en rondom deze gewrichten, is het een dynamisch geheel geworden. Op dit geheel kunnen we zelf invloed uitoefenen door beweging en houdingsveranderingen. In het bekken is een aantal bewegingen mogelijk. We beperken ons hier tot wat er gebeurt in de hurkhouding. Het staartbeen (sacrum) vormt de achterkant van het bekken. Dit betekent dat bij buigen van de romp het bekkenkanaal in de stand van opengaan komt. Het bovenste deel van het sacrum is verbonden met de 5e lumbaalwervel. Als deze dus naar voren beweegt, wat in de hurkhouding plaats vindt dan strekt het onderste deel zich naar achteren. Het stuitje kan zich op deze manier strekken of afplatten. Als je je benen optimaal spreidt en optrekt wijkt ook het verweekte symfyse (schaambeen) en de bekkeningang en uitgang worden ruimer. Je moet er wel voor zorgen dat er geen hinderlijke tegenwerking is van de onderlaag waar je op zit. Het bekken wordt op deze manier optimaal opengesperd en verruimd. Hierdoor komt het tot een betere aanpassing van het hoofd van de baby in de bekkeningang. Wacht ook tot je reflectoire(spontane) persdrang hebt en ga dan pas mee persen. De fase van volledige ontsluiting naar persen mag best geleidelijk verlopen. Ook hier geldt weer; volg je eigen ritme. Bij de verticale baring maak je ook gebruik van de zwaartekracht. Het geboortekanaal neemt bij de hurkende houding een loodrechte stand aan en hierdoor wordt de ontsluiting van de baarmoedermond bevorderd. Het persen Het hedendaagse persritueel is een grote hap lucht nemen, kin op de borst, benen optrekken en vervolgens pers je zo hard mogelijk met elke wee mee. Het liefst drie keer achter elkaar. Wanneer een vrouw langdurig liggend op de rug moet persen, raakt de arteriële (slagaderlijke) circulatie belemmerd met als gevolg een verminderde doorstroming van de placenta (moederkoek). Persen in de hurkhouding is voor iedereen een herkenbare situatie, wanneer we ontlasting lozen zitten we altijd in deze houding. Persen op de rug is bijna hetzelfde als liggend moeten poepen. 15
Liggend persen geeft tussen de weeën door wel ruimte en tijd om uit te rusten en kracht te verzamelen. Dit kan in geval van oververmoeidheid juist weer heel prettig zijn. Probeer zachtjes op de persdrang mee te duwen en pas als je reflectoire persdrang hebt met de wee mee te persen. Zo maak je optimaal gebruik van de perswee en raak je niet zo uitgeput. In de hurkhouding gaat een vrouw intuïtief persbewegingen maken op het hoogtepunt van een wee, door wellicht een sterkere persdrang. Het persen vanuit de buik blijkt in deze houding minder vermoeiend doch veel effectiever te zijn. De buikspieren hoeven immers niet tegen de zwaartekracht in te werken. Er wordt naar beneden geperst in de richting van de minste weerstand. Om deze hurkhouding te oefenen kun je tijdens je zwangerschap met de rug tegen de muur elke dag b.v. de krant gaan lezen. In andere culturen wordt de hurkhouding gebruikt om uit te rusten. De hurkhouding wordt daarmee een ontspannen houding en tijdens je baring een actieve houding. Als je baby eenmaal is geboren, kun je doorzakken op een kraammatras. Je kunt je kind zo goed zien, inspecteren en oppakken. Het eerste contact kan direct worden gelegd. Wanneer echter de persweeën erg krachtig zijn en de kans op inscheuren erg groot wordt kan er ook gekozen worden om over te gaan naar een half liggende, liggende of zijwaartse houding. In dit geval haal je de meewerking van de zwaartekracht juist weg om de te grote kracht op de perineum te verminderen en zodoende voor mogelijk inscheuren te sparen. Een beheerste persfase kan inscheuren in de meeste gevallen voorkomen. Blijf je dus bewust van dit gebied en houd zoveel mogelijk zelf contact met je handen en gevoel. Je kunt op deze manier zelf je perineum en de geboorte van de baby controleren en bewaken. De verloskundige kan je hierbij helpen vanuit haar ervaring en professionaliteit. In het water is het veel makkelijker om de hurkhouding aan te nemen. De opwaartse kracht van het water maakt dat je gedragen wordt en helpt de persweeën te reguleren. Voor de spieren kost het beduidend minder energie. Je kunt in het water makkelijker een andere houding aannemen hierdoor ontstaat er een vergrote beweeglijkheid van het bekken. Deze bewegelijkheid kan je helpen tussen de weeën door de benen, het bekken, de rug, de buik en de bekkenbodem te ontspannen . De waterbevalling Voor waterbevallingen zijn er in Nederland geen richtlijnen gebaseerd op onderzoeksmateriaal. Dit komt omdat er geen wetenschappelijk onderzoek naar waterbevallingen en de onder watergeboorte in Nederland is gedaan. Gebleken is echter dat zolang er geen medische indicatie is iedereen thuis en in water kan bevallen. Wanneer mag iemand wel of niet in bad bevallen? Wereldwijd hebben er al allerlei soorten bevallingen in water plaatsgevonden. Herman Ponette in België heeft zelfs tweelingen en stuitliggingen in water geboren laten worden. Deze vinden echter wel plaats in een ziekenhuis. Ondeskundig handelen willen wij voorkomen en daarom volgen nu enkele richtlijnen die wij verzameld hebben uit werken van Balaskas, R. Lichy. Herman Ponette, Michel Odent, Dianne Garland, Beatrijs Smulders en Annemarie Kalasek. (zie Literatuurlijst). In een aantal gevallen kan de vroedvrouw besluiten om, zelfs als een vrouw dat wil, geen bevalling in bad te laten plaatsvinden. Wanneer geen waterbevalling Bij de vorige bevalling een forse tweedegraads ruptuur (inscheuring) Bij de vorige bevalling een totaalruptuur Een langdurige uitdrijving. Indien de uitdrijving moeizaam vordert is het raadzaam de geboorte niet in water te laten plaatsvinden. Bij een sectio (keizersnede) in de anamnese wordt een waterbevalling afgeraden. Bij Meconium in het vruchtwater en verslechterende conditie van de baby moet de vrouw altijd het bad verlaten. Vaak is hier sprake van “foetale nood”. N.b. Gebleken is dat juist bij vrouwen die de vorige keer een forse ruptuur hebben opgelopen het warme water een verzachtende, soepel makende en verwarmende invloed heeft waardoor 16
opnieuw inscheuren alsnog voorkomen kan worden. Massage van de perineum tijdens de zwangerschap kan het hele gebied soepel maken en voorbereiden, waardoor ook inscheuren voorkomen kan worden. Wanneer wel een badbevalling In Nederland mag een vrouw die thuis mag bevallen, onde rbegeleiding van een vroedvrouw ook altijd in water bevallen. Voor iedere thuis bevalling kan dus gebruikt gemaakt worden van een bad. Verder: Een normaal verlopen zwangerschap zonder complicaties (lage risico bevalling). De moeder moet à terme >37 weken zijn (uitgerekend zijn). Als er inductie plaats vindt mag het bad wel gebruikt worden zolang er geen bekende of voorspelbare problemen zijn. Inductie is het beïnvloeden van de bevalling door middel van het opwekken van de weeën door gel of een oxytocine infuus, door het breken van de vliezen en het kunstmatig rijp maken van de baarmoedermond. Inductie vindt alleen plaats in het ziekenhuis. Het ziekenhuis moet dus zelf over een bad beschikken of er moet een bad opgezet mogen worden. Vrouwen van wie de vliezen gebroken zijn mogen thuis en in water bevallen. Wel moeten de weeën binnen 24 uur beginnen. Zodra de weeën regelmatig komen, kan van het bad gebruik gemaakt worden. Er moet wel vastgesteld zijn dat het kind volledig is ingedaald en dat de weeën krachtig zijn. Vrouwen die gedurende de zwangerschap last hebben gehad van een hoge bloeddruk mogen wel in bad bevallen mits het niet samenhangt met pre-enclampsie. In Nederland komen naar schatting jaarlijks 150-200 gevallen van neonatale “early onset” infecties voor. De belangrijkste veroorzaker is de Groep B streptokokken waarvan de moeder de draagster is. Langdurig gebroken vliezen en tekenen van infectie tijdens de baring zijn risicofactoren voor deze infectie. Bij een vorige keizersnede wordt een waterbevalling afgeraden. Tenzij sindsdien een vaginale bevalling heeft plaatsgevonden. Onderzoek heeft namelijk nog niet voldoende aangetoond dat water de intra-uterine druk verandert. Wat zijn de voorwaarden waaraan het bad moet voldoen? Het gebruik van een gewone badkuip wordt niet aangeraden. Een dergelijk bad is te smal en te ondiep. De barende kan er geen verschillende houdingen in aannemen Ze kan haar benen niet genoeg spreiden en haar lichaam vooral de buik niet geheel onder water brengen. Dit laatste geeft vaak een te grote afkoeling. Tevens is er geen plaats voor de partner en voor de vroedvrouw, er is weinig zicht op het gehele gebeuren en bovendien kan zij er dan niet bij als dat nodig mocht zijn. Afhankelijk van de grote en vorm van het bad is de houding die de vroedvrouw moet of kan aannemen meer of minder comfortabel. Criteria voor een goed bad: Een ruim bad, diep genoeg (ca. 60 cm) om onder te kunnen gaan met het gehele lichaam. Samen met haar partner kan de barende dan de gewenste houdingen aannemen om optimaal van het element water te genieten. Het is vrijstaand zodat de verloskundige er omheen kan lopen en de aanwezige kraamhulp en partner er eventueel bij kunnen. Het moet gemakkelijk schoon te maken zijn om zodoende aan alle hygiënische voorschriften te kunnen voldoen. De vrouw heeft zodoende de keuze om te bevallen in de ruimte waar zij zich prettig voelt In Nederland zijn enkele verloskundigenpraktijken die zelf een bad verhuren. Vaak is het zo dat de vrouwen uit hun praktijk dan de voorrang hebben. De Oerbron verkoopt en verhuurt baden tegen een economische prijs. Deze baden zijn speciaal voor de waterbevalling ontworpen en worden in Engeland al jaren gebruikt. Belangrijk is het feit dat een eigen, schone hoes voor eenmalig gebruik onderdeel uitmaakt van het badpakket. Wat is de geschikte temperatuur van het water? Om in water te bevallen is een temperatuur van 35oC aan te bevelen. De maximumtemperatuur mag niet hoger zijn dan 37o C. Voor de weeën is de juiste temperatuur belangrijk. De meningen over de juiste temperatuur onder onderzoekers lopen erg uiteen. Ga vooral af op wat voor jou zelf de beste temperatuur is. Mijn eigen ervaring van de afgelopen jaren is, dat te koud water de 17
ontsluitingsweeën kan doen afnemen. Daar en tegen kan te warm water een weeënstorm veroorzaken. Bij te warm water is het vochtverlies vaak groter, waardoor je je niet lekker kan gaan voelen. Veel water en thee of bouillon drinken tussendoor is altijd aan te raden. Er is geregistreerd dat de hartslag van de baby toeneemt wanneer het water te warm is (38 graden en warmer). De baby raakt dan oververhit en gestresst en kan het benauwd krijgen. Zorg er in ieder geval voor dat op het moment dat de baby geboren wordt, het water tussen de 35 - 37 graden is. Dit om afkoeling van de baby te voorkomen. Tevens is het belangrijk om na de geboorte de baby goed in het water te houden en alleen het gezichtje boven water te houden. Het hoofd is namelijk de plek waar zij/hij de meeste warmte verliest. Wanneer ga je het water in? Je kunt het bad ingaan wanneer je daar behoefte aan hebt. De Belgische gynaecoloog Herman Ponette beveelt aan het water in te gaan bij een ontsluiting van circa 5 cm en met weeën die om de 2 à 3 minuten komen en 40 seconden aanhouden. Het warme water bevordert dan de activiteit van de baarmoeder. Heeft de vrouw een weeënstorm bij minder dan 5 cm ontsluiting dan kan het warme water de pijn reguleren en is het verstandig om de barende het bad in te laten gaan. Na twee uur 2 uur kan het effect van het warme water afnemen. Je kan er dan even uitstappen als je dat wilt, en er na een tijdje weer in gaan. Langdurig in warm water zitten van meer dan 37 graden bevordert de kans op hyperthermie (sterk verhoogde lichaamstemperatuur). Bij gebroken vliezen altijd eerst de verloskundige raadplegen. De vrouw mag pas het water in als de contracties regelmatig en krachtig zijn en het kind is ingedaald. Uit onderzoek komt naar voren dat afwachten bij voortijdig gebroken vliezen beter is dan actief ingrijpen. 85% van de vrouwen zullen binnen 48 uur al bevallen zijn. De temperatuurcontrole van de zwangere is een vereiste. Harde uitspraken op basis van wetenschappelijke gegevens kunnen niet gedaan worden. Het is wel redelijk om aan te nemen dat het bad de kans op een opstijgende infectie vergroot. Voor meer informatie over het beleid bij voortijdig gebroken vliezen (zie Proefschrift P. Ottervanger, gynaecologe in Den Haag). Hoe worden de harttonen gecontroleerd? De verloskundige kan de harttonen van de baby controleren door de moeder te vragen haar buik boven het water uit te steken, of om even op te staan. De buik moet dan even droog gemaakt worden. Wanneer de buik onder water is kan de verloskundige met behulp van een condoom de doptone gebruiken. Om het zekere voor het onzekere te nemen kunnen verloskundigen beter een waterdichte doptone aanschaffen om complicaties te voorkomen. Onze ervaring is dat de doptone het vaak begeeft wanneer hij nat wordt. Kan er getoucheerd worden onder water? Het is geen probleem om onder water te toucheren: dit kan terwijl de moeder drijft, knielt of hurkt in het water. Theoretisch gezien zullen er minder organismen van de uitwendige geslachtsorganen van de moeder in de vagina gebracht worden bij een inwendig onderzoek in water dan bij een ‘droog’ toucher. Het vaginaal toucher voelt wel anders aan. Als je gaat twijfelen als verloskundige over de mate van ontsluiting vraag de vrouw dan meer te gaan liggen in het bad. Vaak voel je dan beter. Soms vergt het een beetje zoeken wat voor jou als verloskundige de beste houding is om in water te toucheren. Maar uit de verhalen van verloskundigen met veel ervaring op dit gebied komt unaniem naar voren dat in wezen het niet veel uitmaakt of je op bed toucheert of in water. Ook het breken van de vliezen kan in het water gebeuren. Controles vinden verder plaats zoals bij een droge bevalling. Hoe zit het met de bloeddruk? Door de moeder op de rand van het bad te laten zitten kan de bloeddruk gemeten worden. Ze kan ook de arm drogen en op de rand van het bad leggen. Bij een onderzoek bij 31 lage-risico vrouwen, bleek dat de gemiddelde, aderlijke druk en het spanningsniveau duidelijk verminderden na 15 minuten in het bad, en laag bleef . De bloeddruk kan gedurende de eerste minuten in water enigszins stijgen, maar daarna daalt deze en blijft laag. Is er een kans op infectie? Nee. Niet meer dan bij een ‘droge’ bevalling. Moeder en kind hebben dezelfde antilichamen zodat de kans op besmetting nihil is. In het John Radcliffe Hospital in Oxford is bij meer dan 300 waterbevallingen geen enkele infectie geconstateerd. Bij de Belgische arts H. Ponette is er 18
geen enkel bewijs dat vrouwen of baby’s geïnfecteerd zijn ten gevolge van een waterbevalling. In sommige ziekenhuizen echter is de kans op een infectie bij een ‘droge’ bevalling soms hoger dan 25%. Er is tot nu toe geen registratie van een HIV besmetting via het water. Om kruisinfectie te voorkomen raden wij de verloskundige aan om rubberen handschoenen te gebruiken. Deze sluiten beter af. Lange handschoenen, zoals die bij een manuele placentaverwijdering worden gebruikt lopen vaak vol met water. Hoe controleer je de perineum? Een spiegel en voldoende verlichting kunnen het zicht op de perineum verbeteren. Voelt en masseert de vrouw echter zelf met haar vingers de perineum wanneer het hoofdje doorsnijdt, dan wordt de kans op inscheuren kleiner. De vrouw voelt dan beter wat er gebeurt en kan de verloskundige hier van op de hoogte houden. De traditionele controle van het hoofd tijdens het doorsnijden kan dan overbodig zijn. De elasticiteit van de huid verandert door het water en door de verminderde zwaartekracht kan de moeder beheerster persen. Dit bevordert een gecontroleerde geboorte van het hoofd met minimale interventie van de verloskundige. Het warme water helpt de weefsels te rekken en bevordert de doorbloeding van de perineum. Als een episiotomie (knip) gedaan moet worden kan dit gewoon in het water gebeuren. Er is echter bij waterbevallingen zelden een episiotomie nodig. Dr. Lichy heeft uit eigen ervaring gemerkt dat bij 50 % van de vrouwen de perineum intact blijft. Dr. Michel Odent maakt een melding van 27 % vrouwen met een inscheuring na een waterbevalling waarvan de meeste eerste graad. Herman Ponette zegt dat hij bij de episiotomie in water vaker een kleinere knip hoeft te zetten door de verweking van de bekkenbodem. Bij het gebruik van water bij de bevalling is de kans op inscheuren gering. Het helpt zeer goed als de zwangere ca. 6 weken voor de uitgerekende datum begint met het masseren van de perineum. Met behulp van perineumolie kan zij er voor zorgen dat de perineum zacht en soepel wordt waardoor de kans op inscheuren nog kleiner wordt. Gaat de baby direct na de geboorte ademen? Dit is de vraag die wij het meeste horen. Bij een normaal verlopen bevalling gaat de baby pas ademen als hij in contact komt met lucht. Tot dat moment krijgt de baby zijn zuurstof nog steeds van zijn moeder via navelstreng en placenta. Het kind wordt onder water op dezelfde manier geboren als op het droge. Wat een baby precies stimuleert om te gaan ademen is nog steeds onduidelijk. Wat we wel weten is dat wanneer een aantal receptoren in de mond in aanraking komen met lucht dit de baby aanzet tot ademen. Zolang de baby nog steeds water waarneemt via deze receptoren gaat de baby niet ademen. Er zijn echter een aantal andere factoren die het kind onder druk zetten om te gaan ademen deze worden hieronder beschreven. Belangrijk is te weten dat de baby onder water kan blijven zolang zijn of haar conditie goed is. De conditie van de baby kan je aflezen aan zijn reactie, aanwezigheid, open ogen, kleur van de huid, spiertonus, hartslag en het kloppen van de navelstreng. Er wordt aangeraden de baby binnen 1 tot 1.5 min heel rustig naar boven te halen. Zie ook bij de niet- chemische en nietmechanische invloeden bij de geboorte. Mechanische invloed van de geboorte: Door het passeren van het baringskanaal ontstaat er een verhoogde druk op de thorax (borstkas). Als het kind geboren wordt is de druk weer lager en zou er daardoor een passieve inhalatie van lucht kunnen plaatsvinden. Chemische factoren van de geboorte: Door de veranderde doorbloeding ten gevolge van de retractie (het kleiner worden) van de uterus (baarmoeder) wordt de gasuitwisseling verminderd. Het zuurstofgehalte daalt, er ontstaat een hypoxie. Dit is normaal gesproken een prikkel om te gaan ademen. Een pasgeborene heeft echter een grotere tolerantie voor hypoxie dan een volwassene en zal binnen de grenzen van het fysiologisch mogelijke de hypoxie kunnen weerstaan. De ademprikkel is in dit geval een fysiologische prikkel. Andere factoren die van invloed zijn op de geboorte: Niet chemische factoren, niet mechanische invloed: Deze prikkel ontstaat door licht, geluid, afkoeling, invloed van de zwaartekracht, pijnsensatie en het aanraken van het kind.
19
Mechanische ademhalingsprikkel in water: Deze prikkel is in het water niet aanwezig omdat het kind in het water geboren wordt en de borstkas (thorax) de druk van het water ondervindt. Er ontstaat daardoor geen prikkel tot ademen. De chemische factor in water: Deze prikkel is bij de geboorte in het water hetzelfde als bij de geboorte buiten het water. Dat wil zeggen dat het kind door deze prikkel zal gaan ademen op het moment dat de hypoxie (zuurstoftekort) niet meer fysiologisch is. Door de retractie van de baarmoeder na de geboorte van het kind is de doorbloeding van de placenta sterk verminderd. Dus ook de toevoer van zuurstof naar het kind. Ook als de navelstreng pulseert is de zuurstofvoorziening marginaal. Uit recente onderzoeken in het AMC in Amsterdam blijkt dat direct na de geboorte de zuurstofvoorziening al vermindert met 25 %. Dus het krachtig kloppen van de navelstreng is geen indicatie voor de hoeveelheid zuurstof die de baby krijgt. De niet chemische en niet mechanische invloeden in water: Deze prikkels zijn in het water meestal niet aanwezig. Het kind zal hierdoor dus niet in het water gaan ademen. Voorkom wanneer de baby geboren is, dat je met je handen de baby te veel prikkelt. Het geluid is gedempt in water. Fel licht kan de baby aan het schrikken maken. Het advies is dan ook om het kind na de geboorte rustig boven water te laten komen. Om de baby ontspanning te geven na de geboorte kun je hem zacht door het water bewegen. Daarom wordt door Herman Ponette geadviseerd neus en mondje in ieder geval binnen anderhalve minuut boven water te brengen. Haal de baby geleidelijk en zachtjes omhoog. Omdat de longen niet gevuld zijn met lucht zakt de baby in eerste instantie naar de bodem. Het te snel naar de oppervlakte brengen van de baby kan de baby aan het schrikken maken deze en andere sterke prikkels kunnen hem mogelijk aanzetten tot ademen. Tevens kan het te snel naar boven halen van de baby de navelstreng teveel rekken en een ruptuur veroorzaken. In verband met afkoeling is het aan te raden de kamertemperatuur rond de 24º C te houden en warme handdoeken klaar te hebben liggen. Houd de baby zoveel mogelijk in het water. Je kunt de baby direct aan de borst leggen. Als voor een baby de stimuli ontbreken om te gaan ademen zal de baby onder water niet dit ook niet doen De baby heeft een groot aantal chemoreceptoren in zijn keel en kan als hij een slok water neemt het verschil tussen het vruchtwater en het badwater proeven. (Garland 1995). Belangrijk is om er op te letten dat de navelstreng blijft kloppen en of het kind reflextonus heeft. De beste controle is het kloppen van de fontanel en de kleur en reacties van de baby. Volgens S. Napierala (1994, p.174) zijn er van de wereldwijd geregistreerde waterbevallingen (4000) 2 baby’s overleden. De oorzaak was ondeskundig handelen wegens de afwezigheid van een verloskundige. Kan de placenta in het bad geboren worden? Ja. De placenta kan uit eigen beweging worden geboren, in een kom opgevangen worden en boven water gehaald. De moeder kan echter ook voor de geboorte van de placenta uit het bad komen. Wanneer de vroedvrouw twijfelt over de hoeveelheid bloedverlies kan zij aanraden om de placenta buiten het bad geboren te laten worden. Bloedverlies blijkt moeilijk nauwkeurig in te schatten in water, maar in de praktijk blijkt dat het niet meer is dan bij een droge bevalling. Door ervaring met waterbevallingen leert men het bloedverlies te schatten. Laat bij twijfel de vrouw altijd uit het water komen. Herman Ponette heeft nooit problemen gehad met post partumbloedingen. Er wordt nog onderzoek gedaan of de geboorte van de placenta in water leidt tot groter bloedverlies en de kans op een fluxus (nabloeding). Wat voor water gebruik je? Gewoon leidingwater zonder toevoegingen. Afhankelijk van de beschikbaarheid van warm water en de waterdruk kan de vollooptijd van het bad variëren van 1 tot 2 uur. De moeder gaat een schoon bad vol met schoon water in. Het is af te raden het bad te lang van tevoren te vullen. Dit in verband met de kans op toename van bacteriën. Voor het gebruik in bad verkoopt de Oerbron een speciale niet irriterende en natuurlijk samengestelde olie. Deze olie kan gebruikt worden voor bijvoorbeeld het masseren van de onderrug tijdens de bevalling. Het gebruik van essentiële olie in bad raden wij af. Het is beter om naast het bad een olieverdamper te zetten en hier slechts beperkt gebruik van te maken. Te scherpe en sterke geuren kunnen irriterend werken op moeder en baby. 20
Wat als alles anders loopt? Deze infomap spreekt zich zeer uit voor de natuurlijke geboorte en de in water bevalling. Het is echter goed ten alle tijde kritisch doch ook realistisch te zijn ten aan zien van de situatie zoals die zich bij een bevalling voor doet. In het belang van de gezondheid van moeder en kind kan het nodig zijn de wensen ten aanzien van een niet gemedicaliseerde natuurlijke geboorte of in water bevalling los te laten of aan te passen. Het is van belang samen met de partner hier over van gedachte te wisselen. Het kan helpen je belangrijkste wensen en ideeën hierover op papier te zetten. Bespreek wat voor jou bij een ziekenhuis opname van belang is. Je partner kan je helpen om op momenten als jij daar niet toe in staat bent, met de deskundigen jou wensen en grenzen te bespreken zodat deze gerespecteerd kunnen worden. Tenzij de situatie levens bedrijgend is voor je baby, is er vaak meer mogelijk dan je aanvankelijk denkt. Na aankomst in het zieken huis kan enige privacy samen met je partner je helpen om gevoelens van angst en teleurstelling te verwerken en de uitdaging opnieuw aan te gaan onder de nieuwe condities. Mogelijkheden zoals het gebruik van een douche of bad, rondlopen, verticaal bevallen, uit laten kloppen van de navelstreng, baby direct na de geboorte op de buik, het zelf aanpakken of vast houden van je kindje, geven van borstvoeding etc. kunnen in overleg met de gynaecoloog en kinderarts toch mogelijk zijn. Criteria voor de verloskundige: het verlaten van het bevalbad Meconium in het vruchtwater. Dit kan betekenen dat de baby in foetale nood verkeerd. Te alle tijden moet de vrouw het bad verlaten. Wanneer je in een thuissituatie bent is vaak een opname in het ziekenhuis noodzakelijk De weeën nemen af of stoppen. De redenen hiervoor zijn vaak oververmoeidheid, uitputting of grote stress Oververhitting. Laat de vrouw uit bad komen en geef haar veel te drinken. Zorg dat ze haar warmte kwijt kan. Controleer de watertemperatuur als zij er weer ingaat (35 -37 graden) Navelstreng omstrengeling: controleer altijd de navelstreng. Is er een omstrengeling laat de navelstreng over het hoofd glippen of laat de baby door de lus geboren worden (zie video Herman Ponette). Als de cortonen goed blijven kun je ook wachten tot een volgende wee om te zien of er nog meer navelstreng uitkomt. Is dit niet het geval laat de vrouw dan opstaan om af te navelen. Let op: de baby moet dan verder buiten het water geboren worden. Afnavelen onder water is niet gemakkelijk. Het kan echter wel, wanneer het echt noodzakelijk is. Haal de baby te allen tijde direct omhoog. Probeer dit wel beheerst en rustig te doen Als de schouders zich niet goed ontwikkelen moet er ruimte gemaakt worden. De vrouw kan opstaan of naast het bad op haar hurken verder bevallen. Ervaring heeft bewezen dat er bij waterbevallingen meer tijd is. Voorkom echter teveel prikkeling van de baby onder water. Zorg voor gedempt licht en geluid, rust en zachte aanraking. Bij een echte schouderdystocie raden wij aan de vrouw uit bad te helpen en de normale protocollen te doorlopen. Ervaring met schouderdystocie heeft uitgewezen dat het bad dan een erg onhandige plek is om te manoeuvreren en tractie uit te oefenen. Als bij het persen het hoofdjesteeds terug schiet en de cortonen slechter worden laat de vrouw dan opstaan en het kind verder naast het bad of staand in bad krijgen. De vrouw kan pas weer in bad gaan zitten als de geboorte volledig is afgerond De persfase kan bij een eerste geboorte in water zwaartekracht iets langer dan normaal duren omdat door de verminderde zwaarte kracht het hoofdje wat makkelijker kan terug schieten. 21
Soms is door de ontspanning de persdrang minder. Wanneer het te lang gaat duren altijd de vrouw een korte tijd staand laten mee persen. Als het hoofd je van de baby boven water wordt geboren zal ook de rest van zijn lijfje boven water geboren moeten worden. Je kunt ook proberen haar van houding te laten veranderen en meer verticaal steunend op een knie te laten zitten. Hierdoor komt er meer ruimte voor de baby en de buik komt vaak wat meer boven water waardoor er meer zwaartekracht is. Vertraging van de geboorte van de placenta: hier geldt hetzelfde beleid als bij een droge bevalling. De placenta moet binnen het uur geboren worden. Indien de placenta lang op zich laat wachten, laat dan altijd de vrouw uit het bad komen. De zwaartekracht en een hurkhouding op het droge, zorgt vaak voor een spontane geboorte van de placenta. Bovendien is het bloedverlies beter in te schatten en eventuele nabloedingen zijn beter op te vangen. Het bevalplan Meteen vanaf het begin dat je weet dat je zwanger bent ga je ook nadenken over hoe je zou willen bevallen en hoe je je daar het beste op voor kunt bereiden. Dat kan je ook doen samen met een ervaringsdeskundige die jou en je partner ondersteunt tijdens de bevalling, dat noemen we doula. Het begrip Doula is overgewaaid vanuit Australië, Canada en de Verenigde Staten waar deze zeer succesvol is. Doordat verloskundigen minder en minder tijd hebben om zich volledig op het geboorteproces te richten (dit door de toename van het protocol waaraan zij gehouden zijn) is een doula een welkome aanvulling als praktische en emotionele ondersteuning en begeleiding voor, tijdens en na de bevalling. Voor een lijst van doula’s kunt u contact op nemen met De Oerbron. Eén van de dingen die heel goed kunnen helpen om je wensen in vervulling te doen gaan rond de bevalling is het opstellen van een bevalplan. Een bevalplan helpt om jezelf en de mensen om je heen voor te bereiden op een bevalling zoals jij je die voorstelt. Je kunt op deze manier de optimale voorwaarden scheppen voor een natuurlijke bevalling. Wanneer je overweegt om in water te bevallen is een bevalplan ook erg handig, omdat dit toch wat meer organisatie vereist. Je kunt een bevalplan opstellen met je partner, maar ook met je verloskundige(n). Zo kan je verloskundige rekening houden met jouw wensen. Bovendien zal door het bespreken van je wensen ook duidelijk worden in hoeverre je partner en verloskundige mee kunnen gaan in je ideeën rond de bevalling. Een goede medewerking en samenwerking binnen het bevalteam zijn heel belangrijk. Het opstellen van een bevalplan Onderzoek Stel je voor hoe jij het liefst zou willen bevallen en wie daar bij zou moeten zijn. Wat is voor jou de ideale plaats en manier om te bevallen? Thuis of in het ziekenhuis, in bed, op de grond, zittend op een baarkruk of staand hangend aan je man, liggend of zittend in bad of misschien op een andere manier. Hoe zou je je daar het best op voor kunnen bereiden zodat wat jij het liefst zou willen ook daadwerkelijk kan gebeuren. Wat zijn de dingen waar je bang voor bent of je onzeker over voelt? Wat zou je kunnen doen aan voorbereiding en kennisvergaring om deze angsten en onzekerheden op te kunnen lossen. Bespreek je ideeën, gevoelens, hoop, angst en twijfel met je partner en verder met iedereen die je gevraagd hebt je te ondersteunen tijdens de zwangerschap en bevalling. Praktische vragen: Bij het stellen van deze vragen is het belangrijk dat je je bewust bent van de mogelijkheden die je hebt en dat je daarin keuzes maakt. Wil je thuis of in het ziekenhuis bevallen en waarom? Wil je eventueel oudere kinderen aanwezig laten zijn bij de bevalling, en zoniet wat organiseer je voor hen (oppas) Hoe ga je je praktisch en organisatorisch voorbereiden op een natuurlijke bevalling? Ga je een zwangerschapscursus volgen ter voorbereiding? Zo ja, wat voor cursus en begeleiding zou je willen? Als je in het ziekenhuis wil bevallen, welk ziekenhuis heeft dan jouw voorkeur? Op welk moment moet of ga je daar dan naar toe? Wie zijn er bij de bevalling aanwezig en hoe is de taakverdeling bij een thuisbevalling 22
Wie neemt er foto’s en/of videobeelden op en wat wil je wel of niet in beeld. Wie doet de deur open voor de vroedvrouw en neemt de telefoon wel / niet op. Vooral wanneer je in water wilt bevallen is het belangrijk dat er een persoon is voor deze noodzakelijke, praktische zaken zodat je partner bij jou kan blijven zitten in of naast het bad. Een bevallende vrouw in water mag niet alleen gelaten worden. Wie zorgt er voor eten / drinken en warm water en andere benodigdheden. Het is erg handig als dit iemand is die de weg in jouw huis weet. Vragen rond de bevalling: Hoe moet de sfeer op de plaats van de bevalling zijn en wat helpt je om deze sfeer te creëren? Fijne geuren van etherische oliën, kaarslicht, gordijnen dicht, verwarming hoog, speciale muziek etc. Wanneer moet de verloskundige gebeld worden? Wanneer je een bevalling met zo min mogelijk ingrepen wilt bespreek dit dan eerst duidelijk met je verloskundige en vraag voordat er een onderzoek of ingreep plaats vind tijdens de bevalling, uitleg over het hoe en waarom en mogelijke alternatieven. Zorg dat men ook naar jouw gevoel en intuïtie luistert en je serieus neemt. De aanwezigheid en ondersteuning van je partner op zo’n moment in het geboorteproces is erg belangrijk! Zorg ervoor dat je als er beslissingen genomen moeten worden alle informatie krijgt die van betekenis kan zijn voor het nemen van een beslissing en dat je om nadere uitleg kunt vragen. Onder welke omstandigheden zou je tijdens een thuisbevalling toch nog naar het ziekenhuis moeten en hoe gaat dat in zijn werk? Zou het kunnen gebeuren dat jij en je partner van elkaar gescheiden worden (bijv. bij een acute keizersnede) Informeer of er een tijdslimiet wordt gesteld met betrekking tot de duur van de ontsluitingsfase of de uitdrijvingsfase. Wat wil je zelf doen? Bijv. zelf voelen hoever de ontsluiting vordert, het hoofdje van de baby voordat hij / zij geboren wordt, de baby zelf aanpakken tijdens de geboorte en op je buik of aan je borst leggen. Wat wil je dat je partner voor je betekent? Wat kan hij voor je doen? Bijv. ondersteunen, masseren, tillen, voor jouw belangen en die van de baby opkomen. Wie knipt de navelstreng door en wanneer? ( kan je ook zelf doen). Wat gebeurt er met de placenta na de geboorte? Bedenk of je liever wat inscheurt of dat je liever in geknipt wordt. Wat wil je voor jou en jou baby? Wil je dat hij / zij direct wordt aangekleed, of wil je liever huid op huidcontact voor je baby, met een warme doek erom. Wil je dat onnodige onderzoeken worden vermeden informeer dan bij de vroedvrouw wat voor onderzoeken nodig zijn voor het welzijn van het kind. Wil je je kind borstvoeding geven en aanleggen op behoefte of met een bepaalde regelmaat? n bad gaan is de eerste dagen niet nodig voor de baby! Het huidsmeer geeft een beschermlaagje, wat je daarmee te niet doet. Vragen rond een bevalling in water Wanneer zet je het bad op en wanneer laat je het vollopen? Welke temperatuur moet het zijn? Wil je zeezout in het water? Op welk moment van de bevalling stap je in bad? Komt je partner er ook in zitten? Wie assisteert er behalve je partner nog meer bij de bevalling? Een extra persoon bij een inwaterbevalling is heel fijn. Deze kan er voor zorgen dat je partner er de hele bevalling voor jou kan zijn. Deze persoon kan zorgen voor het op temperatuur houden van het water, de telefoon beantwoorden, de voordeur openen en voor thee en ander drinken zorgen. Ook wanneer je hulp nodig hebt om in of uit het bad te stappen of iemand om aan te hangen en of op te zitten buiten het bad. Wil je alleen tijdens de ontsluitingsfase het bad in of wil je dat de baby in bad geboren wordt? Wil je zelf je baby aanpakken onder water en boven water halen? Zeker bij een waterbevalling hoeft de baby niet altijd routinematig te worden uitgezogen. Vraag je verloskundige of ze dit routinematig doet of niet. Wil je, dat de placenta in bad geboren wordt of niet. Wil je met de baby nog even in bad blijven zitten zorg dan voor warme handdoeken (droog/nat) om de baby op temperatuur te houden. Vaak kan je andere vormen van natuurlijk en actief bevallen combineren met een in waterbevalling, zoals verticaal bevallen op de baarkruk of baarschelp. 23
Verticaal bevallen heeft in veel opzichten hetzelfde effect als een waterbevalling: Je hebt het meer in je eigen hand en voelt je eigen kracht en dat geeft vertrouwen en snellere overgave aan het geboorte proces. Belangrijk tijdens het opstellen van een bevalplan Bedenk of je wensen en verlangens realistisch zijn en kijk of ze ook gesteund worden door je partner en de verloskundige Als dat niet zo is, wees dan bereid om tot een compromis te komen of zoek naar andere oplossingen. Rangschik je wensen en ideeën naar belangrijkheid zodat je partner je daar in kan ondersteunen Hoe bereid ik mezelf voor op een natuurlijke bevalling Een goede prenatale voorbereiding is altijd van groot belang. De ervaringen die je opdoet tijdens de prenatale voorbereiding, kun je weer gebruiken tijdens je bevalling. Je krijgt meer bewustzijn en controle over wat er gebeurt. Psychische, lichamelijke en emotionele aspecten zijn van groot belang bij de voorbereiding op een bevalling. Daarbij maakt het niet uit of je voor een waterbevalling of een droge bevalling kiest. De zwangerschap en bevalling zijn ingrijpende ervaringen. Jouw angsten, emoties en verwachtingen zijn van invloed op het verloop van de bevalling en ook hoe jij je bevalling ervaart. Vanuit je omgeving heb je een idee gevormd over hoe een bevalling gaat. Hetzij via de media, vrienden, kennissen of je eigen moeder of zus. Neem de tijd om eens stil te staan bij de verwachtingen die jij hebt over bevalling en zwangerschap. Zelfkennis en communicatie hierover zijn erg belangrijk als het gaat om het oplossen van onzekerheden, angsten, twijfels en verwachtingen. Tijdens je zwangerschap ondergaat je lichaam een groot aantal fysiologische veranderingen en aanpassingen. Onder invloed van de zwangerschapshormonen verandert ook je emotionele draagkracht. Tevens wordt je opener en intuïtiever. Dit kan zich uiten in dromen en zelfs in intens spiritueel contact met de ongeboren baby. Als je hier in kan mee gaan kun je er veel profijt van hebben. Als je een zwangerschapscursus gaat volgen, zoek dan iets wat je aanspreekt en bij jou past. In de meeste natuurvolken volgt men geen zwangerschapscursus. Wij zijn echter sociaal aangepaste wezens geworden en het contact met onze oerinstincten voor een grootdeel kwijtgeraakt. Daarom is het in deze haastige, geïndustrialiseerde samenleving wenselijk om je bewust en gedegen voor te bereiden. Het is prettig om herkenning te vinden bij je partner en andere koppels. In de lessen krijg je handvaten aangereikt om voor jezelf en samen met je partner, te leren omgaan met alle veranderingen die plaats vinden en nog plaats gaan vinden. Steun vinden bij elkaar en samen naar de geboorte toe leven geeft kracht en vertrouwen. Kennis hebben over wat er precies met je lichaam gaat gebeuren is een groot voordeel. Yoga helpt je om lichaam en geest te integreren en om je te ontspannen. Veel van de oefeningen en houdingen uit de yoga zijn te gebruiken tijdens de bevalling om je weeën op te vangen. Je leert hoe je verschillende ademhalingsoefeningen en technieken toe kunt passen tijdens en tussen de weeën door. Ze helpen je te concentreren op het proces van ontsluiten en baren en helpen zo mee om effectieve weeën te creëren. Wateryoga De baby bevindt zich negen maanden lang in een aquatisch milieu. Omgeven door de baarmoeder drijft en beweegt de baby in het vruchtwater, vrij van de gevolgen van zwaartekracht, en beschermd tegen invloeden van fel licht, harde geluiden en aanraking. Het is voor de baby een veilige, beschermde en vertrouwde omgeving. Door tijdens de zwangerschap het warme water in te gaan kun je een zelfde veilige en vertrouwde situatie scheppen, die vergelijkbaar is met de toestand waarin de baby zich bevindt. Dit helpt je bewust te worden van de verbinding die er tussen jullie is. De baby krijgt als de moeder in het water verblijft wat meer ruimte om te bewegen, vaak worden ze actief en kan je ze goed voelen. Het is bovendien heerlijk er de tijd voor te nemen en van te genieten. Het blijken vaak achteraf de mooiste momenten te zijn tijdens de zwangerschap. Warm water heeft een natuurlijke aantrekkingskracht op zwangere vrouwen. Dit is heel logisch als je ziet welke positieve en ondersteunende eigenschappen warm water heeft. Water heeft een verwarmende, ontspannende en losmakende werking op het lichaam. 24
Water vergroot de bewegingsmogelijkheden van het lichaam doordat het lichaam draagt en ondersteunt. De weerstand en de hydrostatische druk zorgen voor een constante massage die ontspannend en stimulerend werkt op bloed- en lymfecirculatie. Het water verhoogt het tastgevoel, wat helpt om beter te kunnen voelen, en waar te nemen waar zich in het lichaam spanning en ontspanning bevinden. Geheel ondergedompeld onder water worden alle zintuigen afgesloten van de buitenwereld en ontstaat een gerichtheid op de binnenwereld. Deze focus helpt te komen tot een diepe ontspanning waarbij men een innerlijke stilte kan bereiken. Wanneer we deze stilte ontmoeten kan ze bevrijdend werken en ons verbinden met diepere zijns lagen in ons zelf en met de baby. Tijdens onze lessen Wateryoga maken wij gebruik van bovenstaande positieve en ondersteunende eigenschappen van het warme water. Sessie in warm water Bevallen vraagt overgave aan het natuurlijke en instinctieve proces van de geboorte. Tijdens een healing sessie in warm water kan je ervaren wat het is om je geheel over te geven, door gedragen en bewogen te worden in warm water. Door in hetzelfde element als je baby te bewegen en je te laten gaan kan je contact met je baby intenser worden. Je eigen gevoel van veiligheid en geborgenheid kunnen je terug brengen in dezelfde staat als die waarin in je baby verkeert. Door de diepe ontspanning kan je gevoelens van vrede, stilte, lichtheid en tijdloosheid ervaren. Een sessie in warm water is een combinatie van lichaamgericht en energetisch werken. Speciale zachte bewegingen helpen de gehele rug te ontspannen en in beweging te komen waardoor je levensenergie zich makkelijker bewegen en verspreiden kan door alle delen van je hele lichaam. De hele sessie zal er gekeken worden waar jij je op dat moment bevindt. Er is een constante speelse uitwisseling tussen jou zelf en degene die je beweegt, draagt en laat dansen door het water. Een sessie na de bevalling kan helpen je te herstellen van alle inspanningen en veranderingen die tijdens de zwangerschap en geboorte hebben plaatsgevonden. Sessie in water samen met je partner In deze sessie worden jullie beiden tegelijkertijd door het water gedragen en bewogen. De beide docente zorgt voor verschillende ontmoetingsmomenten. De sessie wordt begonnen en afgesloten met een kort ritueel. Aan het eind kunnen jullie met zijn tweeën dit ontspannen samenzijn met de baby delen. Tips bij het gebruik van een bad tijdens de bevalling Tip 1: Wanneer je het gehuurde of gekochte bevalbad in huis hebt kan je hem het beste meteen op zetten en uitproberen. Hoe lang duurt het vullen van het bad? Wat is voor jou een goede temperatuur, welke houdingen vind je samen of juist alleen prettig? Wacht hiermee niet tot het moment dat de bevalling begint. De ervaring heeft geleerd dat degenen die het bad niet uitprobeerden er tijdens de bevalling ook weinig of geen gebruik van hebben gemaakt. Tip 2: Zorg dat er een extra persoon bij je bevalling is zodat je partner er steeds voor jou kan zijn. Een goede vriendin of familielid kan dan de deur open doen voor de kraamverzorgster en de verloskundige, de telefoon aannemen, thee zetten, foto’s maken en andere opdrachten vervullen. Je partner kan dan ook bij je in bad komen zitten als je dat prettig vind en je continu de ondersteuning geven die jij wenst. Tip 3: Zorg dat het in de ruimte waar je gaat bevallen en daar waar het bad staat voldoende warm is. Als je nat bent, koel je sneller af dus de omgevingstemperatuur mag best 24 graden of hoger zijn. Tip 4: Leg een aantal handdoeken op de kachel voor jou en de baby . Ook een warme badjas en pyjama kunnen heerlijk zijn, omdat je meestal uitgeput bent van alle inspanning tijdens de bevalling en extra behoefte hebt aan warmte. Tip 5: Je kunt drijfmiddelen zoals een half opgeblazen bal om over te hangen gebruiken. En vliegtuig/auto opblaas kussentjes voor onder je nek ter ondersteuning van je hoofd als je in het water wilt liggen en drijven. Tip 6: Zorg dat je buik, rug en billen lekker onder water zijn. Als je op handen en knieën zit kan iemand steeds een emmertje warm water over je rug laten stromen. 25
Tip 7: Zorg ervoor dat je als partner goed in je eigen centrum blijft, en net als je vrouw in contact blijft met je bekkenbodem. Deze gronding helpt jou, maar ook je barende vrouw. Je kunt dan voor haar een rots in de branding zijn. Tip 8: Zorg ervoor dat je voldoende drinkt en regelmatig plast. Je lichaam verbruikt veel water tijdens de bevalling. Ook na de bevalling is het belangrijk goed te drinken en te plassen. Als het plassen na de bevalling pijnlijk is, doordat het hele gebied nog gezwollen is en schrijnt, dan kan het helpen om een (melk)fles lauwwarm water langs je geslacht te laten vloeien tijdens het plassen. Een beetje Kamillosan in het water helpt om te verzachten. Tip 9: Zeezout kan aan het water toegevoegd worden om de amniotische vloeistofverhouding te benaderen. Los ca. 2 kg zeezout op in een emmer heet water en voeg dit aan het badwater toe waardoor de chemische samenstelling van het vruchtwater enigszins benaderd wordt. Het water wordt zachter en je kunt er langer in verblijven. Houdingen voor in bad Als je het bad in huis hebt is het aan te raden deze van tevoren al een paar keer te gebruiken. Het is goed om alles eens uit te testen. Belangrijk is ook dat je daardoor het bad een onderdeel van je bevalling maakt. Geniet, speel. Je bent thuis en je kan je eigen sfeer creëren met muziek, kaarsjes, wierook, glaasje wijn (met mate!) enz. Kijk welke temperatuur goed voelt en bovenal: probeer de verschillende houdingen uit om de weeën op te vangen en te baren. De houdingen die hier beschreven worden zijn feitelijk dezelfde als op het land. Met dit verschil dat je in het water meer flexibel bent en makkelijker van houding kan veranderen. Belangrijk is wel dat je met je buik zoveel mogelijk onder water moet blijven om de positieve effecten van het warme water optimaal te kunnen benutten. Luister ook goed naar je lichaam. Deze zal zelf aangeven welke houding op dat moment het beste voelt. Horizontale houdingen Terwijl een horizontale houding op het land eigenlijk de slechtst mogelijk houding is om te bevallen (de baarmoeder knelt de holle aders af waardoor de bloeddruk daalt, de baby minder zuurstof krijgt en de weeën minder effectief worden Tevens moet je tegen de zwaartekracht in omhoog persen) is dit in een bevalbad net andersom. Als je partner ook in bad is kan hij gebruik maken van het zitje in het ovaal bad. Op deze manier kan hij je hoofd ondersteunen zodat je je volledig kunt ontspannen. Je kunt met je hoofd tegen zijn borst leunen en hij kan dan je onderrug ondersteunen. Een ander voordeel van een horizontale houding is dat je bij heftige weeën je met je benen tegen de badwand kan afzetten en op die manier de pijn van de weeën beter kan opvangen. Verticale houdingen Instinctief kiezen veel vrouwen voor een verticale houding. Te denken valt aan knielen, hurken, staan of zitten. Door de verticale houding helpt het gewicht van je baby de baarmoedermond sneller te openen en de bevalling te versnellen. Mede door de zwaartekracht wordt dit effect bereikt. In bad echter kan deze werking door het water minder sterk zijn. Soms is het zo dat de weeën niet krachtig genoeg zijn of dat de ontsluiting niet vordert als je in bad zit. Het kan dan helpen een verticale houding aan te nemen. Je kunt ook het bad verlaten en rond gaan lopen. Na verloop van tijd kan je weer naar het bad terug gaan. Knielen Met je armen op de rand kan je in het bad makkelijk knielen. Het is een houding die je lang vol kan houden en goed helpt als last van je rug of rugweeën hebt. Hurken Wanneer je in bad hurkt creëer je meer ruimte in je bekken. Dit in tegenstelling als je hurkt op het land. Je loopt dan de kans dat zenuwen bekneld raken. In het bevalbad kan je hurken met je handen op de rand van het bad, naar achter leunend met je armen op de badrand of als je partner ook in bad zit tussen zijn knieën hurken en je aan zijn armen of knieën vasthouden. Staan Je kunt deze houding gebruiken tijdens de uitdrijvingsfase. Let wel goed op dat als je kind, en vooral het hoofdje, in aanraking komt met lucht je niet meer in bad kan bevallen. Na de geboorte kan wel weer terug het bad in gaan. Zitten Je kunt tegen de wand van het bad zitten. Of als je partner ook in het bad is tegen je partner. Je kunt je op deze manier goed ontspannen. Als je een ovaal bad met zitje huurt kan jij of je partner ook gebruik maken van dit zitje. Een baarkruk behoort ook tot de mogelijkheden. Op handen en knieën. Deze houding vereist dat er voldoende water in het bad aanwezig is. Je partner kan met een emmertje warm water over je rug gieten. Zelf zou je je hoofd onder water kunnen doen om je helemaal af te kunnen sluiten. Knielend/hurkend Een combinatie van houdingen is ook mogelijk. Je kunt met het ene been knielen en met het andere been hurken. Voordeel van deze houding is dat je zelf je kind aan kan pakken 26
