Natuurcircus Atlant Samenwerkingsproject tussen Atlant Zorggroep, Veldwerk Nederland en Het Natuurhuis

Eindrapportage Natuurcircus Atlant

Hét Kennis- en Praktijkcentrum voor natuureducatie

(inhoudelijk en evaluatief)

Natuurcircus Atlant Samenwerkingsproject tussen Atlant Zorggroep, Veldwerk Nederland en Het Natuurhuis. Natuurcircus Atlant is mogelijk gemaakt door Innovatiefonds Zorgverzekeraars, Gemeente Apeldoorn, Rabobank Coõperatiefonds Apeldoorn en Omstreken en Johanna Donk Grote Stichting.

1


Eindrapportage (inhoudelijk en evaluatief) Natuurcircus Atlant Natuurcircus Atlant Samenwerkingsproject tussen Atlant Zorggroep, Veldwerk Nederland en Het Natuurhuis. Natuurcircus Atlant is mogelijk gemaakt door Innovatiefonds Zorgverzekeraars, Gemeente Apeldoorn, Rabobank Coõperatiefonds Apeldoorn en Omstreken en Johanna Donk Grote Stichting.

Natuurcircus Atlant

11 maart 2010 Op 11 maart 2010 hebben René Munsters, directeur van Veldwerk Nederland, en Bas Bresters, coördinator van Het Natuurhuis, de resultaten van het project Natuurcircus overgedragen aan Nelleke Vogel, voorzitter Raad van Bestuur van Atlant Zorggroep. In aanwezigheid van Paul Blokhuis, wethouder welzijn gemeente Apeldoorn, en de pers is uitgesproken dat met de materialen en de beschrijvingen medewerkers van Atlant Zorggroep zelf verder kunnen gaan met de in het gerealiseerde handboek beschreven natuur- of groenactiviteiten. Daarbij kan op onderdelen inhoudelijke ruggensteun verkregen worden vanuit de werkgroep Natuur in de Zorg van het lokale IVN-Apeldoorn. Waar ‘extra handjes’ gewenst zijn, kan een beroep gedaan worden op Natuurhuis dat op dit gebied een intermediaire rol wil blijven vervullen tussen zorgcentra en scholen.

Woonzorgcentrum Goede Reede waar de projectgroep steeds bijeenkwam Bij de overdracht waren ook bewoners van de Goede Reede, leden van de werkgroep Natuur voor de Zorg van IVN-Apeldoorn, genodigden en ook een groep 7 van de basisschool de Korenaar betrokken. Aansluitend aan de overdracht vond een natuurcircuit plaats waarbij kinderen met de aanwezige ouderen/volwassenen bij allerlei materialen, opgezette dieren en spelvormen als een reuktest, vragen moesten beantwoorden. Ter afsluiting maakten de kinderen een bloemenkaartje voor de ouderen. Een geweldige taart met – natuurlijk – een groene deklaag maakte de overdracht extra feestelijk.

2



Hoewel door de verhuizing – de Goede Reede houdt op te bestaan – er nog maar weinig bewoners aanwezig waren, werd opnieuw bevestigd dat het bijeenbrengen van ouderen en jongeren rondom een activiteit bijzondere meerwaarden heeft. Door de chaos van het feest heen trokken oud en jong elkaar aan. Sommige kinderen vonden het ook jammer dat er niet ‘genoeg’ echte ouderen waren. Daar kwamen ze per slot van rekening voor. Dergelijke intergenerationele activiteiten zijn voor het welzijn van ouderen een waardevol element en opvoedkundig van belang voor het jonge kind. In welke vorm en aantallen die gezamenlijke activiteiten voortgezet gaan worden, hangt vooral af van de samenwerking die zorgcentra en scholen kunnen en vooral ook willen afspreken.

Artikel Arnold Zweers in De Stentor, 12 maart 2010

3


Eindrapportage Intro In augustus 2009 verscheen op ruim ¾ van het tweejarige project Natuurcircus Atlant de 2e tussenrapportage. De maanden er op volgend stonden volop in het teken van de realisatie van de gestelde doelen. Niet zozeer qua uitvoering, de taakverdeling tussen Natuurhuis en Veldwerk Nederland en de uitvoering van de activiteiten verliepen prima, maar met name met het oog op de continuïteit, hoe het verder gaat met de activiteiten. Daarvoor zijn in het najaar een 5-tal trainingsbijeenkomsten georganiseerd, is binnen de projectgroep uitgebreid gesproken over de materialenkisten, het aan te leggen handboek met informatie en activiteiten en zijn de voorbeschietingen afgerond om een werkgroep binnen IVN-Apeldoorn op te richten. Op al deze aspecten zal na een overzicht van de activiteiten in deze eindrapportage uitgebreid worden ingegaan. Uitgebreid omdat daarin ook wordt verwoord welke aspecten aandacht verdienen als de zorg zélf de activiteiten gaat organiseren. Daarbij wordt ook stilgestaan bij de inzet van scholen/schoolkinderen. De meerwaarde die dit kan opleveren wordt nogal eens ‘weggestreept’ tegen de drukte die het oplevert. Het wordt een hele kunst om als zorg en school samen te zoeken naar een balans hierin. Maar het kan, samen en stap voor stap.

Natuurcircus Atlant

Terugblik tweede helft 2009 In september – oktober vonden de najaarsactiviteiten plaats, in november gevolgd door ‘winterse’ activiteiten. De meeste najaarsactiviteiten hadden een buitencomponent waarbij scholen zijn ingeschakeld. Natuurhuis benaderde de scholen en zonder enig probleem hebben scholen weer toegezegd. Opvallend daarbij is telkens dat kinderen niet snel afhaken, zelfs in situaties waarbij je voornamelijk individueel en zintuiglijk met bewoners moet werken. Kinderen vinden vrijwel altijd dat ze – ook in dit soort gevallen - iets goeds doen. En dat doen ze natuurlijk ook. Ook opvallend is dat scholen soms aarzelen om deel te nemen maar na afloop steeds benadrukken dat ze graag weer meedoen. Ze herkennen al bij het verzoek de opvoedkundige waarde maar – zoals overal – het vat zit vol. Ook hier zit voor de komende perioden een uitdaging. Kunnen zorg en school zodanige afspraken maken dat de activiteiten die gedaan worden met de ouderen voor de school binnen het schoolplan, het curriculum valt. D.w.z. dat ze schoolvakken of delen daarvan selecteren om op/met de zorg te doen. Als je op school toch moet lezen, zingen, aardrijkskundige of geschiedkundige lessen, praktisch rekenen of hoofdrekenen, sport (ook in de zorg sport men) waarom zou je ze niet met/op de zorg doen. Of haal je een groep ouderen een keer naar school. Leg die elementen – bv 5 – 10 per jaar- vast en herhaal ze jaarlijks. Elk kind komt dan 5-10 keer in zijn basisschooltijd op een zorgcentrum en leert daarbij die kant van de maatschappij kennen. Daarop wordt zijn/haar mening over de zorg ‘ingekleurd’ voor later. In september/oktober wordt aan alle centra van Atlant Zorggroep het project met praktische trainingen overgedragen waarbij het omgaan met het handboek, de opzet van de activiteiten, de inzet van scholen en vrijwilligers centraal staan. Het 2-jarig project is in de winter afgerond. Het heeft de Markenhof er niet van weerhouden toch naar buiten te gaan, daarbij geassisteerd door leerlingen groep 8 van de Prinses Juliana-school uit Lieren. Op de andere 7 locaties betrof het binnenactiviteiten waarbij in 3 gevallen niettemin toch scholen zijn betrokken. De winteractiviteiten stonden in het teken van voorbereidingen en aanpassingen van

4


-


-

-

de natuur op de winter, het aanleggen van voorraadkamers door knaagdieren, de winterslaap e.d. Gedurende het najaar is de overdracht van de activiteiten aan de zorg, verzorgenden en activiteitenbegeleiders uitgevoerd. Hoewel veranderingen in de zorg (bv naar kleinschalig wonen) de nu vaak nog onderscheiden taken van activiteitenbegeleiders en verzorgenden gaan combineren, zal de nieuwe begeleider annex verzorgende in de zorg ook moeten nadenken over laagdrempelige activiteiten om zelf uit te voeren. Daar heeft natuur best iets voor in petto. Zie verder ook bij het hoofdstuk ‘trainingen’. Natuurhuis neemt voor de follow up op zich een systeem te ontwikkelen op basis waarvan scholen zich kunnen aanmelden of door de zorg ‘besproken’ kunnen worden voor hulp bij de activiteiten. Bij Natuurcircus Atlant was het voor de meeste scholen de eerste keer en werd vrijwel steeds met een volledige groep deelgenomen. Bij binnenactiviteiten kan dat bij de start nogal chaotische taferelen opleveren, bij buitenactiviteiten moet goed bekeken worden of elk kind iets te doen heeft, de instructie duidelijk is, wie de groep aanstuurt etc. Dit aspect is op de trainingen aan de orde gekomen maar zal uiteindelijk door zorgcentrum en school samen vorm gegeven kunnen worden. Samenwerken kan als je elkaar hebt leren kennen en de bereidheid hebt samen eens te onderzoeken hoe, waarmee en wanneer je iets voor elkaar kan betekenen. Niet elke week, maar zo af en toe eens. Misschien niet met de hele groep maar als het op school geregeld kan worden, af en toe met een deel van de groep. Wellicht ontstaat er zelfs een groepje dat aansluitend aan school wekelijks of af en toe komt binnenvallen. Hierin enige tijd investeren, betaalt zich dubbel terug. Je doet dat (natuurlijk) voor het welzijn van de ouderen en om opvoedkundige redenen voor het kind, een investering voor later.

Op de fiets: groep 8, prinses Juliana-school uit Lieren

5


Natuurcircus Atlant

Inzet scholen Zeer plezierig zijn de reacties van de scholen - zowel leerlingen als leerkrachten op de deelname. In de voorbereiding op school wordt ingespeeld op de situaties die ze kunnen verwachten maar de werkelijkheid is toch vaak weer anders. Kinderen van 10-11 jaar beseffen echter goed dat de ouderen in zorgcentra meestal niet in een benijdenswaardige situatie zitten. Kinderen vinden echt dat ze iets goeds doen, ook in die gevallen waarbij de oudere nauwelijks of zelfs afwijzend reageert. De positieve ervaringen van de leerlingen hebben vervolgens ook hun doorwerking naar het thuisfront. Leerkrachten geven onomwonden aan dat ze vooral het contact van leerlingen met de ouderen opvoedkundig hoog inschatten. Hun rol is tot nu toe wat onderbelicht gebleven - ze namen evenals de kinderen vaak ‘alleen maar’ deel - maar hun rol zal in de uitvoering bij het aansturen van de leerlingen bij vervolgactiviteiten groter moeten worden. Samen met de zorg zullen ze de activiteit moeten (bege-)leiden. Richting zorg zal de inzet van scholen nog verder ingevuld/uitgewerkt moeten worden, maar het kán (zie ook bij terugblik). Gedurende het project namen Veldwerk Nederland en Natuurhuis de aansturing van de scholen meestal voor hun rekening. In het vervolg zal de activiteitenbegeleiding dit zelf vorm moeten geven. In een rechtstreeks contact tussen met de school/de betrokken groepsleerkracht is dat ook goed mogelijk. Dit aspect vormt een onderdeel van de overdracht van de activiteiten aan de zorg. Aan het handboek/de map zullen nog hoofdstukken worden toegevoegd. Het handboek is van meet af en gezien als een groeimap. Nadere informatie, instructies, activiteiten e.d. worden de komende jaren aan het handboek toegevoegd. Daar zullen ook hoofdstukken gewijd zijn aan het omgaan met/het effectief inzetten van scholen. Deelnemende scholen Hieronder volgt een overzicht van de scholen die de afgelopen 2 jaar hebben deelgenomen. Bij het merendeel is dat niet beperkt gebleven tot 1 activiteit. “Absolute” koploper is De Korenaar die al in een vroeg stadium betrokken was, figureerde in het promotie-filmpje van de RVU (zie verder) en meedeed met de afronding van het project op 11 maart 2010. De Diamant OBS Beekbergen De Sjofar Prinses Julianaschool Koningin Wilhelminaschool Sprengenhofschool Spitsbergenschool De Korenaar Comeniusschool OBS Oosterhuizen Heemgaard (VO) CBS Eben Haëzer

6


Deelnemende zorgcentra Markenhof Berghorst Goede Reede Loohof Heemhof Immendaal Sprengenhof Koningin Wilhelmina


Trainingen Ten behoeve van de continuïteit waren in het projectplan trainingen opgenomen. Centraal uitgangspunt daarbij was het benadrukken van het belang van dergelijke activiteiten en het verder inspireren van de zorg voor natuur- en groenactiviteiten. Bij de voortdurende zoektocht naar geschikte activiteiten en de onderlinge afstemmingen in het complexe dagschema in de zorg zijn dergelijke trainingen geen overbodige luxe (gebleken). Zeker in de grotere gemeenschapsruimten moet je rekening houden met allerhande activiteiten, zorg- en verzorgingstaken. Alleen als je van elkaars activiteiten en drukke momenten op de hoogte bent, kun je rekening met elkaar houden. Dat begint met inzicht in het belang van ieders werk en voor het gezamenlijke belang voor het welzijn van de ouderen.

Trainingsbijeenkomst op de Berghorst. In het najaar 2009 zijn 5 trainingen gepland. Voor de twee grootste centra een afzonderlijke training, de andere centra twee aan twee. De volgende trainingen zijn gepland: 1. 5 oktober Goede Reede en Loohof 2. 12 oktober Markenhof en Immendaal 3. 15 oktober Berghorst en Heemhof 4. 19 oktober Sprengenhof * 5. 26 oktober Koningin Wilhelmina

7


Ad * sloot later aan bij de training Natuurcircus landelijk op 5 maart 2010 in het Woldhuis te Apeldoorn. Tijdens de trainingen zijn ervaringen uitgewisseld, is ingegaan op beperkingen en mogelijkheden, het eerste concept en gebruik van het handboek, het gebruik van de materialen, de afstemming in de zorg, de inzet van scholen en het inschakelen van externe deskundigheid als een activiteit dat vraagt (bijv. de inzet van een IVNnatuurgids).

Natuurcircus Atlant

De eerste bijeenkomst was de opkomst uitermate teleurstellend. Hoewel in het managementteam van Atlant Zorggroep nadrukkelijk was afgesproken dat zowel uit de activiteitenbegeleiding als de zorg de training min of meer ‘verplicht’ was, kwam nauwelijks iemand opdraven. Wel kon ervaring opgedaan worden met de opzet van de training. Van de eerste opzet om tijdens deze trainingen ‘in elk geval ook’ een buitenactiviteit te gaan uitvoeren is afgestapt. De insteek ‘informeren en enthousiasmeren’ bleek voor een setting waaraan ook vanuit de verzorging werd deelgenomen het meest geschikt. Daar had een leuke buitenactiviteit – die ook relatief veel tijd vergt - niet veel aan toegevoegd. Nu kon de beschikbare tijd volledig besteed worden aan het verschijnsel ‘natuur in de zorg’. In de uitvoering zorgden ‘gescheiden’ taken/roosters van AB, verzorging en vrijwilligers maar ook in de zin van overdracht aan - meest part-time - collega’s nogal eens voor afstemmingsproblemen. Door zo’n fase moet je bij ontwikkelingen heen! Als je weet/beseft welke (meer-) waarde dergelijke activiteiten en/of de inzet/aanwezigheid van kinderen daarbij heeft, kun je vanuit eigen positie/taken rekening houden met elkaar. Dan kan de tafel misschien 10 minuten later gedekt worden waarbij de kinderhanden even kunnen assisteren.

Ziet er zo natuurlijk uit: even samen overleggen Ontwikkelingen in de zorg richting kleinschaligheid zullen mede tot gevolg hebben dat de taken verzorging en activiteitenbegeleiding meer geïntegreerd (zullen) worden. Dat kan/zal voor beide taken gevolgen hebben. Die komen op de afdeling dan in één hand. Bij de ontwikkeling van natuur- of groenactiviteiten kan echter ook rekening gehouden

8


worden met toepassing in kleinere eenheden en bijvoorbeeld de inzet van kleinere groepen kinderen.


Kinderen zijn wellicht druk maar ook ontzettend lief voor de ouderen. Kinderen hebben ook allemaal 2 handen. Ze kunnen de ouderen helpen bij activiteiten en als de zorg er wat meer handigheid in krijgt, zijn kinderen ook bij het klaarzetten en opruimen van de zaal en de materialen in te zetten. In die zin is de zoektocht nog lang niet ten einde. Een leerkracht kan in klassikaal georganiseerd onderwijs niet ‘zo maar’ een deel van de kinderen aan de zorg afstaan. Echter als er tijdig afspraken gemaakt worden, kan het met een ouder wellicht toch gerealiseerd worden. Anderzijds, als in een zorgcentrum er meerdere huiskamers zijn met 6-8 bewoners kan een schoolklas van 20-24 leerlingen ook in 3 of 4 subgroepen verdeeld worden die elk ‘iets’ met de ouderen gaan doen. Bij buitenactiviteiten kan het vaak wel met een hele groep erbij. Er liggen dus beperkingen maar vooral ook mogelijkheden. De meerwaarde van het contact tussen jong en oud steekt daar bovenuit. Dat belang moet eigenlijk de basis zijn.

Handboek In de laatste fase van het project is hard gewerkt aan de beschrijving van (achtergond-) informatie, instructies, verhalen en activiteiten. Die zijn opgenomen in een losbladig handboek, een map met 4 ringen. Zowel de omslag als de schut- en werkbladen zijn ontworpen door Oscar Langevoord van “Natuurlijk in Vormgeving” uit Heelsum. Met het ontwerp is voor Natuurcircus Atlant een geheel eigen product gerealiseerd.

-

-

9

Nadrukkelijk is de lijn gevolgd dat de map dient als “groeimap”. Eigen ideeën of activiteiten en informatie die elders zijn opgedaan worden ‘en route’ aan het handboek toegevoegd. Een deel van de activiteiten in het handboek verwijst naar de materialen die aan elk der 8 centra van Atlant Zorggroep is uitgereikt. Het handboek is tevens voorzien van een cd-rom met werkbladen, afbeeldingen, vogelgeluiden, blanco formats van activiteiten- en tekstpagina’s, een quiz over zwerfafval en dergelijke. Bij uitbreiding van documenten zal op termijn ook de cdrom worden vervangen door een update.


-

Het handboek komt ter beschikking van alle 8 zorgcentra. Aan elke kist met materialen worden 3 handboeken toegevoegd. De leden van de werkgroep Natuurcircus Atlant, het Natuurhuis, de natuurgidsen van de werkgroep Natuur voor de Zorg en andere belanghebbenden worden ook voorzien van een exemplaar. Ook aan degenen die het project mogelijk hebben gemaakt zal enige tijd na de afronding een exemplaar worden toegestuurd.

Natuurcircus Atlant

De map is bij de officiële overdracht op 11 maart 2010 samen met de materialenkisten officieel aan Atlant Zorggroep overhandigd. Met behulp van de beschrijvingen en de materialen zijn veruit de meeste beschreven activiteiten door de AB ‘ers zelf(-standig) uit te voeren. Aanvullingen - eigen of vanuit Veldwerk Nederland, Natuurhuis of IVN-Apeldoorn – zullen door het Servicebureau Atlant (digitaal) verspreid worden aan de bezitters van de map.

Eén van de 8 materialenkisten gemaakt binnen Atlant Materialen Materialen. Er is in de projectgroep voor gekozen dat op elk zorgcentrum een kist met basismaterialen komt te staan. Het DAC (dagactiviteitencentrum van Atlant Zorggroep) heeft de opdracht gekregen en voor elk centrum een materialenkist getimmerd en geverfd. In de kisten zitten materialen (zie bijlage) voor creatieve verwerking (zoals scharen, een lijmpistool, een kniptangetje), voor de zintuigen (reuktest, geluidsvoorwerpen, tastvoorwerpen), voor waarnemingen en metingen (loepen, boomhoogtemeter, meetband), om te bekijken (foto’s, zoekkaarten), om pinda’s te rijgen (kromme naalden, touw), te spelen (natuurbingo spel, memory, kwartet) en zelfs voor enige beweging (tollen, ballen om in schepnetten te vangen) en dergelijke. Naast de materialenkisten op elk zorgcentrum is een centrale poule met 20 schepnetten, een voorraad gele hesjes, onderzoeksbakken, boomhoogtemeters, schepjes met emmers, 2 grondboren en goten e.d. Het nog resterende bedrag is geïnvesteerd in een aantal platte gasstellen, gasflesjes en koeken-/juspannen e.d.

10


om bij gelegenheid buiten een keer pannenkoeken te bakken of maïs te poffen. Dat vinden niet alleen kinderen leuk .... Deze investering wordt centraal opgeslagen zodat het ingezet kan worden bij een grotere buitenactiviteit. Op de NL DOET- dag van 19 maart 2010 heeft woonzorgcentrum Koningin Wilhelmina de primeur gehad van een grote activiteit waarbij pannenkoeken zijn gebakken.


Werkgroep Natuur voor de Zorg IVN-Apeldoorn In de loop van 2009 zijn de voorbereidingen voor een officiële werkgroep van IVNApeldoorn afgerond. De werkgroep is in november formeel een ‘werkgroep in oprichting’ geworden en zal zich komend jaar presenteren. 30 januari 2010 was de formele aftrap. Een 10-tal vrijwilligers was bijeen om samen vorm te gaan geven aan de werkgroep Natuur voor de Zorg. Zeven daarvan kunnen daadwerkelijk als gids ingeschakeld worden. De anderen verzorgen de flyer, de pr of beheren de materialenpoule die aangelegd wordt. Een paar gidsen heeft als eindopdracht voor de natuurgidsencursus een dia-klankbeeld over het Loo gemaakt en een ‘natuurganzenbord’ ontwikkeld. Deze elementen zijn, evenals de materialenkisten, opgezette dieren vanuit Natuurhuis en Veldwerk Nederland, het Natuurbingospel e.d. in te zetten bij het organiseren of begeleiden van activiteiten in de zorg. Op de werkgroep kunnen afdelingen van Atlant Zorggroep een beroep doen als er specifieke know how wordt gevraagd of bij de instructie en begeleiding van buitenactiviteiten. In het handboek is een A4 opgenomen waarin de mogelijkheden van de werkgroep staan vermeld. Voor de instandhouding van de materialen en ter bestrijding van enige onkosten zal voor de begeleiding vanuit de werkgroep een bescheiden vergoeding moeten worden betaald. Overigens kan op de werkgroep ook door andere zorginstellingen in Apeldoorn e.o. een beroep worden gedaan. Onderzocht wordt in hoeverre de ontwikkelde producten door de zorg zelfstandig kunnen worden benut. Een product als ‘natuurganzenbord’ is als basisopzet wellicht in een grotere oplage te produceren. Op lokaal niveau zal de werkgroep de publiciteit zoeken om een oproep te doen voor materialen en menskracht om de activiteiten in de zorg te kunnen verzorgen. Oude schoolplaten, opgezet materiaal, dia’s, oude boeken of gebruiksvoorwerpen zijn daarbij geweldige hulpmiddelen. Qua menskracht kan daarbij ook gedacht worden aan iemand die beroeps- of hobby-halve iets doet waarmee hij/zij een aantal keer mensen in de zorg kan verblijden met beelden, materialen en verhalen. Ondergetekende van Veldwerk Nederland – ook IVN-lid - trekt vrijwillig het karretje als coördinator van de werkgroep i.o. Daardoor is hij in staat ook de ontwikkelingen van Natuurcircus als landelijk programma in te blijven brengen in het aanbod aan de Apeldoornse zorgsector. Samenwerking met scholen Dit loopt met het oog op continuïteit vooral op de centra waarbij met veel wisselende bemensing is gewerkt nog niet soepel. In principe hebben Natuurhuis en Veldwerk Nederland hiervoor binnen Natuurcircus Atlant meestal voor de smeerolie gezorgd. Zoals eerder gemeld is de deelname van scholen tot nu toe vrijwel steeds gebeurd met een volledige groep wat de nodige drukte met zich meebrengt. In een aantal gevallen is

11


Natuurcircus Atlant

de groep in 2-en verdeeld waarbij 1 helft een collage ging maken en de andere helft met de ouderen ging werken. Qua opzet is het vanaf nu de bedoeling dat de AB ‘er het contact met de school overneemt om in eigen tempo en naar eigen inzicht een klas of groepjes kinderen te betrekken bij de activiteiten. Dat gaat niet iedereen even gemakkelijk af maar het is zeer de moeite waard dit stap voor stap te ontwikkelen. Daarbij mag van de groepsleerkracht ook een coöperatieve en creatieve inbreng worden verwacht. Kinderen kunnen in de meeste gevallen goed met de ouderen (en andersom) overweg, vinden de ouderen lief, kunnen er mee praten over toen en nu, zijn behulpzaam (als ze maar wel wat te doen hebben), kunnen eventueel de ouderen in rolstoelen verplaatsen en na afloop ook mee helpen opruimen. Dat moet dan wel aangestuurd worden en dat kan alleen maar beter worden door het vaker te doen. Enige acceptatie dat het de eerste keer/keren nog niet optimaal loopt, is echt noodzakelijk. Je krijgt er heel wat voor terug als dit ingewerkt is.

Samen verzamelen en bekijken

12


Er zijn een aantal oorzaken op te noemen waarom het soms niet soepel verliep. Niet in de laatste plaats hebben we regelmatig te maken gehad met steeds wisselende verzorgenden of begeleiders die soms niet (goed) op de hoogte waren en ook niet even flexibel waren. Maar het gaat hierbij niet om elkaar vliegen af te vangen. Alles heeft zijn oorzaak. We gaan er vanuit dat ieder op zijn eigen stek het beste weet waar de mogelijkheden en beperkingen zitten. Van daaruit kun je werken aan een zo goed en rustig mogelijke inzet van kinderen. Voorwaarde is wel dat de bereidheid er is naar de soms beperkte - mogelijkheden te zoeken en niet onmiddellijk met de bezwaren te beginnen. ‘Learning by doing’ is ook hierbij het motto.


Sommigen zitten ook vast aan de structuur op de afdeling die men soms het liefst ook zo houdt. Dit wordt vaak ondersteund met het argument dat het met kinderen te druk of te onrustig voor de ouderen wordt. Natuurlijk gaan we in principe geen discussie aan met de zorg / de verzorgenden. Zij kennen de bewoners immers het beste en zijn verantwoordelijk. Bezwaren moeten echter wel vanuit het belang voor de ouderen gemotiveerd worden. In enkele gevallen werd nadrukkelijk aangegeven dat de aanwezigheid van schoolkinderen voor de ouderen te druk was. Dit kan als effect achteraf Veldwerk Nederland of Natuurhuis natuurlijk ontgaan. Als ouderen na afloop ontregeld blijken, is dat natuurlijk een juist argument. Toch is in een aantal gevallen duidelijk de indruk ontstaan dat de argumentatie niet (geheel) vanuit de oudere is gedaan maar dat betrokkene/de zorg het zelf te rommelig/te druk vond. Als in een huiskamer één mevrouw vanwege haar (gemoeds-) toestand al apart zit en niet veel met de activiteit te maken wil hebben, is het t.o.v. de 8 anderen aan tafel ook niet geheel fair om haar als voorbeeld te gebruiken. De reactie van veruit de meeste ouderen op de kinderen is tijdens de activiteit namelijk zeer positief. Zij geven op het eind vrijwel altijd aan dat kinderen er zo weer bij mogen. Dat het wellicht beter is met minder kinderen te komen of een kortere activiteit te doen, moet voor een follow up dan wel onderdeel vormen van de zoektocht om het samen met de school te perfectioneren. Voor de ontwikkeling van activiteiten met kinderen erbij is dus nog een ‘zoektocht’ te gaan. Uitgaande van de meerwaarde van het intergenerationele contact zal de afdeling in de zorg met de school naar oplossingen kunnen zoeken. Als de school alleen met een hele klas kan komen, is deze wellicht over meerdere huiskamers te verdelen of kan een deel elders in het huis of in de hal met een afzonderlijke activiteit aan de slag gaan. Een collage maken o.l.v. de groepsleerkracht of met een ouder zelf Natuurbingo (zit in de materialenkist) spelen, zijn daar voorbeelden van. In alle rust kun je dan halverwege wisselen. Naar buiten In een aantal gevallen is in rolstoelen naar buiten getrokken. Gewoon een lekkere wandeling van ¾ - 1 uur. Onderweg kan desgewenst iets bezocht worden (park, bos) en een aantal opdrachten uitgevoerd worden. Los van natuur kan natuurlijk ook een winkelcentrum, kinderboerderij, tuincentrum of een museum bezocht worden. Na een duidelijke instructie worden de kinderen verdeeld over de rolstoelen. Allen of om en om met een geel of oranje hesje aan is aan te bevelen. Fysiek zijn kinderen van 1012 jaar prima in staat (gewone) rolstoelen te duwen. De overige kinderen dragen dan de materialen die bij de activiteiten gebruikt worden. Twee aan twee op één rolstoel zou een mooie verhouding kunnen zijn. Het is goed daarnaar te streven, tenminste 1 rolstoel op 2

13


kinderen. Ze kunnen elkaar dan afwisselen. Met 4 of 5 rolstoelen en een klas van 20 kinderen lopen teveel kinderen ‘niks’ te doen. Zo’n situatie moet vermeden worden.

Natuurcircus Atlant

Verantwoordelijkheid In een aantal gevallen vindt de zorg het onverantwoord als kinderen rolstoelen met ouderen er in voortduwen. Het argument is dan: ‘Stel je voor dat er wat gebeurt?’. Wat men bedoelt dat er dan gebeuren kan, gebeurt echter ook als een volwassene als duwer optreedt. Door goede instructie, het verstrekken van veiligheidshesjes en bewaking van de groep/de polonaise is het echter geen hachelijke onderneming. Omdat het echter over verantwoordelijkheid gaat die (iemand in) de zorg moet nemen, moet daar verder geen discussie over gevoerd worden. Die bepaalt dat. Zoals gezegd: kinderen van 10-12 kunnen het meestal fysiek prima aan gewone rolstoelen te duwen. In geval van grote rolstoelen zoals bij de Huntington-cliënten op de Heemhof ligt dat wellicht anders. Daar zullen altijd grotere leerlingen of volwassenen de rolstoelen duwen.

Kinderen kunnen na instructie goed met rolstoelen omgaan maar er zijn altijd volwassenen in de buurt

Ontwikkelingen Filmpje en site In het voorjaar van 2009 maakte Ronnie Griens, een camera-journaliste van de RVU, een promofilmpje over Natuurcircus dat door Veldwerk Nederland op de eigen site is geplaatst. Inmiddels heeft Natuurcircus een eigen site: www.natuurcircus.nl Deze site heeft in de week van 1 maart 2010 het levenslicht gezien. Op de startpagina is het filmpje aan te klikken. België Natuurcircus bleef niet onopgemerkt. Als vervolg op een voorbezoek van een delegatie uit de Vlaamse Ardennen (23 april 2009) aan Apeldoorn, verzorgde Veldwerk Nederland op 19 maart jl. voor 5 rusthuizen en het vormingswerk in de Vlaamse Ardennen een inspiratiedag.

14


Internationaal Na een paar vragen vanuit het buitenland ontstond de ambitie het fenomeen Natuurcircus ook Europees weg te zetten. In het Life Long Learning Programma van de Europese Unie inmiddels een aanvraag ingediend met UK, België, Tsjechië, Hongarije en Bulgarije als partners. In verband daarmee is het promo-filmpje inmiddels in het Engels ondertiteld. Als de aanvraag wordt gehonoreerd, komen de partners in januari 2011 naar Apeldoorn. Dat zal gepaard gaan met activiteiten binnen Atlant Zorggroep.


Berghorst en Eben Haëzer Aardig om te noemen is dat de Eben Haëzer-school, een buurschool van de Berghorst – één der centra van Atlant Zorggroep - door de buurtraad De Gaarden is benaderd om samen met de buurtraad en de Berghorst te participeren in een wedstrijd over leefbaarheid. Die wedstrijd heet Een Kern waar Pit in Zit, een initiatief van de KNHM (Koninklijke Nederlandsche Heide Maatschappij). Met de prijs wil de buurtraad ondermeer plantenbakken aanschaffen die kinderen met of voor de bewoners van de Berghorst beplanten. De bakken komen te staan op een uitvalsroute van de Berghorst, het aangrenzende Matenpark in. Kinderen van de buurschool, de Eben Haëzerschool, zullen bewoners meenemen of in rolstoelen voortduwen langs de bakken op weg het park in. Het idee is ontstaan dat als een soort klassencorvee de bakken door de school verder onderhouden worden. Ook bij dit project is de werkgroep Natuur voor de Zorg van het IVN betrokken. Op 29 maart 2010 komen school en zorg, jong en oud voor een eerste kennismaking bijeen. In mei is de plant-activiteit.

Natuurquiz, gemaakt in kader MAS Maatschappelijke stage Een ontwikkeling die zich ook voordeed betrof het ontwikkelen van ‘iets’ door studenten in het kader van maatschappelijke stage (MAS). Met een beschrijving in de map is een dvd gemaakt met 3 quizzen, een dieren- een bloemen- en een boerderijvruchten- quiz. De dierenquiz betreft 10 boerderijdieren waarvan eerst het geluid, dan een foto en

15


tenslotte de naam van het geluid in beeld komt. Bijv. je hoort een koe, een foto van de koe verschijnt waar doorheen komt te staan: koeien loeien. Bij bijvoorbeeld de bloemen gaat het natuurlijk om bloemen als de margriet, de korenbloem, de klaproos e.d., bloemen die ouderen bij het zien mogelijk herkennen. Momenteel maken 2 studenten MAS foto’s van historische en landschappelijke elementen van Apeldoorn e.o. Het Loo, het standbeeld van Koningin Wilhemina, de Veluwsche Stoomtrein, AGOVV, de Veluwe, sprengen e.d. Ze roepen herinneringen van toen op. In de huiskamer kan zo’n dvd in eigen tempo worden afgedraaid door afwisselend de play- en pauzeknop te benutten.

Natuurcircus Atlant

Natuurbingo In de kist zit het spel Natuurbingo en de daarvan afgeleide spelen natuurkwartet en natuur-memory. De afbeeldingen betreffen dieren, bloemen, bomen en vruchten. Een natuurgids vertelt daar af en toe iets bij maar die natuurkennis heeft de gemiddelde medewerker in de zorg niet. Natuurbingo wordt daarom op termijn nog uitgebreid met een set van 48 geplastificeerde afbeeldingen op A5-formaat. Daarbij wordt op de achterzijde van de A5 ’s enige informatie of een paar gezegden/uitdrukkingen over de afbeelding opgenomen. Als de AB’ er of verzorgende de afbeelding aan de bewoners laat zien, ziet ze tevens wat aanvullende gegevens als ‘spiekbriefje’. De set is er nu nog niet maar wat in het vat zit ….

Elke bingokaart heeft 8 van de 48 plaatjes ……….

16



Toekomst, de ambitie Na afloop van Natuurcircus Atlant zijn geschikt bevonden activiteiten opgenomen in het handboek en overgedragen aan de activiteitenbegeleiders in de zorg. Met behulp van de beschrijvingen en de materialenkisten kan de zorg de (meeste) activiteiten zelf voortzetten. Voor de continuïteit is in de loop van het project wel het nodige bedacht: Twee centra van Atlant Zorggroep zijn ook verbonden aan het landelijke programma Natuurcircus. Veldwerk Nederland onderhoudt zodoende contact met Atlant Zorggroep. Daartoe komen nieuwe ontwikkelingen en mogelijke aanvullingen uit andere zorginstellingen ook na beëindiging van het project ter beschikking van Atlant. Intern kunnen de beschrijvingen verwerkt, gekopieerd en verspreid worden. Vanaf 2010 zal het lokale nme-centrum, Natuurhuis, zorgcentra die er op uit willen gaan, kunnen voorzien van een schoolklas. Leerlingen assisteren daarbij en kunnen zo nodig ook de rolstoelen duwen. Natuurhuis biedt scholen ook de mogelijkheid in te tekenen op een activiteit met de zorg. Het kan dus ook omgekeerd gaan werken, dat bij een school een zorgcentrum wordt gezocht! De contacten met buurscholen kan de zorg (het beste en bij voorkeur) zelf gaan onderhouden. Bij bijvoorbeeld de Markenhof gebeurt dat ook al. Daarbij hoeven de activiteiten niet beperkt te blijven tot ‘natuuractiviteiten’. Met een beetje creativiteit kan met scholen ook aan andere activiteiten gedacht worden waarbij kinderen naar zorgcentra gaan en daar zingen, lezen, tekenen, knutselen etc. voor, bij of met de ouderen samen. Veldwerk Nederland onderzoekt de mogelijkheden waarbij scholen aspecten uit hun onderwijs in of met de zorg gaan invullen. Dan vervalt voor scholen ook het argument dat de activiteit ‘boven op’ het toch al drukke lesprogramma komt. Werkgroep IVN: is inmiddels bezig met een eigen materialenpoule. Natuurhuis heeft al aangeboden dat die materialen daar kunnen worden opgeslagen. De werkgroep ontwikkelt ook eigen materialen, diaklankbeelden, natuurverhalen en natuurspelen. Die zullen grotendeels geënt zijn op natuur, cultuur en historie in de eigen omgeving. Lokaal wordt naar uitbreiding van de werkgroep gestreefd, bijvoorbeeld met boswachters, vogelaars, paddenstoelenkenners, muskusrattenvangers, een valkenier, imkers e.d. die af en toe in de zorg willen ‘optreden’. Bij de materiaalontwikkeling wordt ook een beroep gedaan op maatschappelijke stages. Leerlingen ‘anno nu’ zijn vaak in staat dvd’s te maken over thema’s die een relatie hebben met natuur, cultuur of de vroegere leefwereld van de bewoners. Thema’s al boerderij- of dierentuindieren, fruit, groenten, oude materialen, historische plekken en dergelijke zijn in woord en beeld op dvd’s te branden en door begeleiders in de zorg zelf met de bewoners door te nemen.

17


Natuurcircus Atlant

Natuurcircus, met elkaar de toekomst ook lachend tegemoet blijven zien…….

De werkgroep Rianne Bronkhorst (servicebureau Atlant Zorggroep) Marianne Houtappels (Markenhof) Herman de Jongh (Veldwerk Nederland) Gerrian Tacoma (Natuurhuis) Karin Vorsthof (Heemhof) Annelies Verhaaf (Sprengenhof) Rieneke Zwaal (servicebureau Atlant Zorggroep; coördinatie) Apeldoorn 14 april 2010 Stichting Veldwerk Nederland

Atlant Zorggroep

Herman de Jongh

Rieneke Zwaal

Bijlagen Inventaris kist Financiën (zie bijlage)

18


Inventaris kist - paklijst spel natuurbingo memory kwartet dvd met quiz


geluiden kikkertje Fietsbel boeken Beleef de seizoenen Oyevaer (verhalen en gedichten) Groen met zorg Loepen 2 opzetloepen 50 mm 2 steelloepen 2 loeppotten Meten is Weten Boomhoogtemeter Meetlint Rolmaat

Natuur Boomschijf Tuinkerszaden(potje) 2 grote dennenappels Koehoorn Hoefijzer Schelpje Sportief Smileyballen 2 Tennisballen 2 Tollen 2 Veldwerk Foto’s bomen 3 sets Zoekkaarten geplastificeerd 10x 5x bomen in blad 1x waterdiertjes 1x vlinders 1x boomvruchten 1x paddenstoelen Theezeefjes Ø 7cm 2x

Voelzakjes Creatief Dubbelzijdig tape Decoratiezand (3 voorraadbakjes) Ecoline blauw en rood + 2 spuitjes Buisje Materialen Tangetje (knip-) Lijmpistool Schaar Kromme naalden Touw Bindtouw Tuindraad Knooptouw 2 st a 1.50m

19

Diversen Handpop egel Muizenvallen klemmetje Muizenval life trap Geurtest (rek met 9 potjes) Citroen, kokos, groene zeep, kruidnagel, kaneel, badzeep (rozen), mentol (mint), thee, mottenballen Bij de kist 2 emmers en schepjes 2 schepnetjes Onderzoeksbakken wit flex 10x


Natuurcircus Atlant 20


Natuurcircus Atlant Samenwerkingsproject tussen Atlant Zorggroep, Veldwerk Nederland en Het Natuurhuis

Recommend Documents