Natuurbeleid: natuurlijk eenvoudig. Programma Natuur- en landschapsbeleid

Natuurbeleid: natuurlijk eenvoudig

Programma Natuur- en landschapsbeleid 2013 -2020

Colofon Uitgave Provincie Limburg bezoekadres: Limburglaan 10 te Maastricht postadres: Postbus 5700, 6202 MA Maastricht tel.: +31 (0)43 389 99 99 e-mail: [email protected] www.limburg.nl

13-971 Omslag Nota Actualisatie Natuur en Landschapsbeleid

Natuurbeleid : natuurlijk eenvoudig Programma Natuur- en landschapsbeleid 2013 -2020

Maastricht, april 2013

Inhoudsopgave 1

Waar komen we vandaan, beleidsontwikkeling 1970-heden

7

1.1 Natuur7 1.2 Landschap9

2

Waar staan we nu 2.1 Financiering provinciaal natuuren landschapsbeleid 2.2 De ontwikkeling van subsidies en beschermingsregels 2.2.2 De ontwikkeling in subsidiering van de EHS

18

2.2.3 De ontwikkeling in regels en bescherming

19 20

2.3.1 De Europese opgave

20

2.3.2 Nationale/Provinciale opgave bestaande en nieuwe natuur

21

Het proces om te komen tot de actualisatienota 3.1 De aanbevelingen vanuit het werkatelier “Natuurbeleid eenvoudiger”

5

14 14

2.4 Het is (te) ingewikkeld geworden; de uitvoering loopt vast

4

13

2.2.1 De ontwikkeling van het EHS-beleid

2.3 De opgave

3

13

Te handhaven beleidskaders

22

25 25

29

4.1 Beleid met betrekking tot de EHS

29

4.2 Beleid soortenbescherming via de leefgebiedenaanpak

29

4.3 Inzet burgers en organisaties optimaliseren

30

4.4 Integratie natuuren landschapsbeleid met gebiedsontwikkeling

30

Vernieuwing en bijstelling beleidskaders 5.1 Algemene kaders bij het vernieuwde natuuren landschapsbeleid

31 31

5.2 Specifieke kaders voor belangrijke beleidsonderwerpen

32

5.2.1 Natuur voor natuur of natuur voor mensen

32

5.2.2 Uitvoering via Partnercontracten

34

5.2.3 Economisch meest voordelige aanbieding

35

5.2.4 Verduurzaming inzet beheerssubsidies

36

5.3 Vereenvoudiging37

4

5.3.1 Minder beleidscategoriën en vereenvoudiging terminologie

37

5.3.2 Vereenvoudiging monitoringsrapportages

41

5.3.3 Vereenvoudiging en versobering subsidiestelsel

42

5.4 Ontschotting en flexibilisering budgetten

43

5.5

44

Nieuwe aanpak Zilvergroene natuur en Bronsgroene landschappen 5.5.1 Bijdragen derden minimaal 50%; bijdrage provincie na 2015 ongewis

44

5.5.2 Pilots zilvergroene natuur; inzet projectideeënboek

44

5.5.3 De ontwikkeling van streekfondsen

44

5.5.4 De inzet van vereveningsinstrumenten

45

5.5.5 De inzet van ontwikkelingsstrategiën

45

5.5.6 De inzet van erfpacht en eigen vermogen van de provincie

45

5.6 De inrichting van gouden zilvergroen: van revolutie naar evolutie

45

5.7 Grensoverschrijdende natuur

46


5.8 Flexibilisering EHS

47

5.9 Ontsnippering

47

5.10 Doorstart nationaal landschap Zuid-Limburg

6

7

Te nemen (proces)stappen

48

49

6.1 De uitnodigingsstrategie: kansen voor iedereen

49

6.2 Ontwikkelingsstrategieën meer inzetten

50

6.3 Het werkveld meer betrekken ontwikkeling en uitwerking beleid

50

6.4 Onderzoek inzet erfpacht en meer inzet eigen vermogen Provincie

50

6.5 Een pilot om de verschillende inrichtingsniveaus uit te werken

50

6.6 Beheersing beheerkosten

51

6.7 Opstelling programma Natuur en Landschap 2013-2015

51

6.8 Maatwerkoplossingen om vertraging te voorkomen

51

6.9 Afstemming op Programma “Limburgse Landbouw loont” (2013-2015)

52

6.10 Monitoring uitvoering programma Natuur en landschap

52

Financiën voor de periode 2013-2015

53

7.1 Algemeen53 7.2 Overzicht beschikbare en benodigde budgetten ten behoeve van Programma Natuur en Landschap 2013-2015

53

7.3 Structurele kosten

54

7.3.1 Tekorten vanaf 2014 en verder

8

Uitwerking goudgroen, zilvergroen en bronsgroen 8.1 Goudgroene natuur

55

57 57

8.1.1 Wat is het

57

8.1.2 Doel/taakstelling58 8.1.3 Realisatie strategie en rol partijen

58

8.1.4 Kaders59 8.1.5 Doorwerking in POL 2014

59

8.1.6 Monitoring59 8.2 Zilvergroene natuur

60

8.2.1 Wat is het

60

8.2.2 Rol partijen

60


60

8.2.5 Monitoring60 8.3 Bronsgroene landschapszones

61

8.3.1 Wat is het

61

8.3.2 Rol partijen

61


62

8.3.5 Monitoring62 8.4 Bijstelling doelstellingen Nota Natuur en Landschapsbeheer 2010-2020

9

63

Bijlagen65

Programma Natuur- en landschapsbeleid 2013-2020

5

6


1

Waar komen we vandaan, beleidsontwikkeling 1970-heden

1.1

Natuur

Het huidige natuurbeleid in Nederland is ontstaan rond het Natuurbeschermingsjaar 1970; het jaar 1970

waarin Natuurmonumenten zijn grote publieksactie begon voor het Geuldal met als doel: het verzamelen van extra fondsen om in één gebied met misschien wel de hoogste biodiversiteit in ons land snel grote stappen voorwaarts te kunnen zetten gezien de snelle achteruitgang van natuurwaarden als gevolg van de intensivering van landbouwkundig gebruik.

1972 Vrij snel daarna –in 1972– stelde het rijk de zogeheten Relatienota vast waarin een nieuwe aanpak werd vastgesteld ten aanzien van de relatie tussen landbouw en natuur. Voor het eerst kwam er een planmatige, door de overheid geleide aanpak ten aanzien van het aanwijzen van voor natuurbehoud aan te kopen landbouwgebieden en van gebieden waar mogelijkheden kwamen voor behoud van met extensieve landbouw samenhangende natuurwaarden (via subsidies voor aangepast agrarisch beheer ofwel “agrarisch natuurbeheer”). Tevens werd hiermee geregeld dat de terreinbeherende natuurorganisaties (TBO’s) voor de aankoop, inrichting en beheer van andere landbouwgronden geen overheidssubsidies zouden ontvangen. 1990

Pas 18 jaar later –in 1990– stelde de rijksoverheid in het Natuurbeleidsplan de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) vast. Daarin werd een landelijk netwerk van met elkaar verbonden natuurkernen op kaart gezet. Nieuw hierin waren de ecologische verbindingszones. Omstreeks 1992 was uitgekristalliseerd hoe de opgave met betrekking tot agrarisch natuurbeheer en aanleg nieuwe natuur over de 12 provincies verdeeld werd. Voor Limburg was de taakstelling 7.000 ha agrarisch natuurbeheersgebied en circa 12.300 ha aanleg nieuwe natuur. Te realiseren in circa 25 jaar; naderhand werd als realisatietermijn 2018 vastgesteld. Niet lang na de vaststelling van het Natuurbeleidsplan en de

1992

verdeling van het instrumentarium startte tevens de decentralisatie naar de provincies. In 1992 werd tevens op de EU-top in Maastricht de EU-Habitatrichtlijn vastgesteld. In feite een uitbreiding van de al eerder vastgestelde EU-Vogelrichtijn. Nederland was – vanuit een zekere trots op het recente vastgestelde Natuurbeleidsplan en het EHS-concept – één van de grote aanjagers achter het vaststellen van de Habitatrichtlijn. In aansluiting daarop werd gestart met de selectie en het aanwijzing van Habitatrichtlijngebieden en het daarmee realiseren van het Europese netwerk van natuurgebieden: Natura 2000. Decentralisatie Rijksnatuurtaken Tot 1995 hadden de provincies in feite alleen betrokkenheid bij het natuurbeleid via RO-beleid (o.a.

1995

vaststelling streekplannen), via subsidies voor de aankopen van Natuurmonumenten en Limburgs Landschap en via exploitatiesubsidies voor provinciale organisaties die zich met landschap en natuur bezig hielden. Na de 1e grote decentralisatie van Rijksnatuurtaken stelde de provincie in 1995 haar eerste nota Natuur en landschapsbeheer vast.


7

Bij deze decentralisatie werd met name de bevoegdheid om de EHS-begrenzingen per gebied vast te stellen overgeheveld naar de provinciebesturen. Tevens ging de verantwoordelijkheid voor landinrichtingsplannen, (een groot deel van) de uitvoering van de groene wetten, 50% van de financiering van aankopen t.b.v. realisatie nieuwe natuur en het secretariaat van de Nationale Parken over naar de provincies.

Het Geuldal speelde een centrale rol in het ontstaan van het huidge Natuurbeleid in Nederland rond het Natuurbeschermingsjaar 1970. Programma Beheer Een volgende belangrijke verandering kreeg zijn beslag in het jaar 2000; toen werd het stelsel van 2000

subsidies voor natuurbeheer omgevormd naar een strakker geformuleerd stelsel van natuurdoeltypen met daaraan gekoppelde beheervergoedingen: het zogeheten Programma Beheer. Met name bij het agrarisch natuurbeheer was per provincie een wildgroei aan beheerpakketten ontstaan; dit werd sterk gereduceerd maar nog altijd ging het (en gaat) het om meer dan 50 verschillende beheerspakketten. Aan de provincies werd de opdracht gegeven voor alle bestaande en nog te realiseren nieuwe natuur de natuurdoeltypen op kaart te zetten. In 2002 werd in de rijksbeleidsnota “Natuur voor mensen, mensen voor natuur” het idee van de

2002

(kleinschalige) ecologische verbindingszones geschrapt en vervangen door de zgn. Robuuste verbindingen (“RV”) toe te voegen. In Limburg ging het om één lange Robuuste verbinding: van Schinveld naar Mook langs de grens met Duitsland. Deze RV was in 2007 landelijk de eerste die concreet begrensd werd en opgenomen werd in provinciaal RO-beleid. De volgende grote decentralisatiestap volgde eind 2006 met het vaststellen van de Wet Inrichting Landelijk

2006

Gebied (WILG) en het per provincie ondertekenen van de Bestuursovereenkomsten ILG. Vrijwel alle rijksbudgetten voor de inrichting van het landelijk gebied werden voor 7 jaar gedecentraliseerd beschikbaar

8


gesteld aan de provinciebesturen onder voorwaarde dat na 7 jaar bepaalde, kwantitatief omschreven prestaties gerealiseerd zouden zijn. De met het Rijk overeengekomen prestaties en de voorgenomen prestaties in het kader van autonoom provinciaal beleid voor plattelandsontwikkeling werden eind 2006 door PS in het Provinciaal Meerjaren-Programma Plattelandsontwikkeling (PMJP 2007- 2013) vastgelegd Van belang is verder dat de 12 provincies in 2010 het subsidiestelsel voor natuurbeheer - het zogeheten 2011

“Programma Beheer” vereenvoudigd en gestroomlijnd hebben. Dit is vooral gebeurd door de onderdelen gericht op beheerssubsidiëring samen te voegen in de Subsidieregeling Natuur- en Landschapsbeheer (SNL). In het kader van de Heroriëntatie SNL zijn er inmiddels interprovinciaal afspraken gemaakt om de SNL verder te vereenvoudigen. De laatste decentralisatiestap volgde eind 2011 met het vaststellen en ondertekenen van het Decentralisatieakkoord Natuur en het in 2012 voortijdig beëindigen van de bestuursovereenkomsten ILG. In het Decentralisatieakkoord zijn de rijksbijdragen voor bijna alle ILG-taken met uitzondering van EHS,

2012

Natura 2000 en Kaderrichtlijn Water geschrapt (de EU-richtlijn met betrekking tot ecologisch herstel van waterlopen en natte natuur). De bevoegdheden, middelen en instrumenten van het Rijk m.b.t. natuurbehoud – onder meer de resterende onderdelen van de groene wetten - worden vrijwel geheel gedecentraliseerd naar de provincies. Daarnaast staat in het Decentralisatieakkoord Natuur centraal: het splitsen van nieuwe natuur in de EHS in EU-prioritaire nieuw aan te leggen natuur - grotendeels te realiseren in periode tot 2021 en planologisch vast te leggen als de “Herijkte EHS” - en overige nieuwe natuur. Voor de Herijkte EHS dient nog circa 3.500 ha nieuw aan te leggen natuur gerealiseerd te worden. Eind 2012 wordt een werkatelier gehouden met alle betrokken partijen om te komen tot vereenvoudiging van het beleid en versnelling van de uitvoering. Zie daarover hoofdstuk 3.

1.2

Landschap

Op nationaal niveau In 2003 heeft het Rijk in de Structuurschema Groene Ruimte elf waardevolle cultuurlandschappen 2003

aangewezen (waaronder Midden-Limburg). Het zijn gebieden met belangrijke natuuren landschapwaarden, een grote cultuurhistorische en aardkundige betekenis en aantrekkelijk voor recreanten en toeristen. Als doorvertaling van de door Nederland ondertekende Europese Landschapsconventie werd vervolgens

2004

in 2004 het begrip “Nationale Landschappen” geïntroduceerd en in 2006 beleidsmatig verankerd in de rijksnota “Nota Ruimte”. Dit zijn gebieden met internationaal zeldzame en op nationaal niveau belangrijke

2006

landschappelijke, cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten. Daarna heeft het Rijk in 2009 zijn ambities voor een mooi landschap verder uitgewerkt in de Agenda Landschap.

2009

Mede gezien het subsidiariteitsbeginsel zoals vastgelegd in de EU-landschapsconventie heeft het Rijk in 2011 de verantwoordelijkheid inzake landschapsbeleid en Nationale Landschappen volledig bij provincies en gemeenten gelegd. Vanwege de terugtreding van de Rijksoverheid is in 2011 een landelijk Servicenet

2011

Nationale Landschappen opgericht als coördinatie- en ondersteuningspunt voor de individuele provincies. Door deze beleidsombuiging heeft de provincie Limburg zich opnieuw moeten bezinnen hoe om te gaan met het Limburgse landschap. Op provinciaal niveau; in de Provincie Limburg

1990

Periode 1990-1995 In deze periode beperkte het landschapsbeleid zich tot de bescherming van landschapswaarden via RO-beleid (met name via streekplannen, streekplanuitwerkingen en het toezicht op gemeentelijke bestemmingsplannen), de ondersteuning van 2 grote natuurontwikkelingsprojecten (start van het Grensmaas- en het Zandmaasproject), de ondersteuning van de stichtingen Instandhouding Kleine Landschapselementen en Limburgs Landschap, een adviserende rol bij landinrichtingsprojecten en de


9

aansturing van een goede landschappelijke afwerking van ontgrondingen. 1995-2004 In 1995 kreeg de provincie bij de 1e decentralisatieronde m.b.t. natuur en landschap in aanvulling op 1995

de hiervoor genoemde taken en instrumenten tevens de zeggenschap over alle landinrichtingsprojecten inclusief de daarin te realiseren versterking van landschapskwaliteiten. Samenwerkingsverband Drielandenpark Binnen de (Euregionale) metropool Luik-Eupen-Aken-Parkstad-Sittard-Genk-Hasselt-Maastricht ligt het binnengebied Zuid-Limburg als onderdeel van het grensoverschrijdende Drielandenpark. Als uitwerking van

2003

het Europese streven om meer te gaan samenwerken, heeft de provincie Nederlands Limburg, samen met België en Duitsland het samenwerkingsverband Drielandenpark opgericht (met Nederlandse voorzitter). De provincie Limburg heeft voor het Drielandenpark in 2003 een duurzaam ontwikkelingsperspectief vastgesteld. Daarbij wordt ingegaan op samenwerkingsmogelijkheden binnen de thema’s landschap en cultuurhistorie, verstedelijking en infrastructuur, natuur, water en milieu, landbouw en toerisme, die in dit gebied onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.

De Stevolplas bij Ohe en Laak in Midden-Limburg is een voorbeeld van een goede landschappelijke afwerking van een ontgronding in het Maasdal. Vanaf 2004 Gezien de introductie van Nationale Landschappen in het rijksbeleid (in de nota Ruimte, zie vorige 2004

paragraaf) en in lijn met de Europese afspraken heeft de provincie Limburg in 2005 de POL-aanvulling “Nationaal Landschap Zuid-Limburg” vastgesteld. Daarin zijn de begrenzing, de kernkwaliteiten en het zgn. ‘ja mits’ beschermingsbeleid voor dit nationaal landschap vastgelegd. De kernkwaliteiten voor het Nationaal Landschap Zuid-Limburg zijn: ■■

het reliëf

■■

het groene karakter

■■

de grote contrasten tussen open en besloten landschappen

■■

het cultuurhistorisch erfgoed.

2007

10


Vanaf 2007: Wet Inrichting Landelijk Gebied (WILG) en Provinciaal MeerjarenProgramma Plattelandsontwikkeling 2007-2013 In het kader van de uitvoering van de WILG werd eind 2007 een Bestuursovereenkomst ILG met het Rijk afgesloten waarbij het Rijk haar middelen voor landschapsbeleid ter beschikking stelde aan de Provincie. Daarnaast werd in 2008, zoals in Europees verband was afgesproken, door de provincie Limburg in samenwerking met andere partners het project “Nationaal Landschap Zuid-Limburg op de kaart” uitgevoerd . 2012

In 2012 gaf de provincie Limburg aan dat de instandhouding en verbetering van het vestigings- en leefklimaat, het belang van de economische topsector vrijetijdseconomie en de veiligheid in relatie tot de omgeving en het gronden oppervlaktewater redenen waren om de beleidscategorie Nationaal Landschap Zuid-Limburg vooralsnog te handhaven. Het specifiek beleid voor deze beleidscategorie wordt uitgewerkt en verankerd in de integrale herziening van het POL-2014 (PS besluit 2012). Op 28 november 2012 is een druk bezocht en succesvol symposium “Rijk leven in Zuid-Limburg” gehouden. Bij de stakeholders bleek een groot draagvlak te bestaan om dit vijfsterren-landschap, samen met partners te behouden, te beheren, te ontwikkelen en beleefbaar te laten zijn. Dit is vastgelegd in een door alle partijen ondertekend manifest. Werkatelier Aanpak Nationaal Landschap Zuid-Limburg ■■

2013

Op basis van het symposium werd besloten in februari 2013 een tweedaags werkatelier te organiseren met alle belanghebbende partijen in Zuid-Limburg.

■■

De vraag was: wie gaat wat, wanneer en hoe doen?

■■

Als expliciete vraag werd daarbij gesteld hoe de toekomstige uitvoeringsorganisatie van het Nationaal Landschap Zuid-Limburg er zou moeten uitzien. In het werkatelier is de conclusie getrokken dat er een streekraad zou moeten worden opgericht. Deze wordt nodig geacht vanwege de sluipende achteruitgang van het landschap. De regio ziet een gezamenlijk belang en wil gezamenlijk optrekken waarbij de verwachting is dat in deze samenwerking tussen overheden en bedrijfsleven creatieve oplossingen worden gevonden. De provincie, als middenbestuurder, neemt het voortouw om er voor te zorgen dat deze streekraad er komt.

Het relief is één van de kernkwaliteiten voor het Nationaal Landschap Zuid-Limburg.


11

De provincie is met ingang van 2014 verantwoordelijk voor de verbetering van de staat van instandhouding van Natura2000-gebieden zoals hier de St. Pietersberg.

12


2

Waar staan we nu

Met ingang van 2014 wordt de provincie de verantwoordelijke overheid voor vrijwel het gehele natuur en landschapsbeleid. De provincie is met name – conform het Decentralisatieakkoord Natuur verantwoordelijk voor het voldoen aan de Europese natuurrichtlijnen en de Europese Landschapsconventie (Verdrag van Florence) voor zover de door het Rijk verstrekte budgetten dat mogelijk maken. Dat wil zeggen dat de provincies met ingang van 2014 verantwoordelijk zijn voor: ■■

de verbetering van de staat van instandhouding van Natura2000-gebieden en –soorten

■■

realisatie van de KRW-doelstellingen

■■

een goede toepassing van de Natuurbeschermingswet, Flora & faunawet, Boswet en Natuurschoonwet (in de toekomst samen te voegen tot de integrale Natuurwet);

■■

de uitvoering van autonoom, provinciaal natuuren landschapsbeleid; in Limburg: beleid mbt mensgerichte natuur, ecologische verbindingen en landschapselementen buiten de EHS.

■■

ondersteuning natuuren landschapsorganisaties via structurele exploitatiesubsidies en projectsubsidies.

■■

Nationale Landschappen en overig landschapsbeleid (in samenwerking met gemeenten en waterschappen).

2.1

Financiering provinciaal natuuren landschapsbeleid

Gerelateerd aan Europees natuurbeleid; Financiering uit rijksmiddelen verstrekt via provinciefonds en voor KRW-maatregelen tevens uit provinciale middelen en waterschapsmiddelen. ■■

Natura 2000-gebieden en –soorten; toepassing Natuurbeschermingswet

■■

EGM; Effectgerichte Maatregelen in Natura2000-gebieden. (Dit zijn maatregelen om de negatieve effecten van vermesting, verzuring e.d. op te vangen.)

■■

PAS; Programmatische Aanpak Stikstof (binnen de grenzen van dalende stikstof depositie wordt ruimte gezocht voor ontwikkeling; dit is goed voor de natuur en regionale economische aktiviteiten); zowel binnen aangewezen N2000-gebieden (via EGM) als via aanleg nieuwe natuur en het nemen van hydrologische maatregelen in en rondom N2000-gebieden

■■

Kaderrichtlijn Water-beleid gericht op ecologisch herstel van KRW-beken en op hydrologische maatregelen in en rondom N2000-gebieden;

Ten behoeve van nationaal natuurbeleid; Financiering grotendeels uit rijksmiddelen verstrekt via het provinciefonds. Voor natuuren landschapsbeheer dienen de provincies conform het Decentralisatieakkoord Natuur ook eigen middelen bij te dragen. ■■

Flora en Faunawet: bescherming bedreigde soorten; bestrijding invasieve exoten

■■

Bosbescherming, via de Boswet

■■

Instandhouding landgoederen via de Natuurschoonwet

■■

Subsidieverordening Natuur en landschapsbeheer (SVNL) t.b.v. natuurgebiedsbeheer en agrarisch natuuren landschapsbeheer binnen de EHS

■■

Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap ( SKNL) t.b.v. functiewijziging (omvorming


13

landbouwgrond naar natuurterrein) en t.b.v. inrichting nieuwe natuur NB: SKNL en SVNL vormen samen het subsidiestelsel natuurbeheer ofwel SNL). ■■

Subsidiering SBB m.b.t. functiewijziging, inrichting en beheer

De Kaderrichtlijn Water (KRW) schrijft voor dat de beken een goede ecologische kwaliteit moeten bezitten. Provinciaal natuuren landschapsbeleid; Financiering 100% ten laste van de provincie ■■

TOP-gebieden niet zijnde N2000-gebied;aanpak verdroging in EHS-natuurgebieden

■■

Grensoverschrijdende natuuren landschapsparken

■■

Nationaal Landschap Zuid-Limburg

■■

Soortenbescherming buiten de EHS

■■

Mensgerichte natuur

■■

Groenblauwe diensten (buiten de EHS)

■■

Exploitatiesubsidies voor LL, MFL, IKL, IVN en NHGL

■■

Provinciaal natuuronderzoek buiten de EHS

■■

Provinciale Ontwikkelingszones Groene waarden (POG)

■■

Provinciaal landschapsbeleid buiten het nationaal landschap Zuid-Limburg

2.2

De ontwikkeling van subsidies en beschermingsregels

2.2.1

De ontwikkeling van het EHS-beleid

De ecologische hoofdstructuur is ingevoerd omdat de sterke achteruitgang van de kwaliteit en omvang

14


van de natuur te stoppen. De belangrijkste motivering voor de EHS is dan ook het streven naar behoud van de Nederlandse biodiversiteit. Daarnaast vormde van aanvang af ook behoud en vergroting van de recreatieve mogelijkheden een belangrijke motivatie. De ecologische hoofdstructuur bestaat dan ook uit de belangrijkste bestaande natuuren bosgebieden met daartussen of daaromheen nieuwe natuur gebieden. De ecologische hoofdstructuur bestond bij de start uit de volgende reeds op kaart gezette onderdelen : ■■

Bestaande bos- en natuurterreinen

■■

Beheersgebieden Het gaat hierbij om agrarisch natuurbeheer via beheersvergoedingen. Deze terreinen zijn/waren redelijk tot goed in te passen in de agrarische bedrijfsvoering (bijv. weidevogelbeheer)

■■

Reservaatsgebieden In deze gebieden ging het om beheer door natuurbeschermingsorganisaties. Reden: deze terreinen vereisen specifieke beheersdeskundigheid en zijn niet in te passen in agrarische bedrijfsvoering (bijvoorbeeld blauwgraslanden)

Aan deze categorieën in het natuurbeleid werden door het Natuurbeleidsplan in 1 e instantie toegevoegd: Ecologische verbindingszones. Met de nieuwe bestaande en nieuwe natuur kon de biodiversiteit nog niet gegarandeerd worden: organismen konden nog niet van het ene naar het andere natuurgebied komen. De oplossing zou moeten komen uit (meer kleinschalige) ecologische verbindingszones (bijvoorbeeld een reeks van poelen van het ene naar het andere natuurgebied). Van aanvang af was de financiering van deze ecologische verbindingszones onduidelijk

De Gulp is een riviertje met een specifiek ecologische functie (SEF) en vormt een belangrijke ecologische verbindingszone.


15

In schema :

EHS

Bestaande bos en natuur tereinen

Beheersgebied

Reservaatsgebied

Ecologische verbindingszones

In een 2e ronde werden al heel snel 2 soorten EHS toegevoegd: ■■

Reservaatsgebied Fase II

■■

Natuurontwikkelingsproject

In navolging van het plan Ooievaar (was weer geïnspireerd op de Oostvaardersplassen) werd duidelijk dat natuur maakbaar is en dat op korte termijn spectaculaire resultaten bereikt kunnen worden. Kenmerk van natuurontwikkelingsprojecten is dat er veelal inrichtingswerk moet plaatsvinden bijvoorbeeld graafwerk. Aanvankelijk werd gedacht dat deze vorm van (nieuwe) natuur alleen door natuurbeschermingsorganisaties goed beheerd zou kunnen worden. In schema :

EHS

Bestaande natuur

Beheersgebied

Reservaatsgebied fase 1 en reservaatsgebied fase 2

Ecologische verbindingszones

Natuurontwikkelingsproject

Intussen werd duidelijk dat er in de beheersgebieden lang niet overal beheersovereenkomsten werden afgesloten en dat de begrenzing vaak geen rekening hield met verplaatsingen van populaties. Het werd daarom mogelijk gemaakt grotere gebieden aan te wijzen waarbinnen een van te voren bepaalde – aanzienlijk kleinere - oppervlakte beheerpakketten kan worden afgesloten. Het grotere gebied noemt men het zogeheten ruime jas (beheers)gebied. Vanuit de Rijksvisie op het Integraal waterbeheer groeide het besef dat beken een belangrijke natuurwaarde en natuurfunctie vertegenwoordigen. Niet alleen voor de waterafhankelijke organismen in en om de beek, maar ook als groene linten in het landschap. En dat beken naast een landschappelijke waarde tevens een belangrijke rol vervullen als ecologische verbindingszones voor tal van organismen. In Limburg werd onderscheid gemaakt in beken met een specifiek ecologische functie en beken met een algemeen

16


ecologische functie, waarbij behoud en bescherming alsook herstel van natuurwaarden op de SEF-beken gericht werd. Later werd duidelijk dat teneinde de ecologische waarden in en om de beek op een duurzame en klimaatbestendige wijze te beschermen niet alleen naar de beek gekeken moest worden maar in feite naar het gehele beekdal. Binnen de EHS waren al diverse Vogelrichtlijn-gebieden aangewezen. Vanaf 1992 zijn hier Habitatrichtlijngebieden bij gekomen. Veel van de EHS-gebieden waren ernstig verdroogd. Om de natuurwaarden in deze gebieden in stand te houden moe(s)ten er maatregelen worden genomen. Deze maatregelen dienden soms ook buiten het verdroogde EHS-gebied te worden genomen (in de omgeving). Daartoe werden bufferzones aangewezen. Binnen deze bufferzones werden dan (niet altijd) beheersgebieden en/of reservaatsgebieden aangewezen omdat de landbouw hier niet meer (reservaatsgebied) of alleen met forse beperkingen (beheersgebied) kon boeren. Het werd al snel duidelijk dat er niet voldoende geld was om al deze verdroogde natuurgebieden te herstellen. Het was daarom noodzakelijk om keuzes te maken. De belangrijkste te herstellen natte natuurgebieden werden conform interprovinciale afspraak TOP-gebieden genoemd. De Brabantse aanduiding: “natte natuurparels” geeft beter weer waar het om gaat. Voor de ecologische verbindingszones, voor zover deze niet langs een beek met een specifiek ecologische functie lagen, waren geen overheidsbudgetten beschikbaar. Om ze tòch een status te geven werden alle ecologische verbindingszones opgenomen in de Provinciale Ontwikkelingszones Groen (POG). Natuurcompensatie (aanleg van nieuwe natuur om verlies van natuur ten gevolge van economische aktiviteiten te compenseren) zou in de POG-gebieden moeten plaatsvinden. De ecologische verbindingszones die waren voorzien waren vooral kleinschalig. In die schaalgrootte passen geen Edelherten e.d. De term robuuste verbinding werd geïntroduceerd in het jaar 2000 in de LNV-beleidsnota Natuur voor mensen, mensen voor natuur. Binnen Limburg werd de Robuuste verbinding begrensd langs de grens met Duitsland, van Schinveld tot aan Mook. Sinds de bezuinigingen van het kabinet Rutte-I zijn ze uit bezuinigingsoverwegingen geschrapt. In schema :

Binnen de bestaande bos- en natuur terreinen liggen de Natura2000 gebieden; dit zijn Habitat- en Vogelrichtlijngebieden. Deels zijn dit ook TOP-verdrogingsgebieden. Buiten Natura 2000 gebieden liggen echter ook een reeks TOP-verdrogingsgebieden. Als gevolg van de bezuinigingen van Rutte I kan vooralsnog niet meer alle EHS worden aangelegd die oorspronkelijk gepland stond. Eerder in deze nota is al aan gegeven dat de EHS die nog wel wordt aangelegd (in de periode tot 2021) wordt aangeduid als herijkte EHS. Deze herijkte EHS wordt ook


17

planologisch vastgelegd. De rest wordt aangeduid als overige nieuwe natuur of als beheersgebied of wordt buiten de EHS geplaatst. Beheer door particulieren is in de loop der tijd steeds belangrijker geworden. De term “particulier natuurbeheer” werd ingevoerd voor de aanleg van reservaatsgebieden en natuurontwikkelingsprojecten door particulieren (zelfrealisatie). Als landbouwgrond omgezet wordt in natuur wordt dit vastgelegd in een bestemmingsplan (immers : natuur moet duurzaam zijn) of in een kwalitatieve verbintenis bij de kadastrale akte. Hierdoor daalt de waarde van de grond. Deze waardedaling wordt in het kader van particulier natuurbeheer 100% vergoed (zie ook volgende paragraaf). 2.2.2

De ontwikkeling in subsidiering van de EHS

De rijke geschakeerdheid aan natuurbeleidsonderdelen heeft er toe geleid dat het natuurbeleid voor velen te complex is geworden. Met name is voor hen moeilijk te overzien waarvoor wel en niet cofinanciering of subsidiëring van de provincie verkregen kan worden. De subsidiering bij reservaatsgebieden en natuurontwikkelingsprojecten verliep aanvankelijk als volgt : Bij realisatie door Staatsbosbeheer kocht de Dienst Landelijk Gebied landbouwgrond, richtte die in en droeg over om niet Bij realisatie door Natuurmonumenten en Limburgs Landschap kocht de Dienst Landelijk Gebied landbouwgrond en droeg al dan niet ingericht over aan de eindbeheerder nadat deze subsidie had aangevraagd bij de provincie. Bij de invoering van particulier natuurbeheer moest het een en ander anders geregeld worden. De subsidieregelingen werkten toen als volgt: Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en het Limburgs Landschap kregen 100% van het aankoopbedrag vergoed. Particulieren kregen minder: 100% van alleen de waardedaling Intussen is deze rechtsongelijkheid ongedaan gemaakt: alle natuurbeschermingsorganisaties en alle particulieren krijgen niet meer dan de waardedaling (dit is ongeveer 85% van de agrarische aankoopprijs) en een subsidie voor de inrichting en het daarop volgende Natuurbeheer.

De maretak is een volgens de Flora-en faunawet beschermde soort en groeit vaak bolvormig in populieren.

18


Op dit moment zijn er de volgende financierings bronnen voor de aanleg, herinrichting en beheer van natuurgebieden : EU

Rijk (gedecentraliseerd)

Aanleg Herijkte EHS en realisatie PAS + EGM Aanleg overige EHS-natuur Beheer Herijkte EHS-natuur Nationale en grensoverschrijdende parken Beheer overige EHS-natuur Agrarisch natuurbeheer in EHS Agrarisch natuurbeheer buiten EHS Aanleg mensgerichte natuur Beheer mensgerichte natuur

Soms

X

X X

X X X X X x

Aanleg en beheer kleine landschapselementen in de EHS Aanleg en beheer kleine landschapselementen buiten EHS

X

X

POP3 1)

X

X

Soortenbescherming in de EHS

x

X (via gelden voor EHS)

soms Life+ / POP3 POP3 ? POP3 ?

X

Soortenbescherming buiten de EHS Aanpak verdroging in N2000-gebieden

KRW-Beekherstel in de EHS Aanpak verdroging in overige natte natuurparels in de EHS KRW-beekherstel buiten EHS

X

POP3 ?

Provincie

Waterschap

Gemeente

Zeer beperkt X x X X x X X (indien passend in GBD)

(x) indien beekdal X indien tevens t.b.v. waterbeleid

x X

X

X

X indien tevens voor waterbeleid van belang x

X X

x X

X X

X X

X

X

-

1) Interreg, Life+ en POP3 zijn EU subsidies die voor natuur zouden kunnen worden ingezet. Een Life+ aanvraag opstellen kost veel tijd en energie. Omdat het aantal aanvragen in Europa groot is, is de selectie ook streng en niet voorspelbaar. Bij POP3 is nog niet bekend wat de subsidiemogelijkheden zullen zijn aangezien het POP3-programma nog in ontwikkeling is.

2.2.3

De ontwikkeling in regels en bescherming

De Europese regels ten aanzien van natuurbescherming zijn vastgelegd in de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn. Landen zijn verplicht om de in het kader van deze richtlijnen aangewezen gebieden in een zogeheten gunstige staat van instandhouding te brengen. Europese regels zijn vertaald in Nederlandse wetten. Natuurgebieden in Nederland kunnen worden beschermd via de wet RO; via de Natuurbeschermingswet en via de Flora en Faunawet. De bedoeling is dat te zijner tijd deze opgaan in één natuurwet. Door de provincie zijn er via het POL nadere regels gesteld en zijn de Europese regels en Nederlandse wetten vertaald in de planologische bescherming in het POL en in de bescherming via de beheerplannen voor de Natura-2000-gebieden.


19

In schema : Natuuraspect

Bescherming via wet RO

Natuur-gebieden

EHS & Natura 2000: “nee tenzij”bescherming POG: “ja, mits”-bescherming Leefgebieden beschermd voor zover gelegen in de EHS of in een provinciale POL-zone gericht op natuur en landschap. Voor zover gelegen in de EHS of in een provinciale POL-zone gericht op natuur en landschap.

Leefgebieden beschermde soorten buiten natuur-gebieden Beken en waterlopen

2.3

De opgave

2.3.1

De Europese opgave

Bescherming via NB-wet Natura 2000-gebieden“nee tenzij”-bescherming Voor zover gelegen in Natura 2000-gebied

Bescherming via Flora- en faunawet Bescherming op maat; afhankelijk van welke Flora- en faunawet (F-&f-wet) soorten er voorkomen Bescherming op maat; afhankelijk van welke F-&f-wet soorten er voorkomen

Voor zover gelegen in Natura 2000-gebied

Op maat, voor zover in de beek of waterloop F-&f-wet-soorten voorkomen.

Natura2000 : Habitat- en vogelrichtlijn gebieden Natura2000 is een Europees netwerk van natuurgebieden waar belangrijke flora en fauna voorkomt. Deze moeten duurzaam worden beschermd. De juridische grondslag vormen de Europese Vogel- en Habitat richtlijn. Deze zijn in Nederland vertaald in de Natuurbeschermingswet en de Flora- en fauna wet. Er is afgesproken dat er voor Natura2000 gebieden en beheerplan wordt opgesteld waarin in ruimte en tijd gebiedsdoelen worden uitgewerkt. In Limburg liggen 23 Natura2000 gebieden. Er is geen scherpe deadline voor het realiseren van de Nature2000 doelen.

Het Leudal in Midden-Limburg is een van de 23 Natura2000-gebieden in Limburg en behoort tot de goudgroene natuur.

20


Kaderrichtlijn water Deze richtlijn schrijft voor aan welke kwaliteitseisen waterlichamen moeten voldoen. Het gaat hierbij om gronden oppervlakte water. Er dient dan een goede “chemische toestand en een goed ecologisch potentieel of ecologische toestand” te zijn bereikt. Deadlines : 2015 voor de maatregelen die nu gepland zijn. De resterende opgave dient uiterlijk in 2027 gerealiseerd te zijn. 2.3.2

Nationale/Provinciale opgave bestaande en nieuwe natuur

Het Rijk en Provincies hebben eind 2011 het Decentralisatieakkoord Natuur getekend. In dit Decentralisatieakkoord zijn veel bevoegdheden naar de provincie overgeheveld. Dit is echter gepaard gegaan met een forse bezuiniging op het ILG budget. Als voorbeeld de nieuwe natuur : De oorspronkelijke taakstelling was

14.000 ha

Hiervan was eind 2012 aangekocht

7.000 ha

Restant aan te kopen vóór herijking EHS

7.000 ha

Door de bezuinigingen kan hiervan 3.500 ha worden gerealiseerd. Dit is inclusief de nieuwe natuur te realiseren in het Maasdal. Er worden geen nieuwe Rijksmiddelen ter beschikking gesteld. De financiering van deze 3.500 ha moet worden gefinancierd van uit de verkoop van BBL gronden (zowel verwerving als inrichting). Dit gaat dan alleen over de “nieuwe natuur”. Daarnaast gelden er dus kwaliteitseisen ten aanzien van Natura2000 gebieden (bestaande natuur) en moet er op watergebied (ter ondersteuning van deze natuur) nog veel gebeuren. In het najaar van 2011 heeft het college van Gedeputeerde Staten een voortgangsrapportage uitgebracht aan PS over de periode 1 januari 2010 tot 1 juli 2011 van het provinciaal Meerjarenprogramma Plattelandsontwikkeling 2007 – 2013 (pMJP) en de Bestuursovereenkomst over het Investeringsbudget Landelijk Gebied (BO-ILG). Tegelijk met deze rapportage zonden GS een verantwoording aan het Rijk met als belangrijkste bevindingen: ■■

grondverwerving ten behoeve van de EHS: van de taakstelling van 1988 ha is 1547 ha verworven, waarvan ca 1000 als ruilgrond;

■■

natuurgebiedenbeheer via provinciale subsidiestelsel natuurbeheer (SNL): van de taakstelling van 16256 ha is 20.712 ha beschikt en in beheer

■■

agrarisch natuurbeheer via SNL: van de taakstelling van 4626 ha is 1522 ha beschikt en in beheer

■■

herverkaveling van grondgebonden landbouw: van de taakstelling van 6300 ha is voor 605 ha een verplichting aangegaan.

Uit een separate rapportage van DLG blijkt verder m.b.t. inrichting van de EHS: van de taakstelling van 2.435 ha is per 1.1.2011 ca. 1580 ha gerealiseerd of beschikt (en in uitvoering) Hieronder staat weergegeven wat de taakstellingen zijn voor instandhouding bestaande natuur en welke restopgave er is voor nieuwe natuur eind 2012: Taakstellingen en gerealiseerde oppervlaktes eind 2012 De onderdelen van de EHS Bestaande natuur in de EHS Nieuwe natuur in de EHS Agrarisch natuurbeheer in de EHS Totalen in EHS Agrarisch natuur-beheer buiten EHS

Totale oppervlakte 30.800 ha 14.000 ha 6.300 ha

Gerealiseerde oppervlaktes 26.800 ha: in beheer bij SBB of onder SNL 7.000 ha 1.050 ha

Taakstellingen vóór Herijking EHS 4.000 ha (nog niet bij SBB of onder SNL) 7.000 ha 5.250 ha

Taakstellingen ná Herijking EHS 4.000 ha (nog niet bij SBB of onder SNL) 3.500 ha 5.250 ha

51.100 ha 700 ha

34.850 ha 450 ha

16.250 ha 250 ha

12.750 ha 250 ha


21

2.4

Het is (te) ingewikkeld geworden; de uitvoering loopt vast

In het kader van het PMJP was er sprake van vele budgetten en vele beleidsdoelen. Er is in het kader van het PMJP vrij veel gerealiseerd echter ■■

daarvoor was een omvangrijk overlegcircuit nodig en

■■

voor brede, gebiedsgerichte projecten gericht op een breed scala aan doelen was in het algemeen – met name als gevolg van de complexiteit op het gebied van de financiering – een lange voorbereidingstijd nodig.

Voorbeeld 1: Integrale projecten lopen vast Een relatief eenvoudig gebiedsgericht projecten in de Peelregio liep op het onderdeel “herstel van lanen” vast. Binnen het gebiedsgerichte project werd enige EHS gerealiseerd , de landbouwstructuur werd verbeterd en er werd op een beperkte oppervlakte peilgestuurde drainage gerealiseerd. Herstel van lanen was geen PMJP-doel: er was daardoor geen provinciale bijdrage mogelijk. Via het instellen van programmafinanciering werd daarom gezocht naar financiering van het gehele project. Deze programmafinanciering is al op de tekentafel vastgelopen vanwege de complexiteit bij met name het verwerken van risico’s in het project. Resultaat : het onderdeel “herstel van lanen” - in de praktijk kwam dit neer op het planten van 10 eikenbomen - ging niet door. Voorbeeld 2: Duurzaamheid investeringen via subsidies agrarisch natuurbeheer In Zuid-Limburg ontving een particulier beheerssubsidie voor het planten van hoogstamfruitbomen. Aangezien een beheersovereenkomst 6 jaar duurt werden door de betrokkene de fruitbomen na het 6 e jaar verwijderd. Betrokkene heeft de met subsidie gekochte en na 6 jaar verwijderde fruitbomen verkocht in België.In het algemeen geldt: investeringen in agrarisch natuurbeheer kunnen na 6 jaar (de looptijd van een subsidiebeschikking) weer ongedaan worden gemaakt.In dit voorbeeld wordt duidelijk dat dat voor natuur en landschap flinke nadelige consequenties kan hebben. Ook uit een oogpunt van effectief en efficiënt omgaan met overheidsmiddelen zijn hier grote vraagtekens bij te plaatsen.

22


Voorbeeld 3: Complexiteit financiering Een initiatiefnemer wil een hippisch centrum realiseren. Betrokkene staat positief tegenover natuuren landschapsdoelen en zoekt samenwerking met overheden. Het gaat om beekherstel, beekdalbrede aanpak, mensgerichte natuur en venherstel. Dit alles buiten Natura 2000-gebied; het is ook niet ondersteunend voor Natura 2000-gebieden elders. Het zijn deels wel KRW-beken en 2 deelgebieden zijn TOP-gebied in provinciaal beleid m.b.t. natte natuur. Het project zou dan als volgt gefinancierd kunnen worden : Projectonder-delen

EU-subsidie

Rijksubsidie

Provinciale subsidie

Waterschapsbijdrage

Gemeenten

Beekherstel / beekdalbrede aanpak

Ja, i.v.m. aanpak verdroging

+/-

Ja, voor beekherstel, in principe niet voor beekdalbrede aanpak

Ja, zowel voor beekherstel als voor beekdalbrede aanpak

Verschilt van gemeente tot gemeente

In principe beschikbaar Ja, mits ten dienste Ja van prioritaire soorten en/of voor aanleg mensgerichte natuur

Mensgerichte natuur Venherstel

Ja, is onderdeel van aanpak verdroging, draagt bij aan KRWdoelen

Idem (per gemeente anders) Idem als hierboven

Er zijn ook na 2013 veel partijen die geld willen en kunnen inzetten voor natuur-, water- en landschapsprojecten; het is daardoor een flinke puzzel om per project te zorgen dat alle partijen meefinancieren en te bepalen wie welk deel financiert; Aangezien er nog (heel) veel gebieden en projecten aangepakt moeten worden om te voldoen aan de Europese doelstellingen moeten er veel complexe afwegingen gemaakt worden; met name: waar kunnen de beschikbare budgetten met het grootste doelbereik ingezet worden, Conform het Decentralisatie-akkoord zal in 2016 verantwoording moeten worden afgelegd. Aangezien er in ieder geval tot 2016 met beperkte en ontoereikende budgetten gewerkt moet worden zijn er scherpe keuzes nodig zijn waar we wel en niet overheidsgelden voor inzetten. Resumerend : ■■

Het beleid, regelgeving en geldstromen zijn te ingewikkeld geworden.

■■

De bezuinigingen op natuur maken het – ondanks de extra 200 miljoen per jaar van kabinet Rutte II onvermijdelijk dat niet alle EHS-nieuwe natuur zoals oorspronkelijk gepland kan worden gerealiseerd.

■■

Er is – in het kader van POL-2014 - een concept uitgewerkt voor de herijking van de EHS. Dat wil zeggen dat er bepaald is welke nieuwe natuur met prioriteit aangelegd moet worden om de Europese natuurdoelen te realiseren. De herijkte EHS zal ca. 7% kleiner zijn. Desondanks zal ervoor gezorgd worden dat dit een kwalitatief goede EHS is waarmee voldaan wordt aan de eisen vanuit de EU-richtlijnen voor natuuren waterbeleid.

■■

Bij het agrarisch natuuren landschapsbeheer moet gezocht worden naar wegen om te zorgen dat de overheidsinvesteringen niet onmiddellijk na afloop van de subsidieperiode te niet kunnen worden gedaan.

De provincie streeft er daarom naar: ■■

De uitvoering eenvoudiger, sneller en uitnodigender te maken

■■

Inrichting en beheer goedkoper maar ook duurzamer te maken

■■

Meer partijen bij de realisatie van de EHS te betrekken


23

24


3

Het proces om te komen tot de actualisatienota

In december 2012 heeft er een 2 daags werkatelier plaatsgevonden. Het onderwerp was een vernieuwde aanpak van het natuurbeleid in Limburg. Hierbij werden de deelnemers uitgedaagd om te komen tot vereenvoudiging van het natuurbeleid; de natuurtypen, de kaartbeelden en de financiering, het opstellen van een uitvoeringsgericht programma Natuur en landschap, en de integratie van natuur en economie. Kortom: het moet sneller en leuker! Belangrijke aanleidingen waren naast de behoefte aan vereenvoudiging en meer slagvaardigheid de afspraak met het Rijk om over te gaan tot vergaande decentralisatie van het natuuren landschapsbeleid. Gevolg: de provincie is dé regisseur geworden van het natuuren landschapsbeleid. Daarnaast speelt natuurlijk ook de vraag hoe om te gaan met de vrij omvangrijke bezuinigingen op het natuurbeleid. In dit werkatelier waren de belangrijkste natuurbeherende instanties, de waterschappen en gemeenten, agrarische organisaties, landschapsbeheerders en diverse andere organisaties en doelgroepen vertegenwoordigd. Al deze partijen willen zo snel mogelijk weer aan de slag gaan. In de paragraaf hierna zijn de resultaten van deze bijeenkomst weergegeven. Het was een geslaagde bijeenkomst waar concrete aanzetten zijn gegeven tot met name een vereenvoudiging van natuurbeleidscategorieën en waarbij suggesties zijn gedaan hoe je tot versnelling, andere financiering, etc. zou kunnen komen. De resultaten van het werkatelier zijn als bouwstenen gebruikt voor deze nota. Concepten zijn 2 maal besproken met een ambtelijke klankbordgroep met daarin vertegenwoordigers van Limburgs Landschap, Limburgs Particulier Grondbezit, Dienst Landelijk Gebied, Waterschap Peel en Maasvallei en stichting IKL. De conceptnota Natuurbeleid: natuurlijk eenvoudig is tevens 2 keer besproken met de Commissie Plattelandsontwikkeling Limburg (CPL).

3.1

De aanbevelingen vanuit het werkatelier “Natuurbeleid eenvoudiger”

Maak één natuur en maak die zo robuust mogelijk. Ga over tot een sterk vereenvoudigende driedeling van natuur en landschap in Limburg die tot uitdrukking komt in 3 zones (Goud, Zilver, Brons) en ook in verschillende strategieën per zone. Het centrale doel is een bijdrage te leveren aan het behoud en de ontwikkeling van de Limburgse natuurlijke en landschappelijke kwaliteiten alsmede het waterbeheer dat nodig is om een excellent leefwoon- en werkklimaat in Limburg te bewerkstelligen. Onderscheid nog slechts 3 soorten natuur : Goudgroene natuur : Omvat alle prioritaire natuurgebieden zowel vanuit recreatief-toeristisch oogpunt als vanuit ecologie en landschap bezien inclusief de daarvoor aan te leggen nieuwe natuur. De goudgroene natuur omvat alle Natura 2000-gebieden (incl. de 3 de Nationale Parken); de prioritaire KRW-beektrajecten (dit zijn de tot nu toe in het POL de beken met een specifiek ecologische functie ofwel SEF-beken) de provinciaal prioritaire natuurgebieden inclusief de bestaande en de te realiseren nieuwe natuur in de projecten Zandmaas en Grensmaas; de prioritaire beheersgebieden (gebieden voor agrarisch natuurbeheer van belang voor N2000 en KRW), de prioritaire gebieden voor verdrogingsbestrijding (de natte


25

natuurparels) en de Hamsterreservaats-gebieden. Doel: Realisatie in 2020 van 2600 ha nieuwe natuur buiten het Maasdal en daarenboven ten minste 900 ha nieuwe natuur in Grensmaas en Zandmaas en versterking recreatieve mogelijkheden in de bestaande natuur. Verder: het minimaal handhaven van de huidige benutting van het instrument agrarisch natuurbeheer en realisatie van de PAS-afspraken. Programmatische Aanpak Stikstof : een instrument waarbij op gebiedsniveau afspraken worden gemaakt over stikstofdepositie en over (het creëren van) ontwikkelingsruimte voor bedrijven (met name de agrarische sector) en voor verkeer en vervoer. Zilvergroene natuur : Omvat de rest van de bestaande en nieuwe natuur en agrarische beheersgebieden voor zover gelegen in de EHS. Doel: Realisatie nieuwe natuur binnen deze zone daar waar derden ten minste 50% willen cofinancieren. Voorrang voor realisatie daar waar nieuwe natuur een duidelijke meerwaarde heeft als recreatief groen en/of in het kader van bescherming en herstel prioritaire soorten. Verder: het minimaal handhaven van de huidige benutting van het instrument agrarisch natuurbeheer en toename van het agrarisch landschapsbeheer. Bronsgroene landschapszones : Omvat alle prioritaire landschapszones buiten de EHS. In POLtermen: de samenvoeging van de zones Provinciale Ontwikkelingszones Groene waarden en Veerkrachtige Watersystemen (Perspectief 2 resp. Perspectief 3) Doel: Realisatie toename recreatief aantrekkelijke landschapszones tegelijk met verbetering watervasthoudend vermogen en herstel cultuurhistorische elementen & karakteristieken.

Het hamsterreservaat bij Sibbe behoort ook tot de goudgroene natuur.

26


Vereenvoudig de monitoringsrapportages Pas de monitoringsrapportages aan aan de indeling goudgroene natuur, zilvergroene natuur en bronsgroene landschapszones Verminder het aantal natuurbeleidscategoriën Beperk het gebruik van gedetailleerde natuurdoeltypen tot alleen die gebieden waar het echt noodzakelijk is (N2000 à landelijke aanwijzingsbesluiten met concrete aanduidingen natuurdoeltypen). Ga over tot zakelijke contracten (partnercontracten) op basis van vertrouwen tussen provincie en beheerder. Pas nog maar één subsidieregeling toe De provincie moet een “agile” (soepele, lenige, flexibele) overheid worden die stimuleert, uitnodigt en faciliteert Initiatieven dienen te worden beoordeeld op het saldo van negatieve én positieve maatschappelijke baten. Dit vereist andere aanpakken en inzet van andere professionals. De provincie Limburg wordt door de atelierdeelnemers gezien als dé regievoerder voor het natuur en landschapsbeleid in Limburg; óók voor de gebieden buiten de goud-, zilveren bronsgroene zones. Delegatie van verantwoordelijkheden naar gebiedscommissies wordt eerder als een belasting en vertragend dan als oplossend en versnellend gezien. Stel jaarlijks een inspirerend projectideeënboek samen Het (jaarlijks) opstellen van een ”projectideeënboek” draagt bij aan het in werking stellen van een sterker uitnodigende realisatiestrategie. Dit kan toegepast worden voor de provincie als geheel maar ook per deelgebied. Om meer partijen bij de uitvoering te betrekken zouden veel meer partijen dan de traditionele uitvoerende partijen uitgenodigd moeten worden om met realisatieprojecten te komen. Betrek het werkveld meer bij vernieuwing beleid en werkwijzen In het werkveld van natuur en landschap bestaan vele goede ideeën voor vernieuwing. Schakel dit werkveld in zoals tijdens de tweedaagse is gedaan. Maak de EHS eenvoudiger en flexibel qua inhoud, tempo en begrenzing. Dit biedt kansen om burgers en ondernemers meer – ook financiëel – te betrekken bij aankoop, inrichting en beheer. Ontwikkel streekfondsen Het gebruik van (streek-)fondsen (bijvoorbeeld via streekrekeningen) ondersteunt uitnodigings-strategieën. Zet vereveningsinstumenten in Vereveningsinstrumenten: alle instrumenten waarmee schade aan natuur en landschap gecompenseerd wordt door aanleg en beheer van nieuwe natuur en/of landschapselementen. Gemeenten spelen een cruciale rol bij toepassing van vereveningsinstrumenten. De provincie kan hier positief op inspelen door beleidskoppelingen en faciliteren. Zet Rijksmiddelen in voor de goudgroene natuur De inzet van gedecentraliseerde rijksmiddelen zou voor het overgrote deel geconcentreerd moeten zijn op de realisatie van de Gouden natuur (N2000, KRW in EHS, belangrijke kerngebieden, bestaande natuurgebieden in de EHS).


27

Zet ontwikkelingsstrategieën in Met ontwikkelingsstrategieën worden bedoeld: strategieën om te komen tot brede, zo integraal mogelijke vormen van gebiedsontwikkeling. Inzet van ontwikkelingsstrategieën is – met name in de zilvergroene gebieden - noodzakelijk om tot volledige financiering én tot draagvlak te komen voor natuuren landschapsherstel. Zet per ommegaande BBL-gronden in Per omgaande is een meer dynamische en flexibele inzet van BBL gronden en van eigen bezit nodig. Grond is een cruciale factor. De frustratie dat beschikbare grond niet ingezet kan worden is erg groot. Zet erfpacht in Langjarige erfpacht biedt veel mogelijkheden voor snellere EHS-realisatie. Zet eigen vermogen provincie in De provincie zou ook eigen vermogen kunnen beleggen in natuurgrond.

Maasplassen Midden-Limurg bij Stevensweert, begrazing van de Maasoever door runderen.

28


4

Te handhaven beleidskaders

Dit hoofdstuk omvat een samenvattend overzicht van de belangrijkste te handhaven beleidslijnen uit de nota Natuur en landschapsbeheer 2010-2020. De te schrappen beleidslijnen uit die beleidsnota zijn in bijlage 7 opgenomen samen met een overzicht van de te wijzigen beleidslijnen. De gewijzigde beleidslijnen worden besproken in hoofdstuk 5 en hoofdstuk 8.

4.1 ■■

Beleid met betrekking tot de EHS Het realiseren van de EHS via functiewijziging, inrichting en beheer zal ondersteund worden door een zorgvuldige toepassing van het instrumentarium van de wet RO, de Natuurbeschermingswet en artikel 75 van de Flora en faunawet gericht op bescherming van de EHS tegen uitholling en aantasting van de natuurwaarden; dit geldt met name voor de via de Vogel- en Habitatrichtlijn beschermde habitats en soorten.

■■

Voortvarende realisatie van aankopen (en functiewijzigingen) met volledige schadeloosstelling, kavelruil (en zo nodig onteigening) zoals gepland in de integrale projecten plattelandsontwikkeling. Hierbij wordt gestreefd naar realisatie van EHS doelen in combinatie met verbetering van de landbouwstructuur of andere provinciale beleidsdoelen.

■■

Herbegrenzing van EHS zal ingezet worden om de kwaliteit en kwantiteit van de EHS in het betrokken gebied te verbeteren en/of om de realisatie van de EHS er mee te versnellen.

■■

Aanleg van klimaatbuffers in de EHS wordt versneld en vergemakkelijkt. Kosten zullen mede worden gedekt worden uit middelen voor inrichting EHS en aanpak verdroging

4.2

Beleid soortenbescherming via de leefgebiedenaanpak

De leefgebiedenaanpak ten behoeve van behoud en herstel van soortenrijkdom houdt in dat voor groepen van beschermde soorten met overeenkomstige habitateisen / groepen van beschermde soorten die in overeenkomstige habitats voorkomen maatregelen worden getroffen. Een voorbeeld zijn de SNLbeheerpakketten voor zowel de akker- als de weidevogels. Voor beide groepen van beschermde soorten geldt dat er maatregelpakketten zijn ontwikkeld die voor de hele groep een verbetering opleveren. De belangrijkste acties m.b.t. de leefgebiedenaanpak zijn de volgende: ■■

Meekoppelen met de gebiedsgerichte aanpak van plattelandsontwikkeling. De uitvoering van de leefgebiedenaanpak wordt ingebed in de uitvoering van het plattelandsbeleid. Bij integrale gebiedsuitwerkingen worden in alle stadia van planvorming en uitvoering maatregelen voor bedreigde soorten geïntegreerd. Tevens zal gezorgd worden voor optimale meekoppeling en integratie met de gebiedsontwikkeling in het kader van de brede gebiedsgerichte ontwikkelingsprojecten zoals Klavertje 4 en Landgoederenzone Maastricht.

■■

Verbetering informatievoorziening door de bestaande plannen voor soortenbescherming worden te integreren in één geografische database toegankelijk voor iedereen via internet.

■■

Uitvoering art. 75 Flora en faunawet : Compensatie en mitigatie in het kader van art. 75 Flora- en faunawet wordt gekoppeld aan (projecten in het kader van) de leefgebiedenaanpak.

■■

Met de waterschappen, de natuurorganisaties en de st. IKL zullen in het kader van de partnercontracten afspraken worden gemaakt over de uitvoering van soortenbescherming en -herstel.


29

4.3 ■■

Inzet burgers en organisaties optimaliseren De ondersteuning van lokale werkgroepen door de stichting IKL en door de Milieufederatie Limburg zal evenals de afgelopen jaren worden gesubsidieerd en zo nodig worden versterkt.

■■

Bovenlokale projecten die kennis en betrokkenheid van burgers, bedrijven en gemeenten helpen vergroten worden gesteund met projectsubsidies.

■■

De ondersteuning van stichting Limburgs Landschap, Milieufederatie Limburg, IVN-Consulentschap Natuur- en Milieueducatie en Natuurhistorisch Genootschap Limburg met exploitatiesubsidies wordt voortgezet. Tzt zal er nader voorstel worden gedaan over een exploitatiesubsidie voor de stichting IKL.

4.4 ■■

Integratie natuuren landschapsbeleid met gebiedsontwikkeling Ontwikkelkansen voor natuur, bos en landschap worden zo veel mogelijk gecreëerd en benut in de brede, door de provincie in samenwerking met gemeenten geïnitieerde gebiedsontwikkelingsprojecten zoals Klavertje 4, Landgoederenzone Maastricht en Maasplassen Midden-Limburg.

■■

De ontwikkeling van mensgerichte natuur, bos, landschap, soortenbeheer en -bescherming zal waar mogelijk geïntegreerd gaan worden in deze brede gebiedsontwikkelingsprojecten.

■■

Belangrijk hierbij is vooral dat gebiedsontwikkelingsprojecten in het algemeen zullen moeten starten met het op gang brengen van groene ontwikkelingen, waarmee vervolgens voorgestane rode ontwikkelingen gefaciliteerd worden. Op die wijze wordt bovendien - door vroegtijdige aanleg – optimaal invulling gegeven aan compensatieverplichtingen en aan groene tegenprestaties.

■■

Dit betekent dat aan de maatschappelijke partners gevraagd wordt projecten te genereren, die gericht zijn op ontwikkeling van ter plaatse thuishorende, robuuste en veerkrachtige natuur, die voor zoveel mogelijk mensen goed bereikbaar en toegankelijk is. Robuust in die zin dat zij een meerwaarde heeft voor het ecologisch functioneren van de ecologische structuur in Limburg en veerkrachtig in die zin dat de nieuwe natuur in staat is om de verwachte veranderingen in het klimaat te doorstaan.

■■

Het is daarbij van belang om onze maatschappelijke partners op het gebied van natuuren landschapsontwikkeling - zowel SBB, NM, LL, st.IKL en de Dienst Landelijk Gebied als diverse regionale en lokale organisaties en particuliere grondeigenaren - in een zo vroeg mogelijk stadium te betrekken bij de planontwikkeling.

■■

Bij dit alles zijn belangen en wensen van de eindgebruikers - bewoners en bezoekers – leidend. Betrokkenheid van burgers is daarom onmisbaar.

■■

Investeringen in het kader van de brede gebiedsontwikkelingsprojecten van de provincie worden in principe gedaan via regiofondsen, die op 50/50-basis door partijen uit de regio en de provincie worden gevormd. Op termijn komt daarbij ook het Deltafonds (Commissie Veerman) in beeld, dat eveneens zal uitgaan van cofinanciering door de regio.

■■

De provincie wil vanuit haar rol als subsidieverlener, de rol van investeerder en ontwikkelaar verder intensiveren. Het provinciale grondbedrijf wordt in verband hiermee steeds meer óók voor natuur, bos en landschap een ontwikkelbedrijf. Waar nodig zal de provincie (d.w.z. het provinciaal grondbedrijf) zelf gronden verwerven om te bevorderen dat de nagestreefde natuur-, bos en landschapsontwikkeling sneller gerealiseerd wordt.

■■

Subsidieverlening voor groene items binnen brede gebiedsontwikkelingsprojecten zal waar nodig versneld worden door te zorgen voor sneller en vroegtijdiger contact tussen de aanvrager, de beoordelaar van de aanvraag en de beleidsmatig verantwoordelijke provinciale medewerker.

30


5

Vernieuwing en bijstelling beleidskaders

5.1

Algemene kaders bij het vernieuwde natuuren landschapsbeleid

■■

Alle natuur is mensgerichte natuur. Beheer en inrichting van natuurgebieden dient zowel ten dienste te staan van behoud en herstel van ecologische waarden alsook te zorgen voor ruimere mogelijkheden voor recreatief medegebruik en vrijetijdsbesteding in natuurgebieden.

■■

Doel is snellere realisatie van nieuwe natuur en van kwaliteitsverbetering bestaande natuur daar waar dat bijdraagt aan het welzijn en de verbetering van mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding van de Limburgers.

■■

In het natuuren landschapsbeleid zal de realisatie van waterbeleid conform het Provinciaal Waterplan 2013-2015 voor zover het gaat om beekherstel en aanpak verdroging van natte natuurparels worden meegenomen en ondersteund.

■■

We streven naar optimale synergie met het provinciale landbouwbeleid zoals verwoord in de Ambitienota “Limburgse Landbouw Loont”.

■■

Het landschapsbeleid dient zowel ten dienste te staan van behoud en herstel van landschappelijke waarden alsook te zorgen voor toename van de mogelijkheden voor recreatief medegebruik, landschapsbeleving en vrijetijdsbesteding in

De purperorchis is een ernstig bedreigde Rode lijst soort. Het beleid ten aanzien van landschapsbeheer richten we – binnen het hiervoor omschreven algemene aantrekkelijke landschapszones.

■■

kader - in hoofdzaak op de gebieden met de hoogste concentraties aan landschappelijke waarden en die gebieden waar het landschapsbeleid tevens ondersteunend werkt voor natuurbeleid, waterbeleid en beleid gericht op behoud en herstel van cultuurhistorische waarden; deze gebieden worden aangeduid als de bronsgroene landschapszones. ■■

Om de benutting van overheidsmiddelen te optimaliseren worden de beschikbare middelen ontschot en geflexibiliseerd ingezet.

■■

Soortenbescherming wordt primair gerealiseerd via versterking en beheer van de EHS met behulp van gedecentraliseerde rijksmiddelen. Aanvullend zal ook buiten de EHS – met provinciale middelen; immers de rijksmiddelen voor soortenbescherming buiten de EHS zijn geschrapt – daar waar dit urgent is gewerkt worden aan behoud en herstel van prioritaire soorten. Tot de prioritaire soorten worden gerekend: de EU-beschermde soorten met een slechte staat van instandhouding en/of een negatieve populatie-ontwikkeling en met uitsterven bedreigde Rode Lijst-soorten waarvoor duurzaam herstel haalbaar is; zie bijlage 9.


31

In de natuurgebieden is naast behoud en herstel van ecologische waarden recreatief medegebruik een belangrijke functie.

5.2

Specifieke kaders voor belangrijke beleidsonderwerpen

5.2.1

Natuur voor natuur of natuur voor mensen

Door de vele beleidsonderdelen is zeker voor de meeste burgers niet meer helder waar nu echt de prioriteiten liggen. De provincie zet zich immers zowel in voor de hoogwaardige natuur in de Natura2000gebieden als voor de natuur in andere natuurgebieden én voor aanleg van recreatief groen; ook wel aangeduid als mensgerichte natuuren landschapsgebieden. Het past in het provinciale beleid dat aan beide typen natuur veel aandacht wordt gegeven. Immers de hoogwaardige natuurgebieden hebben nadrukkelijk óók een belangrijke recreatieve functie, zie de grote bezoekersaantallen in de nationale parken die alle drie tevens Natura 2000-gebied zijn. Aandacht voor ontwikkeling van meer recreatieve natuur buiten de EHS is ook belangrijk; immers voor velen in de grote steden is het belangrijk ook natuur op korte afstand van de stad te hebben. Ook daarbij spelen de Natura2000-gebieden overigens een grote rol; denk aan de grote aantallen recreanten in de Natura-2000-gebieden St.Pietersberg, Brunssummerheide, nationaal park De Meinweg en het Geleenbeekdal. Al deze gebieden liggen in de directe nabijheid van grote steden. In aansluiting hierop wordt ook het extensiveren en meer landschappelijk en natuurgericht inrichten van de beekdalen en het Maasdal - ook buiten de EHS - als beleidsdoel gezien. Immers daarmee worden niet alleen natuuren waterdoelen gediend maar ook recreatiedoelen en landschapsbeleidsdoelen. Daarnaast speelt - gezien de afname van rijksbijdragen voor de aanleg van de EHS - de vraag of het wel nodig en verstandig is om bij de inrichting van nieuwe natuur op korte termijn voor de uiteindelijke natuurambitie in te gaan richten en of het niet voldoende is om natuur op een basiskwaliteitsnivo te realiseren d.w.z. met een zo eenvoudig mogelijke inrichting. Zie daarover met name paragraaf 5.6.

32


Ten behoeve van de Natura 2000-doelen zullen in een aantal terreinen wel specifieke maatregelen genomen moeten worden; onder andere om de PAS-afspraken te realiseren. Elders kan volstaan worden met meer generieke maatregelen.

De Brunssummerheide is een Natura2000 gebied in de directe nabijheid van grote steden.

Natuurgebied de Maasduinen zowel Nationaal Park als Natura2000 gebied.


33

5.2.2

Uitvoering via Partnercontracten

In de goudgroene zone blijven we inzetten op realisatie van nieuwe natuur conform de dit jaar door GS vastgestelde realisatiestrategie; zie bijlage 8. Dit houdt in realisatie via overeenkomsten met de 3 terreinbeherende natuurorganisaties (ofwel TBO’s; dat zijn: NM, LL en SBB), Dienst Landelijk Gebied, de beide waterschappen, stichting Ark, stichting IKL, stichting Natuurrijk Limburg, Bosgroep en Limburgs Particulier Grondbezit. De Rijksmiddelen zullen in principe alleen in de goudgroene natuur worden ingezet. Er wordt ingezet op maximaal 85% subsidie op de aankoopprijs van de grond en een eigen bijdrage van de eindbeheerders van minimaal 15%. Partijen worden gestimuleerd om het goedkoper te doen dan voor de maximale bijdrage van 85% van de aankoopprijs, (zie volgende paragraaf). Vergroting van het jaarlijkse aankoopvolume wordt nagestreefd. Met de uitvoerende organisaties zullen afspraken hierover vastgelegd worden in de op te stellen meerjarenafspraken in het kader van de partnercontracten. Met de LLTB en/of de stichting Natuurrijk Limburg zal zo mogelijk tevens een prestatieovereenkomst gesloten worden aangaande het realiseren van een toename van particulier en agrarisch natuurbeheer. Een kwaliteitsimpuls voor bestaande natuur wordt vooralsnog alleen uitgevoerd voor de Natura2000gebieden voorzover dit past in de beschikbare budgetten voor Natura 2000 en Programmatische Aanpak Stikstof (PAS; onderdeel effectgerichte maatregelen). Voorheen gold dit voor alle bestaande natuur in de EHS. In aanvulling op de reguliere bijdragen voor inrichting nieuwe natuur zal de provincie een subsidieregeling openstellen voor verbetering van recreatieve zonering en voor verhoging van de recreatieve aantrekkelijkheid van natuurgebieden in de zilveren goudgroene zones.

De provincie zal een subsidieregeling openstellen voor verbetering van recreatieve maatregelen in de zilveren goudgroene natuurgebieden.

34


5.2.3

Economisch meest voordelige aanbieding

Binnen de gouden zilvergroene zones zullen uitvoerende partijen worden uitgedaagd om aanbiedingen te doen met betrekking tot de ontwikkeling en beheer van nieuwe natuur. Met de partners waarmee partnercontracten worden afgesloten wordt in het contract een afspraak gemaakt voor welke gebieden niet met normkosten gewerkt zal worden maar met één of meer aanbiedingen op basis van het opvragen van offertes. Om deze partners te stimuleren op deze wijze op een meer kosteneffectieve wijze met de aan hen toegekende overheidsmiddelen om te gaan zal met hen afgesproken worden dat zij de via integrale, kosteneffectieve aanbesteding bespaarde bedragen kunnen inzetten om landbouwgrond te verwerven ten behoeve van realisatie van EHS-nieuwe natuur; zowel in goudgroene zones als in de zilvergroene zones (daar waar GS in de zilvergroene zones een wijzigingsbevoegdheid heeft naar nieuwe natuur). Voor alle gebieden geldt het uitgangspunt dat maximaal 85% van aankoopprijs van de grond wordt vergoed. Tevens kan inrichtings- en beheerssubsidie worden verkregen. De voorkeur zal uitgaan naar partijen die de meest voordelige aanbieding doen voor het geheel van aankoop, inrichting en beheer. Bij het beoordelen van de aanbiedingen zal echter niet alleen naar de kosten per hectare gekeken worden maar naar ook naar de te leveren kwaliteit en naar de beheerkosten op langere termijn. In de zilveren bronsgroene zones wordt minimaal 50% cofinanciering verwacht van initiatiefnemers (zie onder de paragraaf “bijdragen derden minimaal 50%). Ook daar geldt: de voorkeur gaat uit naar de partij met het qua prijs-kwaliteitsverhouding beste aanbod.

Het planten en beheren van hoogstamfruitbomen is een beheerpakket dat in aanmerking komt voor verduurzaming.


35

5.2.4

Verduurzaming inzet beheerssubsidies

Voor een aantal soorten natuur is het volstrekt niet duurzaam als er na 6 jaar wordt gestopt met het beheer. Onderzocht wordt of duurzaamheid niet kan worden vastgelegd via het RO spoor (opname in het bestemmingsplan) of anderszins (bijvoorbeeld via een kwalitatieve verbintenis). Een type natuurbeheer dat hier bijvoorbeeld voor in aanmerking komt zijn hoogstamfruitboomgaarden. Een natuurbeheertype dat hier bijvoorbeeld niet voor in aanmerking komt is weidevogelbeheer. Nagegaan zal worden of en zo ja hoe bepaalde beheerpakketten kunnen worden verduurzaamd. Uitgangspunt hierbij is dat voor de periode waarvoor de instandhouding wordt vastgelegd een adequate subsidiëring met betrekking tot de beheerkosten gegarandeerd wordt.

Bestaande en nieuwe natuur bij Schin op Geul.

36


5.3

Vereenvoudiging

Hieronder staan in de tabel weergegeven welke termen er gebruikt zullen worden met betrekking tot het natuurbeleid. Dat dit niet alleen maar een verandering is van de terminologie moge blijken uit de kaartbeelden (vóór en ná de vereenvoudiging). 5.3.1

Minder beleidscategoriën en vereenvoudiging terminologie Toelichting

Goudgroene natuur (nieuw)

Omvat alle prioritaire natuurgebieden zowel vanuit recreatief-toeristisch oogpunt als vanuit ecologie en landschap bezien inclusief de daarvoor aan te leggen nieuwe natuur. De goudgroene natuur omvat alle Natura 2000-gebieden (incl. de 3 de Nationale Parken); de prioritaire KRW-beektrajecten (dit zijn de beken met een specifiek ecologische functie ofwel SEF-beken conform de POLaanvulling Provinciaal waterplan 2010-2015) de provinciaal prioritaire natuurgebieden inclusief de bestaande en de te realiseren nieuwe natuur in de projecten Zandmaas en Grensmaas; de prioritaire beheersgebieden (gebieden voor agrarisch natuurbeheer van belang voor N2000 en KRW), de prioritaire gebieden voor verdrogingsbestrijding (de natte natuurparels) en de Hamsterreservaatsgebieden.

Zilvergroene natuur (nieuw)

Omvat de rest van de bestaande en nieuwe natuur en agrarische beheersgebieden voor zover gelegen in de EHS.

Bronsgroene landschapszones (nieuw)

Omvat alle prioritaire landschapszones buiten de EHS. In POL-termen: de samenvoeging van de zones Provinciale Ontwikkelingszones Groene waarden en Veerkrachtige Watersystemen (Perspectief 2 resp. Perspectief 3) Vooral de term POG heeft weerstanden opgeroepen bij de landbouw omdat de term het beeld opriep dat de provincie er naar zou streven om daar grote gebieden buiten de EHS naar groen om te vormen. In het kader van het POL-2014 worden de beide beleidscategorieën samengevoegd, ingedikt respectievelijk afgeslankt.

Natuur- en landschapsparken (nieuw)

Nationale parken en grensoverschrijdende natuurparken resp. landschapsparken samenvoegen tot het beleidsonderdeel “Natuur- en landschapsparken”. In de externe communicatie zal echter – onder meer i.v.m. de Europese erkenning van de nationale parken, hetgeen een duidelijke economische spin-off heeft – de aanduiding “nationaal park” gehandhaafd worden voor de 3 huidige nationale parken in Limburg.

Natte natuurparels (nieuw)

De TOP-gebieden zijn voor circa 50% tevens (verdrogingsgevoelige) Natura-2000-gebieden. Liggen alle in de goudgroene EHS. Het is verwarrend om het enerzijds over Natura-2000gerelateerde TOP-gebieden te hebben en anderzijds over provinciale TOP-gebieden. Ook vergt de term TOP-gebieden zelf te veel uitleg. Daarom vervangen we de aanduiding TOP-gebieden door de term natte natuurparels voor alle TOP-gebieden.

KRW beken (nieuw)

Beekherstel langs de SEF-beken: valt geheel samen met herstel natuurlijk karakter van de beken in het kader van KRW-beleid. SEF-beken worden daarom voortaan (ook) aangeduid als KRW-beken.

Mensgerichte natuur (blijft bestaan)

Mensgerichte natuur: komt in grote lijnen overeen met de voormalige rijksbeleidscategorie Groen in en om de stad (GIOS). GIOS was een term in het rijksbeleid voor natuur en landschap, maar is later vervangen door RodS (Recreatiegebieden om de steden). RodS is als rijksinstrument nooit voor Limburg beschikbaar gemaakt. De term Mensgerichte natuur is in Limburg ingeburgerd en is duidelijker dan de voor velen onbekende afkortingen GIOS en RodS.

Groenblauwe diensten (blijft bestaan)

In de praktijk gaat het hierbij om vergoedingen voor aanleg en beheer van kleine landschapselementen buiten de EHS. Ook de term Groenblauwe diensten is zo ingeburgerd en zo duidelijk dat voorgesteld wordt dit te handhaven.


37

Veranderingen a.g.v. indeling in Goud-, Zilver-, Bronsgroen

VOOR WIJZIGING

Venray

Ysselsteyn

SEF beek Bestaande natuur Gerealiseerde nieuwe natuur Bestuurlijk harde verplichtingen Nog niet gerealiseerde nieuwe natuur Nog niet gerealiseerd KRW Nog niet gerealiseerd N2000 Nog niet gerealiseerd PAS Beheersgebied POG Veerkrachtige watersystemen schaal: 1:65.000

datum: 23-4-2013

1.000

Meters

© Provincie Limburg, © Geodan

38


Veranderingen a.g.v. indeling in Goud-, Zilver-, Bronsgroen

NA WIJZIGING

Venray

Ysselsteyn

KRW beek Goudgroen Zilvergroen Zilvergroen Bestaande Natuur en Bos Bronsgroen

1.000 schaal: 1:65.000

datum: 23-4-2013

Meters

© Provincie Limburg, © Geodan


39

De verandering is niet alleen een verandering van terminologie De indeling in goudgroen, zilvergroen en bronsgroen is niet louter een verandering van de gebiedsaanduidingen.

De Banen is een van de 48 natte natuurparels waar anti-verdrogingsmaatregelen zijn en worden uitgevoerd. Wat betreft de goudgroene en de zilvergroene zones geldt dat behalve de vereenvoudiging van de gebiedsaanduidingen – minder beleidscategorieën en subcategorieën – en daardoor verheldering van de beleidskaarten, ook de volgende veranderingen worden doorgevoerd: ■■

Andere financieringsafspraken Binnen de goudgroene zones zullen de diverse gedecentraliseerde Rijksbudgetten voor de realisatie van EU-prioritaire natuur ontschot en geflexibiliseerd ingezet worden. Binnen de zilveren bronsgroene zones zullen provinciale natuuren landschapsbudgetten ontschot en geflexibiliseerd ingezet worden.

■■

Andere cofinancieringspercentages Voor alle eigenaren in de goudgroene zones geldt dat zij aanspraak kunnen maken op vergoeding van de volledige waardedaling bij aanleg van EHS-nieuwe natuur; er wordt geen verschil meer gemaakt tussen particulieren die op eigen gronden natuur realiseren en natuurorganisaties die gronden aankopen. Voor de zilvergroene en bronsgroene zones zal niet meer gelden dat de provinciale overheid daar 100% of 85% van de aankoopkosten voor EHS-nieuwe natuur resp. voor aanleg van landschapselementen vergoedt; de provinciale overheid zal maximaal 50% van de kosten van aanleg nieuwe natuur vergoeden.

■■

Andere realisatiestrategie per zone Voor de zilvergroene zones zal gezien de nagestreefde cofinanciering een andere aanpak ontwikkeld worden - uitnodigingsstrategie en ontwikkelingsstrategie – terwijl voor de goudgroene zones vrijwel geheel gewerkt zal worden met realisatie via de zogeheten partnercontracten met 10 uitvoeringspartners.

40


Natuur- en landschapsbeleid voor gebieden buiten de goudgroene, zilvergroene en bronsgroene zones Voor de plattelandsgebieden die buiten goud-, zilveren bronsgroen vallen geldt dat ook daar nog landschappelijke waarden voorkomen echter minder herkenbaar en in lagere dichtheden. Het zijn gebieden waar landbouw-activiteiten sterker domineren. De provincie kiest ten aanzien van deze gebieden voor een minder actief sturende rol en ziet voor deze gebieden vooral een rol voor de gemeenten, kenniscentra zoals de stichting IKL en het IVN-consulentschap Natuur- en Milieu-educatie, lokale organisaties op het gebied van natuur en landschap waaronder agrarische natuurverenigingen en particulieren, bijvoorbeeld recreatieondernemers. De provincie zal behoud en versterking van de landschapswaarden buiten brons-, zilveren goudgroen enerzijds steunen via ondersteuning voor de kenniscentra en voor agrarische natuurverenigingen en anderzijds het aanzetten van gemeenten tot het bieden van planologische bescherming van landschapswaarden in het gehele buitengebied. 5.3.2

Vereenvoudiging monitoringsrapportages

Wat betreft de monitoring van de resultaten van het natuurbeheer (uitgezonderd de KRW-opgaven) zijn nog geen sluitende interprovinciale afspraken gemaakt. Duidelijk is wel dat ten behoeve van monitoring van resultaten in Natura2000-gebieden data nodig zijn op het niveau van de door de EU omschreven habitattypen en de daarbij genoemde soorten. Aan Provinciale Staten zal – mede gelet op het recente rapport van de Zuidelijke Rekenkamer - als volgt gerapporteerd worden over de voortgang van de realisatie: Goudgroene natuur Aan PS zal conform de afspraken in EU-verband specifiek voor de Natura-2000-gebieden en EU-beschermde soorten gerapporteerd worden over de staat van instandhouding (goed, matig, slecht). Tevens zal aan PS gerapporteerd worden in hoeverre de in het Provinciaal Natuurbeheerplan vastgelegde ambitie bereikt is. Dat wil zeggen voor welk percentage van de oppervlakte van de 3 subcategorieën bestaande natuur, nieuwe natuur en agrarisch natuurbeheer is de ambitie bereikt; kwantitatief (oppervlakte die is ingericht of onder beheersubsidie is gebracht) en kwalitatief (oppervlakte waarop het nagestreefde natuurtype is gerealiseerd). Voor de KRW-beken is een monitoringsprogramma voorhanden en zijn er sluitende afspraken met Rijk en EU gemaakt. De hieruit voorkomende rapportages kunnen tevens benut worden om aan PS te rapporteren over de voortgang. Zilvergroene natuur Er zal aan PS gerapporteerd worden in hoeverre de in het Provinciaal Natuurbeheerplan vastgelegde ambitie bereikt is. Dat wil zeggen: voor welk percentage van de oppervlakte van de 3 subcategorieën bestaande natuur, nieuwe natuur en agrarisch natuurbeheer is de ambitie bereikt; kwantitatief (oppervlakte die is ingericht of onder beheersubsidie is gebracht) en kwalitatief (oppervlakte waarop het nagestreefde natuurtype is gerealiseerd). Bronsgroene landschapszones Er zal aan PS gerapporteerd worden over de oppervlakte van landschapselementen respectievelijk natuur en – voorzover mogelijk - over de oppervlaktes, trajectlengtes en/of aantallen locaties waar ingrepen (aanleg en/of herstel landschapselementen, beheer landschapselementen, beekherstel, aanleg recreatieve voorzieningen) zijn verricht.


41

5.3.3

Vereenvoudiging en versobering subsidiestelsel

GS heeft de ambitie om in ieder geval de goudgroene EHS in zijn geheel gerealiseerd te hebben in 2027 echter met aanzienlijk minder middelen dan we tot nu toe gewend waren. De vereenvoudiging op dit terrein zal –conform afspraak in IPO-verband - worden doorgevoerd door middel van overstap van de huidige SvNL-beschikkingen naar zogeheten lumpsumcontracten met de natuurterreinbeheerders. Hierbij wordt afgestapt van subsidieaanvragen en beschikkingen per perceel. Aan kleinere particuliere natuurbeheerders wordt gevraagd om zich aan te sluiten bij samenwerkingsverbanden – zoals de Bosgroep of het Limburgs Particulier Grondbezit – zodat ook met hen een maatwerk-overeenkomst kan worden afgesloten. De maximale subsidiebedragen zullen aan de hand van de huidige subsidietarieven per natuurbeheertype bepaald moeten gaan worden. Immers, er is op dit moment geen andere, goed onderbouwde en door de EU goedgekeurde systematiek. De nieuwe aanpak vergt dat er vertrouwd kan worden op de kennis en kunde van de terreinbeherende partners. De certificering die recent is ingevoerd in het kader van het Subsidiestelsel voor Natuur en Landschapsbeheer (SNL) is daarop gericht en daarvoor bedoeld. Subsidiëring functiewijziging wordt vereenvoudigd door – mede gezien de eis om over te gaan tot volledige gelijkberechtiging van particuliere grondeigenaren en de grote natuurbeherende organisaties – nog maar één subsidieregeling toe te passen voor alle partijen die nieuwe natuur in de EHS willen realiseren: de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur- en landschapsbeheer (SKNL). Om EHS-doelen beter en eerder te realiseren wordt hierdoor in alle zones die aangewezen zijn voor aanleg van nieuwe natuur in goudgroene zones realisatie via particulier natuurbeheer conform de SKNL mogelijk. Daardoor geldt voortaan dat alle partijen – zowel de traditionele terreinbeherende natuurorganisaties als andere organisaties en particulieren – bij omzetting van de functie van een perceel van landbouw naar natuur alleen de waardedaling (85% van de agrarische waarde, de resterende 15% is de waarde als natuurgrond) vergoed wordt. Hierbij is 85% het maximum. Daarnaast zullen verschillende niveaus van inrichting onderscheiden worden. Zie hierover de paragraaf 5.6. Het is - met name voor Natura 2000 gebieden – wenselijk om de recreatieve zonering te verbeteren conform de aanpak in de Nationale Parken. In aanvulling op de reguliere bijdragen voor inrichting nieuwe natuur zal de provincie daartoe een subsidieregeling openstellen voor verbetering van recreatieve zonering en voor verhoging van de recreatieve aantrekkelijkheid van natuurgebieden in de zilveren goudgroene zones.

De regeling voor Groenblauwe diensten subsidieërt het natuuren landschapsbeheer buiten de EHS zoals aanleg en onderhoud van meidoornhagen.

42


Subsidiëring beheer Om de natuuren landschapswaarden goed te laten beheren is een adequate subsidiëring van het beheer ervan onmisbaar; immers in het algemeen zijn de mogelijkheden om opbrengsten te genereren uit het beheer van natuurgebieden beperkt tot zeer beperkt. Vanuit dit gezichtspunt is het de ambitie van de provincie de beheerssubsidies niet te verminderen en de tarieven per ha niet te verlagen. Om desondanks te voorkomen dat de provinciale bijdrage voor het natuuren landschapbeheer een te groot beslag op de provinciale middelen gaat leggen wordt er voor gekozen zeer terughoudend om te gaan met SNL-subsidies voor natuuren landschapsbeheer buiten de EHS. Met het oog daarop zal voor de subsidiëring van natuuren landschapsbeheer buiten de EHS in principe geheel naar de regeling voor Groenblauwe diensten overgeheveld gaan worden. Een tweede optie is het verlagen van natuurdoelen – bijvoorbeeld van schraalgrasland naar kruiden- en faunarijk grasland – zodat er bij het natuurbeheer toch een zekere opbrengst en dus inkomen gehaald kan worden en de kosten per ha en dus ook het subsidiebedrag per ha omlaag gaan. Dit is in het algemeen genomen een optie die met name in de zilvergroene natuurgebieden aan de orde is. Verder wordt uitgezocht of en zo ja hoe garanties gegeven kunnen worden voor voortzetting van subsidiëring van agrarisch natuurbeheer zodat voorkomen kan worden dat agrariërs na 1 of 2 beheersperiodes stoppen met het natuurbeheer en bijvoorbeeld de hoogstambomen weer verwijderen (zie ook paragraaf 5.2.4, Verduurzaming beheersubsidies)

5.4

Ontschotting en flexibilisering budgetten

De flexibiliteit van de inzet van beschikbare middelen neemt toe doordat vrijwel alle middelen beschikbaar komen via het Provinciefonds. ■■

Het provinciaal bestuur kan dus jaarlijks besluiten de verdeling van middelen over de uitvoeringsonderdelen met betrekking tot verdeling over goud, zilver en brons bij te stellen (zie hoofdstuk 7)

■■

De flexibiliteit wordt verder per uitvoeringspartner vergroot door van te voren in meerjarenafspraken af te spreken onder welke voorwaarden de uitvoerende partner overschietende middelen voor het ene doel mag overhevelen naar een ander doel.

■■

De begrenzing van nieuwe natuur binnen de zilvergroene zone zal van geval tot geval bezien worden en afhankelijk worden gemaakt van draagvlak in de regio en van cofinanciering uit de regio respectievelijk van beleggers en instellingen. Daartoe wordt de huidige nog niet gerealiseerde nieuwe natuur in de zilvergroene zones in het Provinciaal Natuurbeheerplan omgezet naar agrarisch beheersgebied. Voor deze gebieden krijgt GS een wijzigingsbevoegdheid naar nieuwe natuur mits voor het gebied 50% cofinanciering beschikbaar wordt gesteld uit de streek of door derden en en er ten minste op het niveau van de betrokken gemeentebesturen draagvlak is. De totale oppervlakte nieuwe natuur in de zilvergroene zones zal maximaal 3.500 ha kunnen worden.

■■

Ook zal het aanpassen van natuurdoelen in de zilvergroene zones makkelijker worden voor zover de realisatie van de beleidsdoelen ten aanzien van soortenbescherming, Natura 2000 en KRW er niet door bemoeilijkt wordt.

■■

Daarnaast zal de flexibiliteit in de begrenzing van de zilvergroene gebieden groter worden dan voorheen. Verplaatsing van (delen van) zilvergrone zones naar een locatie waar dezelfde of vergelijkbare natuuren landschapsdoelen gehaald kunnen worden zal gefaciliteerd worden wanneer een belanghebbende daartoe een verzoek indient

■■

Zie over de ontschotting en flexibilisering van de budgetten verder het hoofdstuk over financiering natuurbeleid.


43

5.5

Nieuwe aanpak Zilvergroene natuur en Bronsgroene landschappen

5.5.1

Bijdragen derden minimaal 50%; bijdrage provincie na 2015 ongewis

De Zilvergroene natuur moet voornamelijk worden gefinancierd door de Provincie en derden. De provincie betaalt maximaal 50%. Het gaat hier om belangrijke delen van Limburg waarbinnen grote landschappelijke kwaliteiten liggen. Mensgerichte natuur, extensieve landbouw, sociale cohesie zijn belangrijke kernwoorden. De realisatie van met name de zilvergroene natuur moet dus gaan draaien op 2 belangrijke componenten : Provinciale gelden en gelden van derden (particulieren, bedrijven, gemeenten,waterschappen ) 1 e component : Provinciale gelden In het huidige coalitie akkoord zijn de volgende middelen opgenomen : ■■

20 mln voor landschap natuur en ruimte

■■

30 mln voor Impuls natuur landschap en stedelijk groen

Deze middelen zijn er tot en met 2015 : daarna is het nog ongewis welke provinciale middelen beschikbaar zijn voor natuuren landschap. De 30 mln Impuls-middelen zijn echter reeds toegekend aan een reeks concrete uitvoeringsprojecten. 2 e component : Gelden particulieren, bedrijven, gemeenten, waterschappen Deze partijen zullen worden uitgedaagd om met een voorstel te komen voor de realisering van zilvergroene natuur. Hierbij zal het voorstel met de beste prijs-kwaliteitsverhouding de voorkeur genieten. Behalve op de prijs zal dus ook op kwaliteit worden beoordeeld. Het gaat dan onder andere om de wijze waarop door de betrokken partij gesaldeerd wordt tussen negatieve en positieve maatschappelijke baten. Dit kan op gespannen voet staan met landelijke wetgeving en Europese natuurrichtlijnen. Daar waar de landelijke en Europese wet- en regelgeving saldering toelaat zal dit worden toegepast mits de kwaliteit van natuuren landschap er niet op achteruitgaat. Daar waar EHS-nieuwe natuur langs andere wegen gerealiseerd wordt – bijvoorbeeld via natuurcompensatie of via het Limburgs Kwaliteitsmenu – zal die oppervlakte EHS-nieuwe natuur niet meer verplaatst worden om elders nieuwe natuur te realiseren. Indien er door de inzet van gelden van derden in de goudgroene zones ruimte ontstaat in de autonome, provinciale budgetten voor natuur zal die budgetruimte gebruikt worden om in de zilvergroene gebieden extra nieuwe natuur te realiseren. 5.5.2

Pilots zilvergroene natuur; inzet projectideeënboek

Zoals aangegeven bij het voorstel voor realisatie van zilvergroen wordt voorgesteld dit in enkele pilots in zilvergroene gebieden te testen voor de Limburgse situatie. Het is immers niet ondenkbaar dat de huidige economische situatie het met name voor gemeenten, bedrijven en beleggers lastig maakt om nu middelen vrij te maken om hierin te investeren. Er wordt daarom per pilot een projectideeënboek of kansenboek opgesteld; met name op basis van voorbeelden uit andere delen van het land. Partijen worden gevraagd zich voor 1 of meer projectideeën in te schrijven met een voorlopige uitwerking van een project of projecten voor 1 of meer deelgebieden. 5.5.3

De ontwikkeling van streekfondsen

Het opzetten van streekfondsen is vooral een zaak die bottom up moet gebeuren. Het moge duidelijk zijn dat streekfondsen vooral van belang zijn voor projecten in zilver – en bronsgroen (om te voldoen aan de voorwaarde van 50% cofinanciering). Streekfondsen ondersteunen een op uitnodiging gebaseerde realisatiestrategie. Het gebied waar dit met voorrang zal worden opgezet en aangepakt is het Nationaal Landschap Zuid-Limburg (zie paragraaf 5.10)

44


5.5.4

De inzet van vereveningsinstrumenten

Met name de vereveningsinstrumenten zoals natuurcompensatie, Limburgs Kwaliteitsmenu (LKM), Bouwkavel op Maat-plus (BOM+), Groen voor Rood zijn hiervoor in principe inzetbaar. Er kan echter ook gedacht worden aan inkomsten uit de Toeristenbelasting; immers van gemeenten die via de Toeristenbelasting (en OZB) sterk profiteren van rijks- en provinciale investeringen in natuuren landschap zouden groene tegenprestaties gevraagd kunnen worden. Hoe de provincie het beste zou moeten aansturen op meer gemeentelijke bijdragen voor natuuren landschap zal een kwestie van maatwerk blijven. Van gemeente tot gemeente zal nader bezien moeten worden welke inzet mogelijk is. Het heeft echter de voorkeur dit op regionale schaal op te pakken conform de voor het Nationaal Landschap Zuid-Limburg in voorbereiding zijnde aanpak. Wat betreft het vereveningsinstrument waar de provincie in belangrijke mate zelf voor verantwoordelijk is – EHS-natuurcompensatie – zal de provincie actief aansturen op meer samenhang en integratie met EHSnieuwe natuur. De Tweede Kamer heeft bij motie aangegeven dat natuurcompensatie mede ingezet moet worden om EHSnieuwe natuur waarvoor onvoldoende overheidsgeld beschikbaar is te realiseren. Om dit te implementeren zal de provincie de GS-beleidsregel Mitigatie en compensatie aanpassen zodat compensatie in de EHS mogelijk wordt. Tevens zal de provincie gronden gelegen in nieuwe natuur in de EHS bij voorbaat inrichten als nieuwe natuur zodat een compensatieplichtige initiatiefnemer zijn compensatieverplichting in één keer kan voldoen door ingerichte nieuwe natuur in de EHS van de provincie over te nemen (tegen kostprijs). Conform advies van de PCOL zal de door de provincie bij voorbaat aan te leggen compensatienatuur gelijkelijk verdeeld worden over goudgroene en zilvergroene zones. 5.5.5

De inzet van ontwikkelingsstrategiën

De provincie heeft brede plattelandsontwikkeling in een aantal gebieden in gang gezet in het kader van de gebiedsontwikkelingsprojecten. Voorbeelden zijn Klavertje 4 bij Venlo en het project Landgoederenzone bij Maastricht. In dit type projecten zoekt de provincie naar samenwerking met de gemeente en lokale actoren om een gebied zowel op het gebied van economie als leefbaarheid, gezondheid, natuur en landschap een impuls te geven. Met deze ontwikkelingsstrategie wordt de versterking van natuur en landschap in een bredere ontwikkeling meegenomen. Dit draagt zeker bij aan een breder draagvlak en sterkere participatie van bedrijven en instellingen. Deze aanpak zal voortgezet worden. 5.5.6

De inzet van erfpacht en eigen vermogen van de provincie

De inzet van langjarige erfpacht als middel voor snellere EHS realisatie zal worden onderzocht. Bij dit nadere onderzoek zijn de onderwerpen : financiële voordelen, kansrijkheid, risico’s en bijkomende kosten. Ook de inzet van het eigen provinciaal vermogen wordt onderzocht. Voorwaarde is dat het niet mag leiden tot omvangrijke extra kosten

5.6

De inrichting van gouden zilvergroen: van revolutie naar evolutie

Grondaankoop geven we daarbij prioriteit vóór dure inrichting: eerst kwantiteit dan kwaliteit. Vóór 2021 moet er veel grond worden aangekocht en ingericht. Mede gezien de financiële situatie zetten wij dus vooral in op grondverwerving en functiewijziging. Deze aanpak wordt echter niet alleen gekozen uit financiële overwegingen. Het wordt met name in gang gezet vanuit de verwachting dat het onttrekken van gebieden aan landbouwkundig gebruik en het vergroten van natuurgebieden op zichzelf al – zonder dure inrichtingswerken – leidt tot een flinke kwaliteitsimpuls in de ernaast gelegen natuurgebieden.


45

Dit houdt in dat in het algemeen volstaan wordt met realisatie basiskwaliteit door inrichting op een basisnivo zodat natuurbeheer kan starten. Inrichting gericht op hydrologische doelen zal alleen bij natte natuurparels worden toegepast en in gebieden waar dit voor PAS-doelen nodig is. Optimale inrichting gericht op uiteindelijke provinciale natuurambitie zal alleen worden ondersteund als dit uitdrukkelijk nodig is om met uitsterven bedreigde EU-prioritaire soorten in stand te houden. Deze aanpak zal in het uitvoeringsgerichte Programma Natuur en Landschap verder uitgewerkt worden in overleg met de natuurbeheerders en de Dienst Landelijk Gebied. Verder is het naar alle waarschijnlijkheid zinvol om deze werkwijze in een pilot te testen; zie paragraaf 6.5. Een aandachtspunt is met name dat goedkopere inrichting kan leiden tot hogere beheerkosten.

Natura2000 gebied de St. Jansberg met op de voorgrond goudgroene nieuwe natuur.

5.7

Grensoverschrijdende natuur

In het kader van het versterken van grensoverschrijdende samenwerking voor natuur en landschap zullen de volgende acties ondernomen worden. ■■

Voortzetting samenwerking met aangrenzend Duitsland en België in het kader van de samenwerkingsverbanden Kempenbroek, Maas-Swalm-Nette, Rivierenpark Grensmaas en Drielandenpark met name ten behoeve van realisatie Europees natuuren waterbeleid.

■■

Onderzoek naar een grensoverschrijdende klimaatcorridor naast de droge verbinding Mook-Schinveld en de natte as van het Maasdal: de corridor Ardennen - Vaalser bossen - Geuldal - Kempen – Kempenbroek – Weerterbossen

46


5.8

Flexibilisering EHS

Met het instellen van de goudgroene, zilvergroene en bronsgroene zones ontstaan nieuwe mogelijkheden voor flexibiliteit met name in de zilvergroene zones. In de bronsgroene zones was er al sprake van een hoge mate van flexibiliteit. Immers voor de bronsgroene zones is alleen in globale zin (zie de Landschapsvisie Zuid-Limburg) vastgelegd waar we welke landschapsdoelen willen realiseren. Voor de nieuwe natuur in de zilvergroene zones zijn de natuurambities door de provincie ook niet 1 op 1 op kaart vastgelegd. In de zilvergroene zones wordt de flexibiliteit verder te vergroot door zoekgebieden aan te wijzen waarbinnen nieuwe natuur aangelegd kan worden (mits er voldoende cofinanciering gevonden wordt). De flexibiliteit wat betreft inrichting is nu reeds heel groot: elk inrichtingsplan is in feite gebiedsgericht maatwerk. Flexibiliteit van het Provinciaal Natuurbeheerplan qua inhoud, tempo en begrenzing staat hoog in het vaandel bij het provinciebestuur. Daarom zal in principe elk jaar het Provinciaal Natuurbeheerplan aangepast worden aan verzoeken van grondeigenaren en natuurbeheerders mits het realiseren van kwaliteitsverbetering in de belangrijkste natuurterreinen daardoor niet onder druk komt te staan. De beheerpakketten in de subsidieregeling voor natuurgebiedenbeheer zijn bij de overgang naar de SvNL in 2010 geheel flexibel gemaakt. Er zijn geen voorgeschreven maatregelen meer; er is alleen een resultaatdoelstelling: de beheerder dient te zorgen voor instandhouding van de bestaande natuurwaarden in de terreinen waarvoor hij SvNL-subsidies natuuren landschapsbeheer ontvangt. Alleen bij het agrarisch natuurbeheer is er – als gevolg van de EU-voorschriften in het kader van de POP2-subsidies en als gevolg van de EU-staatssteunrichtlijn – nog geen flexibiliteit mogelijk. Om EU-goedkeuring te verkrijgen dient heel helder in de beheerspakketten te zijn vastgelegd wat voor vergoedingen voor wat voor beheerswerkszaamheden gegeven wordt.

5.9

Ontsnippering

De ambitie van de provincie blijft om door het verbinden van natuurgebieden bij te dragen aan het creëren van betere randvoorwaarden voor de instandhouding van biotooptypen en van soorten die onder druk staan, achteruitgaan en dreigen te verdwijen. De prioriteit ligt ook hierbij op Europees beschermde soorten en habitats.

Autowegen vormen een barrière tussen natuurgebieden, ontsnippering blijft noodzakelijk.


47

Gezien het grotendeels wegvallen van rijksbudgetten voor grote ontsnipperingsprojecten en het grotendeels vervallen van de rijksmiddelen voor de robuuste verbindingszone Mook-Schinveld zal de aanleg van de geplande 3 ecoducten binnen die verbindingszone getemporiseerd worden. De meest noodzakelijke voorbereidingen zullen wel getroffen worden er van uitgaande dat in de toekomst er meer middelen voor zullen vrijkomen. Er wordt vooralsnog uitgegaan van het realiseren van de verbindingszones naar de ecoducten toe in de vorm van aanleg kleine landschapselementen en via agrarisch natuuren landschapsbeheerin zilvergroene zones. Aan de realisatie van andere ecoducten en faunavoorzieningen in het kader van het door het Rijk opgestelde en in uitvoering zijnde Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO) zal ondersteuning verleend worden onder andere via ondersteuning van het MJPO-platform Limburg. Verder zal het beleid gericht op het aanbrengen van faunavoorzieningenbij provinciale wegen eveneens gecontinuëerd worden. Dat wil zeggen dat aanleg van faunavoorzieningen meegenomen wordt bij aanleg van nieuwe provinciale wegen en bij reconstructiewerkzaamheden.

5.10

Doorstart nationaal landschap Zuid-Limburg

Op basis van het symposium Rijk leven in Zuid-Limburg (eind november 2012 is begin 2013 een tweedaags werkatelier georganiseerd met alle partijen in Zuid-Limburg die belang hebben bij of een bijdrage willen leveren aan het Nationaal Landschap Zuid-Limburg. Daarbij werd expliciet de vraag werd gesteld hoe de toekomstige uitvoeringsorganisatie van het Nationaal Landschap Zuid-Limburg er zou moeten uitzien. Er bleek tijdens het werkatelier groot draagvlak te bestaan voor de volgende standpunten: ■■

WAT: Er wordt - vanuit de breed gedragen landschapsvisie Zuid-Limburg – gewerkt aan behoud, beheer en ontwikkeling van de landschappelijke kernkwaliteiten. Kort samengevat houdt dat in: het verdichten van dalen en hellingen, het open houden van plateaus, aandacht voor visuele aspecten, cultuurhistorie, rust en ruimtelijke kwaliteit.

■■

WIE: Alle partijen samen, zowel stad als land, moeten de schouders eronder zetten. Van de provincie wordt vooral de eerste twee jaar een initiërende en faciliterende rol verwacht.

■■

HOE: Er zal gewerkt worden vanuit het “én-én” uitgangspunt, waarbij per initiatief een balans wordt gezocht tussen een brede mix aan instrumenten. Van uitnodiging tot deelname aan een kwaliteitsnetwerk tot regulering; van heffingen tot vrijwillige fondsen; van overheidshandelen tot vrijwillige inzet van burgers en inschakeling van sociale werkplaatsen.

Een voorstel voor de nieuwe uitvoeringsorganisatie voor het Nationaal Landschap wordt uitgewerkt. Gedacht wordt aan een netwerkorganisatie, met als onderdelen een streekraad met bijbehorend streekfonds, een streekhuis met streekmanager (incl. ondersteuning) en diverse advies platforms met ondernemers, burgers en landschapsdeskundigen (o.a. een kwaliteitsplatform ofwel kwaliteitsnetwerk). Het uitgewerkte voorstel zal aan Provinciale Staten worden voorgelegd ter vaststelling.

48


6

Te nemen (proces)stappen

Voor de realisatie van onze provinciale ambitie (die voor een groot gedeelte samenvalt met Europese en landelijke doelstellingen) wordt een op uitvoering gericht programma Natuur en landschap opgesteld, in eerste instantie voor de periode 2013-2015. Teneinde te komen tot een versnelling van de realisatie van de EHS en van instandhouding van kwalitatief goede bestaande natuur gaat de provincie de inzet van verschillende budgetten flexibiliseren; (zie hierover hoofdstuk 7). Voorts willen we huidige partners en nieuwe partners in het landelijk gebied meer bij de beleidsrealisatie betrekken en verleiden tot een grotere bijdrage in de realisatie van natuur en landschap. De provincie wil uitdagen en uitnodigen. De provincie gaat de uitnodigingsstrategie in enkele pilots testen. Met woorden alleen in deze nota zijn we er niet. We willen partners meer uitdagen, we willen meer cofinanciering vinden en we willen het beheer goedkoper maken.

6.1

De uitnodigingsstrategie: kansen voor iedereen

We willen de EHS met een zo beperkt mogelijke inzet van provinciale middelen realiseren zodat het rendement op de provinciale investeringen geoptimaliseerd wordt. Lokale en/of regionale cofinanciering is dan een must. Zeker in de zilvergroene natuur en in de bronsgroene landschapszones. De volgende stappen zullen worden gezet : 1. Pilots in enkele gebieden Enkele pilots in zilvergroene natuurzones met de volgende doelen : ■■

Minimaal 50% cofinanciering; (hoe goedkoper hoe beter)

■■

Een duidelijk “ keuzemenu” wordt uitgewerkt; het moet duidelijk zijn aan particuliere initiatiefnemers wanneer een idee wordt goedgekeurd. Dat wil zeggen: wanneer zijn de voordelen voor natuur en landschap zo groot dat eventuele nadelen voor natuur en landschap op de koop toe zullen worden genomen (saldo-benadering).

■■

De resultaten van deze pilots moeten gebruikt kunnen worden in het op te stellen project ideeënboek voor het jaar erna.

2. Provinciaal projectenideeënboek natuur en landschap Indien stap 1 succesrijk verloopt wordt overwogen een algemeen voorbeeld-projectenboek natuur en landschap ofwel een “provinciaal projectideeënboek N&L” te gaan maken. Het dient als inspiratie om het bedrijfsleven en particuliere investeerders uit te dagen te investeren in natuur of landschapsontwkkeling. In dit boek zijn reële kansen opgenomen en er wordt aangegeven wat de uitdaging is. Partijen kunnen hier op inschrijven. Dit moet ook duidelijke bouwstenen opleveren voor een duidelijk “keuzemenu”.


49

6.2

Ontwikkelingsstrategieën meer inzetten

De provincie heeft dit in een aantal gebieden opgepakt in het kader van de gebiedsontwikkelingsprojecten. Voorbeelden zijn Klavertje 4 bij Venlo en het project Landgoederenzone bij Maastricht. In dit type projecten zoekt de provincie naar samenwerking met de gemeente en lokale actoren om een gebied zowel op het gebied van economie als leefbaarheid, gezondheid, natuur en landschap een impuls te geven. Met deze ontwikkelingsstrategie wordt de versterking van natuur en landschap in een bredere ontwikkeling meegenomen. Dit draagt zeker bij aan een breder draagvlak en sterkere participatie van bedrijven en instellingen. Deze aanpak zal voortgezet worden.

6.3

Het werkveld meer betrekken ontwikkeling en uitwerking beleid

De partijen vertegenwoordigd in de Commissie Platteland Limburg zullen gevraagd worden regelmatig hun ideeën aan de provincie en aan elkaar over te brengen. Ook in POL-kader wordt het werkveld regelmatig benaderd. Deze interactieve wijze van werken en het betrekken van het werkveld bij de voorbereiding van beleidsbijstellingen en de opstelling van uitvoeringsgerichte programma’s zal worden voortgezet. Aan de uitvoerende partners zal tevens gevraagd worden om zelf het initiatief te nemen om de Commissie Platteland Limburg bijeen te roepen wanneer zij daartoe aanleiding zien.

6.4 ■■

Onderzoek inzet erfpacht en meer inzet eigen vermogen Provincie Erfpacht als goedkopere realisatiestrategie zal worden onderzocht op financiële voordelen, kansrijkheid, risico’s en bijkomende kosten. Het in erfpacht uitgeven van overheidsgronden (d.w.z. de BBL-gronden en/of door de provincie zelf verworven gronden) is in principe een goedkopere realisatiestrategie aangezien de gronden dan niet voor 15% van de landbouwwaarde verkocht worden maar bij BBL of bij de provincie op de balans blijven staan. Voordeel is verder dat de provincie als grondeigenaar meer mogelijkheden heeft om de inrichting en het beheer van de grond aan te sturen en/of te beïnvloeden. Een nadeel is dat een aantal eigenaarslasten (o.a. waterschapslasten) bij de eigenaar in rekening worden gebracht en dat de erfpachtopbrengsten zeer laag zullen zijn in vergelijking met de normale opbrengst van provinciaal kapitaal. Verder is voor de kansrijkheid van deze aanpak van belang in hoeverre natuurbeheerders bereid zijn om gronden in erfpacht te willen nemen. De grotere invloed van de provincie op inrichting en beheer is voor de beheerder tot op zekere hoogte een nadeel: zij kunnen minder slagvaardig te werk gaan. Een mogelijkheid is ook om eerst in te richten en daarna pas tot het in erfpacht uitgeven over te gaan. Nagegaan moet worden wat in het algemeen de voorkeur heeft.

■■

De inzet van het eigen vermogen van de provincie zal ook worden onderzocht. Ook bij het door de provincie zelf verwerven van gronden voor aanleg nieuwe natuur geldt dat het nadeel is dat de provincie dan geld investeert in grond die vrijwel geen geldelijke opbrengsten oplevert. Erfpacht levert naar verwachting aanzienlijk minder dan bij het regulier beleggen van provinciaal kapitaal. Daarom dient onderzocht te worden hoeveel renteverlies / opbrengstverlies optreedt per miljoen euro.

6.5

Een pilot om de verschillende inrichtingsniveaus uit te werken

Doel van de pilot is te onderzoeken of het werken met de 3 eerder genoemde inrichtingsnivo’s ( a: inrichting op basisnivo zodat natuurbeheer kan starten; b: inrichting tbv hydrologische doelen; c: optimale inrichting gericht op uiteindelijke provinciale natuurambitie praktisch uitvoerbaar is, wat de gevolgen zijn voor de beheerkosten en hoe afgewogen moet worden welk inrichtingsnivo uiteindelijk de beste prijs-

50


kwaliteitsverhouding oplevert. De inrichtingsnivo’s en de pilot zullen in het kader van het uitvoeringsgerichte Programma Natuur en Landschap 2013-2015 verder uitgewerkt worden in overleg met de natuurbeheerders en de Dienst Landelijk Gebied.

6.6

Beheersing beheerkosten

De ambitie van de provincie blijft te zorgen voor een zodanige subsidiëring van het natuurbeheer dat alle natuurbeheerders bereid en in staat zijn om in hun terreinen gelegen binnen gouden zilvergroene zones de in het Provinciale Natuurbeheerplan voor hun gebied vastgestelde natuurtypen in stand te houden. De Provincie heeft zich bij de ondertekening van het Decentralisatie-akkoord Natuur daarom bereid verklaard om daarvoor eigen middelen in te zetten voor de subsidëring van het natuuren landschapsbeheer. De beheerskosten stijgen naar verwachting gemiddeld met circa € 88.000,- per jaar als gevolg van de realisatie van nieuwe natuur. Daarbij is uitgegaan van verwerving van inrichting van 350 ha nieuwe natuur per jaar en een gemiddelde beheerssubsidie van € 250,- per ha nieuw aangelegde natuur. Deze kostenstijging is aan de orde indien er geen mogelijkheden worden gevonden om het beheer kosteneffectiever uit te voeren of meer inkomsten te halen uit de beheerde natuurterreinen. Beide mogelijkheden zullen actief onderzocht worden aangezien een verdere groei van de beheerkosten niet wenselijk is

6.7

Opstelling programma Natuur en Landschap 2013-2015

Voor de realisatie van onze provinciale ambitie (die voor een groot gedeelte samenvalt met Europese en landelijke doelstellingen) wordt een op uitvoering gericht Programma Natuur en landschap opgesteld, waarin de belangrijkste programmeerbare inspanningen in het landelijk gebied op de deelterreinen natuur, landschapsbeheer en de daarmee samenhangende acties op het gebied van water en landbouw zijn opgenomen.

6.8

Maatwerkoplossingen om vertraging te voorkomen

Vooruitlopend op de POL-herziening zal – na vaststelling van het Programma Natuur en Landschap – de subsidieregeling Inrichting Landelijk Gebied (sILG) weer opengesteld worden. Tevens zullen contracten worden gesloten of hernieuwd met onze partners teneinde de uitvoering van projecten te bevorderen of te versnellen. Indien zich kansen op grondverwerving voordoen kan vooruitlopend op besluitvorming in POL-kader actie worden ondernomen met name wanneer de grondverwerving bijdraagt aan het realiseren van de Europese natuurdoelstellingen respectievelijk aan de KRW-doelstellingen. Hiervoor zal een beroep gedaan worden op de provinciale middelen voor (anticiperende) grondaankopen door het provinciaal grondbedrijf. Waar mogelijk wordt voorlopig wel afgezien van de inrichting van deze gronden. Indien nodig kunnen vooruitlopend op de vaststelling van het programma Natuur en landschap 2013-2015 voorschotten gegeven worden aan uitvoeringspartners. Met name aan de waterschappen, de drie TBO’s, het Limburgs Particulier Grondbezit (LPG), DLG en de stichting Ark. Met name voor de waterschappen is spoed geboden om hen in staat te stellen de KRW-afspraken tijdig te kunnen uitvoeren Voorwaarde is dat de toegekende budgetten alleen besteed worden aan functiewijziging (en/of urgente


51

inrichtings-projecten) in de goudgroene natuur (EU-prioritaire nieuwe natuur en PAS-maatregelen) respectievelijk aan KRW-beekherstelprojecten tenzij uitdrukkelijk andere afspraken zijn vastgelegd.

6.9

Afstemming op Programma “Limburgse Landbouw loont” (2013-2015)

In het Programma Limburgse landbouw loont 2013- 2015 zijn activiteiten en maatregelen opgenomen met betrekking tot de volgende thema’s: •

Stimuleren product-proces en systeeminnovatie

•

Bevordering kennisdoorstroming en samenwerking

•

Fondsvorming kennistoepassing

•

Excellent produceren

•

Kennisontwikkeling overheid

•

Structuurversterking

•

Draagvlak en Imagoverbetering

•

Gedragscode

•

Realisatie nieuwe concepten voor duurzame ontwikkeling

•

Revitalisering buitengebied

•

Optimale benutting GLB.

Met name de 6 laatste thema’s en het algemene streven in de Ambitienota Landbouw om de landbouwbedrijven meer te laten bijdragen aan de omgevingskwaliteit hebben duidelijke raakvlakken met het provinciale natuuren landschapsbeleid in die zin dat de 2 beleidsvelden elkaar direct ondersteunen. Daarom zal bij de uitvoering van de beide programma’s nauw contact worden onderhouden om de synergiemogelijkheden optimaal te benutten en om te voorkomen dat activiteiten in het ene programma doelbereik in het andere programma bemoeilijken.

6.10

Monitoring uitvoering programma Natuur en landschap

Jaarlijks zal een voortgangsrapportage aan PS worden aangeboden. Wat betreft de monitoring van de resultaten van het natuurbeheer (uitgezonderd de KRW-opgaven) zijn nog geen sluitende interprovinciale afspraken gemaakt. Duidelijk is wel dat ten behoeve van monitoring van resultaten in Natura 2000-gebieden data nodig zijn op het niveau van de door de EU omschreven habitattypen en de daarbij genoemde soorten. Zie verder de paragraaf Vereenvoudiging monitoring.

52


7

Financiën voor de periode 2013-2015

7.1

Algemeen

In dit programma Natuur- en landschapsbeleid 2013-2015 wordt op hoofdlijnen aangegeven hoe de inzet van gedecentraliseerde rijksmiddelen, aanvullende Europese middelen en de provinciale middelen voor natuur (incl.herstel watersystemen), en landschapsbeheer zal plaatsvinden. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de middelen die worden ingezet ten behoeve van het programma Natuur en Landschap 2013-2015 en de structurele kosten zoals die al jaren door de provincie worden ingezet. Vanwege de onduidelijkheid die er op verschillende onderdelen nog heerst zullen eventuele nadere financiële claims op een later tijdstip aan provinciale staten voorgelegd worden.

7.2

Overzicht beschikbare en benodigde budgetten ten behoeve van Programma Natuur en Landschap 2013-2015

In het overzicht op de volgende pagina is een samenvatting weergegeven van de beschikbare en benodigde budgetten voor het programma Natuur en Landschap in deze coalitieperiode. Voor achtergrondinformatie zie bijlage 10. Bij de Rijks- en Europese middelen geldt als algemene opmerking dat er op meerdere punten nog geen zekerheid bestaat over de interprovinciale verdeling van landelijke middelen en welke bedragen het rijk in het kader van het vullen van het BTW-compensatiefonds zal inhouden. Tevens is er met de afrekening van het ILG en het vaststellen van het advies van de Commissie Jansen een omissie vastgesteld met betrekking tot de ontwikkelopgave in Ooijen Wanssum. Deze omissie wordt door de commissie Jansen II herstelt en opgelost binnen de kaders van de verdeling van de extra rijksmiddelen (€ 200 mln.) voor natuur. Tenslotte bestaat er nog onzekerheid over de beschikbaarheid van rijksgelden voor Maaspark-Well en de zogenaamde Veermanmiddelen. Voor beide projecten is in de afgelopen jaren door het Rijk budget beschikbaar gesteld. Een significant aandeel van deze budgetten is echter bij de beëindiging en afrekening van het ILG – o.i. ten onrechte – weggevallen. Het gaat daarbij om € 14,3 mln. Hierover vindt nader bestuurlijk overleg plaats. Bij de besteding van middelen geldt als uitgangspunt dat de gedecentraliseerde rijksmiddelen voor natuurbeleid in principe ingezet worden voor natuurdoelen in de goudgroene natuur en dat de autonome provinciale middelen worden ingezet voor de zilvergroene natuur en binnen de bronsgroene landschapzone. Een uitzondering hierop vormen de per 1.1.2014 te decentraliseren middelen voor natuuren landschapsbeheer. Deze worden momenteel ingezet in alle 3 de categorieën natuur. Ten aanzien van de financiering van het natuurbeleid wordt aan de hand van pilots en inspiratiemodellen gezocht naar alternatieven. Daarbij wordt ook onderzocht of het Groenfonds hierin een rol kan spelen. Vooralsnog lijkt deze laatste optie in ieder geval niet financieel aantrekkelijker dan het vrijmaken van eigen middelen. Concrete uitwerking van de financiële voornemens vindt plaats in een uitvoeringsprogramma Natuur en landschap 2013 -2015 dat hierna door GS zal worden vastgesteld.


53

Uitvoeringsprogramma Natuur en Landschap 2013 - 2015 Uitgaven (indicatief)

Inkomsten (indicatief)

Goudgroene natuur

Rijksmiddelen

Aanleg goudgroene natuur incl. tekort Veerman (14,3 mln.)

€

55,90

Verkoop grondvoorraden

€

21,00

Verhoging kwaliteit goudgroene natuur via Pas maatregelen

€

32,64

Rijksgelden EHS-beheer

€

24,30

Aanpak verdroging en beekherstel

€

6,00

Rijksgelden PAS

€

36,64

Natuur en Landschapsbeheer (SNL)

€

31,80

Extra gelden Robuuste EHS

€

21,26

Natuur en Landschapsparken en recreatieve investeringen

€

2,90

subtotaal

€

129,24

subtotaal

€

103,20

Restant pMJP

€

11,00

Zilvergroene natuur en Bronsgroen landschap

Provinciale middelen

Aanleg Zilvergroene natuur en Bronsgroen landschap

€

21,10

Aanleg natuurcompensatie in zilvergroene zones

€

1,90

(EHS) Impulsgelden Natuur, Landschap en Stedelijk Groen

€

13,53

Beheer landschapselemen-ten in bronsgroene zones

€

5,67

Intensiveringsmiddelen voor Natuur, Landschap en Ruimte

€

15,75

Soortenbeheer in zilvergroen en bronsgroen

€

3,00

Reserve grondwaterheffing

€

2,00

subtotaal

€

31,67

subtotaal

€

42,28

Overig

Bijdrage derden

FES

€

3,00

Bijdrage POP3 (beheer)

€

3,00

IKL, convenantlening en natuureducatie

€

3,38

Natuurcompensatie

€

3,78

subtotaal

€

6,38

subtotaal

€

6,78

Totaal uitgaven

€

Totaal inkomsten

€

167,28 SALDO

7.3

152,25

-€ 15,03

Structurele kosten

Naast de binnen de coalitieperiode weg te zetten programmamiddelen is er voor een aantal natuurbeleidsonderdelen in de provinciale programmabegroting structureel ruimte gereserveerd (zie onderstaand overzicht).

54


Omschrijving

mln/jr

Exploitatiesubsidies Limburgs Landschap

€

0,97

Milieufederatie

€

0,37

Consulentschap NME

€

0,21

Natuurhistorisch genootschap

€

0,09

Subtotaal

€

1,64

Natuuronderzoek

€

0,29

Uitvoering Flora en Faunawet

€

0,16

Uitvoering Natuurbeschermingswet

€

0,46

Subtotaal

€

0,91

Totaal

€

2,55

Onderzoek en uitvoering groene wetten

Enkele van deze structurele middelen zijn vanaf 2014 ontoereikend om de natuurbeleidsdoelstellingen te kunnen realiseren. In de volgende alinea’s wordt de situatie kort toegelicht, nadere uitwerking zal te zijner tijd volgen bij de begrotingsbehandelingen in de komende jaren. Ten aanzien van de structurele exploitatiesubsidies wordt middels een separaat voorstel in het kader van de Voorjaarsnota de situatie voor de komende jaren vastgesteld. Uitgangspunt is dat de betreffende organisaties tenminste de doelen als opgenomen in deze nota kunnen uitvoeren. Voor het IKL betekent dit dat er een aparte voorziening getroffen moet worden. Hierover wordt een separaat voorstel gedaan. 7.3.1

Tekorten vanaf 2014 en verder

7.3.1.1

Provinciaal natuuronderzoek / natuurkwaliteitsmonitoring

De komende jaren neemt de noodzaak voor natuurkwaliteitsmonitoring toe ten gevolge van (1) overname verantwoordelijkheid voor natuurbeheersubsidies van het Rijk en (2) overname van verantwoordelijkheid voor herstel en instandhouding van gunstige staat van instandhouding van Europees beschermde natuurwaarden in Natura 2000-gebieden en EU-beschermde soorten. Hiervoor is naar schatting vanaf 2014 circa 0,1 mln extra nodig. 7.3.1.2

De “Convenantsleningen”

Dit zijn leningen bij het Groenfonds conform het genoemde convenant tussen Rijk en Provincies dd 1992 voor aankoopsubsidies voor de stichting Limburgs Landschap en voor Natuurmonumenten. Zie bijlage 10 voor meer uitleg. Aangezien wij conform het Convenant met het Rijk uit 1992 gehouden zijn onze bijdrage hiervoor te leveren tot en met 2023 zullen we te zijner tijd hiervoor een begrotingspost instellen. Het gaat hierbij om een jaarlijkse bijdrage van ruim € 0,8 mln. 7.3.1.3

De subsidies voor natuuren landschapsbeheer (SNL)

Met het ondertekenen van het Decentralisatie-akkoord Natuur heeft de provincie ook de verantwoordelijkheid op zich genomen om structureel hiervoor te zorgen. Voor meer uitleg zie bijlage 10. Totaal tekort in 2014 t/m 2015: 4,2 mln. In de PS-nota inzake het ondertekenen van het Decentralisatieakkoord Natuur is vastgelegd dat dit gedekt zal worden uit het restant aan PMJPmiddelen. Voor de jaren ná 2015 is de verwachting dat de provinciale bijdrage aan de dekking van deze subsidieregeling – na doorvoering van enkele versoberingen – beperkt kan blijven tot gemiddeld € 2 mln/jr. Te zijner tijd zal een voorstel worden gedaan dit bedrag structureel in de begroting op te nemen.


55

Onderhoud en beheer van landschapselementen (de Heerderberggroeve bij Cadier en Keer) door stichting IKL.

56


8

Uitwerking goudgroen, zilvergroen en bronsgroen

In dit hoofdstuk worden de vereenvoudigde natuurbeleidscategoriën nader beschreven: wat is het, waar ligt het, de rol van de verschillende partijen, de kaders, de doorwerking in POL 2014 etc. De concrete, uiteindelijk geldige begrenzing van goudgroene, zilvergroene en bronsgroene zones volgt in het POL2014. Voor de goudgroene en zilvergroene natuur en de bronsgroene landschapszones wordt een omvangrijke wijziging van de begrenzingen voorbereid via de algehele POL-herziening 2014. Daarbij wordt tevens bezien worden welke nieuwe natuur die niet wordt ontwikkeld via de beschikbaar gestelde rijksmiddelen (via de “Grond-voor-grond” en het Decentralisatieakkoord Natuur) de planologische status EHS dient te krijgen. In principe zullen alle goudgroene en zilvergroene gebieden samen de EHS vormen. Ook het Provinciaal Natuurbeheerplan – het kader voor de verlening van SNL-subsidies voor natuuren landschapsbeheer - zal hierop aangepast worden. Een en ander zal in 2013 worden voorbereid en in 2014 zijn beslag krijgen in de vorm van een POL-aanpassing en een direct daarop aansluitende aanpassing van het Provinciaal Natuurbeheerplan. Voor de plattelandsgebieden die buiten goud-, zilveren bronsgroen vallen geldt dat ook daar nog landschappelijke waarden voorkomen echter minder herkenbaar en in lagere dichtheden. Het zijn gebieden waar landbouwactiviteiten sterker domineren. De provincie kiest ten aanzien van deze gebieden voor een minder actief sturende rol en ziet voor deze gebieden vooral een rol voor de gemeenten, de stichting IKL, lokale organisaties op het gebied van natuur en landschap waaronder agrarische natuurverenigingen en particulieren, bijvoorbeeld recreatieondernemers. De draagt bij aan het behoud en herstel van landschapskwaliteit via RO-beleid, via structurele ondersteuning van de stichting IKL en van het IVN-Consulentschap NME

8.1

Goudgroene natuur

Omvat alle prioritaire natuurgebieden zowel vanuit recreatief-toeristisch oogpunt als vanuit ecologie en landschap bezien inclusief de daarvoor aan te leggen nieuwe natuur. 8.1.1

Wat is het

■■

Alle Natura 2000-gebieden (d.w.z. alle Vogel- en Habitatrichtlijn gebieden in Limburg)

■■

de 3 nationale parken

■■

de natte natuurparels (ofwel TOP-gebieden)

■■

de KRW-beken (zijnde de beken met een specifiek ecologische functie ofwel SEF-beken)

■■

nieuwe natuur nodig voor Natura 2000 of KRW

■■

de provinciaal prioritaire natuurgebieden inclusief de bestaande en de te realiseren nieuwe natuur in de projecten Zandmaas en Grensmaas

■■

de prioritaire beheersgebieden (gebieden voor agrarisch natuurbeheer van belang voor N2000 en KRW)


57

■■

de Hamsterreservaatsgebieden

■■

overige bestaande natuur in de EHS nodig voor Europees beschermde soorten.

8.1.2 ■■

Doel/taakstelling

Verwerving en inrichting : Nieuwe natuur buiten het Maasdal; ten minste

2.600 ha

Bestaande natuur onder SNL; ten minste

26.800 ha

■■

Realiseren Programmatische Afspraken Stikstof (N2000)

■■

Minimaal handhaven van de huidige benutting van het instrument agrarisch natuurbeheer

■■

Versterking recreatieve mogelijkheden in de bestaande natuur.

Het kalkgrasland bij Eys langs het Miljoenenlijntje behoort tot het Natura2000 gebied het Geuldal. 8.1.3

Realisatie strategie en rol partijen

In de goudgroene zone blijven inzetten op realisatie nieuwe natuur conform de dit jaar door GS vastgestelde realisatiestrategie; zie bijlage 8. Dit houdt in realisatie via overeenkomsten met de 3 terreinbeherende natuurorganisaties (ofwel TBO’s; dat zijn: NM, LL en SBB),DLG, de beide waterschappen, stichting Ark en zo mogelijk ook LLTB, Bosgroep en Limburgs Particulier Grondbezit). Er wordt ingezet op maximaal 85% subsidie op de grondprijs en een eigen bijdrage van de eindbeheerders van minimaal 15%. Financiering in principe geheel uit gedecentraliseerde rijksmiddelen en uit EU-subsidies.

58


Inzet BBL-gronden Het gaat hierbij om de met rijks- en provinciale middelen door Buro Beheer Landbouwgronden verworven gronden. In 2011 en 2012 is het doorleveren van BBL-gronden naar eindbeheerders sterk afgenomen als gevolg van de onzekerheden met betrekking tot beschikbaarheid van rijks- en provinciale budgetten. Tevens was er onduidelijkheid over de veranderingen als gevolg van Europees-rechtelijke uitspraken inzake gelijkberechtiging bij de ondersteuning van particulieren bij functiewijziging en aankoop van gronden voor aanleg van nieuwe natuur. Ten aanzien van beide onzekerheden wordt met de voorliggende nota en met de Realisatiestrategie in bijlage 8 een einde gemaakt. De aanpak wordt dat er alleen nog gronden doorgeleverd worden mits er conform de SKNL een overeenkomst voor particulier natuurbeheer wordt aangegaan en er (conform de SKNL) een eigen bijdrage van minimaal 15% geleverd wordt. Hiermee kan nu weer voortvarend verder gewerkt worden aan de realisatie van nieuwe natuur in de goudgroene en zilvergroene zones. Tevens kan nu weer meer vaart gezet worden bij de aanleg van natuur en landschapselementen in de bronsgroene gebieden. 8.1.4 ■■

Kaders

We gaan primair zorgen voor instandhouding van de natuur die er al is door goed beheer en via verbetering van de randvoorwaarden op het gebied van water en milieu.

■■

We gaan met name inzetten op verwerving en functiewijziging van gronden; immers zonder grond geen project. Daarom zullen we nieuwe en bestaande natuur waar nodig en mogelijk inrichten ten behoeve van het bereiken van een basiskwaliteitsniveau zodat er meer middelen beschikbaar zijn voor verwerving en functiewijziging.

■■

Doorgaan met aanleg nieuwe natuur is voor de uitvoerende partijen niet uitvoerbaar indien de subsidiebedragen voor beheer van de nieuwe natuur sterk verlaagd worden. Indien de komende jaren (tot 2021) ca. 3.500 ha nieuwe natuur aangelegd wordt zal het budget voor natuurbeheer geleidelijk omhoog moeten gaan. In principe met gemiddeld € 88.000,- per jaar tenzij er mogelijkheden worden gevonden om te bezuinigen op beheerskosten resp. meer inkomsten te halen uit de beheerde natuurterreinen. Beide mogelijkheden zullen actief onderzocht worden aangezien een verdere groei van de beheerkosten onwenselijk is.

8.1.5

Doorwerking in POL 2014

Hoofdlijn ten aanzien van de goudgroene zone is dat huidige begrenzingen als nieuwe natuur en als beheersgebied gehandhaafd worden zij het dat kleine wijzigingen doorgevoerd zullen worden om kaartfouten eruit te halen, beter aan te sluiten bij perceelsgrenzen en bij begrenzingen op de TOP10NL-kaarten en om vastgestelde bouwkavels en -blokken beter op de kaart vast te leggen (conform de gedigitaliseerde bestemmingsplannen). Voor de bescherming van de gouden zilvergroene natuurzones wordt een RO-verordening EHS opgesteld conform de nieuwe Wet RO. 8.1.6

Monitoring

Aan PS zal conform de afspraken in EU-verband specifiek voor de Natura-2000-gebieden en EU-beschermde soorten gerapporteerd worden over de staat van instandhouding (goed, matig, slecht). Tevens zal aan PS gerapporteerd worden in hoeverre de in het Provinciaal Natuurbeheerplan vastgelegde ambitie bereikt is. D.w.z. voor welk percentage van de oppervlakte van de 3 subcategorieën bestaande natuur, nieuwe natuur en agrarisch natuurbeheer is de ambitie bereikt; kwantitatief (oppervlakte die is ingericht of onder beheersubsidie is gebracht) en kwalitatief (oppervlakte waarop het nagestreefde natuurtype is gerealiseerd). Voor de KRW-beken is een monitoringsprogramma voorhanden en zijn er


59

sluitende afspraken met Rijk en EU gemaakt. De hieruit voorkomende rapportages kunnen tevens benut worden om aan PS te rapporteren over de voortgang.

8.2

Zilvergroene natuur

8.2.1

Wat is het

Omvat de rest van de bestaande en nieuwe natuur en agrarische beheersgebieden voor zover gelegen in de EHS. 8.2.2

Rol partijen

De rol van andere dan de traditionele partijen in de realisatie wordt in zilvergroene zones groter. We zetten in op ten minste 50% cofinanciering door derden. We willen hier vooral een uitnodigingsstategie neerzetten met meer alternatieve vormen van financiering. Dit willen we in enkele pilots uitwerken. 8.2.3 ■■

Kaders

We gaan primair zorgen voor instandhouding van de natuur die er al is door goed beheer en via verbetering van de randvoorwaarden op het gebied van water en milieu.

■■

We gaan met name inzetten op verwerving en functiewijziging van gronden; immers zonder grond geen project. Daarom zullen we nieuwe en bestaande natuur waar nodig en mogelijk inrichten ten behoeve van het bereiken van een basiskwaliteitsniveau zodat er meer middelen beschikbaar zijn voor verwerving en functiewijziging.

■■

Doorgaan met aanleg nieuwe natuur is voor de uitvoerende partijen niet uitvoerbaar indien de subsidiebedragen voor beheer van de nieuwe natuur sterk verlaagd worden

8.2.4


Voor de zilvergroene zone geldt de nieuwe natuur in die zone omgezet wordt naar beheersgebied echter met daarin een wijzigingsbevoegdheid voor GS voor die terreinen waar zich kansen voordoen om nieuwe natuur met 50% cofinanciering te realiseren. Hiermee wordt de mogelijkheid gecreëerd om heel flexibel in te kunnen spelen op de kansen die zich voordoen voor natuurontwikkeling in de zilvergroene gebieden met een minimum aan planologische schaduwwerking. De huidige beheersgebieden in de zilvergroene zones zullen ingekrompen worden met name daar waar al lange tijd geen agrarisch natuurbeheer heeft plaatsgevonden. Voor de bescherming van de gouden zilvergroene natuurzones wordt een RO-verordening EHS opgesteld conform de nieuwe Wet RO. 8.2.5

Monitoring

Er zal aan PS gerapporteerd worden in hoeverre de in het Provinciaal Natuurbeheerplan vastgelegde ambitie bereikt is. Dat wil zeggen: voor welk percentage van de oppervlakte van de 3 subcategorieën bestaande natuur, nieuwe natuur en agrarisch natuurbeheer is de ambitie bereikt; kwantitatief (oppervlakte die is ingericht of onder beheersubsidie is gebracht) en kwalitatief (oppervlakte waarop het nagestreefde natuurtype is gerealiseerd).

60


De Beegderheide bevat een hoge biodiversiteit maar is geen Natura2000 gebied en ook geen natte parel.

8.3

Bronsgroene landschapszones

8.3.1

Wat is het

Omvat alle prioritaire landschapszones buiten de EHS. In POL-termen: de samenvoeging en integrale actualisatie van de zones Provinciale Ontwikkelingszones Groene waarden en Veerkrachtige Watersystemen (Perspectief 2 resp. Perspectief 3). Bij de actualisatie van de begrenzing wordt de ontwikkeling van een veerkrachtig watersysteem centraal gesteld. Hierdoor ligt de nadruk naast het Maasdal op de beekdalen en voor Zuid-Limburg ook op de steilere hellingen (erosie). In deze integrale zones kan een groot aantal functies elkaar verstreken (klimaat, natuur/ ecologische verbinding, waterbeheer, landbouw, toerisme en recreatie, cultuurhistorie). Voor de begrenzing van de beekdalen in Noord- en Midden-Limburg vormen recente hydrologische modellen, die ook gehanteerd zijn in het kader van het Nieuw Limburgs Peil, de basis. De zogeheten droge ecologische verbindingszones worden in dit kader voor een belangrijk deel geschrapt uit deze zone. Dat geldt ook voor de hamsterkernleefgebieden. Voor Zuid-Limburg worden daarnaast de minder steile hellingen afgevoerd (0-4%). 8.3.2

Rol partijen

Voortbouwen op de huidige aanpak eveneens gericht op ten minste 50% cofinanciering door de regio en bedrijven. Enerzijds via gemeentelijke landschapszorgplannen, te integreren met de subsidieregeling Groenblauwe diensten; anderzijds via collectief beheer van natuuren landschapswaarden; met name door agrarische natuurverenigingen in samenwerking met lokale natuurwerkgroepen en particuliere bezitters van natuurterreinen en landschapselementen


61

8.3.3

Kaders

Aanleg mensgerichte natuur en versterking landschapskwaliteit worden zoveel mogelijk geïntegreerd gerealiseerd door aanleg van in een gebied thuishorende kleine landschapselementen en kleinschalige recreatieve voorzieningen zoals wandelpaden en digitale informatie (bv. via smartphones of borden). De aanleg van de kleine landschapselementen wordt in principe geheel geconcentreerd in de Bronsgroene landschapszones. 8.3.4


De bronsgroene landschapszones zullen in het kader van de POL-herziening 2014 - via samenvoeging en actualisering van de huidige POL-beleids-categorieën POG en Veerkrachtige watersystemen – in het Provinciaal Omgevingsplan worden vastgelegd. Voor de bronsgroene landschapszones is behoud, beheer, ontwikkeling en beleving van de (landschappelijke en waterhuishoudkundige) kernkwaliteiten in samenhang met versterking van natuurkwaliteiten het hoofddoel. De opzet is om nieuwe opgaven en functies te koppelen aan versterk ing van deze kernkwaliteiten. Dit is van groot belang voor de vitaliteit en de duurzaamheid van het landschap en het versterken van de ruimtelijke kwaliteit. De opgave voor de komende jaren is om dit eerst op hoofdlijnen vast te leggen in POL2014 en vervolgens de implementatie te organiseren via samenwerking en overleg met regio’s en gemeenten. 8.3.5

Monitoring

Er zal aan PS alleen gerapporteerd worden over de oppervlakte van landschapselementen respectievelijk natuur en – voorzover mogelijk - over de oppervlaktes, trajectlengtes en/of aantallen lokaties waar ingrepen (aanleg en/of herstel landschapselementen, beheer landschapselementen, beekherstel, aanleg recreatieve voorzieningen) zijn verricht.

De gladde slang is een prioritaire diersoort en zowel in Nederland als internationaal streng beschermd.

62


8.4

Bijstelling doelstellingen Nota Natuur en Landschapsbeheer 2010-2020

De uitgangspunten uit de vorige paragrafen leiden tot aanpassingen in de nota natuuren landschapsbeheer 2010-2020. Deze staan verwoord in onderstaande tabel. Thema

Doel zoals vastgelegd

Aangepaste

in de nota Natuur en

formulering voor de

Korte toelichting / motivering

landschapsbeheer

periode 2013-2020

Duurzame

2010-2020 Het uiterlijk per 2020

Het uiterlijk per 2021

Bij het oorspronkelijke doel is vermeld

ecologische

realiseren van een

realiseren van een

dat gestreefd wordt naar realisatie van

structuur

duurzame ecologische

duurzame ecologische

100% van de nieuwe natuur in de EHS.

structuur

structuur in ieder geval

Per 1.1.2010 moest er nog circa 7.500 ha

in de goudgroene

nieuwe natuur aangelegd worden. Dit doel

zones.

is niet meer haalbaar. Huidige prognose is dat ca. 2.100 ha extra gerealiseerd kan

Ambitie natuur-

Het per 2020 realiseren

Het per 2020 realise-

worden in 2021 ten opzichte van eind 2010. Inmiddels is gebleken dat herintroductie

kwaliteit

van circa 50% van de

ren van ten minste

van Edelhert en Wild zwijn op sterke

natuur-kwaliteitsdoelen

60% van de natuur-

tegenstand van de LLTB stuit. De

zoals vastgelegd

kwaliteitsdoelen

oorspronkelijke doelstelling is niet haalbaar

in het Provinciaal

conform het Provin-ciaal

binnen de plan-periode; daarom het voorstel

Natuurbeheerplan

Natuurbeheer-plan voor

de doelstelling naar omlaag bij te stellen.

en inrichting 4

de goudgroene zones

Het instellen van ten minste één extra

leefgebieden voor grote

en inrichting van enkele

leefgebied voor het Edelhert wordt haalbaar

zoogdieren

leefgebieden voor grote

geacht.

Soorten-

Behoud en herstel van

zoogdieren Behoud en/of

Gezien de beperkte beschikbaarheid

bescherming

prioritaire soorten (zoals

uitbreiding leefgebied

van middelen en het wegvallen van

vermeld in de bijlage

van EU- beschermde

Rijksmiddelen hiervoor zal er scherper

bij de nota Natuur en

soorten en herstel

geprioriteerd moeten worden.

landschapsbeheer

van 10 met uitsterven

Europees beschermde soorten krijgen

2010-2020)

bedreigde soorten met

daarom meer prioriteit.

prioriteit voor Europees Milieu- en

Het per 2015 realiseren

beschermde soorten Het per 2020 realiseren

a) Door de rijksbezuinigingen is het naar

water-kwaliteit

van de juiste milieuen

van een aanmerkelijke

verwachting niet meer haalbaar dat alle

water-randvoorwaarden

verbetering van de

maatregelen nodig voor KRW en GGOR

voor 90% van de EHS

milieuen water-

uiterlijk in 2015 in gang gezet zijn

randvoorwaarden

b) Het is naar verwachting niet haalbaar

voor natuur in de

dat de stikstofdepostie in de EHS in 2020

goudgroene zones.

nergens meer de maximaal toelaatbare depositienorm overschrijdt.


63

Landschaps-

Het (ook buiten de

Het zowel in de goud-

In het kader van de POL-herziening wordt

waarden en

EHS) behouden

alsook in zilveren

een keuze voorbereid voor samenvoeging

mens-gerichte

van karakteristieke

bronsgroen behou-

van de POG met P3-zones en voor aanleg

natuur

landschapswaarden en

den van de karakter-

van landschapselementen en mensgerichte

vergroting van areaal

istieke landschaps-

natuur in de groenblauwe mantel of

mensgerichte natuur

waarden en vergroting

nationaal landschap of beide.

in de POG met ca. 100

recreatiemogelijkheden

Vergroting van de recreatie-mogelijkheden

ha/jr

o.a. door aanleg ca.

en de recreatieve aantrekkelijkheid wordt

100 ha mensgerichte

ook nagestreefd in de bestaande natuur.

natuur per jaar.

O.a. door te zorgen voor meer afwisselende natuurlandschappen en door ondersteuning van aanleg van recreatieve voorzieningen.

Versterken

Vergroten en versterken

Versterking kennis

Op basis van de 2-daagse werkconferentie

kennis en

kennis en betrokkenheid

betrokkenheid en

dd. december 2012 is de doelformulering

betrokkenheid

burgers en gemeenten

participatie burgers,

verruimd door met name ook bedrijven

derden

bij behoud en herstel

bedrijven, gemeenten

te noemen als doelgroep. Bij andere

natuurwaarden

en andere relevante

organisaties wordt onder andere gedacht

organisa-ties bij

aan institutionele beleggers, grote

de realisatie van

zorginstellingen en dergelijke.

provinciaal natuuren Monitoring

Uitvoering

landschapsbeleid Uitvoering natuur-

Actualisatie natuurdata is geen doel op

effecten

natuuronderzoek t.b.v.

onderzoek t.b.v.

zich; het doel is natuurdata beschikbaar

natuurbeleid

actualisatie natuurdata

monitoring natuur-

te hebben ten behoeve van RO-beleid /

en t.b.v. natuurbeleids-

herstel en t.b.v.

toepassing groene wetten en ten behoeve

evaluaties

evaluatie van het

van het monitotren van de effectiviteit van

provinciaal natuuren

de functiewijziging, inrichting en beheer via

landschapsbeleid.

de natuursubsidieregelingen.

64


9

Bijlagen


65

66



67

BIJLAGE 1. KADERS: TE HANDHAVEN, TE SCHRAPPEN EN TE WIJZIGEN BELEIDSLIJNEN UIT DE NOTA NATUUR EN LANDSCHAPSBEHEER 2010-2020 1. REALISATIE VAN EEN DUURZAME ECOLOGISCHE STRUCTUUR Om tijdige realisatie van de EHS te bereiken is een intensivering van de grondverwerving en toename van particulier en agrarisch natuurbeheer nodig. Om dit te realiseren zullen - naast diverse reeds in uitvoering genomen maatregelen en de bovengenoemde actualisatie van de EHS-begrenzing de volgende maatregelen getroffen worden: Te handhaven beleidslijnen ■■

Voortvarende realisatie van aankopen (en functiewijzigingen) met volledige schadeloosstelling, kavelruil (en zonodig onteigening) zoals gepland in de integrale projecten plattelandsontwikkeling. Hierbij wordt gestreefd naar realisatie van EHS doelen in combinatie met verbetering van de landbouwstructuur of andere provinciale beleidsdoelen.

■■

Herbegrenzing van EHS zal ingezet worden om de kwaliteit en kwantiteit van de EHS in het betrokken gebied te verbeteren en/of om de realisatie van de EHS er mee te versnellen.

■■

Het realiseren van de EHS via functiewijziging, inrichting en beheer zal ondersteund worden door een zorgvuldige toepassing van het instrumentarium van de wet RO, de Natuurbeschermingswet en artikel 75 van de Flora en faunawet gericht op bescherming van de EHS tegen uitholling en aantasting van de natuurwaarden; dit geldt met name voor de via de Vogel- en Habitatrichtlijn beschermde habitats en soorten.

Bijgestelde beleidslijnen ■■

Bij grootschalige wijzigingen in de begrenzing van de EHS (meer dan ca. 15 ha op één locatie) zal dit via een POL-aanpassing op onderdelen (moeten) worden vormgegeven en door PS moeten worden vastgesteld. Kleinere aanpassingen zijn en blijven een gedelegeerde verantwoordelijkheid van GS. Kleinschalige herbegrenzingen en aanpassing van beheerdoelen naar aanleiding van verzoeken van particulieren en terreinbeheerders zullen maximaal 1x per jaar via een aanpassing van het Provinciaal Natuurbeheerplan worden doorgevoerd.

■■

Vergroting van het jaarlijkse aankoopvolume wordt nagestreefd. Met de uitvoerende organisaties zullen afspraken hierover vastgelegd worden in de op te stellen meerjarenafspraken in het kader van de partnercontracten.

■■

Met de LLTB en/of de stichting Natuurrijk Limburg zal zo mogelijk tevens een prestatieovereenkomst gesloten worden aangaande het realiseren van een toename van particulier en agrarisch natuurbeheer.

■■

Om EHS-doelen beter en eerder te realiseren wordt in alle zones die aangewezen zijn voor aanleg van nieuwe natuur in goudgroene natuur realisatie via particulier natuurbeheer conform de SKNL mogelijk.

■■

Daar waar EHS-nieuwe natuur langs andere weg gerealiseerd wordt – bijvoorbeeld via natuurcompensatie of via het Limburgs Kwaliteitsmenu – zal die oppervlakte EHS-nieuwe natuur niet meer verplaatst worden. Indien er hierdoor ruimte ontstaat in de autonoom-provinciale budgetten voor natuur zal die budgetruimte gebruikt worden om in de zilvergroene gebieden extra nieuwe natuur te realiseren.

■■

Een kwaliteitsimpuls voor bestaande natuur wordt vooralsnog alleen uitgevoerd voor de Natura2000-gebieden voorzover dit past in de beschikbare budgetten voor Natura 2000 en Programmatische Aanpak Stikstof (PAS; onderdeel effectgerichte maatregelen). Voorheen gold dit

68


voor alle bestaande natuur in de EHS ■■

Het is - met name voor Natura 2000 gebieden – wenselijk om de recreatieve zonering te verbeteren conform de aanpak in de Nationale Parken. Hiervoor zal een jaarlijks subsidiebudget worden opengesteld.

■■

Het revolverend fonds t.b.v voorfinanciering grondkosten bij de start van particulier beheer en de andere extra impulsen voor particulier natuurbeheer welke zijn geformuleerd door het Linschotenberaad. Inclusief aanpassing van de Limburgse stimuleringsregelingen aan de extra landelijke voorzieningen. Met name is van belang: het verstrekken van een renteloze lening ter grootte van de waarde van de grond als natuurterrein zodat particulieren die willen starten met natuurbeheer 100% van de waarde vergoed kunnen krijgen.

■■

Deze aanpak wordt uitgebreid naar voorfinanciering van inrichtingskosten. Zie verder de bijlage 8 inzake Realisatiestrategie.

Geschrapte beleidslijnen: ■■

Er zal nagegaan worden of EHS-doelen beter of eerder gerealiseerd kunnen worden door statuswijziging; omzetting van de status aankoopgebied naar particulier natuurbeheer of andersom respectievelijk van nieuwe natuur naar beheersgebied of andersom. Motivering: Dit is voor de hele EHS nagegaan bij de Herijking van de EHS. Voorlopig is er geen aanleiding om dit te herhalen. Wel zal er jaarlijks gelegenheid geboden worden om verzoeken in te dienen voor bijstellingen van de status van beheersgebieden en van (nog niet gerealiseerde) nieuwe natuur.

■■

Bij herbegrenzingen zal tevens opnieuw bezien worden welke nieuwe natuur die op andere wijze dan via de subsidies voor natuuraanleg wordt ontwikkeld uiteindelijk ook de planologische status EHS dient te krijgen. Ook het provinciaal natuurbeheerplan zal hierop aangepast moeten worden. Motivering: deze afweging wordt gemaakt bij de integrale POL-herziening. Er is geen aanleiding en/of noodzaak om dit bij herbegrenzingen te herzien.

2. Actualisatie POG en realisatie natuur en landschapsdoelen in de POG Te wijzigen beleidslijnen Voor de POG gold in de beleidsnota Natuur en landschapsbeheer 2010-2020 het volgende beleid : ■■

De POG is mede in het licht van de beschikbare realisatiemiddelen, de landschappelijke, ecologische- en waterdoelstellingen in een aantal gebieden ruim begrensd. Heroverweging van de begrenzing is hier wenselijk. Daarnaast leeft vanuit het landschapsbeleid de wens om delen van het landschappelijk raamwerk van de landschapsvisie Zuid-Limburg die nog geen onderdeel zijn van EHS of POG toe te voegen aan de POG. Dit om invulling te geven aan de doorwerking van de kernkwaliteiten van het nationaal landschap Zuid-Limburg waar de ontwerp-AMvB Ruimte van het rijk provincies toe verzoekt.

■■

In de POG zijn voor de grondgebonden landbouw te weinig positieve instrumenten om te zorgen voor behoud en versterking van landschappelijke waarden en groenblauwe dooradering. Dit zal aangepakt worden door in ieder geval voor de POG - met name voor het behoud van agrarisch cultuurlandschap in de POG en de daarin gelegen karakteristieke kleine landschapselementen – te zorgen voor het in werking treden van een vergoedingenregeling voor Groenblauwe diensten. De POG is onderverdeeld in ecologische verbindingszones en overige POG-gebieden. Uit de praktijk van de afgelopen jaren blijkt echter dat dit onderscheid weinig zinvol is. In feite dragen alle POGgebieden bij aan het versterken van de samenhang tussen de EHS-gebieden

■■

Door de landbouwsector is gevraagd om alleen de uiteindelijk te realiseren nieuwe natuur in POGzones ook planologisch als POG aan te wijzen. Dit zal voor die gebieden doorgevoerd worden waar via een plan voor een wettelijke herverkaveling duidelijkheid is verkregen welke gebieden


69

daadwerkelijk naar natuur zullen worden omgezet binnen POG-zones. ■■

Om de realisatie van ecologische verbindingszones te bevorderen zal de provincie het Limburgs Kwaliteitsmenu zo doorontwikkelen dat hieraan op een robuustere wijze invulling gegeven kan worden. Gedacht kan worden om, bijvoorbeeld onder regie van de provincie, kleinere compensaties en tegenprestaties te bundelen en deze door middel van gerichte grondverwerving of grondruil in de ecologische verbindingszones te laten landen.

■■

Voor de realisatie van mensgerichte natuur en bos in de POG zullen de betrokken gemeenten gevraagd worden in samenspraak met de provincie meerjarenplannen te ontwikkelen. Op basis daarvan zullen - daar waar dit leidt tot snellere realisatie - gekoppeld aan meerjarige prestatieafspraken de provinciale subsidiebudgetten aan de betrokken gemeenten ter beschikking gesteld worden.

Nieuwe aanpak De POG en de gehele hiervoor beschreven aanpak vervalt en wordt vervangen door het aanwijzen van de Bronsgroene landschapszones en de daarbij behorende nieuwe aanpak die met name gericht is op behoud en versterking van landschapskwaliteit door middel van subsidies voor Groenblauwe diensten en met behulp van de implementatie van de vergoeningseisen opgenomen in de het vernieuwde Europese landbouwbeleid (Gemeenschappelijk LandbouwBeleid ofwel GLB). Hierbij kan – op verzoek van de landbouw – procesondersteuning gegeven worden aan boeren via landbouwstructuurverbeteringsprojecten (kavelruilprojecten) mits daarvoor POP3-middelen beschikbaar komen. 3.

Ontsnippering

Te schrappen ■■

Om ervoor te zorgen dat de beoogde ecoducten en andere voorzieningen toch tijdig - dat wil zeggen gelijkoplopend met de aanleg en inrichting van de EHS - gerealiseerd worden en dat de beschikbare Rjksbudgetten en provinciale budgetten optimaal worden benut (mede in het kader van het genereren van een werkgelegenheidsimpuls) zal de aanleg van ontsnipperings-vorzieningen versneld worden.

■■

Hiertoe zal onder meer de capaciteit voor de ecologisch inhoudelijke advisering ten aanzien van deze projecten weer op peil gebracht worden.

Nieuw beleid ■■

Gezien het grotendeels wegvallen van rijksbudgetten voor grote ontsnipperingsprojecten en het voor een groot deel vervallen van de rijksmiddelen voor de Robuuste verbindingszone MookSchinveld zal de aanleg van de geplande 3 ecoducten binnen die verbindingszone getemporiseerd worden. De meest noodzakelijke voorbereidingen zullen wel getroffen worden er van uitgaande dat in de toekomst er meer middelen voor zullen vrijkomen.

■■

Er wordt vooralsnog uitgegaan van het realiseren van de verbindingszones naar de ecoducten toe in de vorm van landschapselementen en via agrarisch natuuren landschapsbeheer.

4. Klimaatadaptatie Te handhaven beleidslijnen: ■■

Aanleg van klimaatbuffers versnellen en vergemakkelijken. Kosten zullen worden gedekt uit middelen voor inrichting EHS en aanpak verdroging.

■■

Het vergroenen van steden en het vergroten van het watervasthoudend vermogen van steden door versterking groenblauwe dooradering in steden, omzetting overtollige bebouwing in groen en bevordering aanleg van groene daken.

■■

Versterking van de mogelijkheden om verbindingen tussen EHS-natuurkernen te realiseren via de regeling Groenblauwe diensten.

70


Te schrappen beleidslijn: ■■

In de actualisatie van de EHS zal worden meegenomen: onderzoek naar en realisatie van één extra grensoverschrijdende klimaatcorridor naast de droge robuuste verbinding Mook-Schinveld en de natte as van het Maasdal: de corridor Ardennen - Vaalser bossen - Geuldal - Kempen – Kempenbroek – Weerterbossen, evt. doorlopend naar de Peelvenen.

5. Natuur en landschapsbeheer in het agrarisch cultuurlandschap 5.1 Realisatie soortenbescherming via de leefgebiedenaanpak Te handhaven beleidslijnen: De leefgebiedenaanpak ten behoeve van behoud en herstel van soortenrijkdom houdt in dat voor groepen van beschermde soorten met overeenkomstige habitateisen / groepen van beschermde soorten die in overeenkomstige habitats voorkomen maatregelen worden getroffen. Een voorbeeld zijn de SNLbeheerpakketten voor zowel de akker- als de weidevogels. Voor beide groepen van beschermde soorten geldt dat er maatregelpakketten zijn ontwikkeld die voor de hele groep een verbetering opleveren. De belangrijkste acties ten behoeve van biodiversiteitsbehoud via de leefgebiedenaanpak zijn de volgende. ■■

Meekoppelen met de gebiedsgerichte aanpak van plattelandsontwikkeling. De uitvoering van de leefgebiedenaanpak wordt ingebed in de uitvoering van het plattelandsbeleid. Bij de integrale gebiedsuitwerkingen (ofwel IGU’s) worden in alle stadia van planvorming en uitvoering maatregelen voor bedreigde soorten geïntegreerd. Tevens zal gezorgd worden voor optimale meekoppeling en integratie met de gebiedsontwikkeling in het kader van de brede gebiedsgerichte ontwikkelingsprojecten zoals Klavertje 4 en Landgoederenzone Maastricht.

■■

Verbetering informatievoorziening door de bestaande plannen voor soortenbescherming worden te integreren in één geografische database toegankelijk voor iedereen via internet.

■■

Uitvoering art. 75 Flora en faunawet : Compensatie en mitigatie in het kader van art. 75 Flora- en faunawet wordt gekoppeld aan (projecten in het kader van) de leefgebiedenaanpak.

■■

Realisatie door TBO’s, waterschappen en st. IKL: Met de waterschappen, de natuurorganisaties en de st. IKL zullen in het kader van de partnercontracten afspraken worden gemaakt over de uitvoering van soortenbescherming en -herstel.

5.2 Behoud en herstel agrarische cultuurlandschappen Te wijzigen beleidslijnen: Extra landschapsbeheer via regeling voor groenblauwe diensten Aan de stichting IKL zal gevraagd worden om samen met de LLTB regelingen voor vergoeding van landschapsbeheer buiten de EHS op te zetten en uit te voeren passend in vergoedingsregeling(en) conform de catalogus Groenblauwe diensten. Nieuwe aanpak: In samenwerking met de stichting IKL en de betrokken gemeenten zullen de landschapszorgplannen en regeling Groenblauwe diensten tot één pakket van maatregelen per gemeente geïntegreerd worden. Uitbreiding toepassing SNL voor landschapsbeheer en voor aanleg landschapelementen Bij herziening van de ILG-Bestuursovereenkomst wordt gestreefd naar overeenstemming met het Rijk over uitbreiding van de inzet van het rijks-budget voor landschapbeheer voor gebieden buiten de EHS, maar binnen andere prioritaire landschapsgebieden, m.n. het Nationaal Landschap ZL en de Belvédère-gebieden. Nieuwe aanpak: ■■

Aangezien het Rijk ervoor heeft gekozen het landschapsbeleid geheel aan de provincies over te laten en er ook geen budget meer voor stort in het provinciefonds anders dan het budget


71

voor landschapsbeheer opgenomen in het (sterk verminderde) budget voor de SNL kan het landschapsbeheer met rijksmiddelen niet uitgebreid worden. Gezien het tekort aan middelen voor het continueren van bestaande overeenkomsten is het naar verwachtingzelfs nodig om het SNLlandschapsbeheer buiten de gouden zilvergroene gebieden te gaan afbouwen door de huidige overeenkomsten niet meer te verlengen. ■■

Landschapsbeheer kan alleen nog uitgebreid worden via de regeling Groenblauwe diensten en wel daar waar er ten minste 50% cofinanciering door derden gevonden wordt.

Aanleg van landschapselementen buiten de EHS en Nationaal LandschapZuid-Limburg Voor aanleg van landschapselementen buiten de EHS en het Nationaal Landschap Zuid-Limburg - onder meer voor erfbeplantingen - zal de provincie middelen beschikbaar stellen nadat met de betrokken gemeenten overeenstemming is bereikt over cofinanciering. Nieuwe aanpak: ■■

Gezien de rijksbezuinigingen geldt deze aanpak met ingang van 2014 voor de bronsgroene zones in geheel Limburg voorzover er in het financiële overzicht bij deze Kadernota Natuur middelen voor beschikbaar zijn gesteld.

■■

Verder zal worden ingevoerd dat aanleg van landschapselementen alleen nog door de provincie wordt ondersteund indien de instandhouding ervan via een sluitende publieke of private regeling gegarandeerd is.

Landschapsfondsen O.a. via de Afsprakenkaders met gemeenten inzake de nWRO en het Limburgs Kwaliteitsmenu zal gewerkt worden aan operationalisering van Landschapsfondsen. Nieuwe aanpak: Er worden separaat afspraken met de gemeenten vastgelegd over de gezamenlijke financiering van de regeling Groenblauwe diensten. Voor het Nationaal Landschap Zuid-Limburg wordt door de betrokken gemeenten, de provincie en een reeks andere stakeholders gezamenlijk één streekfonds voor landschapszorg en landschapsontwikkeling opgericht. Landschapszorgplannen Voor het uitvoeren van de landschapszorgplannen in prioritaire gebieden per gemeente door de stichting IKL zal zonodig de provinciale bijdrage verhoogd worden indien de betrokken gemeente(n) bereid zijn over te gaan tot 50% cofinanciering. Nieuwe aanpak: Zie bij “Extra landschapsbeheer via regeling voor groenblauwe diensten”. Landschapszorgplannen zullen per gemeente geïntegreerd worden met de inzet van de regeling Groenblauwe diensten. Visie landschapsontwikkeling Noord- en Midden Limburg Voor N. en M.Limburg zullen de gemeentelijke landschapsbeleidsplannen en andere landschapsvisies samengevoegd worden tot een Landschapsvisie als inspiratiebron voor landschapsontwikkeling. Nieuwe aanpak: Het opstellen van landschapsvisies voor (delen van) Noord- en Midden-Limburg zal ondersteund worden daar waar er uitzicht is op uitvoering van de visie in een gebiedsgericht uitvoeringsplan. Implementatie Landschapsvisie Zuid-Limburg Aanleg landschapselementen in het agrarisch cultuurlandschap zal via regeling groenblauwe diensten plaatsvinden

72


Nieuwe aanpak: Voor het Nationaal Landschap Zuid-Limburg wordt door de betrokken gemeenten, de provincie en een reeks andere stakeholders gezamenlijk één streekfonds voor landschapszorg en landschapsontwikkeling opgericht. Aanleg van landschapselementen in het Nationaal Landschap en passend in de Landschapsvisie ZuidLimburg zal daaruit gefinancierd (moeten) worden. In de rest van Limburg zal aanleg van landschapselementen in beperkte mate ondersteund worden binnen de bronsgroene zones, mits er tenminste 50% cofinanciëring geregeld is. 6. Integratie natuur en landschap in gebiedsontwikkeling Te handhaven beleidslijnen: ■■

Ontwikkelkansen voor natuur, bos en landschap worden zo veel mogelijk gecreëerd en benut in de brede, door de provincie in samenwerking met gemeenten geïnitieerde gebiedsontwikkelingsprojecten zoals Klavertje 4, Landgoederenzone Maastricht en Maasplassen MiddenLimburg.

■■

De ontwikkeling van mensgerichte natuur, bos, landschap, soortenbeheer en -bescherming zal waar mogelijk geïntegreerd gaan worden in deze brede gebiedsontwikkelingsprojecten.

■■

Belangrijk hierbij is vooral dat gebiedsontwikkelingsprojecten in het algemeen zullen moeten starten met het op gang brengen van groene ontwikkelingen, waarmee vervolgens voorgestane rode ontwikkelingen gefaciliteerd worden. Op die wijze wordt bovendien - door vroegtijdige aanleg – optimaal invulling gegeven aan compensatieverplichtingen en aan groene tegenprestaties.

■■

Dit betekent dat aan de maatschappelijke partners in overleg met provincie en gemeenten gevraagd wordt projecten te genereren, die gericht zijn op ontwikkeling van ter plaatse thuishorende, robuuste en veerkrachtige natuur, die bovendien voor zoveel mogelijk mensen goed bereikbaar en toegankelijk is. Robuust in die zin dat zij een meerwaarde heeft voor het ecologisch functioneren van de duurzame ecologische structuur in Limburg en veerkrachtig in die zin dat de nieuwe natuur in staat is om de verwachte veranderingen in het klimaat te doorstaan.

■■

Het is daarbij van belang om onze maatschappelijke partners op het gebied van natuuren landschapsontwikkeling - zowel SBB, NM, LL en de Dienst Landelijk Gebied als diverse regionale en lokale stichtingen - in een zo vroeg mogelijk stadium te betrekken bij de planontwikkeling.

■■

Bij dit alles zijn de belangen en wensen van de eindgebruikers - bewoners en bezoekers – leidend. Betrokkenheid van burgers is daarom eveneens nodig.

■■

Investeringen in het kader van de brede gebiedsontwikkelingsprojecten van de provincie worden in principe gedaan via regiofondsen, die op 50/50-basis door partijen uit de regio en de provincie worden gevormd. Op termijn komt daarbij ook het Deltafonds (Commissie Veerman) in beeld, dat eveneens zal uitgaan van cofinanciering door de regio.

■■

De provincie wil vanuit haar rol als subsidieverlener, de rol van investeerder en ontwikkelaar verder intensiveren. Het provinciale grondbedrijf wordt in verband hiermee steeds meer óók voor natuur, bos en landschap een ontwikkelbedrijf. Waar nodig zal de provincie (d.w.z. het provinciaal grondbedrijf) zelf gronden verwerven om te bevorderen dat de nagestreefde natuur-, bos en landschapsontwikkeling sneller gerealiseerd wordt.

■■

Subsidieverlening voor groene onderdelen van brede gebiedsontwikkelings-projecten zal waar nodig versneld worden door te zorgen voor sneller en vroegtijdiger contact tussen de aanvrager, de beoordelaar van de aanvraag en de beleidsmatig verantwoordelijke provinciale medewerker.

Hieraan toegevoegde beleidslijnen: a) Inzet uitnodigingsstrategie b) Inzet ontwikkelingsstrategie Zie voor a) en b) hoofdstuk 6 van de nota.


73

7. Inzet van burgers en van organisaties optimaliseren

7.1. Steun voor lokale werkgroepen Te schrappen beleidslijn: Voor lokale groepen op het gebied van natuuren landschapsbehoud zal een jaarlijkse waarderingsbijdrage in het exploitatietekort beschikbaar worden gesteld van maximaal € 5.000,- per jaar mits zij aan enkele minimale eisen voldoen; Te wijzigen beleidslijn: IVN-Limburg zal een jaarlijkse bijdrage verleend worden van in principe € 15.000,- per jaar voor haar coördinerende en ondersteunende rol van IVN-Limburg richting lokale IVN-groepen Nieuwe aanpak: Jaarlijks zal met het district Limburg van het IVN een prestatie-overeenkomst worden afgesloten waarbij het district ondersteund zal worden voor nader overeen te komen prestaties op het gebied van natuuren milieu-educatie respectievelijk bevorderen burgerparticipatie in natuuren landschapsbeleid. Te handhaven beleidslijn: De ondersteuning van lokale werkgroepen door de stichting IKL en door de Milieufederatie Limburg zal evenals de afgelopen jaren worden gesubsidieerd; zo nodig versterkt.

7.2. Doelgerichter doorgaan met natuureducatie Te handhaven beleidslijn: Bovenlokale projecten die de voor kennis en betrokkenheid geformuleerde doelen helpen realiseren worden ondersteund d.m.v. projectsubsidies. Te schrappen beleidslijnen: ■■

Bij de subsidiëring van natuureducatieprojecten zal aangesloten worden op de aanpak die het rijk heeft gekozen in de nota “Kiezen, leren en meedoen, naar een effectieve inzet van natuuren milieueducatie in Nederland 2008-2011”. Op de € 20 miljoen die het rijk in het kader van deze nota beschikbaar stelt zal waar mogelijk aanspraak gemaakt worden via arrangementen welke in samenwerking met het NME-sector ontwikkeld zullen worden

■■

De coördinerende en adviserende rol van het IVN-consulentschap bij het verlenen van projectsubsidies wordt vastgelegd in een meerjarenafspraak die jaarlijks in de exploitatiesubsidiebeschikking opgenomen wordt;

7.3. Optimalisatie ondersteuning van en samenwerking met Limburgse natuurorganisaties Te wijzigen beleidslijnen: Samenwerking met NM, LL en SBB Met LL, NM en SBB worden meerjarenafspraken gemaakt m.n. inzake ■■

tijdige inrichting van gronden verworven in het kader van realisatie van de EHS,

■■

invulling leefgebiedenaanpak

■■

realisatie van de natuurdoeltypen conform het Provinciaal Natuurbeheerplan

Subsidiëring Limburgs Landschap De subsidiëring wordt conform aanpak 2000-2010 voortgezet met dien verstande dat een meerjarenafspraak met de provincie inzake realisatie EHS en Leefgebiedenbenadering als voorwaarde wordt gesteld. Subsidiëring stichting IKL De subsidiëring wordt conform aanpak 2000-2010 voortgezet met dien verstande dat een meerjarenafspraak met de provincie inzake realisatie leefgebiedenaanpak en een bijdrage aan regeling Groenblauwe diensten als voorwaarde wordt gesteld. Subsidiëring Milieufederatie Limburg ■■

Alle activiteiten op het gebied van juridische procedures tegen provinciale plannen,programma’s en projecten zijn met ingang van 2010 van provinciale subsidie uitgesloten.

74


■■

In haar jaarlijkse werkplan dient de MFL aan te geven voor welke activiteiten de jaarlijkse provinciale exploitatiesubsidie wel en niet zal worden ingezet.

■■

Wat betreft het al of niet starten van juridische procedures tegen provinciale plannen,programma’s en projecten zijn nadere afspraken vastgelegd in een bij het werkplan gevoegd gedragsprotocol. Subsidiëring IVNconsulentschap NME De subsidiëring wordt conform aanpak 2000-2010 voortgezet met dien verstande dat een meerjarenafspraak met de provincie inzake (mede-)advisering over project-subsidies natuureducatie als voorwaarde wordt gesteld. Subsidiëring NHGL De subsidiëring wordt conform aanpak 2000-2010 voortgezet. Nieuwe aanpak: Zie de passages over structurele exploitatiesubsidies en over partnercontracten met natuurorganisaties.


75

BIJLAGE 2. AFSPRAKEN EN OVEREENKOMSTEN INZAKE NATUUR EN LANDSCHAP OP LANDELIJK NIVEAU Natuur- en landschapsbeleid is conform afspraken met het Rijk naast ruimtelijke ordening en economisch beleid een kerntaak van de provincie. Het Decentralisatieakkoord Natuur dd. December 2011. Dit akkoord geeft onder meer aan dat de provincie de bestuurslaag is die het natuurbeleid vormgeeft en regisseert zowel wat betreft planologische bescherming van natuuren landschapswaarden en toepassing groene wetten als wat betreft de financiering van inrichting en beheer van de Ecologische Hoofdstructuur. In het Decentralisatie-akkoord Natuur is verder vastgelegd dat de provincies via de grond-voor-grond werkwijze dienen te werken aan de realisatie van de EU-prioritaire onderdelen van de EHS zijnde ca. 34.000 ha (?) verwerving en functiewijziging en inrichting van 80.000 ha nieuwe natuur. Op basis van het advies van de Commissie Jansen is eind 2012 overeengekomen dat de provincies met de grondvoor-grond-aanpak niet meer dan 17.000 ha functiewijziging kunnen realiseren en 40.000 ha nieuwe natuur kunnen inrichten. Limburg dient met de toegewezen BBL-gronden ten minste 1305 ha functiewijziging en 2136 ha inrichting nieuwe natuur te realiseren per 2021. Het Rijk is en blijft verantwoordelijk voor het realiseren van Europese doelen en richtlijnen (Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR), Kaderrichtlijn Water (KRW)) met betrekking tot natuurbescherming. Conform het Decentralisatie-akkoord Natuur hebben de provincies zich verplicht om de ter beschikking gekregen rijksmiddelen optimaal in te zetten voor het bereiken van de Europse natuurdoelstellingen. Wanneer het Rijk door de EU in gebreke wordt gesteld zal het Rijk de boete doorberekenen aan de betrokken provincies wanneer blijkt dat provincies de beschikbaar gestelde rijksgelden in te grote mate voor andere doelen hebben ingezet. De realisatie van versterking van natuurwaarden conform de VHR en KRW is dus noodzakelijk. Wat betreft de subsidiëring van het natuuren landschapsbeheer hebben de provincies in IPO-verband uit efficiency-overwegingen afgesproken om samen één interprovinciaal aangestuurd subsidiestelsel voor natuuren landschapsbeheer toe te passen. Doel is dat landelijk ook één uitvoeringsorganisatie – de EU-gecertificeerde Dienst Regelingen – de subsidies kan verlenen en uitbetalen en één landelijke dienst (de nieuwe Voedsel en warenautoriteit ofwel nVWA) de in EU-verband voorgeschreven controle op de naleving van de subsidievoorwaarden kan nuitvoeren. Kaderstellend zijn (uiteraard) ook de landelijk geldende groene wetten; met name zijn van belang de Natuurbeschermingswet, de Boswet, de Natuurschoonwet en de Flora- en faunawet. Ook de nieuwe wet op de Ruimtelijke Ordening (nWRO)is een belangrijk kader waarbinnen gewerkt moet worden. Zo schrijft de nWRO onder mneer voor dat de provincies de EHS moeten vastleggen en planologisch moeten beschermen door middel van een RO-verordening EHS. 7. De Europese Landschapsconventie In Nederland werd in 2005 de Europese Landschapsconventie van kracht (vanuit het in 2000 ondertekende verdrag van Florence). In de EU-landschapsconventie verklaren de ondertekenende landen verantwoordelijk te zijn voor de instandhouding en verdere ontwikkeling van de grote cultuurhistorische, natuurlijke en identiteitsbepalende waarde van het landschap. Nederland onderschreef hiermee landschappen te zullen erkennen als een belangrijk cultureel erfgoed en het rijksbeleid mede te richten op bescherming, inrichting en beheer van het landschap. Op grond van deze conventie dient elk land maatregelen te treffen op het gebied van de bewustmaking van organisaties en overheden, training en onderwijs op dit gebied te bevorderen, landschappen te identificeren, bijzondere waarden vast te stellen en kwaliteitsdoelstellingen te omschrijven. Daarnaast onderschreef men de Europese samenwerking op dit terrein te intensiveren. De conventie strekt zich uit tot alle landschappen, van parels tot gewone landschappen, en gaat uit van de volgende afspraken: 1) de kwaliteit en diversiteit van Europese landschappen is een gezamenlijke hulpbron, 2) de waarde van het landschap voor de economie (bv. toerisme), het welzijn, de kwaliteit van leven, de ecologie en het milieu is aanzienlijk, 3) het grote publiek moet kunnen genieten van deze landschappen en moet een actieve rol kunnen spelen bij de verdere ontwikkeling ervan. 4) het formuleren en uitvoeren van beleid dient op een zo laag mogelijk schaalniveau plaats te vinden (subsidiariteit).

76


BIJLAGE 3. OVERZICHT BELANGRIJKE PROCESSTAPPEN OVERHEDEN IN RELATIE TOT NATURA 2000, EHS EN GROENE WETTEN 1. Processtap

2. Natura 2000

Beleidsbepaling, internationaal Beleidsbepaling nationaal Beleidsbepaling provincie Beleidsuitwerkingen provincie

VN: Verdrag van Rio de Janeiro EU: Verdragen van Maastricht en Götheborg Aanwijzing N2000-gebieden Natuurbeleidsplan, 1990 Natuurbeschermings-wet 1988 (1980 tot heden) Flora- en faunawet Nota’s Natuur en landschapsbeheer 1995, 2000-2010 en 2010-2020 Opstelling natuurbeheerplannen a) Begrenzing EHS; 1992-2006; Planologische bescherming Natura 2000-gebieden afgerond met POL 2006 EHS en N2000-gebieden: b) Opstelling Provinciaal in POL 2006; wordt herzien in Natuurbeheerplan POL-2014 Uitvoering herstelmaatregelen. 1) Verwervingen / aankoopsubsidies Toepassing groene wetten en O.a. Programmatische 2) Functiewijziging in het kader wet RO: aanpak stikstof (PAS) incl van zelfrealisatie / particulier – Habitattoets Effectgerichte Maatregelen en natuurbeheer o.b.v SKNL – Vergunningverlening aanpassing hydrologie 3) Inrichting nieuwe natuur o.b.v SKNL – Toepassing Nee, tenzij4) Natuur & landschaps-beheer o.b.v. regels SvNL; uit-voering door DR – Toepassing beleids-regel 5) Meerjarenafspraken met natuurcompen-satie natuurterreinbeheerders

Uitvoering en realisatie

3. Monitoring en evaluatie

a) Gebiedsgericht: GS rapporteren aan PS b) Landelijk: Rijk rapporteert aan EU per habitattype

EHS

a) Gebiedsgericht: GS rapporteren aan PS b) Landelijk: PS / GS rapporteren aan kabinet en Tweede Kamer

Groene wetten

a) Rode lijstsoorten: GS rapporteren aan PS b) Europees bescherm-de soorten: Rijk rapporteert aan EU


77

BIJLAGE 4. TOELICHTING DOELSTELLINGEN 2013-2020 CONFORM INDELING IN DE NOTA NATUUR EN LANDSCHAPSBEHEER 2010-2020 1. Behoud en herstel biodiversiteit / prioritaire soorten Behoud en herstel van de planten diersoorten en van de levensgemeenschappen (ofwel habitattypen) die in Limburg thuishoren is het centrale doel van het provinciale natuurbeleid.

Dit houdt niet in dat

behoud wordt nagestreefd van alle van oorsprong in Limburg thuishorende soorten of zelfs maar van de soorten die eind 20e eeuw in Limburg voorkwamen. Er treden van nature altijd veranderingen op in de verspreiding van soorten en levensgemeenschappen.Periodiek zal bezien worden of het voor sommige soorten nog realistisch is dan wel nog nodig is om naar behoud en herstel te streven. Dit zal gebeuren door omstreeks elke 5 jaar de lijst van prioritaire soorten bij te stellen. 2. Het realiseren van een duurzame ecologische structuur. Deze omvat de Goudgroene natuurzones en de Zilvergroene natuurzones – deze vormen samen de EHS die wordt vastgelegd in de wettelijk voorgeschreven RO-verordening EHS - en wordt ondersteund door de groenblauwe dooradering aanwezig in de Bronsgroene landschapszones zoveel mogelijk te behouden en te versterken. De realisatie van de KRW-doelstellingen en het antiverdrogingsbeleid voor natte natuurparels vindt plaats binnen de goudgroene zones.Ook de aanpak van ontsnippering zal conform het Meerjarenplan Ontsnippering voortgezet worden echter met een nader te bepalen temporisering bij de aanleg van grootschalige voorzieningen zoals ecoducten over snelwegen. 3. Versterking natuuren landschapswaarden en recreatiemogelijkheden in goud- zilver- en bronsgroen Dit houdt in dat ook buiten de gouden zilvergroene natuurzones behoud en herstel van de voor het Limburgse landschap karakteristieke natuuren landschapswaarden en landschapselementen en vergroting van het areaal natuur, bos en landschap met een nadrukkelijke recreatieve functie wordt nagestreefd. Dit zal met name aandacht krijgen in de brede beekdalen, de natuuren landschapsparken en in het nationaal landschap Zuid-Limburg. 4. Versterking kennis en betrokkenheid burgers, bedrijven, gemeenten en andere relevante organisaties bij realisatie Limburgs natuuren landschapsbeleid Versterking door middel van het versterken van burgerparticipatie en van deelname van bedrijven en gemeenten bij de opzet en uitvoering van natuuren landschapsprojecten en door middel van voortzetting van stimulering natuureducatie. Met het oog hierop zal het model van de nationale parken voor het versterken van de samenwerking en betrokkenheid van alle relevante partijen – mits er voldoende cofinanciering uit de regio komt – zoveel mogelijk voortgezet worden. Daarnaast: ■■

zullen enkele pilots uitgevoerd worden met de zogeheten “uitnodigingsstrategie” om meer financiers en meer organisaties te betrekken bij de realisatie van natuuren landschapsdoelen in met name de zilvergroene en bronsgroene zones.

■■

is het in principe wenselijk – met het oog op vergroting en instandhouding van burgerparticipatie – de exploitatiesubsidies van de Milieufederatie NHGL en het IVN-Consulentschap NME te continueren op ongeveer het huidige niveau.

78


BIJLAGE 5. BELANGRIJKSTE INSPANNINGEN EN TE BEREIKEN RESULTATEN PER THEMA Thema

Doel per 2020 , bijgewerkt.

Te bereiken resultaten in de periode t/m 2015

Belangrijkste inspanningen in de periode 2013-2015

Duurzame ecologische structuur

Het uiterlijk per 2021 realiseren van een duurzame ecologische structuur in ieder geval in de goudgroene zones.

750 ha functiewijziging (waarvan ca.200 ha langs KRW beken) 1050 ha inrichting (waarvan ca. 200 ha langs KRWbeken)

a) Afsluiten overeenkomsten met de uitvoerende partners (NM, LL, SBB, WPM, WRO, DLG, LLTB/LPG en st. Ark) en particulieren met meer dan 75 ha natuurbezit b) Aansturing DR m.b.t. verlening subsidies natuurbeheer c) Monitoring uitvoering overeenkomsten met de genoemde uitvoeringspartners

(NB: dit is exclusief resultaten Zand- en Grensmaas; die vallen onder het Programma Maas)

Natuurkwaliteit

Het per 2020 realiseren van ten minste 60% van de natuur-kwaliteitsdoelen conform het Provinciaal Natuurbeheerplan voor de goudgroene zones en inrichting van enkele leefgebieden voor grote zoogdieren

Soortenbescher-ming

Behoud en herstel van prioritaire soorten vermeld in de nota Natuur- en landschapsbeheer 20102020; met prioriteit voor de EU-beschermde soorten

Milieu- en waterkwaliteit

Landschapswaarden en groene recreatiemogelijk-heden

Ad a: Ter inzage leggen en verwerken inspraak m.b.t. de beheerplannen voor de 23 N2000gebieden en start met de uitvoering van de maatregelen opgenomen in de beheerplannen Ad b: Start uitvoering beekherstelmaatregelen voor 60 km van de KRW-beken Ad c: Opstelling herintroductieplan voor Edelhert in een 2 e gebied in overleg en samenwerking met regionale en lokale uitvoeringspartners In aanvulling op start met uitvoering N2000Herstel van ca. 10 met uitsterven bedreigde soorten beheerplannen: Opstelling en start met uitvoering herstelplannen voor de 10 belangrijkste met uitsterven bedreigde soorten. In elk geval voor de kansrijke Europees beschermde soorten die met uitsterven bedreigd worden. a) Verbetering van de staat van instandhouding van de Natura 2000-gebieden b) Verbetering van de ecologische toestand van 60 km KRW-beken c) Draagvlak voor inrichting 2 e leefgebied voor Edelherten

Het per 2020 realiseren van een aanmerkelijke verbetering van de milieuen waterrandvoorwaarden voor natuur in de goudgroene zones.

a) Verdere afname van Ad a) Vaststelling van de provinciale de stikstofdepositie in de Stikstofverordening en start met uitvoering voor NOx en NH3 gevoelige ervan. natuurgebieden Tevens start met uitvoering maatregelenpakket b) Vermindering van de Programmatische aanpak Stikstof; o.a. realisatie belasting van gronden PAS-ha’s nieuwe natuur oppervlaktewater met stikstof en Ad b) Aanvullend aan generieke, landelijke fosfaat maatregelen: vermindering belasting gronden oppervlaktewater in N2000-gebieden dmv. hydrologische PAS-maatregelen. Het zowel in goud- alsook a) Toename van de deelname Ad a) Het integreren van de gemeentelijke in zilveren bronsgroen ondersteuning van landschapszorg via IKLvan gemeenten aan de behou-den van de karakter- regeling Groenblauwe diensten landschapszorgplannen met de provinciale istieke landschaps-waarden (GBD) aanpak via de regeling GBD. Daarmee meer en vergroting van de gemeenten over de streep trekken. b) Aanleg van ca. 100 recreatie-mogelijkheden Ad b) Openstelling van de regeling ha extra natuuren o.a. door aanleg ca. 100 Mensgerichte Natuur en Landschapskwaliteit landschapselementen ha mensgerichte natuur per per jr via de provinciale (MNL) voor nieuwe subsidie-aanvragen jaar. subsidieregeling-en GBD

en Mensgerichte Natuur en Landschapskwaliteit (MNL)


79

Toename inzet van met name gemeenten, bedrijven en grote beleggers voor provinciaal andere relevante organisa- natuur- en landschapsbeleid ties bij de realisatie van provinciaal natuuren landschapsbeleid Uitvoering natuur-onderzoek a) Toename van de oppervlakte t.b.v. monitoring natuurwaar gemonitord wordt in de herstel en t.b.v. evaluatie EHS

Versterken kennis Versterking kennis en en betrokkenheid betrokkenheid burgers, derden bedrijven, gemeenten en

Monitoring effecten natuurbeleid

van het provinciaal natuuren landschapsbeleid. b) Jaarlijkse rapportage

over de verandering van de biodiversiteit

a) Het doen uitvoeren van ca. 2 pilots in nader te bepalen deelgebieden waarin met name bedrijven en grote beleggers m.b.v. een ideeën en inspiratieportfolio benaderd worden om projecten in te dienen en te cofinancieren b) Het weer openstellen van de subsidie-regeling voor natuureducatieprojecten Ad a) Concentratie van het natuuronderzoek op de EHS conform de in IPO-verband afgesproken methodiek voor SNL-monitoring Ad b) In de jaarlijkse Programmaverantwoording: ontwikkeling biodiversiteit weergeven (oppervlaktes EHS-gebied met vooruitgang resp. achteruitgang resp. geen verandering)

c) Elke 6 jaar rapportage over de staat van instandhouding in Ad c) In 2013:Bepalen aanpak tbv rapportages de Natura-2000-gebieden per gebied over de staat van instandhouding. Eerste rapportage in 2014 of 2015.

80


BIJLAGE 6 TOELICHTING OP DE GEBRUIKTE AFKORTINGEN EN BELEIDSTERMEN. AEF-beken: Beken die volgens het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL) een algemeen ecologische functie hebben. Beheersgebieden: Gebieden waar subsidies verkregen kunnen worden voor agrarisch natuurbeheer. Deels in de EHS en deels buiten de EHS. Collectief beheer: Agrarisch natuurbeheer waarbij een aantal agrariërs samen aan een aantal van te voren door de GS aan het collectief beheerplan gestelde eisen voldoen wat betreft omvang en zwaarte van de beheerpakketten. In 2009 ontwikkeld door de 12 provincies gezamenlijk in het kader van de Subsidieverordening Natuur- en landschapsbeheer (SvNL) om meer samenhang en effectiviteit te creëren in het agrarisch natuurbeheer. Met collectief beheer buiten de EHS zijn de laatste jaren positieve ervaringen opgedaan. Zowel bij het Hamsterbeheer als wat betreft akker- en weidevogelbeheer. Wordt in 2014 uitgebreid naar landschapsbeheer en botanisch beheer. DLG: Dienst Landelijk Gebied, gedecentraliseerde rijksdienst voor plattelandsontwikkeling EHS: Ecologische Hoofdstructuur. Geïntroduceerd in het rijksnatuurbeleid in het Natuurbeleidsplan dd. 1990. Begrenzing en implementatie van aankoop, inrichting en beheer is grotendeels uitgevoerd door de provincies. EU-Habitatrichtlijn: Regelt de bescherming van de voor behoud van Europese biodiversiteit belangrijke typen natuur (“habitats”) en soorten (met uitzondering van vogelsoorten). Enerzijds door het begrenzen, beschermen en goed beheren van door de lidstaten aangewezen waardevolle natuurgebieden en anderzijds door het beschermen en in goede staat van instandhouding brengen van een reeks in de Habitatrichtlijn genoemde soorten. EU-Kaderrichtlijn Water (KRW): De EU-richtlijn met betrekking tot ecologisch herstel van waterlopen en natte natuur. De in het POL2006 aangewezen beken met een specifiek ecologische functie (afgekort: SEF-beken) zijn tevens de door de provincie in EU-verband aangemelde beken waar ecologisch herstel zal plaatsvinden. EU-Vogelrichtlijn: Regelt de bescherming van de voor behoud van Europese biodiversiteit belangrijke vogelsoorten . Enerzijds door het begrenzen, beschermen en goed beheren van door de lidstaten aangewezen voor beschermde vogelsoorten waardevolle natuurgebieden en anderzijds door het beschermen en in goede staat van instandhouding brengen van de in de Vogelrichtlijn genoemde vogelsoorten buiten de Vogelrichtlijngebieden. FES: Fonds Economische Structuurversterking. Rijksfonds (vooral gevoed uit aardgasbaten) dat deels via de Bestuursovereenkomsten ILG 2007-2013 aan provincies ter beschikking was gesteld. GGOR: Gewenst Grond- en OppervlaktewaterRegime Groen in en om de stad: Met rijkssubsidies nieuwaangelegde natuuren groengebieden, ingericht als groene recreatiegebieden in en nabij de grote steden in de Randstad. Later omgedoopt in RodS-gebieden (Recreatie om de Stadgebieden). De subsidieregeling is en was alleen beschikbaar voor de Randstad


81

IKL: Stichting voor Instandhouding van kleine landschapselementen in Limburg. IVN: Instituut Voor Natuurbeschermingseducatie, landelijke vereniging. IVN-consulentschap NME: De professionele tak van het IVN (NME Natuur- en MilieuEducatie) IVN-consulentschap NME krijgt structurele steun vanwege haar functie alskenniscentrum en als organisatie die derden (gemeenten, particulieren, bedrijven etc.) faciliteert en stimuleert met betrekking tot natuuren milieueducatie. KRW: EU-Kaderrichtlijn Water Zie voor een verdere uitleg bij “EU-Kaderrichtlijn Water” MFL: Federatie Limburg Mensgerichte natuur: Met provinciale subsidies nieuw aangelegde natuuren groengebieden, ingericht als groene recreatiegebieden; nabij de grote steden in Limburg. Natuurbeheertypen: Vormen van natuur (natte heide, droge heide etc.) waarvoor een SNL-beheervergoeding is berekend. Worden gebruikt in het kader van het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer, het subsidiestelsel dat door alle 12 provincies gezamenlijk ontwikkeld is en gebruikt wordt voor verlening van subsidies voor natuuren landschapbeheer. Natura 2000: Het stelsel van Europees beschermde natuurgebieden. Natura 2000-gebieden –vaak afgekort als N2000-gebieden – worden gevormd door het geheel aan EU- Vogelrichtlijngebieden en EU-Habitatrichtlijngebieden. Het Natura2000-beleid speelt zich geheel binnen de EHS af. De Natura-2000gebieden zijn de Europees gezien meest waardevolle natuurgebieden in Limburg; ze hebben als het ware een Europese topnotering gekregen. Nieuwe natuur: Onder nieuwe natuur wordt verstaan: de in het kader van het Natuurbeleidsplan (in

1990

vastgesteld door het Rijk) en de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur naar natuur om te vormen landbouwgronden. Voor Limburg omvatte dit tot de bezuiniging van Rutte 1 ruim 14.000 ha. Nationaal Landschap Zuid-Limburg op de kaart: Dit vijf jaar durende POP-2 project (ook wel campagne genoemd) – van 2008 tot 2013 –, was erop gericht om gemeentelijke bestuurders, maatschappelijke instanties, ondernemers en jongeren (scholieren) te laten inzien dat de omgeving waarin ze leven, werken en recreëren een bijzonder, waardevol en afwisselend landschap vertegenwoordigt, dat belangrijk is voor de identiteit van het gebied, de rust en ruimte en het plezier en het welbevinden van de bewoners. NHGL: Natuurhistorisch Genootschap Limburg PAS: Programmatische Aanpak Stikstof ten behoeve van veiligstelling van Natura 2000 in Nederland m.b.t. (effecten van) stikstofdepositie. De PAS is een cruciaal

onderdeel van het rijks- en provinciaal

natuurbeleid. Immers via de uitvoering van de PAS wordt er weer ontwikkelingsruimte verkregen voor werken die leiden tot meer stikstofemissie (aanleg infrastructuur, uitbreiding bedrijven met een significante stikstofemissie) POL: Provinciaal Omgevingsplan Limburg

82


POG: Provinciale Ontwikkelingszones Groen; in het huidige POL opgenomen zones

buiten de EHS

met belangrijke landschapswaarden die tevens van belang zijn als ecologische verbindingen en als bufferzones rondom de EHS. In het huidige provinciale beleid de voorkeursgebieden voor de aanleg van natuurcompensatie en mensgerichte natuur. POP: Het Europese PlattelandsOntwikkelingsProgramma Programmatische Aanpak Stikstof: zie bij PAS Ruime jas-gebieden: De agrarisch natuurbeheersgebieden buiten de EHS worden aangeduid als “Ruime jas-gebieden” aangezien er ca. 100% meer oppervlak is begrensd dan de oppervlakte waarvoor subsidie beschikbaar is. SEF-beken: Beken die volgens het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL) een specifiek ecologische functie hebben; in de praktijk: die beken waar herinrichting uitgevoerd wordt of werd t.b.v. herstel van de ecologische functie(s) SvNL: Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer; de hoofdmoot van het Subsidiestelsel Natuur en Landschap. De andere poot van dit door de 12 provincies gezamenlijk uitgewerkte subsidiestelsel is de SKNL SKNL: Subsidieregeling Kwaliteitsimpulsen Natuur en Landschap. Regelt de verlening van subsidies voor waardedaling landbouwgronden door wijziging van de functie

landbouw naar natuur. Regelt tevens de

verlening van subsidies voor inrichting nieuwe natuur. TOP-gebieden: Gebieden met waardevolle natte natuur waar herstel van het grondwatersysteeem wordt nagestreefd ten behoeve van herstel van de (aan verdroging onderhevige) natuurwaarden Veerkrachtige watersystemen: Beekdalen, laagten met hoge grondwaterstanden en bufferzones rondom natte natuur voor zover niet opgenomen in de POG.


83

Bijlage 7

84




   

 





  


85





                                             

 



                                                                             

      



86




                                                                                                                                 





        




87



 

                               



88




                                                                                                                                                                         




89



                                                                     •  •  •  •  •  •  

                                                                          



90




                                                                                                                            

       




91



                                                                                                              



   



92












  

  








93



 



   



 

                  

                                                 



94




                                                                          •            •  •  •  •             •                            

                                                                                                                                                                                    




95



                                                                                                                                     







96




                                                                                                                                                                                          •    •     •                                                       




97



                                                        -  -  -  -  

  









 



               



98




                       

 

  

 

      









                                  







   

 

 

 

 

         

 

 

 











  



     





     

 

 










99



  

          

                                                                                                                                                                                             •      •                           •                                                               



100




                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             




101 

                                                                                                                                                                                                  















102
















   








103













                                                                           

 

104






 



    -                            -                             -                                       -                 -  -              




105



-

             -                                                                                                                         





106




                  -  -  -  -  -  -  -  -  -               -             -  -         -   -            -   -  -               -  -  -              -               -      -                -  -  -                -                                 




107



-

                                     

  -                           -  -  -                     -                 -  -  -  -  -  -  -  -  -  -  -  -   -            -                              -  



108




  


















109



                  

                                                               



110






  




















































































































































































111



















































































 



112




                                                                               




113



                                                                                                                                                                                                                           



114




BIJLAGE 8. REALISATIESTRATEGIE AANLEG NIEUWE NATUUR 1. Samenvatting Als uitvloeisel van het Onderhandelingsakkoord Decentralisatie Natuur IPO-Rijk en de Europese doelstellingen inzake Natura 2000 wordt in 2012 per provincie via een advies van een Externe Commissie een ontwikkelopgave natuur bepaald en wordt de rijks-EHS herbegrensd. Het vigerende coalitieakkoord voorziet ook in provinciaal doelbereik natuur en landschap. Om snel tot realisatie van de ontwikkelopgave te komen is een strategie ontwikkeld voor de landelijke en provinciale ontwikkelopgave die in hoofdlijnen de volgende kenmerken heeft.  Grond-voor-grond-principe: De ontwikkelopgave natuur dient gedekt te worden uit de BBLgrondvoorraad die hiervoor ter beschikking wordt gesteld. Dit betekent dat, naast ruiling en inrichting van gronden die al op de juiste plek liggen, door verkoop van gronden middelen gegenereerd moeten worden om nieuwe aankopen te doen en om de inrichting te financieren.  Deels partnercontracten, deels gebiedsaanpak: De noodzaak om in grote delen van Limburg via een integrale werkwijze tot uitvoering van het plattelandsbeleid in brede zin te komen is verminderd door het wegvallen van de financiering van een aantal doelen, de gewijzigde inzichten in een aantal integrale gebiedsuitwerkingen (IGU’s) en het gereedkomen van een aantal IGU’s. De ontwikkelopgave natuur en water dient daarmee meer sectoraal op lokaal niveau uitgevoerd te worden. Gebiedspartners met een direct belang bij de uitvoering zullen hierbij de leidende rol gaan vervullen via meerjarenovereenkomsten. In een aantal gebieden blijft een integrale aanpak zijn meerwaarde behouden en zal deze worden voortgezet.  Provinciale regie op de grondvoorraad-BBL en grondverwerving: Onderwerp van discussie binnen het IPO is hoe de regie over de BBL-grondvoorraad wordt geregeld. Insteek van de Provincie Limburg in deze discussie is dat de provincie de regie houdt over de BBL-grondvoorraad en zo de keuzemogelijkheid houdt tot inzet van BBL-gronden. Binnen het IPO wordt een Stuurgroep grond-voor-grond ingericht die op korte termijn op strategisch en tactisch niveau het advies van de Externe Commissie uitwerkt.  Gelijkberechtiging van alle partijen: In de contracten en subsidieregels vindt geen onderscheid plaats tussen de traditionele terreinbeheerders (SBB, Natuurmonumenten en Limburgs Landschap) en particulieren. Alle partijen leveren een bijdrage in de grondkosten. Doorlevering van BBLgronden vindt op een transparante wijze plaats. Aangezien ook de traditionele terreinbeheerders een financiële bijdrage gaan leveren in de grondverwerving worden er geen afspraken gemaakt over verkoop van bezit. Het staat daarmee vrij aan de terreinbeheerder hoe de eigen financiële bijdrage gegenereerd wordt. Bovenstaande is de insteek van de provincie in het overleg over de contracten.  Evaluatie voortgang realisatie in 2016: Op landelijk niveau zal in 2016 een evaluatie plaatsvinden over de voortgang van de ontwikkelopgave, conform het onderhandelingsakkoord. Dit kan reden zijn om de realisatiestrategie aan te passen. Actieve rol Provinciaal Grondbedrijf bij anticiperende aankopen en overname BBL-gronden: Om op enig moment snel liquide middelen vrij te maken uit de grondvoorraad is het gewenst dat een deel van de


115

grondvoorraad tijdelijk worden overgenomen door de provincie. Voorkomen wordt hiermee dat gronden in de markt moeten worden gezet die van waarde zijn voor brede provinciale doelen. In het verleden zijn voor het verwerven van deze gronden forse inspanningen gepleegd. Voor de provinciale natuuren waterdoelstellingen die buiten de herijking vallen is het gewenst dat het Grondbedrijf anticiperend kan aankopen indien zich kansen voordoen. 2.

Toelichting

a. Aanleiding In het kader van de decentralisatie van rijkstaken is een belangrijke stap gezet met het besluit van de provincies in december 2011 om in te stemmen met, dan wel medewerking te verlenen aan het inregelen van het Onderhandelingsakkoord Decentralisatie Natuur IPO-Rijk van 20 september 2011. Parallel met deze besluitvorming loopt de ontwikkeling van de nieuwe Wet Natuur, waarin de verantwoordelijkheden voor natuur nagenoeg geheel in handen wordt gelegd bij de provincies en gezien wordt als een kerntaak van het middenbestuur. De inwerkingtreding van de wet is voorzien op 1 januari 2014. Met het onderhandelingsakkoord Decentralisatie Natuur is op hoofdlijnen de landelijke taakstelling en financiering met rijksmiddelen vastgelegd. Het zwaartepunt ligt hierbij op het ingevolge Europese richtlijnen realiseren van Natura-2000- en Kaderrichtlijn Waterdoelen (KRW). Vanwege de rijksbezuinigingen op het gebied van natuur en water wordt in IPO-verband per provincie een nieuwe ontwikkelopgave natuur uitgewerkt gebaseerd op de Europese verplichtingen op grond van Natura-2000, de Kaderrichtlijn Water (KRW) en soortenbescherming. Hierin wordt ook de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) meegenomen. Voor deze ontwikkelopgave realisatie nieuwe natuur (verwerving/ functiewijziging en inrichting) geldt dat deze gerealiseerd wordt via de grond-voor-grond-benadering. De ILG-oud grondvoorraad omvat landelijk in totaal 20.000 ha, zijnde 6.000 ha beschikbaar voor provincies, 6.000 ha taakstelling voor storting in de schatkist en 8.000 ha voor na de evaluatie in 2016. Met de voor de ontwikkelopgave door het Rijk beschikbaar gestelde BBL-grondvoorraad dienen zowel verwerving als inrichting van nieuwe natuur gerealiseerd te worden. Daarnaast dienen de huidige terreinbeheerders gelden te genereren om een deel van de ontwikkelopgave te realiseren. Bij de verdere uitwerking van het onderhandelingsakkoord in 2012 is er overleg tussen IPO en het ministerie van EL&I om te bezien of de gehele grondvoorraad van DLG onder regie van de provincies te brengen is met gegarandeerde opbrengsten voor de schatkist (limiet verkooptaakstelling 6000 ha tot 2016). De uitkomsten hiervan worden betrokken bij verdere uitwerking omtrent anticiperende aankopen en overname BBL-gronden door het Provinciaal Grondbedrijf (zie onder f). Het beheer van natuur is geen onderdeel van de ontwikkelopgave en wordt niet uit grond-voor-grondbenadering gefinancierd doch via het Provinciefonds, conform het DI-akkoord Natuur. De afgelopen jaren is er veel geïnvesteerd in integrale gebiedsuitwerkingen. Een aantal van deze projecten is afgerond of wordt sectoraal uitgevoerd. In een analyse van de uitvoeringsorganisatie wordt onderkend dat bij de huidige stand van het proces meer verantwoordelijkheid gelegd kan worden bij de partners in het veld. Op basis hiervan wordt gekozen voor een benadering van sectoraal waar het kan en integraal waar het moet. In het najaar van 2012 wordt naar verwachting de definitieve ontwikkelopgave bekend. Om snel door te kunnen schakelen naar realisatie en om kansen die zich nu voordoen op te pakken is het noodzakelijk om uitvoering te geven aan de strategie waarmee de ontwikkelopgave wordt gerealiseerd. Onderstaande realisatiestrategie wordt momenteel besproken met de partners in het veld.

116


b. Onderdelen van de strategie De strategie wordt uitgesplitst naar de volgende onderdelen:  Ontwikkelopgave natuur en water tot 2021 met een doorkijk na 2021  Instrumenten  Uitgangspunten voor de realisatiestrategie  Vrijmaken van middelen ter realisatie van de ontwikkelopgave  Uitwerking van de strategie naar instrumenten en partners  Open te stellen (subsidie)regelingen  Strategie met betrekking tot niet gedekte opgave natuuren waterbeleid  Risico’s en risicobeheersing c. Ontwikkelopgave natuur en water tot 2021 met een doorkijk na 2021 Voor Limburg is uitgewerkt welke gronden ingericht moeten worden voor realisatie van de Europese verplichtingen Natura-2000 en KRW. Hiertoe zijn deelgebieden gedefinieerd. Vooruitlopend op de uiteindelijk vast te stellen ontwikkelopgave in het najaar 2012 wordt uitgegaan van de berekeningen zoals die hebben plaatsgevonden ten behoeve van de vastgestelde PS-nota 16 december 2011. De lijst met prioritaire gebieden (categorie: A juridisch verplicht, B1 Europees verplicht, B2 provinciaal beleid en C ontwikkeling (pas na 2016) is onderdeel van dit PS-besluit. De noodzakelijk te realiseren nieuwe natuur betreft hierbij ca. 2400 ha. Hiervan kan ca. 1600 ha met de BBL-grondvoorraad worden gerealiseerd. Uitgaande van volledige inzet van deze huidige grondvoorraad, het genereren van doelrealisatie uit verkopen terreinbeheerders en het voldoen aan natuurcompensatie binnen de EHS kan tot 2021 ca. 1900 ha worden gerealiseerd. Op basis van de uiteindelijk af te spreken ontwikkelopgave kunnen de gebieden waarvoor rijksgeld via de grondvoorraad beschikbaar is dus nog wijzigen. In het onderhandelingsakkkoord met het Rijk is uitgegaan van het beschikbaar stellen van alle grond die via het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) is verworven (ILG-nieuw-gronden). Daarnaast stelt het Rijk een deel van de gronden beschikbaar die vóór de ILG-periode zijn aangekocht (ILG-oud-gronden). Voor de periode tot 2016 is dit 6.000 ha landelijk die door het IPO ingestelde Externe Commissie te verdelen zijn tussen de provincies. In 2016 zal na een gezamenlijke evaluatie worden bezien hoeveel ILG-oud-grond er voor de periode tot 2021 aanvullend ter beschikking wordt gesteld voor de restant ontwikkelopgave. Landelijk is dit (14.000 minus 6.000 ha) 8.000 ha. Daarnaast geldt een verkooptaakstelling van het rijk van 6.000 ha ten behoeve van de schatkist. Onderdeel van de evaluatie 2016 zal ook de gehanteerde uitgangspunten en verdeling tussen de provincies zijn. Voor Limburg is dit tevens een moment om indien nodig de realisatiestrategie aan te passen. Voor de periode na 2021 dient er in Limburg nog ca 500 ha gerealiseerd te worden om aan de Europese verplichtingen te voldoen. Het Rijk gaat er thans van uit dat hiervoor geen rijksmiddelen meer beschikbaar komen. Landelijk is er een opgave van 17.000 ha waarvoor thans geen dekking is en die bij de evaluatie in 2016 aan de orde komt. Naast de rijksdoelstellingen op grond van de Europese verplichtingen heeft de provincie ook eigen doelstellingen op het gebied van natuur en water. Het gaat hierbij met name om TOP-lijstverdrogingsgebieden voor zover deze geen deel uitmaken van Natura 2000/KRW en investeringen op grond van het Coalitieakkoord. Een gedeelte van deze doelstellingen is al belegd met BBL-gronden aangezien het vóór de herijking Rijks-EHS betrof. Binnen de ontwikkelopgave natuur is de realisatie van Zandmaas 2 niet inbegrepen aangezien het hier geen Europese verplichtingen betreft. Nadat over Zandmaas 2 een akkoord is bereikt met het Rijk kan deze realisatiestrategie (eventueel aangepast aan de specifieke omstandigheden) ook voor deze projecten worden gebruikt. Ook kunnen nu al anticiperend gronden worden verworven volgens de systematiek van


117

deze realisatiestrategie. In de ontwikkelopgave wordt vooralsnog uitgegaan van realisatie door verwerving of functiewijziging. In de praktijk kan vanwege de mogelijkheden of omstandigheden ter plekke in de uitvoering afgeweken worden van dit uitgangspunt mits de doelstellingen voor het gebied worden gehaald. Te denken valt aan aanpassing van de begrenzing of het zoeken naar andere beheervormen die passen in de lokale mogelijkheden. d. Instrumenten Voor de verwerving van gronden voor natuur zijn verschillende instrumenten voorhanden. Enerzijds betreft het de verwerving sec of functieverandering(subsidie) ter plekke en anderzijds de mogelijkheden om via ruilgronden doelen te realiseren. De mogelijke instrumenten verschillen wat betreft zwaarte en kosten. Waar welke instrumenten ingezet worden is afhankelijk van het gewenste tijdpad, de beschikbare middelen en capaciteit en de aanwezige grondvoorraad. Onderstaand zijn de belangrijkste instrumenten beschreven. In bijlage 1 wordt een nadere toelichting per instrument gegeven. 1. Vrijwillige marktconforme verwerving 2. Vrijwillige verwerving op basis van volledige schadeloosstelling (VSS) 3. Gedwongen verkoop door onteigening 4. Vrijwillige kavelruil 5. Planmatige kavelruil 6. Wettelijke herverkaveling 7. Zelfrealisatie waaronder particulier natuurbeheer (functieveranderingssubsidie) e. Uitgangspunten bij realisatie ontwikkelopgave Met betrekking tot de uitvoeringsstrategie wordt voorgesteld de volgende uitgangspunten te hanteren: 1. Inzet grondverwervings- en ruilingsinstrumenten op basis van noodzaak (tijdpad). Onderscheid in urgent (1600 ha), overig prioritair (1000 ha) binnen de rijksprioriteiten en provinciaal natuur/ waterdoel. Speciale aandacht voor KRW te realiseren in 2015. 2. Op basis van 1 zoveel mogelijk gebieden wegzetten bij partners binnen de juridische randvoorwaarden die gelden voor gelijkberechtiging.  Wettelijke herverkaveling: DLG.  VSS en onteigening: DLG of Provinciaal Grondbedrijf of eventueel waterschap.  Geen VSS: traditionele terreinbeheerders, waterschappen, ARK, FPG, Bosgroep, LLTB.  Gebieden met bestuurlijke complexe of meer integrale problematiek: Provincie met ondersteuning DLG en/of Provinciaal Grondbedrijf. Het gaat hier om gebieden zoals OoijenWanssum en Flinke Ven/Turfkoelen. 3. Zoveel mogelijk gebruikmaken van afrekenbare partnercontracten of meerjarenovereenkomsten (= meerjarige subsidies met hieraan gekoppeld een uitvoeringsovereenkomst ex artikel 4:36 Awb) waarin een resultaatafspraak is opgenomen. Voor een aantal nadere randvoorwaarden met betrekking tot de contracten wordt verwezen naar bijlage 2. 4. Optimaal gebruik maken van de door het rijk beschikbaar gestelde capaciteit DLG en mogelijkheden Provinciaal Grondbedrijf. 5. Gelijke behandeling bij doorlevering BBL-gronden, en/of subsidiëring grondverwerving van traditionele terreinbeheerders en particulieren. Dit betekent dat subsidieregelingen voor de

118


aankoop of functieverandering voor een ieder opengesteld moet worden. Vanwege vereenvoudiging van de uitvoering heeft één regeling de voorkeur. Gekozen wordt om te subsidiëren op basis van waardedaling conform SKNL/functieverandering (15% restwaarde als eigen bijdrage verkrijger) en geen subsidieregeling voor aankoop open te stellen. Ook in de partnercontracten (meerjarige subsidie) wordt op basis van dit uitgangspunt de afspraak opgenomen dat er een eigen bijdrage plaatsvindt van 15% zodat aangesloten wordt bij de open te stellen subsidieregeling en daarmee het gelijkberechtigingprincipe wordt toegepast. 6. Doorlevering na inrichting van provinciewege (DLG) en betaling op basis van natuurwaarde aan een (particuliere) terreinbeheerder kan ook aan de orde zijn en is dan volledig vergelijkbaar met subsidiëring van functieverandering van agrarische grond. 7. In het onderhandelingsakkoord wordt ervan uitgegaan dat een deel van de dekking wordt gerealiseerd door verkopen van terreinbeheerders. De benodigde dekking vanuit terreinbeheerders wordt met de contractpartners afgesproken in het contract. Aan de contractpartners wordt zelf overgelaten hoe zij hier invulling aan geven en er komt geen verplichting tot verkoop van gronden. De 15 % eigen bijdrage in de grondverwerving wordt gezien als de bijdrage die de terreinbeheerders moeten leveren als onderdeel van de totale opgave. Aan het eind van de contractperiode dient de contractpartner aan te tonen dat er een eigen bijdrage is geleverd van 15 % over de totale oppervlakte verworven nieuwe natuur. De contractpartner kan hiermee flexibel inspelen op andere mogelijkheden dan via verkoop de middelen te genereren. 8. De provincie houdt de regie over de ter beschikking gestelde BBL- en provinciale grondvoorraad. Hiermee worden de partners zoveel mogelijk gefaciliteerd op basis van voorstellen. Centrale provinciale regie blijft nodig om de gronden toe te kennen aan de juiste projecten en de vaak bestuurlijke implicaties. Verkoop vindt plaats tegen actuele marktwaarde waarbij een transparante verkoopprocedure wordt gevolgd. 9. Voor anticiperende verwerving door contractpartners en particulieren wordt een revolverend fonds ingesteld analoog aan de huidige regeling voor voorfinanciering van aankopen ten behoeve van de SKNL (functieverandering) bij het Groenfonds. Dit om een ieder de mogelijkheid te geven aankopen te doen met een (beperkte) groene rente voordat subsidie wordt verkregen. Kosten rente komen ten laste van de aankopende partij. Deze voorziening is nodig omdat de praktijk uitwijst dat particulieren moeilijk bij banken leningen voor aankoop kunnen krijgen voor de overbruggingsperiode naar subsidiëring en dat als er een lening wordt verstrekt een hoge rente gevraagd wordt. 10. Het beheer, de samenwerking in beheer om versnippering te voorkomen, de borging van de kwaliteit via inrichting en beheer wordt geregeld via verkoop van ingerichte BBL-gronden met een kwalitatieve verplichting of het subsidiespoor SKNL. Het inrichtingsplan dient te waarborgen dat aan de eisen van KRW en N2000 wordt voldaan. 11. Bij doorlevering van al dan niet ingerichte grond ten behoeve van natuur wordt een openbare procedure gevolgd in verband met gelijkberechtiging en het stimuleren van particulier beheer. Hierbij kunnen om redenen van na te streven natuurkwaliteit eisen worden gesteld aan de professionaliteit van beheer en eenheid van beheer. Overwogen kan worden om ten aanzien van doorlevering beleidsregels op te stellen die uitgangspunt zijn bij de selectie van kandidaten. Indien het resultaat van de huidige discussie over gelijkberechtiging uitwijst dat Staatsbosbeheer als overheidsorganisatie een andere positie heeft waarbij wel direct kan worden doorgeleverd dan zal


119

aan Staatbosbeheer wel direct doorgeleverd kunnen worden. 12. Om natuurcompensatie bij te laten dragen aan de ontwikkelopgave en aan de niet gedekte provinciale projecten is aanpassing van de regeling nodig. Ter facilitering en aansturing van natuurcompensatie op de juiste plek is het opbouwen van een grondvoorraad gewenst via anticiperende aankopen Grondbedrijf. 13. Voor de niet gedekte gronden ( 2.600 - 1.900 = 700 ha plus provinciale doelstellingen en Zandmaas 2) is passieve aankoop gewenst om kansen voor de toekomst niet te laten liggen. Dit kan door anticiperende aankopen door het Provinciaal Grondbedrijf. f. Vrijmaken van middelen ter realisatie van de ontwikkelopgave De gehele ontwikkelopgave dient gefinancierd te worden uit het grond-voor-grond-principe. Dit betekent dat voor nieuwe aankopen en inrichting gronden moeten worden verkocht. Uitgaande van een verwervingstermijn van 7 jaar en een voor het doel beschikbare grondvoorraad van ca. 1.700 ha buiten de herijkte EHS is er ca. 240 ha nodig per jaar om de doelstellingen te ververwezenlijken. Hiervan kan naar schatting ca. de helft via ruiling en de helft via verkoop en investering ter plekke worden geregeld. Dit betekent dat gemiddeld ca. 120 ha per jaar verkocht moet worden. Vanuit de volgende overwegingen wordt ervoor gekozen om een deel van de BBL-grondvoorraad (tijdelijk) over te laten nemen door de provincie: 1. Een deel van de grondvoorraad is van strategisch belang voor brede provinciale doelstellingen. 2. In het verleden zijn er veel inspanningen verricht om deze voorraad op te bouwen. 3. In de beginperiode dient extra verkoop plaats te vinden ter financiering van de subsidieregelingen, de partnercontracten en het voorfinancieringsfonds. 4. Vanwege het voorkomen van verstoring van de grondmarkt is het niet gewenst grote hoeveelheden grond gelijktijdig in de markt te zetten. Bij tijdelijke overname door de provincie wordt deze verstoring voorkomen. Naast verkoop van niet benodigde gronden op de markt via de regulier procedure (aanbieden andere overheden en daarna openbare verkoop) zal op basis van de benodigde EHS-middelen grond worden verkocht aan de provincie via het Provinciaal Grondbedrijf. Als achtergrond voor deze werkwijze en financiering zie bijlage 3. Voor de financiering van de aankopen is maximaal € 50 miljoen nodig. Voor 2012 is er vanuit anticiperende aankopen Grondbedrijf nog € 5 miljoen beschikbaar. Voorgesteld wordt om deze in te zetten om BBLgronden over te nemen of andere strategische aankopen voor natuur te doen. In het verdere proces van uitwerking zullen voorstellen worden gedaan ter verhoging van het budget anticiperende aankopen zodat afhankelijk van de behoefte aan EHS-kasmiddelen BBL-gronden overgenomen kunnen worden en andere aankopen voor provinciale natuur/waterdoelen kunnen worden gedaan. g. Uitwerking van de strategie naar instrumenten en partners Voor een globale verdeling van de verschillende gebieden naar de partners geldt het volgende  Wettelijke herverkaveling: DLG.  VSS en onteigening: DLG of Grondbedrijf of eventueel waterschap.  Geen VSS: drie traditionele terreinbeheerders, twee waterschappen, ARK, FPG, Bosgroep, LLTB.  Gebieden met complexe/integrale problematiek of een bestuurlijke component: Provincie met ondersteuning DLG en/of Grondbedrijf.

120


Per gebied is een analyse gemaakt van realisatiemogelijkheden (bijlage 4). Gekeken is naar de inspanningen in het verleden, het huidige instrument per gebied, de aanwezigheid van ruilgrond en huidige bezittingen van de partners. Op basis van deze bevindingen is per gebied een meest gerede trekker beschreven. Aan de partners is vervolgens gevraagd of en hoe zij op basis hiervan kunnen of willen bijdragen via een meerjarenovereenkomst/contract. Op basis van de uitkomsten hiervan zal bezien worden of er voldoende resultaat gehaald kan worden met de contracten en de opdracht aan DLG. Sturing zal worden gegeven op het behalen van de meest urgente EHS (1900 ha) in de periode tot 2021. Vooralsnog wordt in beginsel ingezet op vrijwillige grondverwerving en kavelruil. Voor een aantal projecten wordt het gebruik van zwaarder instrumentarium voortgezet. Het betreft: 1. Wettelijke herverkaveling met toepassing VSS: Schinveldse Es en Sarsven en de Banen. 2. Inzet VSS met uiteindelijk onteigening via PIP: Stadsweide Roermond en Mariapeel-Grauwveen. 3. Inzet VSS: Gebied Flinkeven en Turfkoelen, Schandelo, Mussenbaan. Nader bezien of onteigening nadien ingezet moet worden. Heidse Peel: inzet VSS voor laatste aankoop. Voor deze gebieden wordt DLG ingezet. Voor de andere gebieden geldt dat vooralsnog wordt uitgegaan van vrijwilligheid. Gedurende de uitvoering van de meerjarenovereenkomsten/contracten kan door de partner worden gesignaleerd dat een zwaarder instrument nodig is. De provincie zal op dat moment bezien of inzet van een zwaarder instrument wenselijk en mogelijk is. Voor kavelruil kan een beroep worden gedaan op het kavelruilloket bij DLG en de daar ter beschikking gestelde meerjarenkoepelsubsidies tot 2015. h. Open te stellen (subsidie)regelingen Naast de prestatieovereenkomst met DLG en de meerjarenovereenkomsten met partners dienen een tweetal (subsidie)regelingen opengesteld te worden voor individuele particulieren:  SKNL voor functieverandering en inrichting. Hiertoe dienen de in aanmerking komende gebieden op kaart te worden vastgesteld.  Vormen van revolverend fonds anticiperende aankopen voor derden i. Strategie met betrekking tot niet gedekte opgave natuuren waterbeleid Voor de niet gedekte opgave vanuit Europese verplichtingen en provinciale natuuren waterdoelen is het van belang om de huidige grondpositie ter plekke te behouden. Via natuurcompensatie en/of het beschikbaar komen van middelen in de toekomst kan te zijner tijd invulling gegeven worden aan de doelstellingen. Strategische aankopen kunnen worden gedaan vanuit anticiperende aankopen van het Provinciaal Grondbedrijf (zie bijlage 3). j. Risico’s en risicobeheersing 1. Belangrijkste risico is dat partners afzien van het aangaan van meerjarenovereenkomsten. De traditionele terreinbeherende organisaties zijn in het verleden gesubsidieerd op basis van 100% van de grondkosten. Mogelijk is een eigen bijdrage van 15% in de grondkosten niet acceptabel. Ook het verkopen van huidig bezit ligt zeer gevoelig. Indien één of meer terreinbeheerders niet over willen gaan tot een overeenkomst betekent dit dat er meer realisatie via de andere partners of via het reguliere subsidiespoor dient plaats te vinden. Een alternatief is dat de provincie eigenaar wordt van de natuurgronden tegen ca. 15% van de agrarische waarde en het beheer in erfpacht uitgeeft. 2. Realisatie van gebieden lukt niet voldoende op vrijwillige basis om te kunnen inrichten op basis van de vereisten Natura-2000 en/of KRW waardoor niet aan de Europese verplichtingen wordt


121

voldaan. Bezien dient dan te worden of instrumentarium aangepast moet worden. Keerzijde is dat dit vermindering van draagvlak kan veroorzaken en dat hiermee extra kosten zijn gemoeid. Dit gaat ten koste van dekking van de ontwikkelopgave. 3. Op de landelijke grondvoorraad (circa 20.000 ha) van DLG (op naam van Bureau Beheer Landbouwgronden) ligt een hypotheek in de vorm van een vordering van het ministerie van Financiën bij het ministerie van EL&I. In uiterste omstandigheden, wanneer de vordering geëffectueerd wordt om rijksbezuinigingen op te vangen, resteert nog een grondvoorraad van circa 3000 ha. De in het onderhandelingsakkoord overeengekomen tussen de provincies te verdelen ILGoud voorraad van 6000 ha is dan deels een lege huls. De dekking komt dan onder druk te staan en de provinciale opgave moet in dat geval naar beneden worden bijgesteld. Het IPO is met EL&I in gesprek om de gehele grondvoorraad van DLG onder regie van de provincies te plaatsen waarbij het rijk garanties krijgt omtrent de verkooptaakstelling van 6000 ha. 4. In het kader van de wet HOF worden mogelijk beperkingen opgelegd aan investeringsmogelijkheden voor de decentrale overheden. Bezien wordt of via fondsvorming of anderzijds te ontkomen aan de beperkingen van de wet HOF. 3.

Bestuurlijke aandachtspunten

Voorliggende realisatiestrategie geeft aan op welke wijze de ontwikkelopgave natuur invulling krijgt, Dit op basis van de vaststelling van PS op 16 december 2011, van de uitwerking onderhandelingsakkoord IPO-Rijk natuur, (naar prioritaire gebieden natuur en water). Besluitvorming over toepassing van het grond-voor-grond principe vindt nog plaats in het vierde kwartaal 2012 nadat het advies van de Externe Commissie (verdeling ontwikkelopgave en dekking tussen de provincies) is aangeboden aan het IPO en aan de provincies. Voor de dekking van de opgave zijn ILG-nieuw gronden direct beschikbaar. Het verdeelvraagstuk is op ILG-oud gronden van toepassing. Er is met de start van de realisatiestrategie geen bestuurlijk risico met betrekking tot inzet van ILG-nieuw gronden. Op basis van het coalitieakkoord zijn in de Programmabegroting 2013 5 categorieën uitgewerkt: a. Landschappelijke kwaliteit/ verwevingselementen en extensieve landbouw; b. Mensgerichte Natuur; c. EHS en Natura 2000, kwaliteitsimpuls bestaande natuur; d. Innovatieve natuur en landschapsprojecten e. Uitvoering Nota Natuur en Landschap. Voor het bevorderen van synergie tussen provinciale doelen uit het coalitieakkoord en Decentralisatie Akkoord-doelen is het van belang een koppeling vast te stellen en maatschappelijk partners daartoe mogelijkheden te bieden, met name via partnercontracten. Voorgesteld wordt provinciale doelen en doelen van het DI-akkoord natuur te koppelen via partnercontracten, gebiedsontwikkeling en het transactionele spoor. 7.

Financiële aspecten

De ontwikkelopgave EHS wordt gefinancierd uit het grond-voor-grond principe. Om snel tot liquide middelen te komen is overname van BBL-grond door de provincie gewenst. In 2012 kan vanuit het restant anticiperende aankopen Provinciaal grondbedrijf ca. € 5 miljoen hiervoor worden aangewend. In het vervolgproces zal voor de volgende jaren een voorstel tot ophoging van de anticiperende aankopen worden uitgewerkt. Voorts is er dekking met de restantmiddelen van het Herijkte PMJP alsmede met de middelen van programmalijn Natuur en Landschap (die worden voorgefinancierd uit de PMJP middelen tot dat de

122


provinciale begroting is vastgesteld). 8.

Uit te voeren acties 1. Het aangaan van meerjarenovereenkomsten met partners. 2. Het stroomlijnen van de nog vigerende bestaande partnercontracten met de nieuwe overeenkomsten op basis van uitgangspunten van de voorgestane realisatiestrategie. 3. Koppeling van partnercontracten, gebiedsontwikkeling en het transactionele subsidiebeschikkingen voor het bereiken van synergie. 4. Uitwerken van een revolverend voorfinancieringsfonds voor aankopen nieuwe natuur door derden. 5. Het inzetten van het restantbudget 2012 voor anticiperende aankopen voor overname van BBLgronden of strategische aankopen voor provinciale natuur/waterdoelstellingen. Dit conform de vastgestelde regels met betrekking tot aankopen door het Provinciaal Grondbedrijf. 6. IVerhoging van het budget anticiperende aankopen door het Provinciaal Grondbedrijf voor de komende jaren.

Bijlagen bij Realisatiestrategie Bijlage 1: Instrumenten Vrijwillige marktconforme verwerving De verwerving kan via twee inspanningsniveaus plaatsvinden:  Passieve verwerving (reactief op basis van gemelde aankoopmogelijkheden)  Actieve verwerving (planmatige, actieve benadering eigenaren) Voordelen:  laagste prijs;  verstoort markt niet. Nadelen:  weinig zekerheid doelrealisatie. Vrijwillige verwerving op basis van volledige schadeloosstelling (VSS) Op basis van een besluit van GS kan voor op kaart aangegeven gronden VSS worden toegepast. De gronden die worden aangemerkt dienen voor functiewijziging in aanmerking te komen (nieuwe natuur). VSS betekent dat naast de vermogenschade ook alle bijkomende schaden worden vergoed. Met name voor huiskavels en gehele bedrijven is dit een extra stimulans. Voor veldkavels geldt in zijn algemeenheid dat de te vergoeden bijkomende schade beperkt is. Indien wordt gekozen voor onteigening moet eerst getracht worden op basis van VSS minnelijk tot overeenstemming te komen. Bij het hanteren van VSS is er altijd sprake van een actieve, planmatige verwerving. Voordelen:  maximale vergoeding voor ondernemers;  mobiliteitsverhogend. Nadelen:  hogere kosten;  kan prijsopdrijvend werken;  kan geen ruilgrond mee verworven worden. Gedwongen verkoop door onteigening Onteigening kan worden toegepast op basis van een Koninklijk Besluit (KB). Dit KB dient ter uitvoering van een bestemmingsplan of een inpassingsplan. In dit plan dienen de te onteigenen gronden positief bestemd


123

te worden. Vooruitlopend op daadwerkelijke onteigening dient getracht te worden de gronden op basis van VSS vrijwillig te verwerven. Voordelen:  maximale zekerheid doelrealisatie;  biedt zekerheid naar grondeigenaren. Nadelen:  hogere grondkosten en veel personele capaciteit;  kan ten koste gaan van draagvlak;  met instrument kan geen ruilgrond worden verworven. Vrijwillige kavelruil Dit instrument is geregeld in de Wet inrichting landelijk gebied (Wilg) onder de naam ruilverkaveling bij overeenkomst. Drie of meer grondeigenaren brengen grond in die wordt geruild via een notariële overeenkomst, in te schrijven in de openbare registers. Dit gebeurt op basis van vrijwilligheid. Via inbreng ruilgronden kunnen gronden op juiste plaats worden gelegd. Voordelen:  vrijwillig;  eenvoudig;  eenvoudig draagvlak te verkrijgen doordat iedere deelnemer er beter van wordt;  goedkoop;  snel. Nadelen:  vaak beperkte oppervlakte;  geen zekerheid doelrealisatie Planmatige kavelruil  Is een vorm van vrijwillige kavelruil waarbij een groter gebied wordt herverkaveld via het opstellen van een ruilplan. Voordelen:  vrijwillig;  eenvoudig;  integrale insteek mogelijk waardoor meerdere doelen worden bereikt;  redelijk snel, kan echter ook lang duren bij onvoldoende medewerking waardoor het veel capaciteit vergt. Nadelen:  draagvlak vaak een probleem waardoor het resultaat wordt beperkt;  één enkeling kan flinke stok tussen de spaken steken;  geen zekerheid doelrealisatie Wettelijke herverkaveling Is geregeld in de Wilg. College van GS is bepalende bestuursorgaan. Onderdeel is een wettelijk inrichtingsplan waarin de begrenzingen, maatregelen, de te verwerven gronden en verdeling van kosten zijn opgenomen. Alle eigenaren en pachters in het te verkavelen blok zijn verplicht medewerking te verlenen aan de ruiling en de uitvoering van werken. Voordelen:  grote zekerheid over te behalen doelen;

124


 optimale herverkaveling ook voor de landbouw;  meerdere verwervingsinstrumenten mogelijk;  rechtsbescherming is verankerd in Wilg via mogelijkheid tot gang naar de rechter;  ook lijnelementen waar meerdere eigenaren voor nodig zijn kunnen gerealiseerd. Nadelen:  er moet voldoende overheidseigendom beschikbaar zijn om de doelen te realiseren  verplichtend karakter heeft invloed op draagvlak;  kost veel capaciteit en is daarmee duur;  doorlooptijd is gemiddeld lang; is echter afhankelijk van complexiteit van het plan. Zelfrealisatie Door aankoop door derden of omzetting van bezit van eigenaren van gronden die de functie nieuwe natuur hebben kan zonder verwerving door de provincie zelf of het Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL) in opdracht van de provincie, ook EHS worden gerealiseerd. 1. Momenteel zijn er twee mogelijkheden tot subsidiëring van derden om tot omzetting van natuur te komen. Subsidiëring van aankopen door particuliere terreinbeherende organisaties (Limburgs Landschap en Natuurmonumenten). Vanwege een klacht met betrekking tot gelijkberechtiging is de regeling zodanig bijgesteld dat deze voor een ieder toegankelijk is die in staat is tot deugdelijk natuurbeheer. Opbrengsten dienen ten goede te komen aan het natuurbeheer in verband met staatssteunregels. Er kunnen kwaliteitseisen worden gesteld die hoger zijn dan die bij een subsidie functiewijziging (zie 2) en er is provinciale goedkeuring nodig bij vervreemding en er vindt terugvordering plaats. De subsidie kan tot 100% van de taxatiewaarde bedragen. Kwaliteitsborging via een notariële kwalitatieve verplichting. Bij doorlevering BBL-gronden dient open en transparante werkwijze gevolgd te worden. Voordelen:  Geen verwervingscapaciteit vanuit overheid behoudens bij doorlevering BBL;  Kwaliteitsborging is strikt geregeld;  Mogelijkheden tot eigen bijdrage;  Eventuele opbrengsten moeten terugvloeien in natuurbeheer bij 100% subsidie. NB: Doorlevering aan SBB, een organisatie van de staat, vindt plaats via een interne verrekening binnen EL&I. In feite wordt hiermee BBL-bezit afgewaardeerd op nul met de EHS-realisatie als tegenprestatie. 2. Subsidiëring van de waardedaling door functiewijziging. Het verschil tussen getaxeerde waarde en 15% hiervan als restwaarde/natuurwaarde wordt uitbetaald, al dan niet via een lening. Kwaliteitsborging vindt plaats via een notariële kwalitatieve verplichting . De regeling is thans niet van toepassing voor de traditionele terreinbeherende organisaties. Voordelen:  Beter inpasbaar in bedrijfsvoering agrariërs door vrije beschikbaarheid van opbrengsten;  Geen verwervingscapaciteit vanuit overheid behoudens bij doorlevering BBL;  Eigen bijdrage. Zelfrealisatie via natuurcompensatie of tegenprestatie via ruimtelijk spoor is eveneens mogelijk. Hierbij landt de compensatie of tegenprestatie in de nieuwe natuur en wordt de kwaliteit via een overeenkomst


125

geborgd. Hierbij is subsidiëring grondverwerving en/of inrichting door de provincie niet aan de orde. Bijlage 2 bij Realisatiestrategie: Nadere uitgangspunten partnercontracten 1. Inrichting en andere uitvoeringsmaatregelen kunnen via partnercontracten worden voorgefinancierd. 2. In de partnercontracten wordt geen geld voor grondverwerving opgenomen. Gebruik wordt gemaakt van de bestaande grondvoorraad en van het revolverend fonds voor grondaankopen.

3. In de partnercontracten wordt geen procesgeld opgenomen. Enkel voor resultaat zijn er tegemoetkomingen. 4. In de partnercontracten van de traditionele terreinbeherende organisaties dienen ook afspraken gemaakt te worden over ondersteuning van particulier natuurbeheer. 5. Aankopen bestaande natuur worden niet vergoed. Inrichting en uitvoering voor Natura 2000- en Kaderrichtlijn Waterdoelen in bestaande natuur verloopt via uitgangspunt 1. Bijlage 3 bij Realisatiestrategie: Overname BBL-bezit door provincie en anticiperende aankopen Probleemstelling Door de rijksbezuinigingen op het natuurbeleid is er sprake van de herijking van de EHS en meer specifiek een inkrimping van het areaal EHS-nieuwe natuur. De herijking kan inhouden dat de contouren van de huidige EHS voor een groot deel intact blijven maar de dekking voor de feitelijke realisatie niet afdoende is. Er blijft dus een nader te bepalen oppervlakte EHS over waarvoor op dit moment geen dekking is. Dit kan in de tijdsspanne tot 2021 veranderen waardoor het gewenst is opties open te houden. In de afgelopen jaren is er fors geïnvesteerd in geld en capaciteit in de verwerving van ruilgronden ter realisering van de huidige EHS. Een deel van de aanwezige voorraad BBL-ruilgrond ligt zowel historisch als vanuit de herijkte EHS niet op de juiste plaats. Daarnaast ligt er BBL-grond in de huidige EHS die in de herijking niet voldoet aan het criterium ‘Europese verplichting’. Ook voor deze gronden geldt dat hier ten behoeve van de verwerving fors in is geïnvesteerd. In het onderhandelingsakkoord met EL&I zijn afspraken gemaakt over de financiering van de restanttaakstelling. Uitgangspunt hierbij is het grond-voor-grond principe waarbij de huidige grondvoorraad wordt afgebouwd en de prestaties van de ontwikkelopgave wordt opgebouwd tot aan het niveau van het Bestuursakkoord Natuur. Dit betekent dat uit de via het advies van de externe commissie (na marginale toetsing) ter beschikking te stellen grondvoorraad verwerving en inrichting van de nieuwe natuur moet plaatsvinden. De grondvoorraad buiten de herijkte EHS moet hiertoe verkocht worden. Om weer snel na de vaststelling van de ontwikkelopgave door te kunnen schakelen naar verwerving is het snel liquide maken van middelen door verkopen noodzakelijk. Vraag is of verkoop van alle grond die niet op korte termijn nodig is als ruilgrond voor de herijkte EHS openbaar verkocht dient te worden of dat er alternatieven zijn die recht doen aan de investeringen in het verleden en/of mogelijk die aan de algemene of toekomstige doelstellingen van de provincie dienstbaar kunnen zijn. Opbouw grondvoorraad BBL ten behoeve van de EHS en aanwendingsmogelijkheden De BBL-grondvoorraad ten behoeve van de EHS kan worden onderverdeeld in de volgende categorieën. 1. Gronden binnen de herijkte EHS die dus onderdeel uitmaken van de ontwikkelopgave op grond van de Europese verplichtingen;

126


2. Gronden binnen de oorspronkelijke EHS die niet vallen onder de Europese verplichtingen; 3. Courante ruilgrond ten behoeve van de herijkte EHS; 4. Courante ruilgrond in algemene zin doch inzet voor herijkte EHS wordt niet voorzien; 5. Gronden die al dan niet courant zijn doch waar ruiling ook op langere termijn niet wordt voorzien. Deze gronden zijn indertijd ook gekocht voor andere doelen zoals brede provinciale gebiedsontwikkeling. Dit met het idee dat bij verkoop de middelen weer voor de EHS beschikbaar komen. Nu zijn deze financiën echter op korte termijn volledig nodig voor de financiering van de EHS. Ad 1. Deze gronden liggen op de goede plek en maken dus na inrichting deel uit van de doelrealisatie EHS. De gronden kunnen al dan niet na inrichting worden doorgeleverd aan een terreinbeheerder. Ad 2. Voor een deel vallen deze gronden in gebieden waar veel geïnvesteerd is in de realisatie van de oorspronkelijke EHS. Het betreft ook TOP-lijst-verdrogingsgebieden (deels B2 lijst en C-lijst), zijnde een provinciale doelstelling. Voor deze gebieden geldt dat hier geen rijksfinanciering voor beschikbaar is. Het gaat hier bijvoorbeeld om de gebieden Heidse Peel en Reigersbroek. Volgens de strekking van het onderhandelingsakkoord zouden de niet ingerichte gronden verkocht moeten worden. Dit gaat echter voorbij aan de inzet die gepleegd is om de gronden te verwerven. Daarnaast geldt voor TOPlijstverdrogingsgebieden dat dit nog steeds provinciaal beleid is waarin al flink is geïnvesteerd en waarvoor mogelijk in de toekomst weer intensiveringsmiddelen beschikbaar komen. Ter voorkoming van jo-jobeleid is het niet gewenst met moeite verworven gronden nu te verkopen en deze later weer te moeten kopen. De gronden kunnen voorts gebruikt worden om natuurcompensatieverplichtingen binnen de provincie te faciliteren. Hierdoor wordt meer sturing gegeven op gebieden waar de compensatie landt en wordt via middelen van derden invulling gegeven aan de oorspronkelijke doelstelling. Het biedt derhalve voordelen om de gronden in provinciaal bezit te krijgen. Op basis van de POL-herziening kan een selectie gemaakt worden voor welke gronden dit geldt. Voorts is voor een beperkt aantal gebieden het gewenst om aankoopkansen te benutten om in de toekomst een snelle slag naar realisatie te kunnen maken (m.n. Heidse Peel en Reigersbroek). Daarnaast kunnen gronden van terreinbeheerders tijdelijk worden overgenomen die buiten de Europese verlichtingen komen te vallen doch wel voldoen aan de provinciale doelstellingen doch waarvoor thans nog geen middelen voorhanden zijn. Ad 3 en 4. Deze gronden dienen verkocht te worden om te voldoen aan het grond-voor-grond-principe. Vraag is hoe deze worden verkocht. Indien er te veel grond op korte termijn in de markt wordt gezet verstoort dit de grondmarkt en zullen prijzen kunnen dalen waardoor er minder geld voor nieuwe aankopen en inrichting wordt gegenereerd. Dit is ongewenst. Voorts kunnen courante ruilgronden die niet voor de EHS kunnen worden aangewend wel gebruikt worden als strategische grondvoorraad voor de provincie. In het verleden is gebleken dat met ruilgronden EHS ook snel andere provinciale doelen gerealiseerd konden worden. Gezien de inspanningen om deze gronden te verwerven kan desinvestering worden voorkomen door als provincie eigenaar te worden van deze gronden. Ook gronden die wel gebruikt kunnen worden als ruilgrond EHS kunnen tijdelijk worden overgenomen door de provincie om zo snel liquide middelen beschikbaar te krijgen voor nieuwe aankopen EHS en inrichting. Ad 5. Deze gronden zijn niet geschikt voor provinciale doelen en kunnen worden verkocht. Met de overheidspartners is afgesproken dat deze eerst aan hen worden aangeboden tegen marktwaarde. Daarna vindt een openbare verkoopprocedure plaats. Uit ervaring blijkt dat de omvang van deze verkopen dusdanig is dat geen verstoring van de grondmarkt plaatsvindt. De LLTB is van mening dat de gronden verkocht moeten worden aan de landbouw onder andere ten behoeve van herverkaveling/kavelruil. Dit doet echter geen recht aan de noodzaak om zoveel mogelijk middelen te genereren uit de verkopen om zoveel mogelijk ontwikkelingsopgave natuur te realiseren. agrariërs zijn vrij om de gronden te kopen en achteraf te trachten de landbouwstructuur te verbeteren. Ook


127

gelijkberechtiging speelt hierbij een rol. Bij openbare verkoop is dit niet aan de orde. Kansrijke aankopen tbv Europese verplichtingen doch buiten de taakstelling tot 2021 Met de huidige systematiek van grond-voor-grond is na verloop van tijd de ter beschikking gestelde BBLgrondvoorraad geland in de herijkte EHS. Dit terwijl de Europese verplichtingen nog niet zijn ingevuld. Verwacht wordt dus dat er ook na 2021 een Europese taakstelling overblijft. dit zou betekenen dat er dan opnieuw een grondvoorraad opgebouwd moet worden. Aangezien er zich ook de komende jaren kansen zullen aandienen om (ruil)gronden te kopen die gebruikt kunnen worden voor de Europese verplichtingen in de toekomst is het gewenst deze kansen te benutten. Hiervoor zijn geen rijksmiddelen voorhanden. Om ook na 2021 snel slagen te kunnen maken is het gewenst om anticiperende grondaankopen mogelijk te maken. Resumé gewenste investeringen in grond voor de provincie Credo is: investering in grond biedt mogelijkheden voor de toekomst en heeft naar verwachting een beperkt risico. De investeringen betekenen een intensivering van het provinciaal strategisch grondbeleid waarmee zowel natuur-, water- en overige plattelandsdoelen als overige provinciale ruimtelijke doelen sneller kunnen worden gerealiseerd. Voor de volgende zaken is verwerving gewenst: Overname BBL-bezit en mogelijk gronden van terreinbeherende organisaties in gebieden waar thans geen dekking voor is doch die kansrijk zijn voor de toekomst ter voorkoming van desinvesteringen en als voorschot op te verwachten beleidsintensivering in de toekomst. Het betreft met name TOPlijstgebieden verdrogingsbestrijding en enkele gebieden die vrijwel geheel zijn verworven doch nog niet ingericht. Daarnaast betekent het het beschikbaar hebben van geschikte gronden waarmee derden compensatieverplichtingen kunnen vervullen. Overname courante ruilgronden ten behoeve van de brede provinciale doelen zoals gebiedsontwikkelingen, infrastructuur, bedrijventerreinen, woningbouw. Aankoop van laatste hectares binnen provinciale doelstelling, doch buiten Europese verplichtingen met het oog op te verwachten beleidsintensivering in de toekomst en het gestand doen van bestuurlijke toezeggingen. Anticiperende aankopen voor realisatie Europese verplichtingen natuuren waterbeleid te realiseren na 2021. Door de provincie overgenomen grondposities maken ruilingen met grondposities van (contract)partners waaronder ook gemeenten kansrijker. Hierbij kan gedacht worden aan ruilingen voor fietspaden, infrastructuur, bedrijventerreinen. Een grove schatting komt op een behoefte in de komende jaren van ca. 1000 ha (van het totale BBL-bezit van ca. 2500 ha toe te rekenen aan het ILG) die hiervoor in aanmerking komt (ca. € 50 miljoen). Deels is dit revolverend aangezien in de tussentijd gronden worden verkocht om EHS- en andere doelen te realiseren waardoor er geld vrijkomt om extra BBL-voorraad te kopen. De 1000 ha staan niet vast maar kunnen gevuld worden naar werkelijke benodigde middelen voor de realisatie van de EHS. Risico’s Gezien de stabiele, licht stijgende tendens op de grondmarkt is de verwachting dat investeringen in agrarische grond redelijk waardevast zijn. Hierover bestaat uiteraard geen zekerheid en er bestaat het risico dat de agrarische grondmarkt instort waardoor er waardeverlies optreedt. Verkopen van BBL aan de provincie en later aan derden vinden plaats tegen actuele verkeerswaarde. De kans bestaat dat er verliezen optreden bij de verkoop van gebouwen of bij het toepassen van VSS. Er dient naar gestreefd te worden dat verliezen op gebouwen ten laste komen van de uiteindelijke afnemer van de grond waardoor het risico wordt beperkt. Indien de gronden worden aangewend voor provinciale doelen dient de onrendabele top door het betreffende programmaonderdeel te worden gedragen. Mogelijk dat er ook na 2021 geen geld meer komt voor nieuwe aankopen ten behoeve van Europese

128


verplichtingen. Aangezien het gaat om courante grond kan altijd worden verkocht waarbij ook hier geldt dat verwacht wordt dat de investering redelijk waardevast is en daarmee het risico beperkt is. Voor de gronden met alleen een provinciale financiering op gebied van natuur en/of water komt ook op langere termijn geen rijksgeld beschikbaar. Ook deze gronden kunnen altijd nog worden verkocht indien er toch geen provinciale middelen beschikbaar komen. Tevens kan bij uitblijven van middelen getracht worden de gronden in te zetten voor compensatieverplichtingen. Een eventuele onrendabele top dient dan gedragen te worden vanuit het programma natuur. Overigens dienen compensatieverplichtingen ook binnen de herijkte EHS te landen conform de nu berekende ontwikkelopgave tot 2016. Voordelen Liquide middelen voor realisatie EHS kunnen snel en op elk gewenst moment worden gegenereerd door verkoop aan de provincie. Het ritme van verkoop aan de provincie kan gebaseerd worden op de benodigde EHS-gelden waardoor er maximale flexibiliteit ontstaat. De verkooptaakstelling van het Rijk inzake BBL-bezit die voor de ILG-periode zijn verworven (ILG-oudgronden) kan betaald worden uit verkopen aan de provincie waardoor de provincie de regie houdt over de totale vrije BBL-grondvoorraad. Provincie houdt regie op de grondvoorraad en kan met een ruime strategische grondpositie breed provinciaal beleid faciliteren, met in feite een neutraal effect op de balans omdat de grondvoorraad en ingezette financiële middelen voor de verwerving in evenwicht zijn. Verwervingsinspanningen en -capaciteit die in het verleden zijn ingezet blijven van waarde waardoor desinvesteringen wordt voorkomen. In de periode na 2021 kan een voortvarend vervolg worden gegeven aan de realisering van Europese verplichtingen. Bestuurlijke toezeggingen in niet-prioritaire gebieden (B2-lijst) worden gefaciliteerd door overname van gronden en het mogelijk maken enkele laatste aankopen waardoor bij het beschikbaar komen van middelen de gebieden kunnen worden afgerond. In ruilgrond vastgelegde middelen voor Zandmaas 2 kunnen worden vrijgemaakt voor de realisatie OoijenWanssum. Nadelen De investering levert naar schatting een renteverlies op van 1 à 2 miljoen per jaar indien de 1000 ha volledig worden gevuld. Op dit verlies kunnen de jaarlijkse pachtinkomsten van ca. € 650.000,=. In mindering worden gebracht. daarnaast zijn er mogelijk waardestijgingen wanneer gronden worden gebruikt voor rode of grijze ontwikkelingen. Extra verwervingskosten (personeel) komen ten laste van de provincie. Dekking De investering kan oplopen tot een bedrag van maximaal € 50 miljoen. Voor de hiermee gepaard gaande exploitatielasten (rentekosten minus pachtopbrengsten) is nog geen dekking voorhanden. Met het concern zullen we nader bezien op welke wijze hiervoor een dekkingsplan opgesteld kan worden.


129

130


Amfibieën

Geelbuikvuurpad

Bombina variegata ssp. variegata

Amfibieën

Heikikker

Rana arvalis ssp. arvalis

x

x x

x

x x

x

x

x

Amfibieën

Kamsalamander

Triturus cristatus

x

x

Knoflookpad

Pelobates fuscus ssp. fuscus

x

x

x

Amfibieën

Poelkikker

Rana lessonae

x

x

Amfibieën

Rugstreeppad

Bufo calamita

x

x

Amfibieën

Vinpootsalamander

Triturus helveticus ssp. helveticus

x

Amfibieën

Vroedmeesterpad

Alytes obstetricans ssp. obstetricans

x

Amfibieën

Vuursalamander

Salamandra salamandra ssp. terrestris

Bijen

Gelderse zandbij

Andrena gelriae

x

Bijen

Gele tubebij

Stelis signata

x

Bijen

Knautiabij

Andrena hattorfiana

Bijen

Late hommel

Bombus soroeensis

Bijen

Moshommel

Bombus muscorum

Bijen

Roodrandzandbij

Andrena rosae

Bloedzuigers

Medicinale bloedzuiger

Hirudo medicinalis

Dagvlinders

Aardbeivlinder

Pyrgus malvae ssp. malvae

x

Dagvlinders

Bont dikkopje

Carterocephalus palaemon

x

Dagvlinders

Bruin blauwtje

Aricia agestis

Dagvlinders

Bruin dikkopje

Erynnis tages

x

Dagvlinders

Bruine eikenpage

Satyrium ilicis

x

Dagvlinders

Donker pimpernelblauwtje

Maculinea nausithous

Dagvlinders

Dwergblauwtje

Cupido minimus ssp. minimus

x

Dagvlinders

Dwergdikkopje

Thymelicus acteon

x

Dagvlinders

Gentiaanblauwtje

Maculinea alcon

Dagvlinders

Groot geaderd witje

Aporia crataegi

Dagvlinders

Grote ijsvogelvlinder

Limenitis populi

Dagvlinders

Grote parelmoervlinder

Argynnis aglaja

x

Dagvlinders

Grote vos

Nymphalis polychloros

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

2,4

x

4

x

4

x

x

4

x

x

x

x

(2)

4

x

x 4

x

x x

x

x

x x

(1)

x x x

4

2,4 x

Amfibieën

Status in EU-richtlijnen (VHR)

Hyla arborea ssp. arborea

Rivierenlandschap

Boomkikker

Natte heide en hoogveen

Amfibieën

Beekdalen

Wetenschappelijke naam

Heuvelland

Nederlandse naam (Vetgedrukte soorten: Europees beschermd conform Vogel- of Habitatrichtlijn)

Stedelijk gebied

Soortengroep

Agrarisch gebied

Overzicht rode lijst-soorten aanwezig in Limburg

Droge zandgronden

Bijlage 9

x x

x

x x

x

x x

x x

x

x

x

x x

x x

x

x

x

Dagvlinders

Grote weerschijnvlinder

Apatura iris

Dagvlinders

Heideblauwtje

Plebeius argus ssp. argus

x

Dagvlinders

Heivlinder

Hipparchia semele

x

x

x

x

x x

(1) De soort komt voor op lijst 4 bij de Habitatrichtlijn. (2) De soort komt voor op lijst 2 en lijst 4 bij de Habitatrichtlijn.


131

Satyrium w-album Spialia sertorius

x

Dagvlinders

Klaverblauwtje

Polyommatus semiargus ssp. semiargus

x

Dagvlinders

Kleine ijsvogelvlinder

Limenitis camilla

Dagvlinders

Kleine parelmoervlinder

Issoria lathonia

Dagvlinders

Kommavlinder

Hesperia comma

Dagvlinders

Moerasparelmoervlinder

Euphydryas aurinia ssp. aurinia

Dagvlinders

Pimpernelblauwtje

Maculinea teleius

Dagvlinders

Purperstreepparelmoervlinder

Brenthis ino

Dagvlinders

Sleedoornpage

Thecla betulae

Dagvlinders

Spiegeldikkopje

Heteropterus morpheus

Dagvlinders

Veenhooibeestje

Coenonympha tullia ssp. tullia

Dagvlinders

Veldparelmoervlinder

Melitaea cinxia

Dagvlinders

Zilveren maan

Boloria selene

Kevers

Gestreepte waterroofkever

Graphoderus bilineatus

Kevers

Vliegend hert

Lucanus cervus

Rood-groen zwemmend geraamte

Chirocephalus diaphanus

Kokerjuffers

x

x

x x x

x

x

x

x

x

x

x

x x x

x

x x

x x

x x

2

x

Odontocerum albicorne Oecetis notata

Kokerjuffers

Hydroptila sparsa

Kokerjuffers

Limnephilus stigma

x

x

Hamerblaadje

Cladonia strepsilis

x

Bandheidelibel

Sympetrum pedemontanum

x

Libellen

Beekoeverlibel

Orthetrum coerulescens

Libellen

Beekrombout

Gomphus vulgatissimus

Libellen

Bosbeekjuffer

Calopteryx virgo ssp. virgo

Libellen

Gaffellibel

Ophiogomphus cecilia

Libellen

Gevlekte glanslibel

Somatochlora flavomaculata

Libellen

Gevlekte witsnuitlibel

Leucorrhinia pectoralis

Libellen

Gewone bronlibel

Cordulegaster boltonii ssp. boltonii Brachytron pratense Somatochlora arctica

Libellen

Kempense heidelibel

Sympetrum depressiusculum

Libellen

Kleine tanglibel

Onychogomphus forcipatus

Libellen

Rivierrombout

Gomphus flavipes ssp. flavipes

Libellen

Sierlijke witsnuitlibel

Leucorrhinia caudalis

Libellen

Tengere grasjuffer

Ischnura pumilio


x

x

Libellen

Glassnijder

x x

Korstmossen

Hoogveenglanslibel

2,4

x

Kokerjuffers

Libellen

x

x

Ceraclea nigronervosa

Libellen


x

x

Kokerjuffers

132

x

Rivierenlandschap

x

Iepenpage Kalkgraslanddikkopje


Heuvelland

x

Dagvlinders Dagvlinders

Beekdalen

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

x x

x

x

x

x

x

x x

x x

x x

x x x

x

2,4

x

x x x x

x

x

x x

x

4

Zuidelijke oeverlibel

Orthetrum brunneum

x

Libellen

Maanwaterjuffer

Coenagrion lunalatum

x

x

Libellen

Venglazenmaker

Aeshna juncea

x

x

Mieren

Behaarde bosmier

Formica rufa

x

Mieren

Glanzende gastmier

Formicoxenus nitidulus

x

Mieren

Kale bosmier

Formica polyctena

x

Mieren

Woekermier

Anergates atratulus

x

Mieren

Zwartrugbosmier

Formica pratensis

x

Mollusken

Knotwilgslak

Clausilia dubia

Mollusken

Nauwe korfslak

Vertigo angustior

x

Mollusken

Zegge-korfslak

Vertigo moulinsiana

x

Mossen

Cilindermos

Entodon concinnus

x

Mossen

Glad kringmos

Neckera complanata

x

x

Nachtvlinders

Spaanse vlag

Euplagia quadripunctaria

x

x

Nachtvlinders

Teunisbloempijlstaart

Proserpinus proserpina

Paddestoelen

Armbandgordijnzwam

Cortinarius armillatus

x

Paddestoelen

Brandplekribbelzwam

Faerberia carbonarium

x

Paddestoelen

Eikenweerschijnzwam

Inonotus dryadeus

Paddestoelen

Gele ridderzwam

Tricholoma equestre

x

Paddestoelen

Gezoneerde stekelzwam

Hydnellum concrescens [s.s.]

x

Paddestoelen

Papegaaizwammetje

Hygrocybe psittacina

Paddestoelen

Prachtamaniet

Amanita ceciliae


Libellen

x

Rivierenlandschap

Calopteryx splenders


Aeshna isoceles

Weidebeekjuffer

Beekdalen

Vroege glazenmaker

Libellen

Heuvelland

Libellen

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

x x x

x x

x x

x x

x

4 x x

x

x

x

x x

x

Paddestoelen

Slijmige spijkerzwam

Gomphidius glutinosus

Platwormen

Bronplatworm

Crenobia alpina

x

x

Reptielen

Adder

Vipera berus ssp. berus

x

Reptielen

Gladde slang

Coronella austriaca ssp. austriaca

x

Reptielen

Hazelworm

Anguis fragilis ssp. fragilis

x

x

Reptielen

Levendbarende hagedis

Lacerta vivipara

x

x

x x

Reptielen

Muurhagedis

Podarcis muralis ssp. brogniardii

Reptielen

Ringslang

Natrix natrix ssp. helvetica

Reptielen

Zandhagedis

Lacerta agilis ssp. agilis

x

Sprinkhanen & krekels

Blauwvleugelsprinkhaan

Oedipoda caerulescens

x


Kleine wrattenbijter

Gampsocleis glabra

x


Locomotiefje

Chorthippus apricarius

x


Moerassprinkhaan

Stethophyma grossum

x x

x

x x

x

x

4 x

x

x x

x

x 4

x

x

x


133

Stenobothrus stigmaticus


Veenmol

Gryllotalpa gryllotalpa


Veldkrekel

Gryllus campestris

x


Zadelsprinkhaan

Ephippiger ephippiger ssp. vitium

x


Zoemertje

Stenobothrus lineatus

x


Zompsprinkhaan

Chorthippus montanus

x

x x

x x

x

x

x x

Steenvliegen

Leuctra nigra

x

Steenvliegen

Nemoura dubitans

x

Vaatplanten

Aapjesorchis

Orchis simia

x

Vaatplanten

Aarddistel

Cirsium acaule

x

Vaatplanten

Akkerboterbloem

Ranunculus arvensis

Vaatplanten

Akkerdoornzaad

Torilis arvensis

x x

Vaatplanten

Akkerleeuwenbek

Misopates orontium

x

Vaatplanten

Akkerogentroost

Odontites vemus subsp. vernus

x

x x

Vaatplanten

Akkerviltkruid

Filago arvensis

Vaatplanten

Armbloemige waterbies

Eleocharis quinqueflora

Vaatplanten

Beemdkroon

Knautia arvensis

Vaatplanten

Beenbreek

Narthecium ossifragum

Vaatplanten

Beklierde ogentroost

Euphrasia officinalis

Vaatplanten

Berggamander

Teucrium montanum

Vaatplanten

Berghertshooi

Hypericum montanum

Vaatplanten

Bergnachtorchis

Platanthera chlorantha

x

Vaatplanten

Bergsteentijm

Clinopodium menthifolium

x

Vaatplanten

Betonie

Stachys officinalis

Vaatplanten

Blaasvaren

Cystopteris fragilis

Vaatplanten

Blauw guichelheil

Anagallis arvensis ssp. foemina

Vaatplanten

Blonde zegge

Carex hostiana

Vaatplanten

Bolderik

Agrostemma githago

Vaatplanten

Bonte paardenstaart

Equisetum variegatum

x

Vaatplanten

Bosboterbloem

Ranunculus polyanthemos ssp. nemorosus

x

Vaatplanten

Bosdravik

Bromopsis ramosa ssp. benekenii

x

Vaatplanten

Brave hendrik

Chenopodium bonus-henricus

134


x

x x x

x x

x x x

x

x x x

x x x

x

x

x

x

x

x

x

x


Schavertje

Rivierenlandschap



Gomphocerippus rufus

Beekdalen

Rosse sprinkhaan

Heuvelland


Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

Vaatplanten

Dichte bermzegge

Carex muricata

Vaatplanten

Draadgentiaan

Cicendia filiformis

Vaatplanten

Drijvende egelskop

Sparganium angustifolium

Vaatplanten

Drijvende waterweegbree

Luronium natans

Vaatplanten

Duifkruid

Scabiosa columbaria

Vaatplanten

Duitse brem

Genista germanica

Vaatplanten

Dwergbloem

Anagallis minima

Vaatplanten

Dwergrus

Juncus pygmaeus

Vaatplanten

Echte gamander

Teucrium chamaedrys ssp. germanicum

Vaatplanten

Eivormige waterbies

Eleocharis ovata

Vaatplanten

Fraai hertshooi

Hypericum pulchrum

Vaatplanten

Franjegentiaan

Gentianella ciliata

Vaatplanten

Franse silene

Silene gallica

x

x


Rivierenlandschap

x x

x x


Beekdalen

Heuvelland

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

x x

x

x

x

2,4 x

x x

x x

x

x x

x

x x x

x

Vaatplanten

Gebogen driehoeksvaren

Gymnocarpium dryopteris

x

Vaatplanten

Geelgroene wespenorchis

Epipactis muelleri

x

Vaatplanten

Gele helmbloem

Pseudofumaria lutea

Vaatplanten

Gele zegge

Carex flava

x

Vaatplanten

Genaald schapengras (zinkschapengras)

Festuca ovina subs guestfalica

Vaatplanten

Geoorde veldsla

Valerianella rimosa

x

x

Vaatplanten

Getande veldsla

Valerianella dentata

x

x

Vaatplanten

Gevlekt hertshooi

Hypericum maculatum

x

Vaatplanten

Gevlekte orchis

Dactylorhiza maculata

x

x

x

x x

x

x

x

Vaatplanten

Glad biggenkruid

Hypochaeris glabra

Vaatplanten

Groene nachtorchis

Coeloglossum viride

Vaatplanten

Groot spiegelklokje

Legousia speculum-veneris

Vaatplanten

Grote bosaardbei

Fragaria moschata

Vaatplanten

Grote bremraap

Orobanche rapum-genistae

Vaatplanten

Grote leeuwenklauw

Aphanes arvensis

Vaatplanten

Grote muggenorchis

Gymnadenia conopsea

Vaatplanten

Grote wolfsklauw

Lycopodium clavatum

Vaatplanten

Handjesereprijs

Veronica triphyllos

Vaatplanten

Harlekijn

Orchis morio

Vaatplanten

Heelbeen

Holosteum umbellatum

Vaatplanten

Heidekartelblad

Pedicularis sylvatica

Vaatplanten

Herfstschroeforchis

Spiranthes spiralis

x

Vaatplanten

Hondskruid

Anacamptis pyramidalis

x

Vaatplanten

Honingorchis

Herminium monorchis

x

Vaatplanten

Jeneverbes

Juniperus communis

Vaatplanten

Kalkboterbloem

Ranunculus polyanthemos ssp. polyanthemoides

x

x

x x x

x

x

x x x

x x

x x

x x

x x x

x x

x x


135

Vaatplanten

Karwijselie

Selinum carvifolia

Vaatplanten

Klaverbladvaren

Marsilea aquadrifolia

Vaatplanten

Klavervreter

Orobanche minor

Vaatplanten

Klein glidkruid

Scutellaria minor

Vaatplanten

Klein spiegelklokje

Legousia hybrida

Vaatplanten

Klein warkruid

Cuscuta epithymum

Vaatplanten

Kleine bergsteentijm

Clinopodium calamintha

Vaatplanten

Kleine biesvaren

Isoetes echinospora

Vaatplanten

Kleine steentijm

Clinopodium acinos

Vaatplanten

Kleine tijm

Thymus serpyllum

Vaatplanten

Kleine veenbes

Vaccinium oxycoccos

Vaatplanten

Kleine wolfsmelk

Euphorbia exigua

Vaatplanten

Kleinste egelskop

Sparganium natans

Vaatplanten

Klokjesgentiaan

Gentiana pneumonanthe

Vaatplanten

Kluwenklokje

Campanula glomerata

Vaatplanten

Knikkend nagelkruid

Geum rivale

Vaatplanten

Knollathyrus

Lathyrus linifolius

Vaatplanten

Knolsteenbreek

Saxifraga granulata [s.s.]

Vaatplanten

Koprus

Juncus capitatus

Vaatplanten

Korensla

Arnoseris minima

x

x

x x

x x x x

x x

x

x x x

x

x

x x

x

x x

x

x

x

x

x x

x x x x

x

x

Vaatplanten

Kransvederkruid

Myriophyllum verticillatum

Kruidvlier

Sambucus ebulus

Vaatplanten

Kruipbrem

Genista pilosa

Vaatplanten

Kruipend moerasscherm

Apium repens

Vaatplanten

Kruipende moerasweegbree

Baldellia ranunculoides subsp. Repens

Vaatplanten

Kruipganzerik

Potentilla anglica

Vaatplanten

Kruiptijm

Thymus praecox

x

Vaatplanten

Kuifhyacint

Muscari comosum

x

Vaatplanten

Kuifvleugeltjesbloem

Polygala comosa

x

Vaatplanten

Lancetbladige basterdwederik

Epilobium lanceolatum

Vaatplanten

Lange ereprijs

Veronica longifolia

Vaatplanten

Lange zonnedauw

Drosera longifolia

Vaatplanten

Langstengelig fonteinkruid

Potamogeton praelongus

Vaatplanten

Lathyruswikke

Vicia lathyroides

Vaatplanten

Lavendelheide

Andromeda polifolia

Vaatplanten

Liggende ganzerik

Potentilla supina

Vaatplanten

Liggende vleugeltjesbloem

Polygala serpyllifolia

Vaatplanten

Loos blaasjeskruid

Utricularia australis


x x

Vaatplanten

136

x x

x x

x

x x x x

x x

x x

x

x x

x x

x x x x

x x


x

Rivierenlandschap

Calepina irregularis


Centaurea calcitrapa

Kalkraket

Beekdalen

Kalketrip

Vaatplanten

Heuvelland

Vaatplanten

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

Melkviooltje

Viola persicifolia

Vaatplanten

Middelste duivekervel

Fumaria muralis

Vaatplanten

Moerashertshooi

Hypericum elodes

Vaatplanten

Moeraskruiskruid

Senecio paludosus

x

Vaatplanten

Moerassmele

Deschampsia setacea

x

Vaatplanten

Moerasvaren

Thelypteris palustris

x

Vaatplanten

Moeraswespeorchis

Epipactis palustris

x

Vaatplanten

Moeraswolfsklauw

Lycopodiellas immdata

x

Vaatplanten

Muurbloem

Erysimum cheiri

x x

x

x

x x

x

Muurleeuwebek

Cymbalria muralis

x

x

Muurvaren

Asplenium ruta-muraria

x

x

x

x

Vaatplanten

Naakte lathyrus

Lathyrus aphaca

x

Vaatplanten

Naaldenkervel

Scandix pecten-veneris

x

x

Vaatplanten

Nachtkoekoeksbloem

Silene noctiflora

x

x

Vaatplanten

Oeverkruid

Littorella uniflora

Vaatplanten

Ongelijkbladig fonteinkruid

Potamogeton gramineus

Vaatplanten

Overblijvende hardbloem

Scleranthus perennis

Paardenhaarzegge

Carex appropinquata

Parnassia

Parnassia palustris

Vaatplanten

Pijlscheefkelk

Arabis hirsuta ssp. sagittata

Vaatplanten

Purperorchis

Orchis purpurea

Vaatplanten

Rapunzelklokje

Campanula rapunculus

x x

x x

x

x

Gymnocarpium robertianum Erica cinerea

Vaatplanten

Rode kamperfoelie

Lonicera xylosteum

x

Vaatplanten

Rond wintergroen

Pyrola rotundifolia

x

Vaatplanten

Ronde zonnedauw

Drosera rotundifolia

Vaatplanten

Rood peperboompje

Daphne mezereum

Vaatplanten

Roomse kervel

Myrrhis odorata

Vaatplanten

Rossig fonteinkruid

Potamogeton alpinus

Vaatplanten

Rozetsteenkers

Arabis arenosa

Vaatplanten

Ruig hertshooi

Hypericum hirsutum

x

Vaatplanten

Ruig viooltje

Viola hirta

x

Vaatplanten

Ruige anjer

Dianthus armer ia

Vaatplanten

Ruw parelzaad

Lithospermum arvense

Vaatplanten

Ruwe dravik

Bromopsis ramosa ssp. ramosa

Vaatplanten

Schubvaren

Ceterach officinarum

x x

Carex lepidocarpa Petrorhagia prolifera

x

x

Rechte driehoeksvaren

Schubzegge

x

x

Rode dopheide

Slanke mantelanjer

x

x

Vaatplanten

Vaatplanten

x

x

Vaatplanten

Vaatplanten

x

x

Vaatplanten

Vaatplanten

x

x x

Vaatplanten

Vaatplanten

x


Vaatplanten

Rivierenlandschap

Verbascum lychnitis


Petrorhagia prolifera

Melige toorts

Beekdalen

Mantelanjer

Vaatplanten

Heuvelland

Vaatplanten

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

x x x x x x x x

x

x x

x x

x

x x x x

x


137

Vaatplanten

Soldaatje

Orchis militaris

Vaatplanten

Spaanse ruiter

Cirsium dissectum

Vaatplanten

Spaanse zuring

Rumex scutatus

Vaatplanten

Spatelviltkruid

Filago pyramidata

x

Vaatplanten

Spiesleeuwenbek

Kickxia elatine

x

x

x

x x

x x x x

Vaatplanten

Spiesraket

Sisymbrium loeselii

Vaatplanten

Spindotterbloem

Caltha palustris ssp. araneosa

Vaatplanten

Spits fonteinkruid

Potamogeton acutifolius

Vaatplanten

Spits havikskruid x Muizeoor

Hieracium x schultesii

Vaatplanten

Springzaadveldkers

Cardamine impatiens

x

Vaatplanten

Steenanjer

Dianthus deltoides

x

Vaatplanten

Steenbraam

Rubus saxatilis

Vaatplanten

Steenhoornbloem

Cerastium pumilum

Vaatplanten

Stekelbiesvaren

Isoetes echinospora

Vaatplanten

Stekende bies

Schoenoplectus pungens

Vaatplanten

Sterzegge

Carex echinata

Vaatplanten

Stijf struisriet

Calamagrostis stricta

Vaatplanten

Stijfhardgras

Catapodium rigidum

Vaatplanten

Stijve naaldvaren

Polystichum aculeatum

Vaatplanten

Stijve ogentroost

Euphrasia stricta

Vaatplanten

Stijve steenraket

Erysimum hieracifolium

Vaatplanten

Stijve wikke

Vicia tenuifolia

Vaatplanten

Stijve wolfsmelk

Euphorbia stricta

Vaatplanten

Stinkend streepzaad

Crepis foetida

Vaatplanten

Stinkende ganzenvoet

Chenopodium vulvaria

Vaatplanten

Stippelvaren

Oreopteris limbosperma

Vaatplanten

Stofzaad

Monotropa hypopitys

Vaatplanten

Teer vederkruid

Myriophyllum alterniflorum

Vaatplanten

Tengere veldmuur

Minuartia hybrida

x

x

x x x

x

x x

x

x x x x

x x

x

x

x x

x

x

x

x x

x

x x

x

x x x

x

x

x

Vaatplanten

Tongvaren

Asplenium scolopendrium

Torenkruid

Arabis glabra

Vaatplanten

Tripmadam

Sedum reflexum

x

Vaatplanten

Trosgamander

Teucrium botrys

x

Vaatplanten

Veldgentiaan

Gentianella campestris

x

Vaatplanten

Veldsalie

Salvia pratensis

x

Vaatplanten

Verfbrem

Genista tinctoria

Vaatplanten

Vetblad

Pinguicula vulgaris

Vaatplanten

Vingerzegge

Carex digitata

x

x

Vaatplanten

Vliegenorchis

Ophrys insectifera

x

x


x x

Vaatplanten

138

x

x

x

x x

x

x x

x x

x x

x


x

Rivierenlandschap

x

Galeopsis angustifolia


Vicia tetrasperma ssp. gracilis

Smalle raai

Beekdalen

Slanke wikke

Vaatplanten

Heuvelland

Vaatplanten

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

Vogelnestje

Neottia nidus-avis

Vaatplanten

Vroege ereprijs

Veronica praecox

Vaatplanten

Vroege zegge

Carex praecox

Vaatplanten

Waterlepeltje

Ludwigia palustris

Vaatplanten

Weidekervel

Silaum silaus

Vaatplanten

Welriekende nachtorchis

Platanthera bifolia

Vaatplanten

Wijdbloeiende rus

Juncus tenageia

Vaatplanten

Wilde averuit

Artemisia campestris ssp. campestris

Vaatplanten

Wilde tijm

Thymus serpyllum

Vaatplanten

Wilde weit

Melampyrum arvense

Vaatplanten

Wit bosvogeltje

Cephalanthera longifolia

Vaatplanten

Witte waterranonkel

Ranunculus ololeucos

Vaatplanten

Wondklaver

Anthyllis vulneraria

Vaatplanten

Zandwolfsmelk

Euphorbia seguieriana

Vaatplanten

Zevenster

Trientalis europaea

Vaatplanten

Zinkschapengras

Festuca ovina subsp. guestphalica

Vaatplanten

Zinkviooltje

Viola lutea ssp. calaminaria

x

Vaatplanten

Zwartblauwe rapunzel

Phyteuma spicatum subsp. nigrum

x

Vaatplanten

Zwartsteel

Asplenium adiantum-nigrum

Vissen

Barbeel

Barbus barbus

Vissen

Beekprik

Lampetra planeri

Vissen

Bittervoorn

Rhodeus sericeus ssp. amarus

x x

x


Vaatplanten

x

Rivierenlandschap

Carex pulicaris


Ranunculus fluitans

Vlozegge

Beekdalen

Vlottende waterranonkel

Vaatplanten

Heuvelland

Vaatplanten

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

x x

x x

x x x

x

x x

x

x

x x

x x x

x

x

x

x

x

x x x x x x

x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

2

Vissen

Elrits

Phoxinus phoxinus

x

x

Vissen

Gestippelde alver

Alburnoides bipunctatus

x

x

Vissen

Grote modderkruiper

Misgurnus fossilis

Kleine modderkruiper

Cobitis taenia

Vissen

Kwabaal

Lota lota

Vissen

Meerval

Silurus Glanis

Vissen

Paling

Anguilla anguilla

Vissen

Rivierdonderpad

Cottus gobio

Vissen

Rivierprik

Lampetra fluviatilis

Vissen

Sneep

Chondrostoma nasus

Vissen

Vlagzalm

Thymallus thymallus

Vissen

Zalm

Salmo salar

x

Vissen

Zeeprik

Petromyzon marinus

x

2

x

1

Vogels

Blauwborst

Luscinia svecica ssp. cyanecula

Blauwe kiekendief

Circus cyaneus ssp. cyaneus

x

x

x

Vissen

Vogels

x

2

x

x x x

x x x

x

x

2

x

2

x

x

x

x

x

x

x

2

x

x

2

x

x

x

x x

x

x

x x


139

Vogels

Boerenzwaluw

Hirundo rustica

Vogels

Boomleeuwerik

Lullula arborea ssp. arborea


Rivierenlandschap

1

Vogels

Brandgans

Branta leucopsis

x

Bruine kiekendief

Circus aeruginosus ssp. aeruginosus

x

Vogels

Dodaars

Tachybaptus ruficollis ruficollis

Vogels

Draaihals

Jynx torquilla ssp. torquilla

x

Vogels

Geelgors

Emberiza citrinella citrinella

x

Vogels

Geoorde fuut

Podiceps nigricollis nigicollis

Vogels

Grauwe gans

Anser anser anser

x

Vogels

Grauwe gors

Miliaria calandra ssp. calandra

x

x

Vogels

Grauwe kiekendief

Circus pygargus

x

x

Vogels

Grauwe klauwier

Lanius collurio ssp. collurio

x

x

Vogels

Grote gele kwikstaart

Motacilla cineria cineria

Vogels

Grutto

Limosa limosa ssp. limosa

Vogels

Houtsnip

Scolopax rusticola

Vogels

IJsvogel

Alcedo atthis ssp. ispida

Vogels

Kerkuil

Tyto alba ssp

Vogels

Klapekster

Lanius excubitor ssp. excubitor

Vogels

Kleine zwaan

Cygnus columbianus ssp. bewickii

Vogels

Kneu

Carduelis cannabina

Vogels

Kolgans

Anser albifrons ssp. albifrons

Vogels

Kortsnavelboomkruiper

Certhia familiaris familiaris

Vogels

Kraanvogel

Grus grus ssp. grus

Vogels

Kuifleeuwerik

Galerida cristata cristata

Vogels

Kwak

Nycticorax nycticorax ssp. nycticorax

Vogels

Kwartelkoning

Crex crex

Vogels

Middelste bonte specht

Dendrocopos medius medius

x

Vogels

Nachtzwaluw

Caprimulgus europaeus ssp. europaeus

x

Vogels

Nonnetje

Mergus albellus

Vogels

Oehoe

Bubo bubo

Vogels

Oeverzwaluw

Riparia riparia ripari

Vogels

Ooievaar

Ciconia ciconia ssp. ciconia

Vogels

Ortolaan

Emberiza hortulana

x

x

Vogels

Paapje

Saxicola rubetra

x

x

Vogels

Patrijs

Perdix perdix ssp

x x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x x x x

x

x x x x

1 x

x

x

x

x

x

x

1

x

x

x x

x x

1

x

x

x

x

x x

x

x

1

x

x

x

x

x

1

x

x

1

x

1 1 x

x

x

x

1 x

x

x

x

x x

x

x x

1

x

x

x

x

x

Vogels

Porseleinhoen

Porzana porzana

Vogels

Raaf

Corvus corax corax

x

Vogels

Rode wouw

Milvus milvus ssp. milvus

x



x x

Vogels

140

Beekdalen

Heuvelland

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

1

x x

x

x

1

Roerdomp

Botaurus stellaris ssp. stellaris

Roodborsttapuit

Saxicola rubicola

Vogels

Scholekster

Haematopus ostralegus ssp. ostralegus

Vogels

Slechtvalk

Falco peregrinus ssp. peregrinus

Vogels

Steenuil

Athene noctua ssp. vidalii

x

x

Vogels

Taigarietgans

Anser fabalis ssp. fabalis

x

x

Vogels

Tapuit

Oenanthe oenanthe ssp. oenanthe

Vogels

Toendrarietgans

Anser fabalis ssp. rossicus

Vogels

Veldleeuwerik

Alauda arvensis

Vogels

Visarend

Pandion haliaetus ssp. haliaetus

Vogels

Visdief

Sterna hirundo ssp. hirundo

Vogels

Watersnip

Gallinago gallinago ssp. gallinago

Vogels

Waterspreeuw

Cinclus cinclus aquaticus

Vogels

Wespendief

Pernis apivorus

Vogels

Wilde zwaan

Cygnus cygnus

x

x

1

x

1


x x

x x

Rivierenlandschap

Vogels Vogels


Beekdalen

x

Heuvelland

x

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

x x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x x

1

x

x x

x

Vogels

Woudaapje

Ixobrychus minutus ssp. minutus

Vogels

Wulp

Numenius arquata ssp. arquata

Vogels

Zeearend

Haliaeetus albicilla

Vogels

Zwarte ooievaar

Ciconia nigra

Vogels

Zwarte specht

Dryocopus martius ssp. martius

x

Vogels

Zwarte wouw

Milvus migrans ssp. migrans

x

Vogels

Zwartkopmeeuw

Larus melanocephalus

Weekdieren

Platte schijfhoren

Anisus vorticulus

Weekdieren

Zeggekorfslak

Vertigo moulinsana

1

x

x

x

x

1 x x x

x

1

x

1

x x

x

x

x 1

x

x

x

x x x

Zoogdieren

Bechsteins vleermuis

Myotis bechsteinii

Zoogdieren

Bever

Castor fiber ssp. albicus

x

Zoogdieren

Boommarter

Martes martes

x

Zoogdieren

Bosvleermuis

Nyctalus leisleri ssp. leisleri

x

2

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

2,4 x

2,4

x

4

x

4

Zoogdieren

Brandts vleermuis

Myotis brandtii ssp. brandtii

x

x

x

x

x

Zoogdieren

Bunzing

Mustela putorius

x

x

x

x

x

Zoogdieren

Das

Meles meles

x

x

x

x

x

x

Zoogdieren

Dwergmuis

Micromys minutus

x

x

x

x

Zoogdieren

Edelhert

Cervus elaphus

x

Zoogdieren

Eekhoorn

Sciurus vulgaris

x

Zoogdieren

Eikelmuis

Eliomys quercinus

x

x

x

x

Zoogdieren

Euraziatische Lynx

Lynx lynx

x

x

Zoogdieren

Franjestaart

Myotis nattereri

x

x

x

x

x

x

x

4

Zoogdieren

Gewone baardvleermuis

Myotis mystacinus ssp. mystacinus

x

x

x

x

x

x

x

4

x

x

x

2


141


Rivierenlandschap


Beekdalen

Heuvelland

Stedelijk gebied


Agrarisch gebied


Droge zandgronden

Soortengroep

Zoogdieren

Gewone dwergvleermuis

Pipistrellus pipistrellus

x

x

x

x

x

x

x

4

Zoogdieren

Gewone grootoorvleermuis

Plecotus auritus ssp. auritus

x

x

x

x

x

x

x

4

Zoogdieren

Grijze grootoorvleermuis

Plecotus austriacus ssp. austriacus

x

x

x

x

x

x

Zoogdieren

Grote bosmuis

Apodemus flavicollis

Zoogdieren

Grote hoefijzerneus

Rhinolophus ferrumguinum

x

x

x

2,4

Zoogdieren

Hamster

Cricetus cricetus ssp. canescens

x

x

x

4

Zoogdieren

Hazelmuis

Muscardinus avellanarius

x

x

4

x

x

x

Zoogdieren

Hermelijn

Mustela erminea

x

x

x

x

x

x

Zoogdieren

Ingekorven vleermuis

Myotis emarginatus ssp. emarginatus

x

x

x

x

x

x

Zoogdieren

Kleine hoefijzerneus

Rhinolophis hipposideros

x

x

Zoogdieren

Laatvlieger

Eptesicus serotinus ssp. serotinus

x

x

x

x

x

x

x

4

x

x

x

x

x

x

2,4

Zoogdieren

Meervleermuis

Myotis dasycneme

Zoogdieren

Mopsvleermuis

Barbastella barbastellus

Zoogdieren

Ondergrondse woelmuis

Pitymys subterraneus

Zoogdieren

Otter

Lutra lutra

x 2,4

x

2,4

x x

x x

2,4 x

x

x

x

x

x

2,4

Zoogdieren

Rosse vleermuis

Nyctalus noctula ssp. noctula

x

x

x

x

x

x

x

4

Zoogdieren

Ruige dwergvleermuis

Pipistrellus nathusii

x

x

x

x

x

x

x

4

Zoogdieren

Tweekleurige vleermuis

Vespertilio murinus ssp. murinus

x

x

x

x

x

x

x

4

x

2,4

Zoogdieren

Vale vleermuis

Myotis myotis ssp. myotis

x

x

x

x

x

Zoogdieren

Waterspitsmuis

Neomys fodiens ssp. fodiens

x

x

x

x

x

x

x

Zoogdieren

Watervleermuis

Myotis daubentonii ssp. daubentonii

x

x

x

x

x

x

x

Zoogdieren

Wezel

Mustela nivalis

Zoogdieren

Wild zwijn

Sus scrofa

x

Zoogdieren

Wilde Kat

Felis silvestris

x

142


x x

x x

x

x

4

BIJLAGE 10. NADERE INFORMATIE OVER DE BESCHIKBARE MIDDELEN EN INDICATIE VAN DE INZET 1.

Beschikbare middelen (indicatief)

1.1.

Voor de goudgroene natuur

Omschrijving Restant PMJP

mln €

Toelichting

5,5

Restant PMJP: 50% naar zilvergroene, bronsgroene en voor 50% naar goudgroen.

Grondvoorraden (ILG nieuw en ILG-

21,0

Uitgaande van verkoop 3/8e van de ruilgronden en

oud)

doorlevering van 3/8e van ILG-gronden die in de Herijkte EHS liggen tegen natuurwaarde.

Rijksgelden voor EHS-beheer

24,3

2013: 10,5 mln; 2014: 7,7 mln 2015: 5,8 mln

Rijksgelden voor PAS

36, 64

Extra rijksgelden voor Robuust

21, 26

Eind 2012: 4,4 mln. In 2013: 6 mln; 2014en 2015: 8,9 mln/jr.

natuurherstel en robuuste EHS Bijdragen uit POP3 voor agrarisch

Uitgaande van toedeling 6 % aan Limburg van 111 mln euro

3

In 2013: 0,-. In 2014 en 2015: ca. 40% van de

natuuren landschapsbeheer

bestedingen tbv agrarisch natuurbeheer via de nog doorlopende oude contracten van vóór 1.1.2014.

Natuurcompensatiegelden

1,9

Uitgaande van realisatie ca. 30 ha natuurcompensatie per jaar in goudgroene EHS-nieuwe natuurzones

Eigen bijdragen beheerders

6,9

Bijdrage van 15% bij de doorlevering van de grondvoor-grond-voorraden in de jaren 2013-2015

Reserve Grondwaterheffing TOTAAL

1.2

2,0 122,5

Voor de zilvergroene natuur en bronsgroene landschapszones

Omschrijving Restant pMJP 2007-2013

mln € 5,5

Toelichting Restant PMJP is gelijkelijk verdeeld over goudgroen resp. zilvergroen+bronsgroen.

(EHS)-Impuls natuur, landschap en

13,53

stedelijk groen.

Afspraak in GS is dit te besteden aan Parkstadprojecten, Maasgaard, Corioglana en Rivierenpark Grensmaas. De rest van de in totaal beschikbare 30 mln wordt besteed aan stedelijk groen en aan andere typen projecten.

Intensiveringsmiddelen voor Natuur,

15,75

landschap en ruimte Natuurcompensatiegelden

1,88

Uitgaande van realisatie ca. 30 ha natuurcompensatie per jaar in zilvergroene EHSnieuwe natuurzones

TOTAAL

36,66


143

2.

Globale berekening doelbereik voor de periode 2013 t/m 2015

2.1

Voor de goudgroene natuur

Omschrijvin g

Bedrag

Aanleg goudgroene natuur

55,9

Verhoging kwaliteit goudgroene natuur via PAS-maatregelen

32,64

Aanpak verdroging en beekherstel in goudgroene zone Natuur- en landschapsbeheer in goudgroene zones

6,0

N&L-parken

2,0

N.v.t.

Recreatiegerichte investeringen

0,9

N.v.t.

Totaal goudgroen

129,24

830 ha functiewijziging, 1130 ha inrichting

144

Haalbaar doelbereik nieuwe natuur + landschaps elementen 630 ha functiewijziging; 930 ha inrichting

Overig haalbaar doelbereik

Budget deels ook in te zetten voor projecten gericht op habitatherstel en soortenbescherming in NB: Hieruit dienen bestaande natuur. Eventueel wellicht ook de ook voor ecoducten die kosten van Maaspark bijdragen aan behoud en Well en Ooijenherstel Europees belangriujke Wanssum betaald te natuurwaarden. worden (14,3 mln)

Taakstelling Herijkte EHS: 3/9 e van 1305 = 435 ha fw 3/9e van 2136 = 712 ha inr. Taakstelling Robuuste.EHS: 163 ha fw, 183 ha inr. Totale taak ’13-’15: 598 ha fw + 895 ha inr.

Ca. 10 km beekherstel (ca. 50 ha) in kader van hydrologische PASmaatregelen O.a. 30 km beekherstel (ca. 150 ha)

Uitvoering PAS-maatregelen; geen functiewijziging

Van de 32,64 mln voor PAS is ten minste 13 mln nodig voor hydrologische maatregelen (deels tevens beekherstel)

31,8 (SNL)

Aanpak verdroging in 30 natte Overige km’s beekherstel: via PASnatuurparels maatregelen en via projecten voor zilvergroene natuur (zie hieronder)

Gecertificeerd beheer ca. 23.500 ha natuurgebied en landschapselementen


Opmerkingen & toelichtingen

Samenwerking, projectvoorbereiding, organisatie, educatie Versterking recreatieve zonering en recreatieve aantrekkelijkheid

PAS, aanpak verdroging, soortenbescherming, natuurbeheer, N&L-parken, recreatievoorzieningen

Hierbij zit ook beheer in zilvergroene zones; is nu nog niet goed af te splitsen. Zie ook: overzicht structurele kosten.

Budget voor recreatie-gerichte maatregelen is ook bedoeld voor zilvergroene natuur. Ingeschat wordt dat het vooral inge-zet zal worden in goudgroene natuur. Oppervlakte functiewijziging die nodig is voor beekherstel is (nog) niet bekend. Maximaal: 200 ha.

2.2

Voor zilvergroene natuur en bronsgroene landschapszones

Omschrijving

Bedrag

Haalbaar doelbereik nieuwe natuur + landschaps elementen

Overig haalbaar doelbereik

Aanleg zilvergroene natuur & bronsgroen landschap

21,1

Aanleg natuurcompensatie in zilvergroene zones

1,9

Beheer landschapselementen in bronsgroene zones Soortenbescherming in zilver- & bronsgroen

5,67 (GBD)

N.v.t.

Instandhouding waardevolle groene landschapselementen

3,0

Niet op voorhand te berekenen

Totaal voor zilveren bronsgroen

31,67

610 ha

Instandhouding prioritaire soorten d.m.v. projecten cq. inrichtingsmaatregelen Zie in kolom hierboven

Natuureducatie, IKL en Covenantleningen

3,38

N.v.t.

FES

3

N.v.t.

Totaal generaal

167,27

1740 ha

TEKORT OP

Opmerkingen & toelichtingen

Dit omvat 13,6 mln voor Maasgaard, Corioglana, Parkstad en 580 ha waaronder ca. 150 Grensmaaspark plus 4 mln voor Klavertje 4, Mooi Buggenum en IKLha beekherstel (30 km) projecten 3,5 mln: nog te verdelen over ingediende projecten . 580 ha: bij 25% cofinanciering beekherstel en bij 50% cofinanciering andere projecten door derden. 30 ha

Natuureducatie, burgerparticipatie, aanleg en beheer landschapselementen, afbetaling aankoopleningen. FES-projecten in platteland Noord- en Midden-Limburg

Oppervlakte functiewijziging die nodig is voor deze projecten is (nog) niet bekend. Maximaal: 585 ha.

Het gaat om reeds beschikte projectsubsidies waarvoor bij de ILGafrekening de dekking grotendeels is weggevallen.

15,03

GOUD-, ZILVER EN BRONSGROEN


145

3

Verdeling middelen tussen de 3 soorten natuur en over inrichting cq. beheer

Zone en doel Juridische basis Voor goudgroene natuurzones, SubsIdieregeling ILG, functiewijziging en inrichting onderdeel SKNL. Tevens via natuurcompensatie. Idem, voor beheer Subsidieverordening N&Lbeheer (SvNL)

Voor de zilvergroene zones, functiewijziging en inrichting

Idem, voor beheer

Subsidieregeling ILG, onderdelen SKNL en MNL. Tevens via natuurcompensatie. SvNL

Voor de bronsgroene zones, functiewijziging en inrichting

Subsidieregeling ILG, o.a. onderdelen MNL en GBD.

Idem, voor beheer

Subsidieregeling Groenblauwe diensten en SvNL (voor agrarisch landschapsbeheer en voor agrarisch weidevogel-, akkervogel- en Hamsterbeheer buiten de EHS in zogeheten “ruime jas-beheersgebieden”)

Vorm Contracten per uitvoeringspartner. In 2013: voor 1 jaar; In 2014: voor 2 jaar 2013: via beschikkingen op te stellen door DR 2014 e.v.: lumpsum-contracten voor beheerders met meer dan 75 ha Contract per uitvoeringspartner. In 2013: voor 1 jaar; In 2014: voor 2 jaar 2013: via beschikkingen op te stellen door DR 2014 e.v.: lumpsum-contracten voor beheerders met meer dan 75 ha Partnercontracten met st. IKL, WPM en WRO (in 2013: voor 1 jaar, in 2014: voor 2 jaar) en beschik-kingen voor overige aanvragers. Groenblauwe diensten: individuele beschikkingen SvNL buiten de EHS: in 2013 voor het laatst individuele beschikkingen; m.i.v. 2014 alleen nog via collectieve beheerplannen of overeenkomsten met collectieven.

Schatting bedragen 32,5 mln per jaar

Nader te bepalen. Totaal voor alle SNL-subsidies: ca. 10,6 mln per jaar SKNL/MNL: 6 mln/jr Natuurompensatie: 0,6 mln/jr

Nader te bepalen. Totaal voor alle SNL-subsidies: ca. 10,6 mln per jaar Ca. 2,1 mln/jr

Groenblauwe diensten: gemiddeld 1,9 mln per jaar Collectieve SvNL-beheerplannen: circa 0,9 mln per jaar. SNL-landschapsbeheer buiten de EHS: nader te bezien afhanelijk van besluit Rijk hierover.

Conform de voorstellen voor het vergroten van de flexibiliteit kan er in de toekomst worden geschoven tussen de verschillende potten. 4. 4.1

Toelichting ten aanzien van de structurele kosten natuur en landschap Inleiding, huidige structurele kosten

Voor een aantal natuurbeleidsonderdelen is in de provinciale programmabegroting structureel ruimte gereserveerd. Dit betreft momenteel: * Structurele exploitatiesubsidies voor Milieufederatie Limburg, Limburgs Landschap, Natuurhistorisch Genootschap Limburg en IVN-consulentschap NME Limburg. In totaal: € 1.640.181 per jaar * Provinciaal natuuronderzoek (= monitoring natuurkwaliteitsontwikkeling * Uitvoering Flora en faunawet en Natuurbeschermingswet. STRUCTURELE BEGROTINGSPOSTEN in mln. Euro’s per jaar Omschrijving

in Programma-begroting, mln/jr

A. Exploitatiesubsidies Limburgs Landschap

0,970

Milieufederatie Limburg

0,368

IVN-consulentschap NME

0,207

Natuurhistorisch Genootschap

0,094

146


B. Onderzoek en uitvoering groene wetten Provinciaal Natuuronderzoek

0,292

Uitvoering groene wetten

0,617

1 Uitvoering groene wetten (Flora- en faunawet en Natuurbeschermingswet.) De uitgaven hiervoor worden gedekt uit jaarlijkse stortingen van het Rijk voor de uitvoering vandeze wetten door de provincie. Gezien het gegeven dat met het Decentralisatie-akkoord Natuur de verantwoordelijkheid van de provincie voor de uitvoering van de wetten nog is toegenomen en er ook taken bijkomen met betrekking tot de toepassing van deze wetten is er geen reden om deze begrotingsposten aan te passen. Waarschijnlijk moet de omvang van deze jaarlijkse uitgave wel worden bijgesteld wanneer de integrale Natuurwet (de samenvoeging van Natuurbeschermingswet, Boswet en Flora- en Faunawet) vastgesteld is en in werking treedt. Zodra dat aan de orde is volgen nadere voorstellen met betrekking tot deze structurele begrotingspost. 4.2.

In de begroting structureel toe te voegen jaarlijkse kosten

Omschrijving

Jaarlijkse kosten in mln. euro

A. Convenantsleningen voor EHS-aankopen

0,840 (t/m 2013 gedekt uit PMJP-budget)

B. SNL-subsidies; provinciaal deel

2,10 (voorlopig gedekt uit restant PMJP-budget)

C. Exploitatiesubsidie stichting IKL

0,7 Nader te bepalen; nu uit PMJP-budget

4.2.a. De zogeheten “Convenantsleningen”. Dit zijn leningen bij het Groenfonds conform het genoemde convenant tussen Rijk en Provincies dd 1992 voor aankoopsubsidies voor de stichting Limburgs Landschap en voor Natuurmonumenten. Met het ondertekenen van het Convenant uit 1992 inzake de dekking van de kosten van het nationale Natuurbeleidsplan (waarbij de EHS als centraal beleidsitem voor het rijksnatuurbeleid werd ingevoerd) hebben de provincies op zich genomen om te zorgen voor de zogeheten Convenantsleningen. Reden daarvoor is dat zij sinds 1992 vergoedingen hiervoor kregen van het Rijk via stortingen in het Provinciefonds. In de periode 2007 t/m 2013 zijn deze kosten gedekt uit de PMJP-middelen. Aangezien dekking uit het PMJP stopt met ingang van 2014 moet de dekking opnieuw ingeregeld worden. De kosten voor rente en aflossing van deze leningen bedragen: € 839.493,- per jaar. De provincie krijgt hiervoor zoals hiervoor vermeld een jaarlijkse storting in het Provinciefonds. Aangezien wij conform het Convenant met het Rijk uit 1992 gehouden zijn onze bijdrage hiervoor te leveren tot en met 2023 is het onontkoombaar dat wij hiervoor opnieuw een begrotingspost instellen evenals in de periode vóór het PMJP 2007-2013. 4.2.b. De subsidies voor natuuren landschapsbeheer (SNL). Met het ondertekenen van het Decentralisatie-akkoord Natuur heeft de provincie ook de verantwoordelijkheid op zich genomen om structureel hiervoor te zorgen. Jaarlijkse kosten (na doorvoeren van enkele versoberingen, met ingang van 2016): circa 10 mln/jr. Dit lagere kostenniveau zal op zíjn vroegst in 2016 bereikt worden. Kosten in de periode 2013 t/m 2015: 31,5 mln (gemiddeld 10,5 mln/jr) Dekking m.b.v. rijks-ILG-middelen te ontvangen in 2013; daarna verwachten we uit de Decentralisatiemiddelen met ingang van 2014: 10,6 mln in 2013; 7,8 mln in 2014 en 5,9 mln/jr ná 2014. Dekking van het agrarisch natuurbeheer via declaratie van kosten in het kader van de Europese POP-3 middelen voor agrarisch natuurbeheer: naar verwachting ca. € 1,5 mln in 2014 en idem in 2015. Totale dekking vanuit Rijk plus POP in de jaren 2013 t/m 2015: € 27,2 mln. Totaal tekort in 2013 t/m 2015:


147

4,2 mln. In de PS-nota inzake het ondertekenen van het Decentralisatieakkoord Natuur is vastgelegd dat dit gedekt zal worden uit het restant aan PMJP-middelen. Voor de jaren ná 2015 is de verwachting dat de provinciale bijdrage aan de dekking van deze subsidieregeling – na doorvoering van enkele versoberingen – beperkt kan blijven tot gemiddeld € 2 mln/jr. Deze bijdrage zal structureel in de begroting vastgelegd moeten worden door middel van opname van de nieuwe begrotingspost “Agrarisch en particulier natuurbeheer via SvNL” met ingang van de begroting 2014. 4.2.c. Structurele exploitatiesubsidie voor de stichting IKL. In aanvulling op het voorgaande is het noodzakelijk te besluiten of de provincie opnieuw – evenals in de periode vóór het PMJP (2007 t/m 2013) – een structurele exploitatiesubsidie wil geven aan de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen Limburg (IKL). Vóór 2007 verleende de provincie een jaarlijkse exploitatiesubsidie van ca. € 1,3 mln aan de stichting IKL. Bij de start van het PMJP is dit omgezet naar een meerjarige prestatieovereenkomst met st. IKL. Deze werd geheel betaald uit de PMJP-budgetten. Tezamen met enkele projectsubsidies en betaalde opdrachten ontving de stichting IKL jaarlijks ongeveer € 2 ml van de provincie. Nu het PMJP beëindigd wordt eind 2013 is de vraag in wat voor omvang de provincie de activiteiten van de stichting wil blijven ondersteunen. Voorgesteld wordt om – in lijn met de ondersteuning van provinciale stichtingen voor landschapsbeheer in andere provincies – alleen een structurele exploitatiesubsidie te gaan verlenen voor de kernorganisatie. Dat wil zeggen voor de formatie boven het niveau van een werkvoorbereider. Ingeschat wordt nu (op basis van gegevens data van de stichting) dat daarvoor minimaal nodig is: circa 10 fte met gemiddeld € 60.000,- salariskosten/jr en gemiddeld € 10.000,- euro/jr aan bijkomende kosten per fte (huisvestingskosten, apparatuur, reis- en verblijfkosten, bijscholingskosten, kantoorkosten). Wanneer de provincie de continuïteit van deze voor de realisatie van het natuuren landschapsbeleid onmisbare organisatie wil garanderen - als basis is voor het binnenhalen van subsidies en opdrachten waarmee de overige werknemers aan het werkgehouden kunnen worden - is daarvoor tenminste € 0,7 mln per jaar nodig. Er zal hiervoor een separaat voorstel komen.

148



149

150


Natuurbeleid: natuurlijk eenvoudig. Programma Natuur- en landschapsbeleid

Recommend Documents