Namens de jubileumcommissie wens ik u een inspirerende en onvergetelijke periode toe. Nico van der Steeg

PROGRAMMABOEK JUBILEUM 28 september t/m 16 november 2014

VOORWOORD Een uniek jubileum! Dit najaar schrijven we geschiedenis. Vierden wij in 1996 als gemeente het 350-jarig bestaan van het kerkgebouw en het 150-jarig bestaan van het orgel, dit jaar gaan we nog verder terug in de tijd en vieren we met elkaar dat wij met 450 jaar de oudste lutherse gemeente in Nederland zijn! Echt heel bijzonder. Sinds 1564 worden in Woerden lutherse bijeenkomsten en erediensten gehouden. Dat is de aanleiding waarom wij als jubileumcommissie en gemeente een uitgebreid jubileumprogramma hebben samengesteld, waarin centraal staat het uitdragen van de lutherse identiteit in al haar verscheidenheid. Plaatselijk en landelijk gezien zijn we een kleine kerk met een grote traditie. Kijkend over de landsgrenzen heen, dan zien we dat we deel uitmaken van een veel grotere kerk, waarbij zelfs in een aantal landen de lutherse kerk tot de grootste behoort. De groei van de Lutherse Kerk in Nederland nam in 1585 een vlucht met de komst van godsdienstvluchtelingen uit Antwerpen. Hierdoor ontstond in veel gemeenten een lutherse kerk, waarvan een aantal tot op de dag van vandaag nog steeds zeer actief is.

2

Voor u ligt een uitgebreid jubileumprogramma, bestemd voor een brede doelgroep: gemeenteleden, Woerdense bevolking en overige belangstellenden. Alle activiteiten zijn vrij toegankelijk! Gedurende de gehele periode zijn de collectes en giften bestemd voor het project van de Dovenschool in Madurai, India. We willen graag geld inzamelen voor hun kerstmaaltijd en noodzakelijke schoolkleding. Met dit project dragen we onze verantwoordelijkheid voor de medemens uit en tonen wij onze betrokkenheid bij het werk van gemeenteleden.

Namens de jubileumcommissie wens ik u een inspirerende en onvergetelijke periode toe. Nico van der Steeg

3

OVERZICHT JUBILEUMPROGRAMMA

De Evangelisch-Lutherse Gemeente Woerden is de oudste lutherse gemeente van Nederland. Dit jaar bestaat de gemeente 450 jaar. Een heugelijk feit, dat wij graag samen met u en andere belangstellenden willen vieren! In de periode 28 september tot en met 16 november is er daarom een gevarieerd aanbod van activiteiten, u bent daarbij van harte welkom. De Lutherse Gemeente Woerden is een kleine gemeente, met een lutherse traditie maar een sterk oecumenisch karakter. Er is veel aandacht voor liturgie, diaconie en muziek, en er zit weinig ruimte tussen ‘bidden' en 'werken'. Deze karakteristieken komen onder meer terug in de vieringen, de (diaconale) projecten en het gemeenteblad.

4

In ons doen en laten binnen de gemeente komt een viertal elementen terug:  Een open gemeente: de kerk als herberg  Een open kerkgebouw: de kerk als bezinningsplek  Zichtbaarheid in de samenleving  Liturgie en muziek Deze elementen vindt u terug in het jubileumprogramma. Graag nodigen wij u uit bij de volgende activiteiten, waarvan u verderop in dit boekje een uitgebreide omschrijving aantreft: Zondag 28 september – aanvang 10.30 uur Startzondag; officiële start van de activiteiten met aansluitend een maaltijd in de kerk Donderdag 2 oktober – aanvang 20:00 uur Lutherlezing van dr. Sabine Hiebsch over ‘Johannes Ligarius’, predikant/theoloog in Woerden 1586-1591 Zaterdag 4 oktober – aanvang 20.00 uur Concert van het Vesta Ensemble, Renaissance- en Barokmuziek Vrijdag 10 oktober – aanvang 20.00 uur Muzikale monoloog ‘Hier sta ik – dansen en vechten met Maarten Luther’ van Kees van der Zwaard Zaterdag 11 oktober – aanvang 14.00 uur Historische speurtocht door de binnenstad van Woerden voor kinderen in de basisschoolleeftijd

5

Zaterdag 18 oktober – aanvang 14.30 uur Orgelestafette Zaterdag 25 oktober – aanvang 19.00 uur Woerden zingt! Vrijdag 31 oktober – aanvang 16.45 uur Planten van een appelboom en het spijkeren van de 95 stellingen Vrijdag 31 oktober - aanvang 18.00 uur Maaltijd voor jong en oud Zondag 2 november – aanvang 14.30 uur Zondagmiddagconcert Woensdag 5 november – aanvang 20.00 uur De zingende zwaan van Luther, lezing door drs. Kees Wisse Zondag 9 november – aanvang 14.30 uur Het verhaal muzikaal omlijst, ds. Nico ter Linden Zondag 16 november – aanvang 15.00 uur Jubileumdienst met medewerking van de lutherse cantorij

6

STARTZONDAG Datum: Aanvang: Voorganger: M.m.v.:

Zondag 28 september 2014 10.30 uur ds. Catrien van Opstal Lutherse cantorij o.l.v. Jeroen de Haan

Officiële start van de activiteiten met aansluitend een maaltijd in de kerk.

LUTHERLEZING – DR. SABINE HIEBSCH Datum: Aanvang:

Donderdag 2 oktober 2014 20.00 uur

In haar lezing opent dr. Sabine Hiebsch een venster op onze rijke lutherse geschiedenis en laat zij daarbij ook de verbindingen met de lutherse theologie zien. Haar onderwerp is: ‘Johannes Ligarius (Woerden 1586 – 1591): bestreden strijder’. Aan de hand van deze Woerdense predikant/theoloog en zijn netwerk laat zij zien hoe de lutherse gemeente in Woerden onderdeel was van het Noord-Europese lutheranisme. Een fascinerend figuur, die van verschillende kanten zal worden belicht. Dr. Sabine Hiebsch vervult de W.J. Kooiman – J.P. Boendermaker Lutheronderzoeksplaats aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. 7

CONCERT OUDE MUZIEK – VESTA ENSEMBLE Datum: Aanvang:

Zaterdag 4 oktober 2014 20.00 uur

Het Vesta Ensemble bestaat uit twee zangeressen, twee luitspelers, een gambaspeler en een barokgitariste. Ze vertolken Renaissance- en Barokmuziek. Vesta was de Romeinse godin van het haardvuur, eendracht en veiligheid. Omdat de eredienst van Vesta niet alleen van belang was voor de huiselijke kring, maar ook voor de staatscultus, hielden de Vestaalse maagden in het Atrium Vestae aan het Forum een eeuwig vuur brandend, een dienst die van essentieel belang was voor de hele Romeinse samenleving. Dit Vestaalse vuur mocht nooit doven, want dat zou catastrofale gevolgen hebben voor de staat. Het Vesta Ensemble bestaat uit Annemieke Rozemond (zang), Liesbeth de Bakker (zang), Robin van Erven Dorens (gamba), Teun Lingeman (luit en theorbe), Rien Jacobsen (luit en theorbe) en Annemieke Postma (luit en barokgitaar).

8

MUZIKALE MONOLOOG ‘HIER STA IK – DANSEN EN VECHTEN MET MAARTEN LUTHER’ – KEES VAN DER ZWAARD Datum: Aanvang:

Vrijdag 10 oktober 2014 20.00 uur

Een monoloog over vriendschap en verraad, God en het geweten, de duivel en de vrije wil, voortgedreven door het verlangen naar wat ooit genade werd genoemd. "Als men danst is er geen zweem van droefheid; maar als men vecht, dan is er vrees en spant men zich in tot het uiterste" (Maarten Luther) Maarten krijgt een brief van zijn jeugdvriend Olaf: “Als je dit leest, ben ik er niet meer.” In de brief doet Olaf een verzoek aan Maarten om tijdens de begrafenisplechtigheid te spreken. “Je zult wel verbaasd zijn, dat ik je dit vraag, maar jij bent de enige, die ik ken, die iets met God heeft. Of hoor je niet meer bij die club?” De herinnering aan zijn verloren vriendschap met Olaf brengt Maarten op het punt, dat hij zich moet uitspreken: waar sta ik? En ondertussen speelt het draaiorgel ergens tussen kerk en straat. Kees van der Zwaard is theoloog en theatermaker. Hij maakte deze voorstelling ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Utrecht in 2013. 9

SPEURTOCHT DOOR WOERDEN IN 1575 Doelgroep: Datum: Aanvang: Plaats:

Kinderen in de basisschoolleeftijd Zaterdag 11 oktober 2014 Vanaf 14.00 uur kunnen gezinnen en groepjes vertrekken. Laatste vertrek 15.00 uur Start bij de Petruskerk (onder de toren)

Woerden wordt belegerd door de Spanjaarden. Want Woerden heeft voor Willem van Oranje gekozen, en is dus tegen de Spanjolen. Het is 1575. Vier kinderen ontdekken op hun tocht door Woerden hoe het allemaal zo gekomen is. In de Petruskerk spreken ze de eerste dominee van Woerden. De buurman van Jan de Bakker leeft ook nog. Op het kasteel is toevallig hertog Erik even aanwezig. In de stadsboerderij aan de St. Annastraat probeert boer Jansz de melk zo eerlijk mogelijk onder de burgers te verdelen. En wie weet waart de geest van Jan de Bakker nog wel ergens in de stad. In de Voorstraat komen ze de man tegen (z’n naam is geheim) die de kinderen af en toe door de Spaanse belegering smokkelt. Want Pierken, Katelijn, Zoete en Henric zijn niet bang. Ze dragen hun steentje bij. En wie weet kunnen ze helpen de Spanjaarden verjagen. Wil je met hen mee op speurtocht door Woerden in het jaar 1575, kom dan op zaterdag 11 oktober naar de Petruskerk. Vanaf 14.00 uur kunnen groepjes kinderen en gezinnen vertrekken voor een speurtocht langs allerlei mensen. De tocht eindigt in de lutherse kerk, waar je (heel modern) op de foto kunt als Pierken of Katelijn. 10

ORGELESTAFETTE Datum: Aanvang:

Zaterdag 18 oktober 2014 14.30 uur

Een orgelestafette op het Bätz-orgel in de lutherse kerk, waarbij Woerdense organisten afkomstig uit diverse kerken ieder een kwartier de gelegenheid krijgen een inleiding te geven en een orgelwerk te spelen op het thema ‘Luther’. De middag wordt ingeleid door Jan Jansen, voormalig organist van de Domkerk in Utrecht, die ook een eigen muzikale bijdrage zal leveren.

Op 5 januari 1846 krijgt J. Bätz & Comp. te Utrecht, orgelmakers van Z.M. den Koning, de opdracht tot het vervaardigen en plaatsen van een orgel. Een belangrijke voorwaarde was, dat de oplevering voor 15 september 1846 zou zijn. Dan zou de gemeente het 200-jarig bestaan vieren.

11

WOERDEN ZINGT! Datum: Aanvang:

Zaterdag 25 oktober 2014 19.00 uur

Zaterdagavond, zeven uur. In vele huiskamers wordt geluisterd naar een uitzending van Nederland Zingt. Op deze zaterdag komt ‘Woerden Zingt’ vanuit de lutherse kerk. De avond staat in het teken van samenzang van bekende liederen uit het liedboek, waarbij onder andere medewerking wordt verleend door een projectkoor onder leiding van Jeroen de Haan, cantor-organist van de Lutherse Gemeente Woerden.

12

MAALTIJD VOOR JONG EN OUD Datum: Aanvang: Opgave:

Vrijdag 31 oktober 2014 18.00 uur Voor 25 oktober per mail aan [email protected]

Op vrijdag 31 oktober serveren de jongeren van de lutherse kerk een maaltijd voor ‘jong en oud’. U kunt zich hiervoor opgeven via bovenstaand adres.

APPELBOOM EN 95 STELLINGEN Voorafgaand hieraan zal bij de kerk een appelboom worden geplant, gedachtig aan de woorden van Maarten Luther: “Zelfs al zou ik weten dat de wereld morgen in stukken uiteenvalt, ik zou toch mijn appelboom planten.” Ook zullen de 95 stellingen aan de deur van de kerk worden gespijkerd! Graag om 16.45 uur aanwezig.

13

ZONDAGMIDDAGCONCERT Datum: Aanvang:

Zondag 2 november 2014 14.30 uur

Een concert met medewerking van diverse Woerdense musici. We beginnen met Annemarie de Boer (piano) samen met getalenteerde musici uit de lutherse kerk. Aansluitend brengt het salonorkest van Harmonie de Vriendschap een klassiek programma van Bach tot Piazolla. Na de pauze treedt Annemarie weer op, gevolgd door leerlingen van de Kopgroep Muziek van Kunstencentrum Het Klooster. De Kopgroep Muziek bestaat uit de meest gevorderde en getalenteerde leerlingen van de muziekschool. Zij volgen een speciaal programma met extra lessen, workshops en samenspelmogelijkheden. Daarnaast verzorgen zij veel optredens, zowel binnen als buiten Het Klooster. De middag wordt besloten met opera. Opera Viva is een enthousiaste groep amateurzangers die onder de bezielende leiding van de Italiaanse operadocente Carla Regina zeer divers operarepertoire ten gehore brengt. Bij het vertolken van de aria’s, duetten, trio’s en ensemblestukken worden zij begeleid door pianiste Carol Ruiz Gandia.

14

LEZING ‘DE ZINGENDE ZWAAN VAN LUTHER’ – DRS. KEES WISSE Datum: Aanvang:

Woensdag 5 november 2014 20.00 uur

Maarten Luther had heel wat bezwaren tegen de katholieke kerk die hem er toe aanzetten om de reformatie te beginnen. Maar in ten minste één opzicht had hij grote waardering voor de moederkerk en dat was de kerkmuziek. Luther hechtte grote waarde aan goede kerkmuziek als essentieel onderdeel van de eredienst en verkondiging, want muziek had volgens hem minstens evenveel zeggingskracht als het woord. In eerste instantie behield Luther in zijn liturgie veel elementen van de katholieke mis, met toevoeging van gemeentezang. In dat opzicht was Luther zeer actief en schreef talloze kerkliederen. Langzamerhand volgde de lutherse kerkmuziek haar eigen weg, lopend van de eenvoudige Kirchenmusik uit de 16e en 17e eeuw tot de uitbundige cantates van de 18e eeuw. Deze lezing gaat over de geschiedenis van de lutherse kerkmuziek, zoals zij ontstond en groeide tot het hoogtepunt met de religieuze muziek van Johann Sebastian Bach. Natuurlijk wordt het verhaal afgewisseld met een groot aantal geluidsvoorbeelden. Drs. C.H. (Kees) Wisse studeerde van 1980 tot 1987 musicologie aan de universiteit van Utrecht, waar hij ook colleges theologie volgde. 15

HET VERHAAL MUZIKAAL OMLIJST – DS. NICO TER LINDEN Datum: Aanvang:

Zondag 9 november 2014 14.30 uur

Voordracht door ds. Nico ter Linden, met muzikale omlijsting door Lija Hirsch (zang), Gertru Pasveer (harp) en Peter de Leeuw (viool). Nico ter Linden studeerde theologie in Utrecht, Nijmegen en de Verenigde Staten. Hij werkte in Stompetoren, Alkmaar en Nijmegen en was van 1977 tot 1995 predikant van de Westerkerk in Amsterdam. Ter Linden publiceerde een twintigtal boeken en was columnist van het dagblad Trouw. De zesdelige hervertelling van de bijbel Het verhaal gaat... verschijnt in grote oplagen en is in vele talen vertaald.

16

JUBILEUMDIENST Datum: Aanvang: Voorganger: M.m.v.:

Zondag 16 november 2014 15.00 uur Ds. Wim van Beek Lutherse cantorij o.l.v. Jeroen de Haan

17

STICHTING DOVENSCHOOL MADURAI

De Stichting Dovenschool Madurai was een droom en is het initiatief van Jaco Schouwenaar. Tot ons grote verdriet is Jaco in 2010 bij een ongeval om het leven gekomen. Hij was lid van de Lutherse gemeente. Zijn vrouw Lies en broer Hans hebben 1,5 jaar later het besluit genomen om de Stichting alsnog op te richten. Op 14 februari 2012 was het zover: de officiële oprichting bij de notaris. De Stichting telt vijf bestuursleden. In het kader van ontwikkelingssamenwerking stelt de Stichting zich ten doel fondsen te werven ten bate van de kinderen van de doven- en gehandicaptenschool te Madurai, India. Het ingezamelde geld wordt besteed aan voedsel, kleding en scholing, zodat voor deze kinderen een menswaardig bestaan 18

en alles wat daarmee verband houdt, mogelijk wordt. De Stichting tracht haar doel te bereiken door het werven van fondsen, door middel van sponsoracties, subsidies, donaties, schenkingen, erfstellingen en legaten. Gedurende de jubileum-festiviteiten van de lutherse kerk in Woerden zal in het bijzonder gecollecteerd worden voor de Stichting Madurai. Geld wordt ingezameld voor de kerstmaaltijd en noodzakelijke schoolkleding van de leerlingen. Het bestuur van de Stichting Madurai hoopt van harte op uw steun! Financiële gegevens Stichting Dovenschool Madurai Bankrekeningnummer ING IBAN NUMMER Ten name van

4494190 NL45INGB0004494190 Stichting Dovenschool Madurai, Haarlem

Website: www.dovenschoolmadurai.nl Stichting Dovenschool Madurai

19

Adres lutherse kerk

Commissieleden jubileum

Jan de Bakkerstraat 11 3441 ED Woerden

Conny Brommet Edo Brommet Maarten van Diggelen Edwin Gordijn Lenie de Jongh Ariadne Rook Nico van der Steeg

Meer informatie Website : Mail :

www.lutherswoerden.nl [email protected]

Lutherse Gemeente Woerden

de oudste lutherse gemeente in Nederland