Naar de kine voor erectieproblemen

18 NOVEMBER 2015

KULEUVEN.BE/CK

03

JG 27

“JE BENEN IN LEUVEN, JE HOOFD IN NEW YORK”

DE SLEUTELROL VAN DE ‘SQUADRA BELGA’

Teleportatie: verre droom of nabije toekomst?

Hoe het Tweede Vaticaans Concilie een Leuvense stempel kreeg

6

16

BEVLOGEN EN BENUT TALENT VOELT ZICH CONTENT

“STEL JE NETJES VOOR EN ZEG U!”

Tevredenheid personeel stijgt licht

Zijn we te informeel geworden in ons taalgebruik?

10

20

Verschijnt maandelijks, uitgez. juli en aug.

Tijdschrift - toelating gesloten verpakking

Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X

2099 Antwerpen X n° BC 6379

erkenning: p303221

PB-nr. B-4883

Leuven leek wel een ander land. Psychologe en tv-figuur Stephanie Coorevits

14

Zorgrol zit man nog niet lekker

“Mannen zijn zelf geen vragende partij voor meer zorgtaken, en vrouwen zijn nog altijd geneigd hun eigen ambities en behoeften aan te passen aan die van hun partner”, zegt Colette van Laar, hoogleraar sociale en culturele psychologie. Nochtans hebben mannen genoeg redenen om dat stramien te doorbreken: “Als een vader zorgende taken opneemt in het huishouden, dan maakt zijn dochter minder stereotiepe keuzes, zo blijkt uit onder-

zoek. Nog een argument: het is gezond. Mannen die zorgende relaties hebben, zijn gelukkiger en leven zelfs enkele jaren langer.” Ook de samenleving heeft baat bij het overboord gooien van de stereotypen, aldus Van Laar: “Denk aan al het onbenutte talent in de wetenschap: hoeveel cures-for-cancer, hoeveel wiskundewonders zijn er niet verloren gegaan? En hoeveel gaan er vandaag nog verloren?” Lees meer op P.04

© KU Leuven | Rob Stevens

Studenten denken nog verrassend traditioneel over rollenpatronen. De voornaamste focus van mannen blijft de carrière. Ze zijn wel te porren voor een evenwichtiger taakverdeling thuis, maar alleen als hun vrouw daarom vraagt. Dat blijkt uit onderzoek bij 445 studenten.

Beer is ziek Tijdens de tweede editie van Teddybear Hospital op zondag 15 november brachten 140 kinderen met hun knuffels een bezoek aan Campus Gasthuisberg van UZ Leuven. Het initiatief

komt van zeventien enthousiaste geneeskundestudenten, die kinderen op een speelse manier vertrouwd willen maken met het ziekenhuis en met het werk van dokters. Sommige knuffels kregen een spuitje of een gipsverband, andere moesten zelfs even onder de scanner of op de operatietafel.

TRAINEN VAN BEKKENBODEMSPIEREN HELPT NA VERWIJDERING PROSTAAT

Naar de kine voor erectieproblemen Prostaatkankerpatiënten die de prostaat volledig laten weghalen moeten vaak niet alleen hun ziekte, maar ook incontinentie en erectiestoornissen overwinnen. Een pilletje kan soelaas bieden, maar onderzoekers hebben nu aangetoond dat oefeningen voor bekkenbodemspieren een uitstekend alternatief zijn – gratis en zonder bijwerkingen. Ilse Frederickx

Zingeving achter slot en grendel “Alles wat ooit zeker was, wordt onzeker. Ik weet niet of ik nog steeds het recht heb om te leven.” Klinisch psycholoog Siebrecht Vanhooren noteerde het citaat uit de mond van een 28-jarige gedetineerde. In zijn doctoraat toont Vanhooren aan hoe psychische problemen bij gevangenen vaak hun wortels hebben in een gebrek aan zingeving. Lees meer op P.02

P

rostaatkanker is de nummer twee van de meest vastgestelde kankers bij mannen. Er bestaan verschillende behandelingen, maar als de situatie het toelaat, geven artsen de voorkeur aan het volledig wegnemen van de prostaat. “Na zo’n radicale operatie zijn die mannen in eerste instantie bezorgd of de tumor helemaal weg is en willen ze hun incontinentie onder controle krijgen. De meeste patiënten zijn binnen de drie maanden na hun operatie van het urineverlies verlost. Vaak komen dan pas de seksuele

problemen ter sprake”, zegt postdoctoraal onderzoekster Inge Geraerts van de Onderzoeksgroep Neuromotorische Revalidatie van de Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen. Zij doctoreerde onder leiding van de professoren Marijke Van Kampen en Hein Van Poppel over urineverlies na een radicale prostatectomie en werkt op de campus Gasthuisberg van UZ Leuven. Naast de prostaat liggen zenuwbanen die belangrijk zijn om een erectie te krijgen. Tijdens de chirurgische verwijdering van de prostaat moeten soms één of bei-

de zenuwbundels weggenomen worden. “Maar zelfs als de zenuwen gespaard blijven, zijn ze vaak beschadigd tijdens de operatie. Dat leidt tot erectieproblemen. Spontaan herstel treedt op in de maanden tot jaren nadien, maar is bij de meeste mannen onvolledig. Het leek ons interessant om te onderzoeken of we patiënten die één jaar na hun operatie nog last hadden van erectiestoornissen konden helpen met bekkenbodemspieroefeningen.” Lees verder op P.11

02

NIEUWS

CAMPUSKRANT | 18 NOVEMBER 2015

COLUMN © KU Leuven | Rob Stevens

Luc van Doorslaer is directeur van CETRA, het Centre for Translation Studies van de KU Leuven. Hij werkt ook al vele jaren als tv-journalist.

Onder professoren revisited

T

wintig jaar geleden gestorven, veertig jaar geleden geschreven. Als dat geen mooie aanleiding is om terug te grijpen naar een klassieker van het universitaire milieu: Willem Frederik Hermans († 1995) schreef zijn Onder professoren immers in 1975. We zijn inmiddels zowat twee generaties professoren verder. Maar een klassieker verdient het om af en toe opnieuw gelezen te worden. Met een dubbel inzicht als resultaat. Ten eerste (relativerend): wat is er toch veel veranderd in het professorenwereldje. Ten tweede (wenkbrauwenfronsend): wat is er verdorie veel hetzelfde gebleven.

Een professorenroman is ook altijd een beetje psychoanalyse.

Ter opfrissing: Hermans, zelf ook doctor in de wiskunde en de natuurwetenschappen, schreef de roman na zijn problemen en ontslag aan de universiteit van Groningen. Daardoor is Onder professoren vaak gelezen als een wat wrokkerige afrekening van de auteur met zijn voormalige collega’s en zijn ‘dorpsuniversiteit’. Het stijlmiddel van het sarcasme wordt inderdaad uitbundig gehanteerd. Hermans etaleerde zijn misantropische karakter graag. Niks menselijks is (ex-)professoren vreemd. Maar vanop (tijds)afstand is zijn beeld van het

universitaire leven toch vooral vermakelijk. De academici zijn begaan met hun werk, maar vaak dikbuikig en gezapig. Van publicatie- en projectendruk heeft zowat niemand last. Het kabbelende universitaire leven wordt vooral verstoord door protestjes van de studenten. Een post-68en egaliserend democratiseringssfeertje waar een hoofdpersonage niet hoog mee op loopt: “Wat heeft wetenschapsbeoefening met democratie te maken?” Confronterender wordt het wanneer het over professorale karaktertrekken gaat. Die zijn over het algemeen weinig flatterend. Veel afgunst vooral, zoals bij Goudewolf: “een oude gluiperd die waarschijnlijk niet de geringste kans heeft zelf ooit hoogleraar te worden en daarom jullie opstookt tegen andere hoogleraren!” Het opportunisme en de ambitie tieren welig in de roman, vaak als gevolg van de eigen onhebbelijkheidjes of als compensatie voor persoonlijke tekortkomingen. Een professorenroman is ook altijd een beetje psychoanalyse. Veel verandering, veel continuïteit, schreef ik bij het begin. In hoeverre de lezer van deze column de huidige professorale karaktertrekken als veranderd of bestendigd beschouwt, laat ik graag over aan de allerindividueelste faculteits- of lectuurervaring. Een collectief nostalgisch monkellachje mag ook, wanneer Hermans schrijft over de maatschappelijke relevantie bijvoorbeeld: “Professor, dat is zowat het hoogste dat er te bereiken valt in de wereld.” Yeah… right. Er staan nog wel wat boeken van Hermans op de plank voor een duikje in het verleden of het heden. Zoals dat met de titel Ik heb altijd gelijk. Tiens, nog eentje over het professorenleven?

KANTTEKENING

Bekkenbodemspieroefeningen helpen bij erectiestoornissen.

EN PLOTS STAAT HET LEVEN STIL: BETEKENISVERLIES LEIDT TOT PSYCHISCH LIJDEN BIJ GEVANGENEN

Zinzoekers achter tralies Psychologische problemen zoals depressie, angst en slapeloosheid bij gevangenen vinden vaak hun wortels in een gebrek aan zingeving. Gedetineerden zonder doel in het leven hervallen ook sneller in de criminaliteit, zegt Siebrecht Vanhooren in zijn doctoraat. Hij pleit voor een grondige therapie voor gevangenen, vanaf het moment dat ze opgesloten worden. TEKST: Pieter-Jan Borgelioen | ILLUSTRATIE: Gudrun Makelberge

K

Lees het artikel op de cover.

linisch psycholoog Siebrecht Vanhooren deed onderzoek naar het gevoel van betekenisverlies bij 365 gedetineerden in de gevangenissen van Brugge, Ieper en Ruislede. Uit de resultaten bleek dat gevangenen die psychisch lijden doorgaans diegenen zijn die minder betekenis ervaren in hun leven. “Dat was voordien nog nooit onderzocht”, zegt hij. “Nochtans is betekenisverlies bij gevangenen een groot probleem. Gedetineerden kunnen erg gechoqueerd zijn door hun eigen misdaden. Dat is zeker het geval als ze pas in de gevangenis belanden. Ze reflecteren over hun leven en vragen zich af wat voor mensen ze zijn. Op zo’n moment kunnen ze een existentiële crisis krijgen. En die leidt dan weer tot negatieve gevoelens zoals stress, angst of zelfs zelfmoordgedachten.” Psychisch lijden blijkt het ergst te zijn bij gevangenen in voorhechtenis. “Dat is ergens logisch. Ze staan aan het begin van

hun verwerkingsproces en de gepleegde misdaad zit nog vers in het geheugen. Ze worden herhaaldelijk geconfronteerd met de feiten in hun rechtsdossier en beleven alles opnieuw. Ook onzekerheid speelt een rol, omdat ze nog niet weten hoe lang ze in de gevangenis moeten blijven. Dat uit zich dikwijls in negatieve gevoelens. Voordien dacht men dat die louter met de voorhechtenis zelf te maken hadden. Maar om psychisch lijden te voorkomen, moet je eerst en vooral het gebrek aan zingeving aanpakken.” Stoer doen

Om een beter zicht te krijgen op het leven in de gevangenis en hoe gedetineerden omgaan met betekenisverlies, ondervroeg Vanhooren een groep van dertig ex-gevangenen die therapie volgden bij FIDES, voluit het Forensisch Initiatief voor Deviante Seksualiteit. Daarnaast voerde hij dieptegesprekken met zes mannelijke en vier vrouwelijke gedetineerden in de gevangenis van Brugge.

NIEUWS 03


Gedetineerde Tom* (28) werd veroordeeld voor fysiek geweld en beschrijft zijn ervaring met de gevangenis als volgt: “Je wordt opgesloten en je hele leven wordt verwoest. Alles wat ooit zeker was, wordt onzeker. Ik weet niet of ik nog steeds het recht heb om te leven. Als ik nu zou sterven, zou mijn leven geen enkele betekenis hebben gehad.” Jill (34) werd veroordeeld voor pyromanie en vraagt zich af of ze zichzelf ooit kan vergeven. “Ik wist echt niet wat ik deed, maar het is onomkeerbaar. Zal er ooit nog iemand met mij willen samenleven?” Jeff (42, pyromanie) voelde zich tijdens zijn opsluiting “zwak, leeg en machteloos”, terwijl Aisha (32, moord) het gevoel had “zichzelf niet meer te herkennen”. “Wat me verraste was dat gevangenen de opsluiting zelf niet het ergste vinden”, zegt Vanhooren. “Vooral de schuld en schaamte, het gevoel een nummer te zijn, en de reacties van de buitenwereld spelen hen parten. Velen verloren het contact met hun partners, familie of vrienden. Bovendien zijn ze ook erg bang voor hun medegevangenen. Er heerst heel veel angst en wantrouwen in de gevangenis. Velen doen niet mee aan de ontspanningswandeling omdat ze ervoor vrezen in elkaar geslagen te worden. Ze doen zich ook stoerder voor dan ze zijn en dragen een soort van emotioneel harnas. Het gevaar is dat ze op die manier vervreemden van zichzelf en hun emoties.” Het gebrek aan zingeving is het grootst bij oudere gevangenen en delinquenten die tijdens hun jeugd seksueel misbruikt zijn. “Die laatste

Gedetineerde Jill (34)

Zal er ooit nog iemand met mij willen samenleven?

Gedetineerde Tom (28)

Alles wat ooit zeker was, wordt onzeker. Ik weet niet of ik nog steeds het recht heb om te leven.

Gedetineerde Nancy (57)

Religie weerhoudt me ervan zelfmoord te plegen.

groep heeft een andere psychologische ontwikkeling doorgemaakt en heeft doorgaans ook een lager zelfbeeld, waardoor het moeilijker is om betekenis te vinden of een positief levensdoel te zoeken. Oudere gevangenen hebben dan weer het gevoel dat ze nog weinig kans hebben op een mooie toekomst. Ze kunnen niet meer met een schone lei beginnen en zijn kwetsbaarder omdat ze op materieel en sociaal vlak veel hebben verloren. Het is belangrijk om hun problemen uit het verleden aan te pakken, want als ze die niet verwerken, is de kans op herval groter.” Luisterend oor

Maar hoe vind je betekenis als gevangene? De feiten zijn wat ze zijn en de klok terugdraaien gaat niet. Vanhooren merkte dat delinquenten op verschillende manieren omgaan met de misdaad die ze hebben gepleegd en het daaraan gekoppelde betekenisverlies. “Vaak grijpen ze naar middelen waar ze vroeger nooit aan dachten. Ze engageren zich voor een goed doel of zoeken hun heil bij religie. Een gevangene vertelde dat hij zich voortdurend afvraagt wat Jezus in zijn plaats zou doen, en dat hij zo op het rechte pad blijft. Een ander zei dat hij zonder de Bijbel al lang zelfmoord had gepleegd. Religie is dus nuttig, maar er kan er ook een zeker gevaar insluipen. Wie op zoek is naar zichzelf, is heel beïnvloedbaar. Er zijn dus ook gedetineerden die de fundamentalistische kant opgaan, vaak onder invloed van medegevangenen. De hele proble-

matiek rond IS heeft daar deels mee te maken.” “Ook drugs vormen een reëel probleem”, zegt Vanhooren. “Ondanks controles zijn ze volop aanwezig in de gevangenis. Wie zijn situatie zoveel mogelijk wil verdringen, zal zich makkelijk verliezen in verdovende middelen. Veel gedetineerden gebruiken al van jongs af aan en zijn het gewoon om op die manier met hun problemen om te gaan. Tegelijkertijd heb je er ook die afkicken in de gevangenis. Ze worden nuchter en ondervinden de weerslag van alles wat ze in het verleden verkeerd hebben gedaan. Ze krijgen flashbacks, nachtmerries, psychoses ... Sommigen halen voor het eerst weer de banden aan met hun familie. Wanneer hun familie daar positief op reageert, kan dat leiden tot meer zingeving.” “Dat luisterend oor is eigenlijk ook het belangrijkste. Elke gevangene heeft iemand nodig met wie hij kan praten en aan wie hij zijn zorgen kwijt kan. Dat kan een familielid of therapeut zijn, maar ook een cipier die hem of haar goed behandelt.” “Het is misschien een gevaarlijke uitspraak, maar er moet ook aandacht zijn voor de slachtofferkant van daders. Je mag een gevangene niet reduceren tot de misdaad die hij of zij heeft begaan. Het gaat in de eerste plaats om een mens. Belangrijk is dat ze inzien dat ze een fout hebben begaan en dat ze hun leven weer op de rails kunnen krijgen. Dat besef kan hen helpen om een doel te vinden in het leven, hun trau-

ma te verwerken en sterker uit de gevangenis te komen.” Kleerscheuren

Vanhooren pleit voor een grondige therapie voor gedetineerden. “Sinds enkele jaren zijn er therapeuten aanwezig in de gevangenis, maar ze focussen nog te veel op wat van hogerhand wordt beslist. Je moet in de eerste plaats kijken naar wat de gevangenen nodig hebben. Momenteel zijn er ook lange wachtlijsten, waardoor gedetineerden soms een jaar of langer moeten wachten op therapie. Terwijl ze er wel degelijk voor openstaan. Dat merkte ik ook tijdens mijn onderzoek. De meesten werkten met veel plezier mee en gaven zelf extra feedback. Ze appreciëren het dat iemand ook aan hun problemen aandacht wil besteden.” “Idealiter start je de therapie zo vroeg mogelijk”, zegt Vanhooren. “Het liefst vanaf het moment dat iemand wordt gedetineerd. Op dat moment staan ze het meest open voor veranderingen. Als je langer wacht, hebben ze vaak zelf al manieren gezocht om met hun problemen om te gaan, en dat kan altijd verkeerd uitdraaien. Na de detentie is er dan weer nood aan opvolging. In de gevangenis kan je weer zingeving vinden, maar dat wil niet zeggen dat je er zonder kleerscheuren uitkomt. Daarom is het belangrijk dat er aandacht is voor de existentiële thema’s. Dat blijft levenslang belangrijk.” (*) De namen van de gedetineerden zijn fictief.

04

NIEUWS


PSYCHOLOGE COLETTE VAN LAAR: OOK MANNEN GAAN GEBUKT ONDER GENDERSTEREOTYPEN

“Vaders, doe het voor je dochters” © KU Leuven | Rob Stevens

Vrouwen hebben de arbeidsmarkt met veel succes betreden, maar omgekeerd beweegt er niet veel. “Mannen in een zorgende rol, daar wordt nog steeds op neergekeken,” stelt psychologe Colette van Laar (foto). “Nochtans zijn ze gelukkiger, gezonder, en hebben hun dochters meer keuzevrijheid.” TEKST: Wouter Verbeylen | CARTOONS: Joris Snaet

C

olette van Laar, hoogleraar sociale en culturele psychologie, doet al vele jaren onderzoek naar stereotypen. Begin november organiseerde ze in Leuven een conferentie over mannen in zorgende rollen. “Dat was dringend nodig”, zegt ze, “het onderzoek naar het effect van genderstereotypen op mannen hinkt achterop.” ‘Communal roles’ of ‘zorgrollen’ is de overkoepelende naam voor zorggebonden beroepen, zoals verpleger, leerkracht lager onderwijs, of kinderverzorger, en voor de zorgtaken in het huishouden, legt Van Laar uit. “Vrouwen hebben de voorbije decennia met succes de arbeidsmarkt betreden en de typische mannenberoepen bestormd. Maar de omgekeerde beweging blijft uit: mannen in traditioneel ‘vrouwelijke’ rollen zijn nog steeds zeldzaam, thuis en op de arbeidsmarkt. In sommige sectoren daalt hun aanwezigheid zelfs.” “Waarom dat zo is? Voor vrouwen was de nood natuurlijk hoog. Zij wilden zelf verandering, en de samenleving vroeg zich ook hardop af waarom vrouwen achterbleven op de arbeidsmarkt. Bij mannen was die roep er niet, of hij klonk toch niet erg luid. Vandaag nog steeds niet echt.” Misschien hoeft het voor mannen niet zo nodig? “Dat geloof ik nooit”,

zegt Van Laar. “Mensen, mannen én vrouwen, hebben allemaal behoefte aan warme, zorgende rollen. In de samenleving zoals ze nu is, zijn de werkelijke interesses en noden van mannen zwaar ondervertegenwoordigd. Plus: zolang mannen niet echt mee voor die zorgrol kiezen, zullen vrouwen dubbele shifts blijven draaien, op het werk en thuis, en zullen zij in hun carrière op grenzen blijven botsen. Zo kan er van echte gendergelijkheid op de arbeidsmarkt geen sprake zijn.” Roze of blauw pakje

Zijn vrouwen niet gewoon beter in bepaalde zaken, en mannen in andere? “Dat is al uitgebreid onderzocht, en dat ís echt niet zo. Er zijn een paar minieme verschillen tussen mannen en vrouwen, die heel erg worden uitvergroot. Maar de meeste verschillen zijn gewoon aangeleerd, van bij de geboorte. We behandelen exact dezelfde baby verschillend naargelang die een roze of een blauw pakje draagt. Talenten worden ongelooflijk gestimuleerd als ze stroken met het gendercliché, en genegeerd als dat niet zo is. Als een jongen thuiskomt met een tien voor wiskunde, dan hoort hij ‘Wat ben je goed in wiskunde’. Een meisje met een tien krijgt hooguit te horen: ‘Wat heb je goed je best gedaan’. Zo leer je meisjes: wiskunde is niets voor mij.”

“Kinderen pikken dat soort nuances feilloos op. Ze leren al heel jong wat de verwachtingen zijn van hun geslacht. Wij zitten daar zelf misschien te dicht op, maar een marsmannetje dat hier morgen landt, heeft onmiddellijk door wat wij aardbewoners verwachten van jongens, en wat van meisjes.” Of het slaat er de speelgoedfolders voor Sinterklaas op na. “Tja, stereotiepe reclame is een treurige zaak”, zegt Van Laar. “Je kan als ouder nog zo voor gelijkheid zijn, en dan zie je toch je dochter of zoontje interesses kweken volgens de genderstereotypen. Die ene Barbiepop voor Sinter-

Een marsmannetje dat hier morgen landt, heeft onmiddellijk door wat wij aardbewoners verwachten van jongens, en wat van meisjes.

klaas is natuurlijk niet het grote drama. Het echte probleem is dat al dat soort kleine, anekdotische verschillen grote gevolgen heeft, dat ze de levenskeuzes van je kind kunnen bepalen.” “Leerkrachten en docenten moeten zich nog veel bewuster worden van die genderprocessen. Meisjes in de poppenhoek, jongens in de blokkenhoek: dat zou toch echt niet meer mogen. Voor ‘jongensachtige’ meisjes en ‘meisjesachtige’ jongens voelt dat enorm beperkend aan.” Frustrerend voor een kind, en niet te vergeten: ook een enorm verlies voor de samenleving. “Denk aan al dat talent dat onbenut blijft. Alleen al in de wetenschap: hoeveel cures-for-cancer, hoeveel wiskundewonders zijn er zo niet verloren gegaan? En hoeveel gaan er vandaag nog verloren?” Frustrerend allemaal, maar ouders staan ook weer niet volkomen machteloos, zegt Van Laar. “Vaders hebben als opvoeders een unieke rol, blijkt uit nieuw onderzoek. Als een vader zelf zorgende taken opneemt in het huishouden, dan zal zijn dochter minder stereotiepe keuzes maken. Misschien kunnen we mannen hiermee overtuigen: als je het niet voor jezelf wilt doen, doe het dan voor je dochter, voor haar keuzevrijheid. Nog een argument misschien: het is gezond. Mannen die zorgende relaties hebben, zijn gelukkiger

KU Leuven reikt vijf eredoctoraten uit Naar aanleiding van haar Patroonsfeest bekroont de KU Leuven jaarlijks een aantal personen met bijzondere verdiensten op wetenschappelijk, maatschappelijk of cultureel vlak. Op woensdag 10 februari 2016 worden vijf eredoctoraten uitgereikt.

Alessandro Baricco is cultuurcriticus en schrijver van onder meer De barbaren en Oceaan van

een zee. Hij werd voorgedragen door professor Bart Van Den Bossche. Peter N. Bouckaert is directeur van het Emergencies Team van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. Hij werd voorgedragen door Cedric D’Hondt, studentenvertegenwoordiger van de Faculteit Rechtsgeleerdheid. Professor Anantha P. Chandrakasan leidt aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Boston het Department of Electrical Enginee-

ring and Computer Science. Chandrakasan is een autoriteit op het gebied van geïntegreerde schakelingen. Hij werd voorgedragen door de professoren Michiel Steyaert en Wim Dehaene. Een gedeeld eredoctoraat gaat naar professor Emmanuelle Charpentier van de Umeå Universiteit in Zweden en professor Jennifer A. Doudna van de University of California, Berkeley voor hun werk op het vlak van biomedische wetenschap, moleculaire genetica en genomica. Pro-

motor van dit gedeelde eredoctoraat is professor Ludo Van Den Bosch. Sociologe en juriste Carrie J. Menkel-Meadow is professor aan de University of California, Irvine Law School en aan Georgetown University Law Center. Ze is expert in de domeinen van internationaal conflictmanagement, feministische rechtstheorie en rechtsethiek. Haar kandidatuur werd voorgedragen door de professoren Alain Verbeke, Martin Euwema en Koen Matthijs.

NIEUWS 05


en leven zelfs enkele jaren langer.” Mannen die thuis meer aanwezig willen zijn én ook zijn: zo zeldzaam zijn ze toch niet meer? “Het gaat echt nog om enclaves, hoor. In veel milieus is gendergelijkheid helemaal niet evident. Ik probeer zelf natuurlijk ook het goede voorbeeld te geven thuis. Ik heb mijn zoontje wel eens gevraagd of hij vond dat papa andere dingen in het huishouden deed dan mama. Gelukkig zei hij nee (lacht). Maar het gaat niet vanzelf, je moet ook echt willen en goede afspraken maken, want de hele samenleving is georganiseerd rond die genderrollen.” Lattepapa’s

Hoe diep gendernormen mannen onder de huid kruipen, illustreert Van Laar met een experiment dat ter sprake kwam op de conferentie. “Een groep onderzoekers had ‘precarious manhood’ of kwetsbare mannelijkheid onderzocht. Ze lieten een aantal mannen haar vlechten, en een aantal mannen touw. Nadien moesten die allemaal op een boksbal slaan. De mannen die het haar hadden gevlochten, de ‘vrouwelijke’ taak dus, boksten harder dan de anderen. Blijkbaar voelden ze zich bedreigd in hun mannelijkheid, en moesten ze tonen dat ze nog een échte man waren.” Je zou kunnen betogen dat mannen vandaag beperkter zijn in hun keuzes

dan vrouwen, zegt Van Laar. Vrouwen kunnen in hun dagindeling een lenigheid aan de dag leggen die een man niet altijd heeft. “Als je als vrouw ’s morgens opstaat, kan je zeggen: ik ga zoveel procent van de tijd aan mijn ouderrol besteden, ik ga zoveel procent werken, en eventueel heb ik nog tijd voor een hobby. Voor een man geldt de norm dat hij vol voor zijn carrière gaat. Een man wordt nog vaak scheef bekeken als hij zorgtaken opneemt. Als hij een papadag wil, bijvoorbeeld, dan ligt dat vaak moeilijk voor zijn werkgever. Ik denk dat organisaties en de overheid op dat vlak nog veel duidelijker signalen moeten geven.” “In Zweden bijvoorbeeld zijn er twee maanden zwangerschapsverlof voor mannen én vrouwen die niet overdraagbaar zijn. Koppels krijgen er ook een financiële bonus als ze 270 dagen gelijk verdelen tussen de vader en de moeder. Dat soort beleid heeft echt effect. Getuige het fenomeen van de ‘lattepapa’s’, jonge vaders met ouderschapsverlof, die massaal met de buggy of draagzak de koffiebars bevolken. In Zweden word je vandaag als man eerder scheef bekeken als je géén ouderschapsverlof neemt. Normen kunnen dus wel degelijk veranderen.” Halfvol glas

Een recent krantenbericht: op vijf jaar

Kinderen krijgen les van vrouwen, en als ze thuiskomen staat daar wéér een vrouw voor ze klaar. Dat tekent natuurlijk hun wereldbeeld.

tijd steeg in Vlaanderen het aantal mannen in de gezinszorg met veertig procent. Spectaculair, tot je de kleine lettertjes leest: het gaat om 800 mannen op 28.000 jobs, of krap drie procent. Dat schiet niet echt op. “Ik wil niet te pessimistisch zijn”, zegt Colette Van Laar. “Er is zeker wat veranderd tegenover een generatie geleden. Een mooi voorbeeld is dat heel wat Marokkaanse jongens er vandaag voor kiezen om in de jeugdzorg te werken. Zij kampen met een dubbel vooroordeel, als allochtoon en man, en toch krijgen ze er erg positieve reacties.” “Het glas is dus zeker halfvol, zolang we maar niet blind zijn voor wat er nog verkeerd gaat. Het zit nog goed fout met de status van de zorgberoepen, die vaak minder betaald worden. En je ziet nog

altijd dat de instroom van vrouwen in een domein, dat domein devalueert. Dat gebeurde recent nog met de medische sector in Rusland, die mannen vervolgens massaal ontvluchtten.” Dat is ook wat er bij ons in het basisonderwijs is gebeurd, waar het vandaag met een vergrootglas speuren is naar mannelijke leerkrachten. “Kinderen krijgen les van vrouwen, en als ze thuiskomen staat daar wéér een vrouw voor ze klaar. Dat tekent natuurlijk hun wereldbeeld, dat moet anders. En niet om de reden die je soms hoort: dat jongens in de klas een mannelijk rolmodel nodig hebben. Nee, kinderen moet je juist een zo breed mogelijk scala aan ‘possible selves’ tonen, mannen en vrouwen van allerlei slag. Mensen zijn veel breder dan die beperkte genderrollen.”

AMBITIES VAN LEUVENSE STUDENTEN ONDERZOCHT

Traditionele rollen leven nog bij jongvolwassenen Change is gonna come, maar niet meteen. Ook jongvolwassenen spiegelen hun eigen ambities rond werk en gezin nog sterk aan de traditionele gendernormen. Samen met collega’s Loes Meeussen en Jenny Veldman vroeg Colette van Laar aan 445 Leuvense studenten hoe ze gendernormen zien, wat ze van hun eigen toekomstige carrière en gezin verwachten, en wat ze verwachten dat hun partner wil. Wat blijkt: studenten denken nog verrassend traditioneel over de rollenpatronen. De man is binnen het gezin de kostwinner nummer

één, en de vrouw staat in voor de belangrijkste zorgtaken. Als het over hun eigen carrière en gezin gaat, beweegt er wel wat. Vooral meisjesstudenten willen vooruit: ze zien overal rondom zich vrouwen carrière maken, en willen dat zelf ook. Maar tegelijk willen ze de zorgrol in het gezin niet lossen. “Meisjes willen het allebei, een succesvolle carrière én een succesvol gezinsleven”, zegt Van Laar. “Dat zou in de praktijk wel eens tot stress en conflicten kunnen leiden, als hun partner hen niet volgt.” Hoe zit het met die partners? Mannelijke studenten kunnen er wel inkomen dat

ze in de toekomst een grotere rol in het huishouden moeten opnemen. Hun voornaamste focus blijft hun carrière, maar ze zijn bereid tot een evenwichtiger taakverdeling thuis. Als hun vrouw daarom vraagt tenminste. “Mannen zijn zelf geen vragende partij, en dus kan je verwachten dat een gelijke taakverdeling in het huishouden niet voor morgen is. Vrouwen zijn immers nog altijd geneigd hun eigen ambities en behoeften aan te passen aan die van hun partner. Is hun man traditioneel en gaat hij voor zijn carrière, dan zullen ook zij traditioneel kiezen.” (wv)

06

ONDERZOEK

NET ALS IN

DE FILM De wetenschap achter de filmhit


Wie dagelijks treinvertragingen of ochtendfiles moet doorstaan, heeft vast al gefantaseerd over teleportatie. En als je liefhebber van sciencefictionfilms bent, heb je al verschillende incarnaties van het gegeven gezien. Maar alle Telepods en Transporters ten spijt is een mens teleporteren nog steeds toekomstmuziek. Al zijn de eerste, bescheiden noten ervoor reeds gecomponeerd. Pieter-Jan Borgelioen

“Jezelf naar Peking flitsen zit er nog niet meteen in”

E

De film: The Fly (1986) Het verhaal: Wetenschapper Seth Brundle (Jeff Goldblum) werkt aan een revolutionair project. Hij slaagt erin objecten en mensen te teleporteren tussen twee Telepods. Net wanneer hij in een dronken bui zichzelf wil teleporteren, sluipt een vlieg de Telepod binnen. De biologische samenstelling van Seth raakt vermengd met die van de vlieg en langzaamaan verandert hij in een mensgrote versie van het insect. De vraag: Bestaat teleportatie al binnen de huidige wetenschap? En zullen we onszelf ooit echt kunnen ‘zappen’ naar eender waar?

r wordt volop geëxperimenteerd met teleportatie”, zegt Pieter Thyssen, die werkt aan een doctoraat binnen de filosofie van de fysica. “Dat gebeurt in de kwantumfysica, een wetenschapstak die de wereld van het subatomaire bestudeert. Een belangrijke doorbraak staat op naam van de Oostenrijkse fysicus Anton Zeilinger. In 2012 wist hij een foton of lichtdeeltje te teleporteren tussen de Canarische Eilanden La Palma en Tenerife, over een afstand van 143 kilometer. Recent zijn wetenschappers erin geslaagd bepaalde eigenschappen van een atoom te teleporteren en hebben onderzoekers informatie tussen twee gaswolken verstuurd.” Blauwdruk

In The Fly wordt het lichaam van Seth volledig getransporteerd tussen twee Telepods. Dat slaat nergens op, zegt Thyssen. “Via kwantumteleportatie kan je geen massa, maar enkel informatie transporteren. Daarvoor heb je een toestel nodig dat het midden houdt tussen een faxmachine en een 3D-printer. De machine maakt een scan van je lichaam en die persoonlijke blauwdruk wordt geteleporteerd. Op het punt van bestemming wordt die dan gebruikt om een exacte kloon of replica te maken. Van het origineel blijft enkel een hoopje atomen over, aangezien alle informatie er als het ware is uitgezogen. Maar voor alle duidelijkheid: zo’n scanner bestaat natuurlijk nog niet (lacht).” Zeilinger paste wel ongeveer hetzelfde proces toe op een foton, zij het dan op de kleinst mogelijke schaal. Daarvoor maakte hij gebruik van kwantumverstrengeling, een mysterieus natuurkundig fenomeen.

“Het is de sleutel tot teleportatie”, zegt Thyssen. “Het ontstaat wanneer twee deeltjes met elkaar interageren en verstrengelen. Door die onzichtbare, bijna magische binding blijven ze elkaar aanvoelen, ook al worden ze later uiteen gehaald. Simpel gezegd: als je het ene deeltje kietelt, begint het andere spontaan te lachen, zelfs al zijn ze lichtjaren van elkaar verwijderd. Dat is bijzonder vreemd. De relativiteitstheorie van

Fragiel

Een volledige blauwdruk van een mens doorsturen zou 350.000 keer de leeftijd van het universum in beslag nemen.

Einstein zegt immers dat niets sneller kan reizen dan het licht, terwijl er bij verstrengeling sprake is van een ogenblikkelijke, haast spookachtige werking op afstand. Bij teleportatie wordt de kwantumverstrengeling gebruikt als communicatiekanaal. In een mum van tijd kan je er informatie mee transporteren.” Wil je net als Zeilinger een foton teleporteren, dan heb je drie deeltjes nodig. “De informatie van het originele foton A wordt overgebracht naar foton B, dat ermee interageert. Doordat foton B verstrengeld is met foton C, dat zich elders bevindt, geraakt de informatie van A tot C. De identiteit van foton A en B gaat verloren in het

Wetenschapper Seth Brundle (Jeff Goldblum) in de Telepod, die zijn DNA zal vermengen met dat van een vlieg. “Hoogst onwaarschijnlijk”, vindt Pieter Thyssen.

© 20th Century Fox

proces, maar op de eindlocatie verschijnt wel een kopie van het origineel. Om ervoor te zorgen dat deeltje C identiek is aan deeltje A, moet je wel nog een laatste stukje informatie doorsturen. Voor een foton is dat niet zo moeilijk. Maar om de juiste codering door te seinen, moet je wel gebruikmaken van de huidige communicatiemiddelen en ben je dus toch weer gebonden aan de lichtsnelheid.”

Een mens teleporteren is nog andere koek, zegt Thyssen. “Voor elk deeltje van het menselijk lichaam is een paar verstrengelde deeltjes nodig dat ermee interageert. Een mens bestaat uit ruwweg 1024 atomen. Wil je een volledige blauwdruk doorsturen, dan gaat het om biljoenen terabytes aan informatie. Rekening houdend met de huidige bandbreedte en snelheid van de communicatiewegen, zou zo’n teleportatie 350.000 keer de leeftijd van het universum in beslag nemen (lacht). Bovendien is teleportatie ontzettend duur. Zelfs minuscule onderdelen van de huidige opstellingen kosten al gauw duizenden euro’s.” En wat met de film? Bestaat de mogelijkheid dat een vlieg het teleportatietoestel binnensluipt en het DNA zich vermengt met dat van de mens? “Dat betwijfel ik ten zeerste. Er bestaat geen enkele manier om de genetische informatie te vermengen. Wat wél tot ongemakken kan leiden is de kwantumverstrengeling. Die is heel fragiel. Wanneer omgevingsfactoren de verstrengeling verstoren, kan die verbroken worden. En als dat tijdens het teleportatieproces gebeurt, kan het zijn dat je bovenlichaam in New York terechtkomt, en je benen achterblijven in Leuven (lacht).” Toch zijn veel wetenschappers optimistisch over menselijke teleportatie. “Momenteel staat kwantumteleportatie nog in haar kinderschoenen. Maar de ontwikkelingen in het onderzoek volgen elkaar in hoog tempo op. Bovendien wordt de technologie voortdurend bijgesteld. Het zou me dus niet verbazen dat men er binnenkort in slaagt eenvoudige moleculen te teleporteren. Binnen honderd jaar zullen zelfs kleine stukjes DNA of een virus in aanmerking komen. Mensen teleporteren zal uiteraard nog een pak langer duren. Jezelf naar de afhaalchinees in Peking flitsen zit er dus nog niet direct in (lacht).”

Op 14 december vertelt Thyssen over teleportatie in het nieuwe Canvasprogramma ‘Wetenschap redt de wereld’. Op zijn blog ‘The Life of Psi’ kan je meer lezen over het onderwerp.

ONDERZOEK


07

HERSTELRECHT ONTMIJNT INTERCULTURELE CONFLICTEN

Burgers hebben sleutel zelf in handen “Veiligheid beschouwen we meestal als iets wat top-down moet worden gecreëerd, door politie en justitie. Maar burgers kunnen ook actief bijdragen tot het veiligheidsgevoel”, zegt professor Ivo Aertsen van het Leuvens Instituut voor Criminologie. Hoe die bijdrage concreet vorm kan krijgen, onderzocht het Europese ALTERNATIVE-project dat hij leidt en dat onderzoekers naar conflicthaarden in Hongarije, Noord-Ierland, Servië en Oostenrijk bracht. Peter Van Dyck

I

n de vier genoemde landen bestudeerden internationale onderzoekers vier jaar lang hoe ‘restorative justice’ of herstelrecht kan worden ingezet om van binnenuit om te gaan met spanningen tussen bevolkingsgroepen. Wat doet het met mensen als je hen het juiste forum en voldoende ruimte biedt om deel te nemen aan een niet-gewelddadige aanpak van conflicten? Behoorlijk wat, zo blijkt. “In Servië, waar nog veel etnische, religieuze en politieke spanningen bestaan in de regio’s die grenzen aan Kosovo, Kroatië en Bosnië, slaagden we er bijvoorbeeld in vertegenwoordigers van de diverse nationale en etnische gemeenschappen samen te brengen”, vertelt professor Aertsen. “Niet evident: die mensen hadden vaak familieleden verloren door toedoen van de andere partijen. In workshops lieten we hen praten over de conflicten en mogelijke oplossingen. Een belangrijk hulpmiddel daarbij was een fototentoonstelling met beelden van de oorlog. Die vormde het vertrekpunt voor een gesprek.” “We stelden vast dat mensen wel degelijk bereid zijn om te luisteren, om een gesprek aan te

gaan. Maar daar is wel een forum voor nodig, en iemand die het proces begeleidt. Spontaan zal zo’n dialoog niet of zeer zelden ontstaan.” Dorpsbal

Het verraste professor Aertsen en zijn collega’s wel hoeveel tijd de voorbereidende fase in beslag nam. “De bemiddelaars moesten eerst het vertrouwen zien te winnen van de verschillende partijen. In een Hongaarse gemeente waar een Roma-minderheid leeft, hebben de onderzoekers twee jaar nodig gehad om een relatie op te bouwen met de inwoners. Diepgewortelde conflicten, met een hoop wederzijdse vooroordelen, kun je niet oplossen door er even snel tussen te komen. Je moet een veilige omgeving creëren waarin mensen zich gerespecteerd voelen en het gevoel krijgen dat hun bezorgdheden en angsten ernstig worden genomen.” Onder meer het selecteren van de juiste vertegenwoordigers voor de gesprekken bleek een werk van lange adem. “De onderzoekers moesten eerst de sociale structuur van de gemeenschappen begrijpen. In Hongarije bleek het

bijvoorbeeld belangrijk om te ontdekken welke sociale rol de plaatselijke voetbalclub speelt. Wie wordt uitgesloten van deelname? Aanvankelijk dachten we dat er enkel een breuklijn was tussen Roma en niet-Roma, maar er bleken nog verschillende andere spanningen te zijn, zoals tussen katholieken en niet-katholieken, en tussen nieuwkomers en mensen die al lang in het dorp wonen. Zo waren bepaalde groepen ook niet welkom op het dorpsbal.” “In Hongarije hebben we ook geleerd dat het heel belangrijk is om intermediaire structuren te creëren om een proces op gang te brengen. De onderzoekers richtten een support group op van mensen die goed aanvaard waren in het dorp. Zij begeleidden de gesprekken tussen vertegenwoordigers van de verschillende groepen.” Volgens Aertsen kan je al van een succes spreken als er een gesprek plaatsvindt waarin mensen zich kwetsbaar opstellen: “Dat is een belangrijke stap op weg naar een vreedzaam samenleven.” Maar soms werden ook heel concrete doorbraken bereikt: “Na de gesprekken in het Hongaarse dorpje was iedereen welkom op het dorpsbal ...” Frauenkaffee

De uitdaging voor de onderzoekers was zo mogelijk nog groter in Noord-Ierland: “Daar zijn nog veel spanningen onderhuids aanwezig. Je voelt dat de situatie explosief is. Omdat je te maken hebt met restanten van de vroegere paramilitaire groepen was het ook hier essentieel de sociale dynamieken te doorgronden. We zagen trouwens dat die groeperingen zich erg konden vinden in de herstelrechtelijke benadering en daar zelf actieve promotoren van werden.” Het onderzoek werd geleid door mensen die zelf deel hebben uitgemaakt van een politieke beweging. Mede dankzij hun ervaring is dergelijk onder-

zoek mogelijk, zegt Aertsen: “Je kan daar geen junior naartoe sturen.” In Wenen richtten de onderzoekers zich dan weer op een sociale woonwijk waar nogal wat spanningen waren tussen autochtone en allochtone bewoners. “Het ging dan bijvoorbeeld om burenruzies over lawaaihinder, maar daaronder sluimeren dikwijls stereotiepe opvattingen. De autochtone bewoners ervaren de allochtone vaak als indringers. Met de hulp van een bestaande sociale dienst werd een Frauenkaffee geopend en daar werden vervolgens groepsgesprekken op gang gebracht. Dat gebeurde bijvoorbeeld aan de hand van een film die allochtone jongeren maakten over hun eigen leven, onder begeleiding van medewerkers van ons Leuvens Instituut voor

In Hongarije bleek het belangrijk om te ontdekken welke sociale rol de plaatselijke voetbalclub speelt. Wie wordt uitgesloten van deelname? Media en Leren (LIMEL). Ook in de andere regio’s heeft LIMEL mensen actief betrokken bij het maken van een film over zichzelf. Die films zijn nuttig als onderzoeksmateriaal, maar ze dienden ook om gesprekken op gang te brengen. Dat heeft vaak heel goed gewerkt.” Vluchtelingen

Interculturele spanningen zijn, met de huidige vluchtelingencrisis, weer heel actueel. Zijn er op dat vlak lessen te trekken uit het ALTERNATIVE-project? “De grootste les is dat we ons niet overhaast een idee mogen vormen van de noden en ervaringen van de vluchtelingen. We hebben wel een vaag beeld van wat ze hier komen zoeken, maar hebben we het al aan henzelf gevraagd? Als je een dialoog start, kunnen daar heel wat onverwachte inzichten uit voortkomen. Gemeentebesturen zouden via tussenpersonen een duurzaam persoonlijk contact met vluchtelingen kunnen organiseren.” “ALTERNATIVE heeft aangetoond dat wanneer mensen het gesprek aangaan met anderen, die ze aanvankelijk als een mogelijke bedreiging ervaren, ze vaak moeten toegeven dat ze veel gemeen hebben en vele bezorgdheden bij elkaar herkennen. Op die manier kunnen burgers zelf actief bijdragen tot een groter veiligheidsgevoel.”

© Belga | AFP

www.alternativeproject.eu

Noord-Ierland, 2009. Jongeren gooien molotovcocktails. De spanningen lopen op nadat twee Britse soldaten doodgeschoten zijn. “Je voelt dat de situatie er nog steeds explosief is”, zegt Ivo Aertsen.

08

ONDERZOEK


KENNISMAKERS (2): HYDRAULICA

“Dit is net zo moeilijk als het weer voorspellen” Hoeveel slib wordt er afgezet in de Schelde tijdens de volgende vijftig jaar? Waar komen de minuscule plastic deeltjes in de zee precies terecht? En wat betekent de klimaatverandering voor de kust? Genoeg werk op de plank voor waterbouwkundig ingenieurs, de wetenschappers die zich bezighouden met het gedrag van stromende vloeistoffen.

zo moeilijk als het weer voorspellen, maar ondertussen moet de overheid wel beslissingen nemen om bijvoorbeeld onze havens toegankelijk te houden. Experimenten in havens zijn duur en tijdrovend, dus proberen we het met computermodellen.”

TEKST: Ilse Frederickx | CARTOON: Joris Snaet

Dat voorspellen zo moeilijk is, heeft te maken met de schaal van de modellen: “Ingenieurs kijken meestal naar het macroniveau: we willen weten hoe de Noordzeekust of de Schelde er binnen vijftig jaar uitziet. Maar op microniveau slagen we er nog niet in om te berekenen hoe één sedimentkorrel zich beweegt in de vele werveltjes in het water, omdat de fysica erachter zo complex is. Vergelijk het met de vlinder uit de wiskundige chaostheorie: de vleugelslag van een vlinder in het Braziliaans oerwoud kan de doorslag geven tussen mooi weer of een orkaan in Japan. De vraag is vanaf wanneer iets kleins belangrijk wordt in het grotere geheel. En kan je het meten zonder het hele systeem te verstoren?” Vele computermodellen zijn gebaseerd op vereenvoudigingen en extrapolaties. Die wil Toorman verbeteren door meer fysica te introduceren. “Veel modellen nemen bijvoorbeeld aan dat er een vlakke bodem is tussen twee naburige punten, terwijl dat uiteraard niet zo is. In 2012 hebben we een nieuw model uitgewerkt voor de Schelde en de Noordzee: daarbij hielden we rekening met alle processen die energie uit de waterbeweging verbruiken door turbulentie en wrijving. Tot

H

ans Albert Einstein – ja, de zoon van – was een verdienstelijk waterbouwkundig ingenieur: hij bestudeerde het transport van grof zand en keitjes door stromend water. En dat is misschien wel complexere materie dan de relativiteitstheorie van zijn pa. Hydraulica is de wetenschap die de krachtwerking van en in water bestudeert. Als dat water sedimentdeeltjes bevat, zoals zand of klei, wordt het nog een stuk ingewikkelder. Vooral slib blijkt nog een vraagstuk voor de wetenschappers. Waarom precies, vragen we aan ingenieur Erik Toorman. “Slib is niet hetzelfde als nat zand, het is een mengsel van water, zand en klei. Het bevat kleiplaatjes die aan elkaar plakken, met holtes vol water: onder een microscoop lijkt het op een kaartenhuis. Vers afgezet slib bestaat voor nog geen tien procent uit vaste stof, de rest is vloeistof. Het lijkt stevig, maar zakt in door zijn eigen gewicht.

En het is thixotroop: beweging maakt het meer vloeibaar.” Thixotrope stoffen kennen we allemaal, zij het niet onder die naam. “Denk aan boetseerklei die je kneedt of aan ketchup die pas vloeit als je met de fles schudt. Als een schip door slib vaart, duwt de romp dat aan de kant. De vervormingen zorgen ervoor dat het slib meer vloeibaar wordt. Na die verstoring zal het weer een meer vaste vorm aannemen. Dat maakt het gedrag van slib moeilijk te voorspellen.” Slib is van oudsher een probleem voor havens en vaargeulen. “Baggerboten en -pompen kun je zien als grote, industriële stofzuigers voor slib. Maar vanaf wanneer en tot waar moeten ze baggeren? Wanneer is slib te hard voor schepen? Het is een hele uitdaging voor wetenschappers om te voorspellen waar, wanneer en in welke hoeveelheden slib wordt afgezet, zeker op langere termijn. Het is net

De vlinder in het model

Kort In september van dit jaar verzamelden 140 specialisten in Leuven voor een internationale conferentie over fijn sediment en problemen als oevererosie, modderlawines en de verspreiding van verontreinigende stoffen. Professor Toorman ontving daar de J.J. Mehta Award voor zijn bijdrage aan de ‘fysica van cohesief-sedimenttransport’. Het onderzoek van het Leuvense hydraulicateam – onder begeleiding van de professoren Jaak Monbaliu, Erik Toorman en Patrick Willems – richt zich onder meer op de beweging van water, zand en slib onder invloed van stromingen en golven. Ze doen ook onderzoek naar de effecten van extreme golven en golfbelasting op offshore structuren, zoals boorplatformen. En ze brengen de watercyclus in kaart: de effecten van neerslag in stedelijke omgevingen en in rivieren, met inbegrip van de mogelijke invloed van klimaatverandering.

BEELDIGE WETENSCHAP

© Sebastian Munck

Gouden gordijn? Gesluierde sterrenhemel? We zien uitgesmeerde oliedruppels op een dekplaatje van een lichtmicroscoop. “Het gaat om een type olie dat standaard gebruikt wordt bij microscopen. De lichtpuntjes op de foto zijn gewoon grotere druppels olie en de lijnen zijn het resultaat van het uitsmeren van de olie”, vertelt doctor Sebastian Munck. Hij helpt genetici bij het maken van beelden van hun biologische of medische staaltjes voor het Centrum Menselijke Erfelijkheid van de KU Leuven en de VIB Bio Imaging Core. “Dit beeld is eigenlijk niet gemaakt met een wetenschappelijk doel, maar wel om de techniek van donkerveldmicroscopie uit te testen. Daarbij wordt een item zodanig belicht dat geen ander licht dan dat van het beschenen item zelf in het beeldveld kan komen. Je ziet het dus tegen een zwarte achtergrond. Met deze techniek worden heel kleine deeltjes onmiddellijk zichtbaar. Omdat er een normale lichtbron wordt gebruikt, ziet het resultaat er meer uit als een foto dan als een microscoopbeeld.” Ilse Frederickx Bent u onderzoeker aan de KU Leuven en maakt u intrigerende wetenschapsfoto’s? Mail ze naar [email protected].

ONDERZOEK 09


De Vlaamse kust vs. de stijgende zeespiegel nog toe werd dat onderschat omdat men de rol van sediment en ondiepwatereffecten buiten beschouwing liet. De beschikbare energie om zand en slibkorrels te verplaatsen werd daardoor te hoog ingeschat.” “Met ons model werden de erosie en de verandering in de aanslibbing rond de haven van Zeebrugge direct beter berekend. Belangrijk, want die modellen zijn voor de overheid een instrument om havenuitbreiding, kustverdediging of baggerwerken te plannen of om de milieu-impact te becijferen. Hoe nauwkeuriger die modellen zijn, hoe groter de besparingen die dat kan opleveren.” Microplastics

Verrassend genoeg passen waterbouwkundig ingenieurs hun kennis over slibtransport ook toe op totaal andere domeinen, zoals microplastics. “Via rivieren en afvalwater komt een enorme hoeveelheid minuscule plastic deeltjes in onze

Erik Toorman:

Onze modellen kunnen de overheid helpen om de havens optimaal toegankelijk te houden. oceanen terecht. Die microplastics ontstaan uit slijtage van grotere stukken plastic of ze zijn toegevoegd aan producten zoals douchegel. Omdat ze in de voedselketen terechtkomen, vormen ze een gezondheidsrisico. Je verwacht dat die micro-

plastics aan het wateroppervlak drijven, omdat het licht materiaal is. Maar men vindt ze ook terug op de oceaanbodem. In het nieuwe Europees onderzoeksproject WHEATHER-MIC is het onze taak om te onderzoeken hoe microplastics zich verspreiden.” Hoe kan slib helpen om microplastics te begrijpen? “Die microplastics breken door het zonlicht op in nog kleinere sliertjes. Door de aanwezigheid van kleverige stoffen in het water – geproduceerd door bacteriën – gaan de sliertjes en organische en minerale deeltjes aan elkaar plakken. Ze vormen dan poreuze vlokken, net zoals de kleideeltjes van slib. Die zwaardere vlokken kunnen wel afgezet worden op de zeebodem. Met ons onderzoek proberen we in kaart te brengen hoe de microplastics zich van de bron – meestal de havens waar ze in het water terechtkomen – verder verspreiden en welke gebieden hotspots zijn. Hopelijk helpt dat inzicht op termijn om de schade in te perken.”

Bij de rondworm komen ook eitjes zonder dooier uit De meeste dieren leggen eieren om zich voort te planten. De dooier – zoals het eigeel in een kippenei – voorziet het embryo van de nodige voeding. Zonder eidooier dus geen nakomelingen. Tenminste, daar gingen wetenschappers van uit. Leuvense biologen hebben nu ontdekt dat de eitjes van rondwormen ook zonder dooier uitkomen. Parasitaire wormen kunnen bij mens en dier heel wat schade aanrichten, bijvoorbeeld in de darmen. Ontwormingsmiddelen verlammen de parasieten, maar hebben vaak ongewenste neveneffecten. Bovendien zijn veel wormen inmiddels resistent tegen die middelen. In haar doctoraatsstudie legt biologe Liesbeth Van Rompay de basis voor een nieuwe aanpak. “De wormen leggen veel eitjes op korte tijd, dus is de vraag hoe we hun voortplanting kunnen beperken. Dat onderzochten we bij C. elegans, een rondworm die genetisch verwant is aan parasitaire wormen en die we buiten een

gastheer kunnen kweken.” Van Rompay ging op zoek naar alle genen die nodig zijn voor de vorming van de dooier. “Sommige van die genen deelt de mens met de worm. Bij mensen zorgen ze bijvoorbeeld voor de productie van voortplantingshormonen. Maar het zijn de genen die alleen bij wormen voorkomen die een interessant doelwit zijn voor nieuwe ontwormingsmiddelen. Als we ons daarop richten, vermijden we neveneffecten bij de mens.” Back-up

De experimenten gaven het onderzoek een verrassende wending. Door bepaalde genen uit te schakelen legden de wormen inderdaad eitjes zonder dooier, maar tegen de verwachtingen in kwamen ze wel uit. “Onze dooierloze embryo’s ontwikkelden zich zonder al te veel problemen. Het is de eerste keer dat dat wordt vastgesteld bij een eierleggend dier.” Dat betekent dat een basishypothese uit de biologie aan herziening toe is:

“Biologen gingen ervan uit dat de dooier cruciaal is voor de levensvatbaarheid van het embryo. Dat gaat op voor de meeste dieren waarbij dat tot nu toe is onderzocht, maar voor de rondworm dus niet”, zegt professor Liesbet Temmerman. “Mogelijk speelt de dooier bij die wormen – en misschien nog bij andere dieren – wel een rol in de eerste levensfase van de pasgeborenen. Als er weinig voedsel te vinden is, zien we dat babywormpjes uit eieren mét dooier het meestal beter doen dan die uit eieren zonder dooier.” Hoe dan ook, wormen blijken een back-up voor de dooier te hebben om de overleving van hun nakomelingen te verzekeren. Dat willen de wetenschappers nu verder onderzoeken. “Als er geen dooier in het ei zit, wat gebruikt het embryo dan als voeding? Die vraag moeten we nu eerst beantwoorden. Want ook dat mechanisme moeten we uitschakelen als we de voortplanting van de parasieten willen voorkomen”, besluit Temmerman. (if)

De laatste eeuw steeg de zeespiegel aan de Belgische kust zo’n twintig centimeter. In hoeverre beschermen onze zeedijken en duinen ons nog? De zwakke plekken van de Belgische kust zijn al langer gekend, maar er zijn nog veel onzekerheden. Daarom financiert het IWT (Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie) het nieuwe onderzoeksproject CREST (Climate Resilient Coast), dat Vlaamse experten op het vlak van kustveiligheid verenigt. De Leuvense waterbouwkundig ingenieur Jaak Monbaliu coördineert het project. Hij legt zich toe op de effecten van golven en zandafzettingen, en hoe die de veiligheid van dijken en duinen beïnvloeden. “Die structuren zijn ontworpen om bescherming te bieden bij een superstorm. Maar met een stijgende zeespiegel moeten we de veiligheid blijven garanderen”, legt professor Monbaliu uit. “Als je niet ingrijpt aan de kust en de zeespiegel stijgt, betekent dat een grotere waterdiepte, grotere golven, met meer overslag van water over de dijken. Ook de duinen worden aangetast: aan de duinvoet en aan verhoogde stranden zie je na een storm soms klifvorming tot meer dan een meter hoog. Met andere woorden: zand wordt snel naar de zee gevoerd en dat herstelt zich traag.” De huidige strategie is meegroeien met de zee, via aanpassingen aan dijken, stormmuren voor havens en extra zand op het strand. “Om het strand op te hogen, moeten nu al grote hoeveelheden zand gebaggerd worden: men verwacht dat dat nog zal toenemen. Dat levert wel de nodige extra bescherming tegen overstromingen, maar heeft een serieuze ecologische impact, zowel op de plaats waar er gebaggerd wordt, als waar het zand gestort wordt. Bovendien: waar er meer zand ligt, kan er ook meer wegwaaien. Met andere woorden, je moet heel goed begrijpen hoe de natuurlijke dynamiek van water, zand en slib werkt en welk effect menselijk ingrijpen zal hebben. We hebben nog veel werk voor de boeg om dat in modellen te gieten waarmee je voorspellingen op lange termijn kunt doen voor de hele kustzone.” (if)

10

BELEID


BALANS TUSSEN WERK EN PRIVÉ BLIJFT WEL WANKEL

Bevlogen maakt

tevreden Meer dan driekwart van het personeel van de KU Leuven is ‘eerder tevreden’ tot ‘zeer tevreden’. Dat blijkt uit de Tevredenheidsmonitor, de enquête die vlak voor de zomer door bijna de helft van de personeelsleden ingevuld werd. Een mooi resultaat, maar de cijfers leren nog heel wat meer over werken aan onze universiteit, zowel sterktes als pijnpunten. TEKST: Ludo Meyvis | CARTOON: Joris Snaet

Energiek

Uit de analyse blijkt dat die tevredenheid erg gerelateerd is aan de grote bevlogenheid die personeelsleden ervaren, en aan de relatief lage scores op spanning en uitputting: “Bijna één op twee respondenten voelt zich uitgesproken energiek en gedreven in het werk dat ze doen. Dat is een sterk resultaat. Wel moet er blijvende aandacht gaan naar voldoende rust- en recuperatiemogelijkheden.” “Een ander belangrijk aandachtpunt is de verhouding tussen werk en privé. Die blijft wankel, wat we ook al wisten in 2008. Vooral het Zelfstandig Academisch Personeel (ZAP) ondervindt dat. Dat is wellicht ook de keerzijde van de grote bevlogenheid en jobbetrokkenheid bij deze groep. Logisch: als je je smijt, hou je wellicht minder tijd over voor je privéleven. Maar we moeten er uiteraard voor zorgen dat mensen zichzelf niet voorbij lopen.” “Hun onmiddellijke omgeving is daarbij natuurlijk van groot belang”, zegt professor Koenraad Debackere, algemeen beheerder van de KU Leuven. “We moeten leidinggevenden dan ook beter ondersteunen en coachen bij het bewaken van deze problematiek in hun teams.” Benut talent

Wie voldoende autonoom kan werken, voelt zich in het algemeen beter in zijn vel. Overlaet: “Op die schaal scoren we gemiddeld 7,3 op 10. Ook wie vindt dat de eigen vaardigheden voldoende benut worden, voelt zich tevreden. Daar scoren we 7,6 op 10. Ook de inhoud van het werk waarderen we gemiddeld met 7,6 op 10. Allemaal hoge cijfers, en die jobkenmerken blijven zonder twijfel ook de grote troeven van werken aan de universiteit.” Maar er zijn uiteraard meer factoren die bijdragen tot tevredenheid. “Denk aan samenwerking met de collega’s, opleidingsmogelijkheden en lokale ondersteuning, bijvoorbeeld bij de or-

ganisatie van het werk. Op al die vlakken doen we het goed.” De baas

Een andere belangrijke factor is het contact met de leidinggevende. “Voelen medewerkers zich geapprecieerd? Kunnen ze terecht bij de leidinggevende? Het klikt blijkbaar behoorlijk goed: met een gemiddelde score van 6,7 op 10 doen we beter dan heel wat werkgevers uit de buitenwereld. Wat taakgericht leidinggeven betreft, is er dan weer ruimte voor verbetering. Dan hebben we het bijvoorbeeld over duidelijke afspraken rond het verwachte werk, of de manier waarop de leidinggevende de voortgang daarvan opvolgt. Die waarderen we gemiddeld met 5,8 op 10. Geen ramp, maar het moet beter kunnen, via meer aandacht voor concrete en directe feedback.” “Een duidelijke verbetering stellen we vast op het vlak van de functioneringsgesprekken. In 2008 had amper 30 procent


P

rofessor Bert Overlaet, algemeen directeur van de Personeelsdienst, schetst de eerste conclusies uit de analyse die onderzoeksbureau iNostix maakte van de 5.261 ingevulde vragenlijsten. “De respons was goed, en vergelijkbaar met de vorige editie van de enquête in 2008. Bijna de helft van alle personeelsleden nam de tijd om feedback over het werk te geven. Met 77,3 procent tevredenheid en een gemiddelde tevredenheidsscore van 7,2/10 doen we het ietsje beter dan in de vorige bevraging.”

gen. Uit de resultaten blijkt dat de kwaliteit van die feedback beter kan.” Nog een werkpunt: de communicatie rond het einde van tijdelijke contracten en de mogelijkheden tot verlenging. Overlaet: “Slechts 25 procent van de medewerkers met een tijdelijke overeenkomst vindt dat die communicatie tijdig en naar behoren gebeurt, wat niet beter is dan in 2008.” “Dat proces moeten we doorheen de hele universiteit inderdaad verder optimaliseren. Wat concreet betekent: tijdig informeren, overleggen en handelen”, zegt professor Debackere.

minstens eenmaal per jaar zo’n gesprek. Nu is dat gestegen naar bijna 53 procent. We zijn blij met die evolutie: zo’n periodiek gesprek over onder meer de wederzijdse

Wie zich smijt in zijn job, houdt wellicht minder tijd over voor zijn privéleven. We moeten ervoor zorgen dat mensen zichzelf niet voorbij lopen.

Geen pestcultuur

De enquête peilde ook naar de ervaringen van de medewerkers uit de geïntegreerde campussen. Overlaet: “Een derde van hen vond dat de informatie rond het integratieproces ontoereikend was. Het zijn ook deze personeelsleden die in het algemeen problemen ervaren rond informatiedoor-

verwachtingen en samenwerking in het team is belangrijk. Maar geregelde directe en open feedback is nog veel waardevoller. Een jaarlijks gesprek kan dat nooit vervan-

“Zuurstof happen en je hart luchten” “Over tevredenheid mag je nooit tevreden zijn”, zegt rector Rik Torfs. “Natuurlijk is het goed dat de cijfers een lichte stijging tonen tegenover de vorige editie, maar we moeten in de gaten houden dat die lijn blijft stijgen. Met deze cijfers moeten we verder aan de slag.” “Het Zelfstandig Academisch Personeel is enerzijds heel tevreden, anderzijds erg overbevraagd. Als je enthousiast bent over je werk, bestaat het risico dat je ook na 17u nog bezig blijft. Dat mag, maar we moeten er wel op toezien dat mensen dat hun hele loopbaan kunnen volhouden. Dat proberen we te bevorderen. Daarvoor hebben we een formule uitgewerkt van ‘academische zuurstof ’, met extra sabbatical-mogelijkheden, waarvoor we ook financiering hebben vrijgemaakt. Ook de minder

op kwantiteit gebaseerde evaluatie die we nu invoeren, vormt een goede aanzet naar een verlichting van de werkdruk. Maar ik wil geen illusies wekken: ‘prof ’ en ‘38-urenweek’ horen niet in dezelfde zin thuis.” “Voor het Bijzonder Academisch Personeel is het belangrijk dat de vroeger weleens gehanteerde opstapeling van korte, geïsoleerde contractjes tot het verleden behoort. Dat moet toch enigszins bijdragen tot hun gevoel van ‘gewone’ werknemer, met alle rechten die horen bij een ‘gewone’, zij het meestal tijdelijke werksituatie.” “De verzuchtingen van sommige personeelsleden van de geïntegreerde campussen nemen we zeer ter harte. Personeel en studenten van die campussen moeten zich volledig opgenomen voelen in de KU Leuven. Ik probeer daar ook persoonlijk toe bij te dragen door heel geregeld contact

met alle campussen te onderhouden. Dat valt me niet moeilijk: ik voel me zelf ook ‘hún rector’. Feit blijft dat de integratie een complex proces is, geen uitrol van een handvol administratieve beslissingen.” “Contact met en tussen iedereen vind ik een belangrijk streefdoel. Er zijn natuurlijk heel wat formele contactmogelijkheden, communicatielijnen, berichtgeving, vergaderingen enzovoort, en dat is prima, maar niet voldoende. Er moet ook ruimte zijn voor informele contacten. Daar mikken we bijvoorbeeld voor het Administratief en Technisch Personeel heel doelbewust op, vooral om hen de gelegenheid te geven rond gevoelige zaken hun hart te luchten en verbeteringen aan het systeem aan te brengen. Contact kan je in een grote, horizontale organisatie als de KU Leuven nooit genoeg hebben.” (lm)

NIEUWS


11

UITGEVERIJ STEUNT LETTERENFACULTEIT MET FONDS


“Ook werk van lange adem verdient een zetje”

stroming en inspraak. Maar globaal lopen hun scores vrij gelijk met die van de andere personeelsgroepen. We zien wel dat de personeelsleden uit het integratiekader zich tot nog toe minder betrokken voelen bij de KU Leuven. Dat verdient bijzondere aandacht, al is het niet verwonderlijk – het vraagt nu eenmaal tijd om mensen en organisaties naar elkaar toe te laten groeien.” Een ander topic in de enquête was grensoverschrijdend gedrag. “Dat komt voor, maar er is geen structureel pestprobleem. Elk geval van pestgedrag is er uiteraard wel een te veel. Opvallend zijn de hoge cijfers voor verbale agressie. Daarmee worden onder andere respectloze e-mails bedoeld, waar maar liefst 20,4% van de respondenten minstens af en toe mee te maken krijgt. Een maatschappelijke trend wellicht, maar het spoort natuurlijk niet met onze waarden.” Motor

Uiteraard zijn er nog heel wat meer cijfers beschikbaar en is er verdere analyse nodig. Overlaet: “Zo komt er nog een psychosociale risicoanalyse en zullen we ook voor thema’s zoals diversiteit en de integratie de resultaten nog verder analyseren. Het gaat tot nu toe om algemene cijfers en eerste inzichten. We werken nu aan de rapportering over faculteiten, departementen, diensten en campussen. De verantwoordelijken op die niveaus kunnen vervolgens in dialoog met hun medewerkers achterhalen waar op lokaal vlak de sterktes en zwaktes liggen. Het is immers dáár dat een groot deel van het beleid vorm krijgt.” Professor Debackere schat het belang van de Tevredenheidsmonitor hoog in. “Een zorgzaam en toekomstgericht personeelsbeleid staat hoog op onze agenda. Onze personeelsdienst ondersteunt die doelstelling dag in dag uit. Minstens even belangrijk zijn de inzet van alle leidinggevenden en de betrokkenheid van alle medewerkers. De Tevredenheidsmonitor is een instrument om die in kaart te brengen en te koppelen aan concrete acties met het oog op continue verbetering.” “Onze HR Business Partners en HR Consulenten zetten hier mee hun schouders onder”, zegt Overlaet. “Zij zullen er ook voor zorgen dat de lokale inzichten en initiatieven waar mogelijk centraal ondersteund worden en waar zinvol teruggekoppeld worden naar het centrale beleidsniveau. We zien de Tevredenheidsmonitor echt als een motor voor ons personeelsbeleid.” Personeelsleden vinden op Intranet een uitgebreid rapport en meer informatie.

Het recent opgerichte Corbeelsfonds is niet specifiek op onderzoeksfinanciering gericht, maar wil daarentegen zorgen voor ‘steun aan de Letteren’. “Ongebruikelijk”, vindt ook professor Luk Draye (foto), tot voor enkele maanden decaan van de Faculteit Letteren, “maar van meer dan symbolisch belang.” Ludo Meyvis

O

nderzoeksfinanciering is vaak gericht op ‘innovatief ’ werk, dat bij voorkeur vrij snel tot resultaat moet leiden, meestal publicaties. “Voor een deel van het onderzoek dat in Letteren gebeurt – trouwens ook bij het HIW en bij Theologie en Religiewetenschappen – zijn dat criteria die niet aan de orde zijn”, zegt Draye. “Je kunt een wetenschappelijke teksteditie niet telkens op ‘innovatieve’ manieren uitgeven. En filologisch werk duurt láng. Daar geld voor vinden valt niet mee. Dit fonds lost dat probleem niet op, maar we hebben er wel wat noodzakelijke ademruimte mee gewonnen.” Uitgeverij Brepols uit Turnhout steunt met het Corbeelsfonds – vernoemd naar één van haar twee oprichters – de werking van de faculteit: “Dat gaat van de lonen van personeel tot het uitbouwen van de bibliotheek. De uitgeverij wil hiermee

haar appreciatie tonen voor de inzet van onze onderzoekers voor het project Corpus Christianorum. Dat werd in 1947 uitgedacht door Dom Eligius Dekkers van de Sint-Pietersabdij in Steenbrugge, en leidde tot vier internationaal vermaarde reeksen. De Series Latina en de Continuatio Medievalis willen alle Latijnse teksten van de late Oudheid tot de late Middeleeuwen in een wetenschappelijk-kritische editie publiceren. De Series Graeca beoogt hetzelfde voor de Griekse kerkvaders en Byzantijnse theologische teksten. Het Corpus omvat ook repertoria, monografieën, en databanken. Dekkers – die in 1968 eredoctor van onze universiteit werd – zocht al gauw samenwerking, in eerste instantie met de drie geesteswetenschappelijke faculteiten van de KU Leuven, maar stilaan ook internationaal. Op dit ogenblik zijn er ongeveer vijfhonderd volumes verschenen, allemaal gepubliceerd door Brepols.”

Zinvolle geste

“Is het een belangrijk project? Ja, tenzij je het christendom onbelangrijk vindt. Is het nieuw? Nee, want het bestaat al zestig jaar. Leidt het tot snelle publicatie? Nee, want het gaat telkens om hardcore filologisch werk, van lange adem dus. Daardoor raakt het moeilijk gefinancierd, heb ik in mijn jaren als decaan mogen ervaren. Het was telkens weer zoeken naar schamele toelagen. De rekeneenheden van Letteren, waarmee het personeel betaald wordt, zijn eerder anemisch van aard, en de werkingsmiddelen beperkt – ik wik mijn woorden. Toch blijft onze faculteit voldoende academisch-wetenschappelijke competentie voorzien om dit project voort te zetten. Met het fonds heeft Brepols zijn waardering daarvoor willen uitdrukken.” “Het Corbeelsfonds zal de problematiek van Letteren niet oplossen. Dat belet niet dat ik Brepols heel dankbaar ben. Het is een geste die voor allebei zinvol is. De faculteit kan haar bijdrage aan het Corpus Christianorum voortzetten. Het fonds financiert niet het project zelf – dat gebeurt onder meer via Hercules-financiering en via andere fondsen. Het maakt het wél mogelijk dat het Corpus kan blijven bestaan zonder de facultaire middelen te zwaar te belasten. En voor Brepols is het een stap die aangeeft dat het bedrijf niet alleen op winst en omzet gericht is – waar overigens niets mis mee is – maar ook op wetenschap en cultuur. Dat wederzijdse engagement is vruchtbaar voor de hele universiteit.”

Naar de kine voor erectieproblemen Vervolg van P.01 Die oefeningen bewijzen al langer hun nut bij pas bevallen vrouwen of oudere mensen met incontinentie, maar deze toepassing bij mannen is nog quasi onbekend. “De bekkenbodem is nochtans belangrijk: om de plasbuis af te sluiten, om je organen te ondersteunen en bij seksuele activiteit. Bij mannen van wie de prostaat verwijderd is, kunnen de spieren van de bekkenbodem op twee manieren helpen: urineverlies vermijden en het wegvloeien van bloed uit de penis tegengaan. Zo blijft de penis voldoende hard tijdens het vrijen en verdwijnt de erectie niet te snel. Onderzoek uit de jaren negentig had al aangetoond dat bekkenbodemspieroefeningen helpen bij erectiestoornissen. Doordat er medicatie op de markt kwam, werden deze oefeningen minder en minder aangevraagd. Bij mannen werd dit dan ook nog niet geprobeerd na een prostaatoperatie.” In de studie werden 33 patiënten gevolgd en in twee groepen verdeeld: de ene kreeg drie maanden begeleiding met onder andere bekkenbodemspieroefeningen, de andere niet: “Zo konden we na drie maanden

het effect van de oefeningen vergelijken met het spontaan herstel van de zenuwbanen. Onze patiënten leerden de oefeningen aan, kregen een thuisprogramma en deden de oefeningen ook tijdens het vrijen. In vergelijking met de controlegroep boekten de patiënten die hun bekkenbodemspieren oefenden, een grotere vooruitgang: ze hebben minder erectieproblemen, met aanzienlijke verbetering in hardheid, lengte, zwelling en oprichting van de penis. Enkel de duur van de erectie verschilde niet tussen beide groepen: om dat te verbeteren, is drie maanden oefenen te kort.” Nachtkastje

Een ander positief effect van een getrainde bekkenbodem is het vermijden van urineverlies op het moment van het orgasme: “Bijna de helft van de mannen heeft daar last van. Het kan gaan van een paar druppels tot ernstig urineverlies. Dankzij de oefeningen waren de meeste mannen daarvan verlost. Daar waren ze vaak heel erg blij om, want zelfs zonder erectie konden ze dan ten minste een orgasme beleven zonder urineverlies.”

Wat dan met medicatie voor erectieproblemen? “Middelen zoals Viagra, Cialis en Levitra helpen: uit studies blijkt dat medicatie de conditie van de zwellichamen in de penis onderhoudt. Dat is van belang voor de recuperatie op langere termijn. Maar vaak zien we dat die medicijnen in het nachtkastje blijven liggen. Sommige patiënten proberen ze al vrij vroeg uit: dan hebben ze niet altijd het gewenste effect omdat de herstelperiode van zenuwen en bloedvaten tot meer dan een jaar kan duren. Mannen kunnen last hebben van de bijwerkingen, zoals hoofdpijn, hartkloppingen en misselijkheid. Ze moeten de medicatie ook een tijdje voor het vrijen innemen, en niet iedereen vindt het fijn om dat op voorhand te plannen. Tot vorig jaar was zo’n pilletje bovendien vrij duur, tot 12 euro.” “Met dat alles in het achterhoofd lijkt het ons de moeite om eerst bekkenbodemtraining te proberen. In tegenstelling tot het erectiepilletje zijn oefeningen voor de bekkenbodemspieren gratis en zonder bijwerkingen. Een deel van onze patiënten kon alvast verder zonder medicatie.”

12

ONDERZOEK

CAMPUSKRANT | 18 NOVEMBER 2015 Moses Hamungole: “Als je de blijde boodschap gaat verkondigen én een diploma communicatie hebt, wordt er veel van je verwacht.”

MOSES HAMUNGOLE ONDERZOCHT INVLOED VAN TELEVISIE OP WAARDEVORMING ZAMBIANEN

Bisschop voor de buis © KU Leuven | Rob Stevens

De laatste loodjes van zijn doctoraat combineerde Moses Hamungole met zijn eerste ervaringen als bisschop in zijn thuisland Zambia. Hij deed onderzoek naar de rol van tv-kijken bij de ontwikkeling van persoonlijke waarden, en wil collega-bisschoppen en priesters ervan doordringen dat ze beter moeten omgaan met de media. “Een zieke aanvaardt pas een medicijn als hij zelf beseft dat hij ziek is.” Luc Vander Elst

T

oen paus Franciscus hem op 10 februari 2014 benoemde tot bisschop van het Zambiaanse Monze, was Moses Hamungole al master in de filosofie, de theologie en de communicatiewetenschappen. Hij was ook directeur programmatie voor Radio Vaticaan en werkte in Leuven en Zambia aan zijn doctoraatsthesis. Vandaag doet hij het iets rustiger aan, en kan hij al zijn energie kwijt in zijn taak als bisschop. Hoewel, die doctoraatsverdediging in Leuven begin november moest er toch nog even bij, en nadien moest hij op vraag van een pauselijk nuntius nog snel even langs Vaticaanstad. Maar Hamungole maakte graag ook tijd vrij voor een interview over zijn doctoraat. Daarin wou hij nagaan hoe massamedia invloed uitoefenen op de manier waarop Afrikanen de wereld zien en begrijpen. “Meer concreet wou ik achterhalen hoe geschikt het medium tv is om persoonlijke waarden door te geven aan katholieke kijkers in Zambia. In vijf van de elf bisdommen heb ik enquêtes gehouden in katholieke scholen, colleges en parochies. Dat leverde 824 ingevulde vragenlijsten op, van deelnemers tussen 18 en 82 jaar. Ik organiseerde ook focusgroepen die discussieerden over de on-

derwerpen uit de enquête, zodat we op een aantal thema’s dieper konden ingaan.” “Volgens officiële cijfers beschikt 40 tot 44% van de Zambianen over een tv. Maar het verwerken van statistieken gebeurt traag in mijn land, dus die cijfers zijn allang achterhaald. In mijn steekproef had 98% van de mensen minstens één tv. In de landelijke gebieden ligt dat percentage wel wat lager dan in steden.” Later trouwen

De televisie heeft dus potentieel een grote impact, en het onderzoek van Hamungole bevestigde die. “De voorkeuren van de kijkers spelen een belangrijke rol. Jonge mannen kijken vaker en liever naar sport, terwijl vrouwen meer belangstelling hebben voor romantische verhalen, films en soapseries. Laaggeschoolden kijken vooral naar plaatselijke dramaseries of andere regionale programma’s, vaak ook uitgezonden in plaatselijke dialecten. Hogergeschoolden focussen meer op internationaal nieuws.” “Die keuzes beïnvloeden de waarden die de verschillende doelgroepen meekrijgen. Een voorbeeld: jongeren geven niet langer de voorkeur aan grote gezinnen, en meer en meer vrouwen stellen hun huwelijk uit om

voorrang te geven aan hun carrière. Op de nationale en internationale zenders die zij bekijken, wordt dat als norm naar voren geschoven. Dat is een sociale tendens waar we zeker rekening mee zullen moeten houden.”

Jongeren willen geen grote gezinnen meer, en steeds meer vrouwen stellen hun huwelijk uit. Dat zijn de normen die ze meekrijgen via de televisie.

Cameraschuw

Als bisschop coördineert Hamungole een project om een eigen tv-zender voor de Kerk uit te bouwen in Zambia. De bevindingen van zijn doctoraat komen hem daarbij goed van pas: “Als mensen meer en

meer geneigd zijn om pas op latere leeftijd te trouwen, dan betekent dat dat ze minder en minder worden aangetrokken door het sacrament van het huwelijk. We moeten bekijken hoe we daarop inspelen.” “Uit mijn onderzoek bleek ook dat religieuze programma’s vooral bekeken worden door laaggeschoolden. Bij het opstellen van onze programmering zullen we ons dus moeten afvragen hoe we de geschoolde katholieken kunnen bereiken. Met welke programma’s kunnen we hun belangstelling prikkelen? We willen de blijde boodschap brengen, maar op zo’n manier dat we de mensen raken in hun dagelijkse, persoonlijke leven.” “Communicatie is onlosmakelijk verbonden met wat ik doe. Als je de blijde boodschap gaat verkondigen én een diploma communicatie hebt, dan wordt er veel van je verwacht. Dat wil ik waarmaken, bijvoorbeeld door bisschoppen en priesters die camera- of microfoonschuw zijn te coachen. Dat zijn vaak heel bekwame mensen, maar ze gaan soms minder goed om met de media. Een eerste stap is hen bewust maken van dat probleem. Een zieke aanvaardt pas een medicijn, als hij zelf beseft dat hij ziek is.”

Beste studenten, fiets samen met de Leuvenaars voor een sportiever Leuven. Kom tussen 10 en 20 december naar het Hooverplein en verlicht samen al fietsend de kerstmarkt.

#L #LoveLeuven

KUL24509_love_leuven_annonce_250x60_05_B.indd 1

gin euveninbewe

g

17/11/15 12:24

PERSONALIA


EMERITUS EVANGELIE

13

Een prille emeritus blikt terug op wat voorbij is en trekt lessen uit een loopbaan.

“Over het draagmoederschap heb ik ooit harde woorden geschreven. Tot je dan een vrouw ontmoet die heel liefdevol naar kinderen uitkijkt, maar zelf geen baarmoeder heeft.” Voor professor Paul Schotsmans, jarenlang het boegbeeld van de Leuvense medische ethiek, waren inzichten nooit in beton gegoten. “Echte ethische scherpslijpers zie je hier ook niet. Ik heb altijd veel gevoel voor nuance en ruimte voor barmhartigheid ervaren.” Ludo Meyvis


“V laanderen is op ethisch vlak

een luxeland”

P

aul Schotsmans werd geboren in Bekkevoort en liep school in Diest. “Ik was een nakomer. Mijn oudste zus was 27 jaar ouder dan ik. Dat zorgde voor een ietwat ongewone maar onbezorgde jeugd in een eenvoudig milieu van seizoenswerkers en staalarbeiders. Er was toen een nieuwe pastorale ploeg in Bekkevoort, en de manier waarop zij de jeugdbeweging organiseerden sprak me erg aan. Mijn levenslange vrienden komen trouwens uit Chiro-kringen. Dat heeft me op het pad van het priesterschap gezet. Mijn broer, veel ouder dan ik, had daar wel bedenkingen bij, en hij vond dat ik zeker ook een ‘echte job’ moest leren. Dat werd pedagogie, al heb ik uiteindelijk weinig echt pedagogenwerk gedaan.” Engagement

Het was de tijd van de geëngageerde pedagogiestudenten, herinnert Schotsmans zich: “Limburg sloot zijn mijnen, wij staakten daartegen. Dat zie ik nu toch niet meer meteen gebeuren. Ik wilde vooral de praktische kant uit, richting orthopedagogiek. Ik woonde de eerste twee jaar in het Johannes XXIII-seminarie, toen geleid door professor Servotte. Die vond, terecht, dat ik me ook theoretisch moest scholen. Het waren drukke jaren. Diep vanbinnen wist ik wel dat ik priester wilde worden, maar ik heb ook het wereldse leven wat verkend, inclusief de daarbij horende flirts. Toch voelde het seminarie telkens weer als thuiskomen.” “Na vier jaar begon ik aan mijn opleiding theologie. Dat was in heel kleine groepjes, bij grote proffen, zoals Onclin en Heylen, die beiden een belangrijke rol speelden in het Tweede Vaticaans Concilie. Maar ik bewaar ook goede herinneringen aan Godfried Danneels, Jan Lambrecht, en vooral aan mijn intellectuele voedstervader, moraaltheoloog Lowieke Janssens. Samen met mijn promotor Patrick Vandermeersch effende hij de weg naar de ethiek.” “Ik ben in 1978 tot priester gewijd. Daarna heb ik drie jaar in de dekenij Willebroek gewerkt, vooral rond lekenvorming. Het waren niet meteen de eenvoudigste jaren voor een jonge priester, omdat de periode van ontkerkelijking en uittreding al duidelijk ingezet was. Ik heb in de loop

der jaren soms wel moeite gehad met bepaalde figuren of beslissingen, maar heb nooit ernstig aan uittreden gedacht.” “De link met de universitaire wereld bleef ik altijd onderhouden. Jos Ghoos, die de Leuvense medische ethiek op de rails heeft gezet, spoorde me aan om me kandidaat te stellen voor zijn opvolging, en zo kwam ik uiteindelijk bij Geneeskunde terecht, al gaf ik ook les aan heel wat andere opleidingen.” Leven en dood

Schotsmans zetelde vele jaren in de Commissie voor Medische Ethiek, binnen de universitaire ziekenhuizen, en ook in diverse adviserende overheidscommissies: “Binnen de CME kregen we geregeld te maken met heel complexe en belangrijke dossiers – belangrijk, omdat er niet zelden gepraat werd over leven en dood van een concrete patiënt. De eindverantwoordelijkheid bleef bij de arts, maar de CME speelde een belangrijke rol in de groei van de besluitvorming.

Amper tien jaar geleden was ik op een congres in Wenen als enige vóór in-vitrofertilisatie. De voorzitter zei me dat ik beter wat kon gaan winkelen.

Je voelde je dan soms heen en weer geslingerd tussen wat ideaal was, en wat praktisch haalbaar – denk aan de filosofie van Ricoeur, met le meilleur humain désirable en le meilleur humain possible. Mensen stellen zich het werk van zo’n commissie vaak verkeerd voor. Het was allerminst een trage praatbarak. Soms moest er heel snel gehandeld worden, niet zelden in het weekend of ’s avonds laat, naargelang een of ander concreet dossier dat nodig maakte.”

“Het was ook een complexe tijd. We hebben in de voorbije decennia bijvoorbeeld de in-vitrofertilisatie zien opkomen. Je had ook de snel toenemende rol van de genetica, met soms erg heikele ethische vragen rond het detecteren van en omgaan met bepaalde afwijkingen. Ook de discussie rond euthanasie en de groei van de palliatieve zorg is tijdens mijn jaren sterk toegenomen.” “Het is me altijd opgevallen dat het werk in de CME nooit in zwartwittermen verliep. We hebben veel geleerd van de artsen, en ik vermoed dat zij ook veel geleerd hebben van ons. Ik denk hier met name aan de therapeutische verbetenheid: leren dat je op menselijke gronden soms beter niét meer behandelt, gaat langzaam.” “Zelf ben ik op sommige punten zeker ook van inzicht veranderd. Vroeger vond ik bijvoorbeeld dat een kind bijna per definitie het meeste gebaat was bij ouders van de twee geslachten. Maar uit een aantal heel intensieve contacten met lesbische koppels heb ik geleerd dat ook bij hen een kinderwens heel authentiek kan zijn, en dat het belang van het kind niet in het gedrang hoeft te komen. Of neem het draagmoederschap. Daar heb ik ooit harde woorden over geschreven. Tot je dan een vrouw ontmoet die heel liefdevol naar kinderen uitkijkt, maar zelf geen baarmoeder heeft.” Het land van nuance

Voor echte scherpslijpers is in de Leuvense ethiek nooit plaats geweest, vindt Schotsmans. “In de VS, bijvoorbeeld, heb je dat in katholieke middens wel degelijk. Dat is soms lastig praten. En veel dichterbij, in Wallonië, is er hier en daar ook wat meer rigiditeit: denken op basis van de regel in plaats van op basis van de concrete mens en zijn situatie. Dat leidt soms tot onverwachte confrontaties. Ik herinner me dat ik amper tien jaar geleden op een congres in Wenen de enige was die pro in vitro was. De voorzitter zei me dat ik beter wat kon gaan winkelen, in plaats van nog langer op het congres te blijven. Tién jaar geleden …” “Vlaanderen is ethisch een luxeland door zijn rijkdom aan nuance. In sommige kringen bestaat zeker ethische traagheid, in andere

Wijze

raad “Besteed aandacht aan de mens achter de problemen. Een zieke is meer dan een bundel symptomen.” “Wees aanwezig in het internationale debat. Sluit je niet op in Vlaanderen.” “Besteed een deel van je tijd aan de basisvorming van mensen.”

misschien wat te grote voortvarendheid. Maar boven alles ervaar ik bij ons ruimte voor barmhartigheid, eerder dan strak denken volgens de regeltjes.” “Het was uiterst verrijkend om daaraan te mogen meewerken. Toch klamp ik me zeker niet vast aan dat werk, de lessen, het onderzoek. Zolang ik me nog gezond voel, sta ik open voor heel andere mogelijkheden. Ik ben nog president van het Heilige Geestcollege. Dat zorgt voor een boeiende omgang met de zowat honderdvijftig studenten die hier wonen, maar ook dat doe ik al heel wat jaren. Het is nu aan de bisschoppen om een eventuele opvolger aan te wijzen. Ik wil ook graag weer wat meer pastoraal werk doen. Ik help de pastoor van Tielt-Winge, en dat geeft veel voldoening. En ik blijf adviezen geven en rapporten schrijven, nu zelfs iets meer dan vroeger. Een leegte zie ik dus zeker niet.”

14

ALUMNI


LEVEN na LEUVEN PSYCHOLOGE EN TV-FIGUUR STEPHANIE COOREVITS

“Mijn twee werelden kunnen niet méér verschillen” Als u dit leest zit ze – met bekende zus Annelien – in Thailand voor de opnames van Temptation Island. En eind deze maand maakt ze – met angst en beven – haar opwachting in De Slimste Mens ter Wereld. Tussen de kookworkshops en de columns door werkt Stephanie Coorevits ook als kinderpsycholoog: “Mijn job opgeven? Dat zou wel het domste zijn wat ik kan doen.” TEKST: Ine Van Houdenhove | FOTO: Rob Stevens

A

an de keukentafel schenkt Stephanie Coorevits lapsang souchong, Chinese thee die naar rook smaakt. Lekker, en dus legt ze een stapeltje builtjes voor ons klaar om mee naar huis te nemen. Door het raam zien we kip Bob en konijn Bertje lopen in de tuin. We zijn in Wevelgem, het dorp waar drie zusjes en één broer Coorevits een strenge opvoe-

ding genoten, op een boogscheut van Kortrijk. Toch ging de achttienjarige Stephanie niet aan de Kulak studeren: “Ik wilde zo ver mogelijk wég, op kot gaan, ik zocht vrijheid. Ik had altijd gezegd dat ik naar Gent zou gaan, maar uiteindelijk vond ik dat ik maar beter voor dé universiteit van België kon kiezen. Psychologie was op school het tofste vak, waarvoor ik de beste punten had. Ik heb ook nog gedacht

aan kunstgeschiedenis of Germaanse. Maar ik wilde mensen helpen, de wereld verbeteren.” Ze herinnert zich nog levendig haar eerste bezoek aan Leuven, om samen met vader een kot te zoeken: “Het leek of ik in een ander land terechtkwam, waar ze mij maar half verstonden. Ik moest mezelf streng toespreken: ‘Niet trunten, Coorevits’. In Leuven heb ik mijn plan leren trekken, ik ben er

opengebloeid. We zaten met meer dan achthonderd in het eerste jaar, ik heb mezelf echt verplicht om op mijn medestudenten af te stappen.” Maar de vriendschappen van toen zijn gebleven, gesmeed als ze zijn rond de kookpotten: “Eén keer per week kookten we samen. Met mijn kotgenote zette ik trouwens iedere dag een maaltijd op tafel – frieten of pita waren niet aan mij besteed. Elke dag een ander recept, meestal pasta met niet al te dure ingrediënten, want we moesten nog geld overhouden om in de nachtwinkel wijn te halen. Om mijn weekbudget aan te vullen had ik altijd een studentenjob, eerst bij een slager en later bij een broodjeszaak in de Tiensestraat.” Met een vooropleiding menswetenschappen had ze het de eerste twee jaar niet gemakkelijk: “Vooral psy-

chometrie en statistiek waren harde dobbers. Ik heb vaak geroepen dat ik mijn kinderen later nóóit psychologie zou laten doen. Maar na twee keer tweede zit in de kandidaturen gingen de licenties vanzelf.” Dag Allemaal

Met haar diploma klinische psychologie op zak keerde ze terug naar West-Vlaanderen om te gaan samenwonen met haar vriend, nu echtgenoot. En om te gaan werken in Zorggroep Heilige Familie in Kortrijk. “Ik had mijn stage gedaan op de afdeling stemmings- en persoonlijkheidsstoornissen en op de psychose-afdeling, en ik mocht blijven. Aanvankelijk als kwaliteitscoördinator – een beetje te saai voor mij – maar later kwamen er twee halftijdse plaatsen vrij die ik kon combineren.” Eén

ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

LEUVENSE STADSWONINGEN

NIEUW bij Universitaire Pers Leuven

NIET GOEDKOOP WEL GOEDKOPER

€ 19,95 | ISBN 9789462700390 Eerste monografie in het Nederlands over Alessandro Scarlatti

€ 19,95 | ISBN 9789462700383 Portret van een veelzijdig componist

www.upl.be [email protected] +32 (0)16 32 53 45

VAARTKOM LEUVEN

StadSwijk dijledelta de Horenblazer Veel Leuvenaars verlaten Leuven op zoek naar een betaalbare woning of appartement. De stad wil deze mensen aanmoedigen om in Leuven te blijven wonen. Daarom zijn er stadswoningen die onder voorwaarden goedkoper verkocht worden. Er is nu een aanbod van 24 appartementen in De Horenblazer in de Vaartkom. Nieuw is dat, naast jonge mensen, ook ouderen meer kans krijgen op een stadswoning.

WWW.AGSL.BE - 016 27 26 77 - WWW.DIJLEDELTA.BE infomoment op woenSdag

25 november - Stel je kandidaat voor 8 januari 2016

COLOFON Campuskrant, maandelijks tijdschrift van de KU Leuven Een realisatie van de Nieuwsdienst Hoofdredactie Sigrid Somers, Reiner Van Hove | Redactie Pieter-Jan Borgelioen, Ilse Frederickx, Ludo Meyvis, Rob Stevens, Ine Van Houdenhove, Wouter Verbeylen | Medewerkers Katrien Bollen, Tine Danschutter, Julia Nienaber, Sofie Roux, Sarah Somers, Anke Vander Elst, Inge Verbruggen | Freelancers Peter Van Dyck | Luc Vander Elst Redactieadres Naamsestraat 22, bus 5002, 3000 Leuven, T 016 32 40 13, [email protected] | Adreswijzigingen Alumni Lovanienses, Naamsestraat 63, bus 5601, 3000 Leuven, [email protected] | Grafisch ontwerp Jansen & Janssen, Gent | Lay-out en zetwerk Wouter Verbeylen | Fotografie Rob Stevens | Cartoons Joris Snaet | Illustraties Gudrun Makelberge | Reclameregie Inge Verbruggen, T 016 32 40 15, [email protected] | Oplage 30.200 ex. | Drukwerk Eco Print Center, Lokeren. Campuskrant wordt gedrukt met milieuvriendelijke waterloze druktechnologie. | Verantwoordelijke uitgever Jos Vaesen, Naamsestraat 22, bus 5000, 3000 Leuven Copyright artikels Artikels kunnen overgenomen worden mits toestemming. Het volgende nummer van Campuskrant verschijnt op 16 december.

ALUMNI


daarvan was op de forensische crisisafdeling, waar jongeren die onder toezicht van de jeugdrechtbank staan een time-out krijgen op de intensieve begeleidingseenheid. Daarnaast deed ze diagnostische screenings van jongeren die elders opgenomen waren en bij wie een psychiatrisch probleem werd vermoed.

15

Wie is Stephanie Coorevits? °1984 Kortrijk Gestudeerd Klinische psychologie (KU Leuven, 2007)

In Leuven leek het of ik in een ander land terechtkwam, waar ze mij maar half verstonden. “Tot vorig jaar, want toen kreeg ik van Dag Allemaal een aanbod om een wekelijkse culinaire column te schrijven, en die stelt me in staat om het te redden met een halftijds loon. Ik heb ook een maandelijkse rubriek in de Krant van West-Vlaanderen.” In haar stukjes verweeft ze persoonlijke anekdotes en verhalen met meestal zelf uitgedachte recepten. De liefde voor lekker eten is haar met de paplepel ingegoten: “Ik stond van kleins af bij mama in de keuken de kunst af te kijken. Les heb ik nooit gevolgd, maar ik heb wel veel gelezen, vooral foodblogs. Een hele tijd heb ik zelf ook een blog bijgehouden, The Kitchenary Tales, maar daar heb ik nu geen tijd meer voor.” Gezondig

Het is hard gegaan sinds ze twee jaar geleden ei zo na tot beste hobbykok van Vlaanderen werd gekroond in het gelijknamige VTM-programma. “Dat ik toen niet gewonnen heb, doet nog steeds een beetje pijn.” In de nasleep van de wedstrijd verscheen Love cooking. Gezondig koken met Stefanie Coorevits. “Een kookboek met een mix van gezonde recepten en verwennerijtjes.” En tot voor kort organiseerde ze, samen met een vriendin, culinaire workshops: “Een beetje volgens het concept van Hobbykok, waarbij de deelnemers twee aan twee aan de slag mogen met een tafel vol ingrediënten. In het voorjaar wil ik dat weer oppakken, maar er komt veel bij kijken – boodschappen doen voor twintig man, foodpairing trees opstellen, verschillende recepten uitzoeken ....” En eerst moet ze naar Thailand, voor de opnames van een nieuwe reeks van Temptation Island, gepresenteerd door zus Annelien en in het voorjaar uitgezonden op VIJF. “Het wordt min-

Loopbaan Sinds 2007: psychologe bij Psychiatrisch Ziekenhuis Heilige Familie Kortrijk Tv-werk 2013 De beste hobbykok van Vlaanderen (VTM) 2013 Vlaanderen Vakantieland (Eén) 2015 Beste vrienden (Eén) 2015 Be You (tiful) (VIJF) Gepubliceerd Love cooking. 2014 Gezondig koken (Stichting Kunstboek) Privé Getrouwd Woont in Wevelgem

der plat dan de edities op VT4 destijds, met meer aandacht voor de relaties.” Het is niet de eerste keer dat de zusjes samenwerken. Eerder waren ze samen te zien in Be You (tiful) op VIJF, en in Beste vrienden en een culinair rubriekje in Vlaanderen Vakantieland op Eén. “Ik had nooit gedacht dat ik dat allemaal zou durven, ik was altijd superverlegen. Een spreekbeurt geven op school was een ramp. Voor de camera staan vond ik eerst verschrikkelijk intimiderend, maar ik heb veel geleerd van de opnames voor Hobbykok. En door mijn workshops heb ik voor een publiek leren spreken.” Erin geluisd

Bij Temptation Island heeft ze een dubbele rol: “Vooraf heb ik de deelnemers psychologisch gescreend, om in te schatten of de koppels het zouden aankunnen. En om te zien of er onder de vrijgezellen geen prostituees zaten of latente psychopaten die elkaar de kop zouden inslaan.” Het is een beetje dansen op het slappe koord qua beroepsethos, geeft ze toe, maar ze heeft zich gewetensvol van haar taak gekweten: “Van één koppel heb ik tegen de programma-

makers gezegd dat het onverantwoord zou zijn om hun relatie in de waagschaal te leggen: het waren twee mensen met een moeilijke jeugd die het nu heel goed deden. Dat wou ik niet zien stuklopen.” Tijdens de opnames in Thailand gaat ze de kandidaten on-

Als psychologe word ik met de grootste ellende geconfronteerd: kinderen van dertien die geen enkele verwachting meer hebben van de toekomst. dersteunen als ze het moeilijk hebben, maar ook filmpjes van hen maken die online zullen komen. “Ik kijk er heel erg naar uit, ik hou enorm van reizen. Van een droomjob gesproken ...” En binnenkort doet ze mee aan De Slimste Mens ter Wereld op VIER: “Ik

kan geen nee zeggen, dat is mijn probleem. Ik wil te graag graag gezien worden. En ze luizen je er zo handig in. Ze vragen je om eens te komen kijken en mee te doen aan de cafétest, en dan zeggen ze dat je het bovengemiddeld gedaan hebt ... Voor je het weet hoor je jezelf zeggen ‘bedankt dat je aan mij gedacht hebt’ (lacht). Mijn grootste angst is om de eerste aflevering niet te overleven. Ik oefen met de app en met mijn zussen. Mijn zwakste punt is sport. Normaal gezien zap ik weg als er sport is op tv, maar nu dwing ik mezelf om te kijken. Alleen merk ik dan dat mijn aandacht toch meteen afdwaalt ...” Geen BV

Heeft ze nog nooit overwogen om zich helemaal op de showbizz te richten? “Ik hou net van de combinatie. Mijn twee werelden kunnen niet méér van elkaar verschillen. In mijn job als psychologe word ik met de grootste ellende geconfronteerd: kinderen van dertien die al volledig uitgeblust zijn, die geen enkele verwachting meer hebben van de toekomst. Op den duur begon het zwaar te wegen om dat fulltime te doen. Ik merkte ook dat ik harder

werd, cynisch bijna. Als iemand uit mijn omgeving eens een dipje had, kon ik daar nog weinig begrip voor opbrengen. Mijn werk voor tv vormt een goed tegenwicht.” “Maar ik zal mijn job als psychologe niet snel opgeven, ik doe het graag en ik vind het belangrijk om bezig te blijven met waar ik voor heb gestudeerd. Al was het maar uit respect voor mijn ouders, die vijf jaar lang mijn kot en studie hebben betaald. Naast het leuke en het frivole wil ik ook bezig zijn met dingen die écht iets uitmaken.” “Bovendien, niets is zo onzeker als de media: van het ene moment op het andere kan het gedaan zijn. Het stomste wat je kan doen is er je vaste job voor opgeven ...” Dat neemt niet weg dat ze alle kansen wil meepikken die op haar pad komen. Maar ze ziet zichzelf nog niet als BV: “Ik word niet zo vaak herkend. Als dat wel gebeurt en mensen willen met me op de foto, dan vind ik dat een eer. Ik ben blij als mensen me leuk vinden.” “Momenteel is mijn leven perfect en ik hoop dat het nog een tijdje zo doorgaat. Maar laat me nu eerst en vooral maar niet afgaan in De Slimste Mens (lacht) .”

16

PUBLICATIE


‘SQUADRA BELGA’ SPEELDE SLEUTELROL IN HISTORISCHE KERKVERGADERING


Het Concilie van Leuven Vijftig jaar geleden, op 8 december 1965, werd het Tweede Vaticaans Concilie plechtig afgesloten. In Rome en elders hadden enkele duizenden kerkelijke gezagsdragers gedurende drie jaar van gedachten gewisseld over de problemen en de toekomst van de Kerk. “Ons land en onze universiteit hebben toen een cruciale rol gespeeld in de modernisering van het instituut”, zegt Mathijs Lamberigts (foto), die samen met Leo Declerck een helder en toegankelijk boek over het concilie schreef. Ludo Meyvis

H

et is niet alleen de verjaardag die beide auteurs tot het schrijven van hun boek gebracht heeft. “Over het concilie bestaan ook heel wat misvattingen”, zegt professor Lamberigts. “Je leest weleens dat het een breuk met het verleden betekend heeft. Dat is niet juist. Het concilie wilde daar net bewust bij aanknopen, en tegelijk een aggiornamento op gang brengen: een ‘bij de tijd brengen’ van de Kerk. Alleen zo kon ze

het hoofd bieden aan de naoorlogse politieke en maatschappelijke ontwikkelingen, die tot een beginnende maar al onmiskenbare ontkerkelijking geleid hadden, vooral in Europa. Het was zeker niet de bedoeling te breken met het verleden. Eigenlijk zijn het juist extreem conservatieve figuren die er dat van hebben willen maken. Als je bij de teksten blijft, zie je een voorzichtig toekomstgerichte teneur, maar geen revolutie.”

Wat vindt u de belangrijkste verwezenlijkingen van het concilie?

Mathijs Lamberigts: “Als je daarmee geen plotse ommezwaai bedoelt, zou ik de open houding tegenover andere christelijke en niet-christelijke overtuigingen noemen. Die werden niet langer veroordeeld, zoals vroeger zo vaak gebeurd was. Typisch voorbeeld: nog in 1954 publiceerden de Nederlandse bisschoppen een verordening die katholieken verbood om contact met protestanten te onderhouden. Dat was tien jaar later ondenkbaar. In die zin kan je Vaticanum II zelfs het eerste oecumenische concilie noemen.” “Bekend is natuurlijk ook het gebruik van de volkstaal in de liturgie, dat na Vaticanum II snel terrein won. Toch is dat geen conciliaire uitvinding, maar veeleer een veralgemening van wat plaatselijk al gebruikelijk was. Het concilie gaf wel een plaats aan leken in de Kerk, zij het nog aarzelend en zeer onvolledig. Alleszins toont het aan dat het concilie zich niet meer uitsluitend terugplooide op doctrinaire en institutionele aangelegenheden.”

© Centre for the Study of Vatican II

De opening van het concilie op 11 oktober 1962, met op de achtergrond paus Johannes XXIII. “De teneur was voorzichtig toekomstgericht, maar een radicale breuk met het verleden werd het zeker niet”, zegt Mathijs Lamberigts.

Waren er ook gemiste kansen?

Lamberigts: “Er is weinig aandacht besteed aan de plaats van de vrouw en van vrouwelijke religieuzen. Ook thema’s als het celibaat en geboorteregeling kwamen niet aan bod. Daaraan zie je ook de spanning tussen de centrale Curie – de Kerk als machtsapparaat – en de geloofsgemeenschap, met haar vele lokale tinten en nieuwe gevoeligheden. Die spanning had zijn gevolgen. Humanae Vitae, de encycliek uit 1968 die ‘kunstmatige’ geboortebeperking verbood en veel kwaad bloed zette, is eigenlijk anti-conciliair van inspiratie. Ze heeft velen na het enthousiasme van 1965 met de neus op de feiten gedrukt.” “De plaats van de Curie als centrum van de kerkelijke macht bleef dus overeind. Anderzijds: het aanvoelen van het problematisch karakter van die plaats was op zich al vernieuwend. Vaticanum II heeft heel veel op de rails gezet, maar veranderingen in de Kerk kosten nu eenmaal veel tijd.” Men heeft het Tweede Vaticaans Concilie ook wel het Eerste Concilie van Leuven genoemd. Waarom?

Lamberigts: “Omdat de Belgische inbreng, en daarbinnen de Leuvense, zo voelbaar was. De Belgische bisschoppen, die zelf een Leuvense achtergrond hadden, schakelden vaak Leuvense professoren in om teksten voor te bereiden of te amenderen. De squadra belga verbleef tijdens de verschillende sessies van het concilie vaak gezamenlijk in het Belgisch College. Dat bevorderde de ploeggeest. Het Belgische episcopaat stond ook goed aangeschreven, omdat onze kerk het relatief goed deed. Ook het feit dat Belgische theologen, in tegenstelling tot nogal wat buitenlandse collega’s, eigenlijk nooit grote veroordelingen hadden opgelopen, speelt mee.” “En dan is er natuurlijk het kwalitatieve kaliber van nogal wat Leuvense vertegenwoordigers: professoren als Cerfaux, Onclin, Heylen, Philips, Thils en Dondeyne waren internationaal erg gerespecteerde exegeten, theologen en canonisten. Ook de Belgische bisschoppen stonden intellectueel hoog aangeschreven. Een aantal van hen kreeg belangrijke taken toebedeeld in de voorbereiding of het werk in de commissies of de plenaire vergaderingen. Vergeet ook niet dat kardinaal Suenens, een van de moderatoren van het concilie, vicerector geweest was. De wellicht intelligentste van de hele Belgische ploeg was Jozef Maria Heuschen, een oud-student van Leuven. Hij toonde zich onvermoeibaar in het verwerken van honderden tekstamendementen. Dergelijke factoren hebben de Belgische of Leuvense vertegenwoordigers een meer dan proportioneel gewicht gegeven. Dat blijkt duidelijk uit de archiefstukken.” “De Belgen waren ook bereid tot compromissen. Dat zorgde ervoor dat een aantal scherpe kantjes uit de voorbereidende documenten verwijderd waren voor ze ter stemming werden aangeboden. En ze spraken hun talen, een belangrijk praktisch gegeven. Of Vaticanum II herdoopt moet worden in Leuven I, kan je betwisten, maar het is evident dat onze universiteit in die jaren een sleutelrol gespeeld heeft in de modernisering van de Kerk.”

Mathijs Lamberigts & Leo Declerck, ‘Het Concilie Vaticanum II’, Halewijn, 221 p., 18,95 euro.

ALUMNI


17

SPRONG Eén studie, twee wegen

Naam Johan Opdebeeck (41)

Naam Pieter Vanhaecke (41)

Gestudeerd archeologie & MA Eastern Mediterranean Archaeology (KU Leuven); MSc Maritime Archaeology (Southampton University)

Gestudeerd archeologie (KU Leuven) Job Sinds 2010: verantwoordelijk voor de Testing Divisie bij CTG

Job Sinds 2009: maritiem archeoloog Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (NL)

Privé Woont in Lovenjoel, gescheiden, twee kinderen

Privé Woont in Wilsele, samenwonend, drie kinderen

© ingezonden


Ze studeerden samen archeologie en gingen daarna allebei de IT-sector in. Daar voelt Pieter Vanhaecke zich nog steeds als een vis in het water, terwijl Johan Opdebeeck intussen naar de verborgen schatten van de zee duikt: “Archeologie is het oplossen van een vierdimensionale puzzel.” TEKST: Ine Van Houdenhove

“Ik krijg nog steeds een kick van elke duik”

A

ls kind al was ik altijd bezig met stenen en scherven. Ik heb eerst een jaar geologie gestudeerd, maar dan ben ik overgestapt naar archeologie. Toen ik in ‘97 afstudeerde, waren de kansen om werk te vinden als archeoloog minimaal – inmiddels is dat wel veranderd. Informatici waren daarentegen zeer gegeerd en na een opleiding heb ik drie jaar gewerkt als netwerkspecialist en serverbeheerder.” “Na een zwaar motorongeval in 2001 maakte ik een balans op. Ik besefte dat ik ongelukkig was in de IT en dat ik een tweede kans had gekregen om iets te maken van mijn leven. Toen heb ik radicaal het stuur omgegooid. Ik wilde mijn twee grote liefdes combineren: duiken en archeologie.” “Ik ging opnieuw studeren, en specialiseerde me in maritieme archeologie. Via een interimbureau voor archeologen kon ik vervolgens hier en daar meedoen aan een project – vooral landarcheologie, maar ook onderwateropgravingen in België, Turkije en Frankrijk. Tussendoor deed ik allerlei klussen om brood op de plank te krijgen: werken op de luchthaven, als taxichauffeur, in de fruitpluk ... Zeven jaar geleden kon ik aan de slag bij het maritieme programma van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Op dat moment was ik een van de weinige duikend maritiem archeologen in de Benelux.” “Tweehonderdvijftig jaar lang waren de Lage Landen de grootste maritieme natie. Daardoor liggen er ettelijke honderdduizenden schepen op de bodem van de Noordzee. Tot nog toe zijn in Nederlandse wateren een paar duizend wrakken gelokaliseerd. Daarnaast zijn er nog zo’n achthonderd neergehaalde oorlogsvliegtuigen, oude

dijkstructuren, prehistorische landschappen en meer dan honderd verdronken dorpen ... Werk zat (lacht).” “Kisten met goudstukken? Nee, onze vondsten zijn zelden spectaculair. Oud hout is het goud van de maritiem archeoloog. Uit de structurele opbouw van het schip en jaarringenonderzoek kunnen we heel wat opmaken.” “Van claustrofobie mag je geen last hebben als je duikt in België of Nederland. Onder water is het zicht soms beperkt tot minder dan tien centimeter, zodat je een vondst in kaart moet brengen op de tast en met veel

Kisten met goudstukken? Nee, oud hout is het goud van de maritiem archeoloog. geduld. Meestal is het ook nog koud, donker en staat er een sterke stroming ... Duiken in tropisch water is heel wat comfortabeler.” “De grote vijand van de maritiem archeoloog is de paalworm. Die vreet al het hout op. Daarom vind je in de Middellandse Zee, waar weinig sediment is, geen houten resten van Griekse of Romeinse scheepswrakken terug, enkel bergen amforen ... In onze contreien worden wrakken bewaard doordat ze wegzakken in het zand en slib op de zeebodem.” “Elke expeditie is een avontuur en ik krijg nog steeds een kick van elke vondst. Archeologie is als het oplossen van een vierdimensionale puzzel: welke verhalen uit het verleden zitten er achter? Veel mensen dromen weg bij een reportage van National Geographic. Ik leef erin ...”

“Soms mis ik het buitenleven van de archeoloog”

A

rcheologie was een jeugdzonde, een kinderdroom. Ik wilde opgravingen gaan doen. Thuis waren ze wel een beetje ongerust over de toekomstperspectieven. Maar tijdens een opendeurdag stelde professor Van Doorselaer mijn moeder gerust: ‘Mevrouw, met een universitair diploma kan je overal terecht.’” “Ik heb nooit naar jobs als archeoloog gezocht – anno 1996 lagen die ook niet voor het oprapen. Het bedrijfsleven trok me meer. Het waren de gouden tijden in de IT, de arbeidsmarkt schreeuwde om mensen met computerkennis. Ik had mijn thesis over Romeinse brandrestengraven in de Scheldevallei gemaakt met behulp van een aantal computerprogramma’s, wat toen zeer vooruitstrevend was. Via een interimbureau belandde ik op de helpdesk van Pfizer – in het land der blinden is éénoog koning (lacht). Nadien heb ik uiteraard wel IT-opleidingen gevolgd.” “Ambitie kruipt waar ze niet gaan kan – vrij snel werd ik coördinator van het helpdeskteam. En drie jaar later werd ik via een voormalige collega aangetrokken door CTG, een IT-dienstverlenend bedrijf, actief in de VS en Europa, en steeds op zoek naar gelijkgestemd jong talent: we delen waarden als respect en openheid, maar ook ‘enjoy’ staat hier op de muren gesjabloneerd. Dit is een zeer goede stal, met veel oog voor de medewerkers. Daarom ben ik hier zestien jaar later nog altijd.” “Intussen ben ik European director testing services. Samen met zeven directe medewerkers leid ik een afdeling van honderdtwintig testers en zorgen we ervoor dat nieuw ontwikkelde software zo min mogelijk fouten bevat, bij klanten in België en Luxemburg. Daarnaast ben ik er ook voor verantwoordelijk dat onze klanten de juiste oplossingen krij-

gen aangeboden. Ook business development hoort erbij: welke producten brengen we op de markt in een context van nieuwe technologische ontwikkelingen, en evoluties zoals de grotere aandacht voor privacy?” “Elke dag ziet er anders uit en dat bevalt me zeer. Het is ook heel boeiend om verschillende bedrijven van binnenuit te leren kennen: zo heb ik ruim twee jaar een project geleid voor het Belgisch leger. Ook de technologische kant van de zaak blijft me fascineren, ik wil nog altijd kunnen begrijpen waarover het gaat.“

Dit is een zeer goede stal, met veel oog voor de medewerkers. ‘Enjoy’ staat hier op de muren gesjabloneerd. “De oude liefde blijft een beetje jeuken, ik volg nog steeds wat in de archeologie gebeurt, via Facebook en Archeonet. En soms mis ik het buitenleven van de archeoloog wel. Als er ergens een site te zien is op vakantie, zal ik altijd gaan kijken.” “Mijn diploma is zeker zinvol geweest voor mijn huidige carrière. Tijdens expedities moet je samenwerken met mensen uit andere culturen, dat verschilt niet zoveel van samen aan een project werken in de IT-sector. Ik heb ook veel gehad aan de rapporteringsvaardigheden die ik tijdens mijn studie heb opgedaan. Professor Van Doorselaer heeft toch gelijk gekregen (lacht).”

18

STUDENTEN


JOB STUDENT Onze huisfotograaf gaat op werkbezoek

Naam

Julie Vanlangendonck (23) Richting

Communicatiewetenschappen Job

Torenwachter

“Alleen jammer dat er geen zwaard en draak bij komen kijken” De titel ‘torenwachter’ deed me vooraf niet onaangenaam (hoewel licht acrofobisch) dagdromen over een dappere klim naar de bibliotheektoren, slechts geleid door een goudgevlochten lok.

Duur

Het hele jaar, een drietal keren per week

Heb jij een leuke, ongewone of fotogenieke studentenjob? Laat het ons weten via [email protected] Op zoek naar een studentenjob of naar een jobstudent? www.kuleuven.be/jobdienst

in Memoriam De universitaire gemeenschap neemt afscheid van: Dave Van Meensel Student Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen – Technologiecampus Geel (07/02/1997 – 18/10/2015) Daniël Vandenbergen Gepensioneerd medewerker logistieke dienst Heverlee (15/12/1927 – 20/10/2015) Professor Maurits Pinnoy Emeritus gewoon hoogleraar Faculteit Letteren (05/07/1930 – 26/10/2015) Luc Parijs Gepensioneerd technisch medewerker Departement Natuurkunde en Sterrenkunde (01/06/1944 – 30/10/2015)

De realiteit blijkt zich echter slechts vier trapjes hoog af te spelen, in het – gelukkig eindelijk fraai uitgebreide – onthaal van de Centrale Bibliotheek. Daar vind ik de (bruingelokte) Julie Vanlangendonck, master communicatiewetenschappen en nu bezig aan een jaartje specifieke lerarenopleiding. En ook aan een drukke feestdag vol torenbeklimmers, naarstige leeszaalstudenten, tentoonstellingsbezoekers en locker-probleemgevallen, of een willekeurige combinatie daarvan. “Het is een flink drukke dag”, bevestigt ze tijdens ons voltijds onderbroken gesprekje.

“De toren zelf beklimmen we eigenlijk alleen op het einde van de dag, om te zien of ook de laatste bezoeker de weg teruggevonden heeft. Meestal zitten we hier dus aan het onthaal, en daar hebben we onze handen mee vol. Zeker in weekends en op feestdagen. Sinds de bibliotheek ook publiekelijk volop inzet op haar historische belang is het bezoekersaantal behoorlijk gestegen: de toren is opengesteld begin 2014, dat moest even bekend raken, maar na een jaar vierden we al onze 20.000ste bezoeker.” “Erna Mannaerts (stafmedewerker Evenementen en PR van de Centrale Bibliotheek – red.) is mijn buurvrouw en wou mij graag in haar ploeg, zo ben ik aan deze studentenjob geraakt. In het begin zaten we aan een tafel naast het kleine onthaal. Kaartjes moesten toen nog in Museum M gehaald worden, wat soms tot wat gemor leidde, maar nu zitten we helemaal goed aan deze grote balie.”

Benoemd of onderscheiden • Op 28 oktober ontving professor William Desmond (Hoger Instituut voor Wijsbegeerte) een doctoraat honoris causa van de Ierse Maynooth University.

(Academisch Centrum voor Verpleeg- en Vroedkunde en Dienst Geriatrie UZ Leuven) heeft met het interdisciplinair project ‘G-COACH: Geriatric co-management for cardiology patients in the hospital’ de eerste editie gewonnen van de Viviane Conraads Prijs (15.000 euro).

• Professor Chantal Van Audenhove, directeur van het onderzoekscentrum LUCAS, is de laureaat 2015 van de Prijs Malou Malou (100.000 • Zeven laureaten van de Cera Award, een project euro) van het gelijknamige fonds, beheerd door van Cera en RVO-Society dat technologische inde Koning Boudewijnstichting. novatie in de socialprofit wil stimuleren, studeren of studeerden aan de KU Leuven: Tim Sangster • Ruben Baetens (Afdeling Bouwfysica) heeft en Matteus Deloge (bachelor industriële ingede eerste Slimme GEIT ontvangen, een award nieurswetenschappen), Maarten Ghequire en waarmee het Passiefhuis-Platform innovatie in Eline Lebbe (postgraduaat biomedische ingenide bouwmarkt wil stimuleren - GEIT staat voor eurstechnieken), Mathias Van Flieberge (postGebouw, Energie-efficiëntie, Innovatie en Techgraduaat innoverend ondernemen voor ingeniniek. Hij krijgt de award voor zijn onderzoek ‘De eurs) en Jelle Smets en Mattias De Wil (master volgende generatie rekenmodellen voor energiesiindustriële ingenieurswetenschappen). mulaties op stadsniveau’. • Een aantal KU Leuven-initiatieven deelden in de • Postdoctoraal onderzoeker dr. Mieke Deschodt prijzen voor wetenschapscommunicatie van de

“Er is geen directe link met mijn studierichting, maar het is wel een superjob: je kunt je eigen uren kiezen en onderling wisselen als het nodig is, heel flexibel dus. En verder zit je altijd in een positieve sfeer: de meeste mensen die langskomen zijn toeristen die vakantie hebben en ontspannen zijn, wat meestal tot een aangenaam contact leidt. En ter afwisseling zijn er dan nog de studenten die dag- of jaarkaarten moeten hebben, of hun lockers niet openkrijgen.” “Het geld gebruik ik om m’n huur te betalen, wat logisch is als je in Leuven woont en toch op kot gaat, vind ik. De rest spaar ik om op vakantie te gaan en me af en toe wat extra’s te veroorloven. Het belangrijkste is natuurlijk dat ik de officiële titel van torenwachter mag dragen, altijd leuk om dat als jobomschrijving te mogen vermelden. Alleen jammer dat er geen zwaard en draak bij komen kijken.” TEKST en FOTO’S: Rob Stevens

Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten. De loopbaanprijs ging naar professor Paul Igodt (Departement Wiskunde) en emeritus professor Frank De Clerck (UGent), oprichters van de Vlaamse Wiskunde Olympiade. Verder waren er jaarprijzen voor professoren Gert Matthijs (Departement Menselijke Erfelijkheid) en Pascal Borry (Interfacultair Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht) voor de expo en het boek Iedereen GENiaal; de Onderzoeksgroep Cultuurgeschiedenis vanaf 1750 voor hun blog Cultuurgeschiedenis.be; doctor Leen Engelen (Instituut voor Mediastudies) voor haar bijdrage aan de compilatie ‘De Grote Oorlog in de Belgische film’; professor Marian Verhelst (Departement Elektrotechniek) voor haar wetenschapspopularisatie en coördinatie van InnovationLab; professor Johan Wagemans (Laboratorium voor Experimentele Psychologie) voor zijn massa-experiment ‘Het geheugen van Vlaanderen’; en Breinwijzer vzw voor activiteiten op het vlak van neurowetenschappen voor het grote publiek. Aan Breinwijzer werken wetenschappers van verschillende instellingen mee, onder andere doctor Christophe Lafosse (Onderzoekseenheid Klinische Psychologie).

PORTRET


SPEED DATE

19

In 28 vragen naar hoofd en hart van Liesbet Stevens

Liesbet Stevens (43) is adjunct-directeur van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen in Brussel, en doceert seksueel strafrecht aan het Interfacultair Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen. Ine Van Houdenhove

“Ik verafschuw het recht van

01/ Wat wilde u ‘later’ worden?

“Als kind had ik waarschijnlijk ‘juf ’ geantwoord en nog steeds is lesgeven wat ik het allerliefst doe. Ik ben rechten gaan studeren om advocaat te worden, maar omdat ik aan de faculteit kon blijven, is het er nooit van gekomen om mijn stage te doen. Dat vind ik nu wel jammer. Mijn mandaat hier in Brussel is voor hoogstens twee keer zes jaar; wie weet beland ik ooit toch nog aan de balie. Aan de KU Leuven heb ik enkel een onderwijsopdracht, al probeer ik toch ook wat te publiceren.”

02/ Op welke job bent u jaloers?

“In mijn laatste jaar rechten heb ik gewerkt als productieassistente voor Kladderadatsch, dat programma’s maakte voor VT4 – ik stond echt op het punt de brui te geven aan mijn studie. Maar vandaag heb ik nood aan een jobinhoud die meer de ambitie heeft om de wereld te veranderen of te sturen. In het parlement zetelen zou de ultieme droom zijn. Sinds 2008 zit ik in de Leuvense gemeenteraad voor sp.a.”

03/ Wat is het grootste misverstand over uw vakgebied?

“Dat recht saai is. Terwijl: recht is overal, recht is wat onze samenleving vormgeeft en ons gedrag in sterke mate bepaalt. Recht is allesbehalve saai.”

04/ Op welke manier maakt uw werk de wereld beter?

“Zowel in mijn onderzoek als hier op het instituut gaat het over hoe het rechtssysteem de integriteit van mensen beschermt, maar tegelijk ook vaak in gebreke blijft, en bijvoorbeeld zelf seksistisch is. Doel van het instituut is om discriminatie en ongelijkheid op basis van geslacht te bestrijden en de gelijkheid van vrouwen en mannen vanzelfsprekend te maken in de mentaliteit en in de praktijk.”

05/ Wat weten uw studenten niet van u?

“Ik ben nogal open, dus ze weten eigenlijk heel veel over mij, tot zwangerschapskwaaltjes toe. Alleen spreek ik bijvoorbeeld bewust over mijn partner in plaats van over mijn man. Mijn studenten zijn seksuologen in spe, ik wil hun vooroordelen uitdagen door soms een beetje mist te spuien (lacht).”


de sterkste” 06/ Wat als u rector was?

“Dan zou ik van gelijke participatie van mannen en vrouwen een speerpunt maken. De ondermaatse vertegenwoordiging van vrouwen in alle echelons van de universiteit – en van de samenleving – kan me echt moedeloos stemmen. Het gaat om zoveel méér dan enkel de combinatie werk-gezin. Het is een machtsstrijd. Ik vraag me soms af of er werkelijk nog mensen zijn die denken dat een vrouw minder kan dan een man?”

07/ Welk boek ligt op uw nachtkastje?

“Een e-reader (lacht). Met onder meer historische romans, bijvoorbeeld die van Philippa Gregory. Ik heb ooit een Noord-Iers vriendje gehad dat Engelse literatuur studeerde, sindsdien lees ik altijd in het Engels.”

08/ Voor welk tv-programma blijft u thuis?

“Ik mis geen enkele aflevering van Bevergem, dat is visuele poëzie. Heel seksistisch (lacht), maar heel grappig.”

09/ Aan welk project zou u meteen beginnen als geld geen factor was?

“Dan zou ik een leerstoel gender en recht oprichten – die ik dan ook meteen zou willen bekleden (lacht).”

10/ Wat doet u het liefst?

“Werken: ik hou van vergaderen, maar het kan even fijn zijn om een dag op je eentje door te werken.”

11/ Welke eigenschappen vindt u het mooist?

“Ik ben niet zo empathisch, zorgend of diplomatisch, en ik bewonder mensen die dat wel zijn.”

Liesbet Stevens: “Ik lach niet meer uit beleefdheid als iets grof is of niet grappig – dat is misschien beroepsmisvorming.”

14/ Wat had u beter anders gedaan?

“Als ik vroeger aan kinderen was begonnen – ze zijn nu tien, vijf, drie en anderhalf –, dan had ik er misschien nog een paar méér gehad (lacht). En als doctorandus zou ik meer hebben nagedacht over mijn academische toekomst.”

15/ Als u terug in de tijd kon reizen, waarheen zou u dan gaan?

“Ik zou sowieso als vrouw willen terugkeren, maar voor elke Cleopatra waren er natuurlijk zoveel meer vrouwen die weinig kansen kregen ... Ik zou misschien liever een kijkje nemen in de toekomst.”

16/ Wat is de voornaamste les die het leven u heeft geleerd?

“Dat het belangrijk is tijd uit te trekken voor je partner en je gezin. Dat heeft mijn echtscheiding me geleerd.”

17/ Wat is het dichtste dat u ooit bij de dood bent geweest?

“Als kind ben ik ooit aan een zebrapad uit mijn buggy gesprongen – dat schijnt een spannend moment te zijn geweest (lacht).”

18/ Wat houdt u wakker ’s nachts?

“To-dolijstjes.”

19/ Wat zit er in uw cd-speler?

“Stromae. Enfin, die zou erin moéten zitten (lacht).”

12/ Wat is uw dierbaarste bezit?

“De diamanten ring die mijn oma me vlak voor haar overlijden gaf. Ik durf hem niet thuis te laten of zelfs maar af te doen. Als hij van glas was, zou ik er trouwens evenveel waarde aan hechten.”

20/ Wanneer bent u het bangst geweest?

“Toen mijn zoontje zich in een stukje speelgoed verslikte. Ik dacht altijd dat ik in noodsituaties koelbloedig zou blijven, maar daar ben ik nu niet meer zo zeker van.”

13/ Hebt u een ‘guilty pleasure’?

“Pure chocolade met heel veel cacao. Ik koop van die kleine stukjes zodat het toch binnen de perken blijft.”

21/ Waarover zullen we ons over vijftig jaar schamen?

“Dat we er niet in slagen om alle kinderen te

beschermen tegen armoede, verwaarlozing of mishandeling. Het maatschappelijk onvermogen om seksisme te herkennen en te erkennen. De vele verkeersdoden ...” 22/ Leeft u gezond?

“Ik slaap te weinig en ik drink te veel koffie. Ik ga wel regelmatig joggen – al is het eerder sjokken (lacht).”

23/ Hoe ziet uw ‘perfecte’ dag er uit?

“Ergens aan een zwembad met een boek, en zonder kinderen (lacht).”

24/ Wat is uw grootste angst?

“Dement worden.”

25/ Wat verafschuwt u het meest?

“Het recht van de sterkste.”

26/ Mocht uw huis in brand staan, wat zou u proberen te redden?

“Toen ik voor het eerst bevallen was, heb ik midden in de nacht twee uur liggen denken over hoe ik mijn zoontje zou redden als er brand zou uitbreken. Pas toen ik besefte dat het ziekenhuis wel een evacuatieplan zou hebben, kon ik met een gerust hart gaan slapen.”

27/ Noem één ding dat de kwaliteit van uw leven zou verbeteren?

“Nog minder slaap nodig hebben. Ik kom toe met zes uur en als het moet ook met drie of vier, al vraag ik me wel af of dat zo gezond is ...”

28/ Waar kan u absoluut niet om lachen?

“Ik lach niet meer uit beleefdheid als iets grof is of niet grappig – dat is misschien beroepsmisvorming. Seksistische grapjes krijg ik eigenlijk niet vaak te horen. Misschien durven ze die aan mij niet meer te vertellen (lacht).”

20


IN BEELD

Rector is een duobaan


“Jullie zien er nog bijzonder goed uit voor tachtigjarigen”, grapt een oud-student rechten tijdens een bijeenkomst van alumni uit promotiejaar 1955. Middelbare scholieren Charlotte De Bruyn en Rhunne Janssens mochten zich op 22 oktober even assistent-rector noemen. In het kader van Zuiddag liepen ze een dag lang in het kielzog van Rik Torfs. Zo waren ze ook aanwezig bij de opening van een studiedag en vergaderden ze mee met Wim Vanseveren, directeur van het Vlaams-Nederlands cultuurhuis deBuren. “Veel mensen ontmoeten, dat vind ik zelf zo leuk aan mijn job”, zei rector Torfs tegen zijn assistenten. Tijdens Zuiddag werkten nog duizenden andere scholieren een dagje voor het goede doel, een project van Vredeseilanden in Nicaragua.

MUSIC WAS MY

FIRST LOVE

De wetenschap achter de meezinger

‘Stel je netjes voor, eet zoals het hoort

en zeg U’ (Doe Maar, Pa, 1983)

Aan de vader van Doe Maar-zanger Hennie Vrienten zal het niet gelegen hebben. Maar ‘u’ als beleefdheidsvorm, dat hoor je hier nauwelijks nog in de gewone omgang. Normvervaging, meneer. Of is het taalverloedering? TEKST: Wouter Verbeylen | ILLUSTRATIE : Gudrun Makelberge

N

ee, daar heeft het niets mee te maken”, zegt sociolinguïst Koen Jaspaert stellig. “Dat beleefde ‘u-zeggen’ heeft in Vlaanderen nooit écht ingang gevonden. Niet verwonderlijk, wij gebruiken ‘u’ helemaal anders: hier is het de objectsvorm van ‘ge’, zoals in ‘ik hou van u’. Voor Nederlanders is dat soms wel verwarrend. Die denken in eerste instantie vaak dat wij Vlamingen extreem beleefd zijn.” Maar hoort het niet anders, als we de regels zouden volgen? Bij die regels heeft Jaspaert zijn bedenkingen. “Om één of andere reden geloven vele mensen hier nog altijd dat taal een extern systeem is, dat in de boekenkast staat, en dat je eruit haalt als je het nodig hebt. Maar zo werkt taal helemaal niet.” Hoe het dan wel werkt? Het is, tot spijt van taalpuristen, de maatschappij die de toon zet, legt Jaspaert

uit. “Toen mijn moeder jong was, was communicatie op één dorp gericht. Ze kenden elkaar allemaal en praatten informeel, in het dialect. De mensen van de andere kant van de rivier waren al niet meer te vertrouwen, daar sprak je niet mee. Enkel de toplaag van de samenleving, hooguit drie tot vijf procent van de mensen, praatte ooit met onbekenden.” “Nu is die situatie totaal veranderd. Vandaag participeren er veel meer mensen aan de samenleving in een onpersoonlijke vorm. We gaan vanuit Limburg naar de zee, en omgekeerd, en we moeten overal begrepen worden door onbekenden. We moesten dus een coördinatieprobleem oplossen, en dat probleem heeft zich opgelost door informele standaardisering.” Dat is in Vlaanderen niet gebeurd door in de spreektaal de opgelegde Nederlandse norm – ‘je en jij’ versus ‘u en zich’ – over te nemen, maar door ‘ge’ en ‘u’ als impliciete norm te gaan gebruiken, van Oostende tot Hasselt. En dat, zegt Jaspaert, was geen kwestie van niet kunnen. “Wij zeggen dat we wereldkampioen vreemde talen zijn: hoe moeilijk is het dan om ‘ge’ door ‘je’ te vervangen?” We vonden het gewoon niet nodig. Achterlijk

Schrijver Hugo Claus zag het enigszins anders. Hij zou ooit een interviewer die hem tutoyeer-

de, naar het hoofd geslingerd hebben: ‘Zijn wij ooit samen naar de hoeren geweest?’ “Tja, Hugo Claus was nog van de generatie van ‘Hier spreekt men Nederlands’, de generatie die die boekenkastnorm wilde overdragen. Dat is duidelijk niet gelukt. Toen ik in de jaren 70 zelf in Leuven kwam studeren, kon je de germanisten er zo uit halen: dat waren de enigen die ook echt met ‘je’ en ‘u’ spraken. Studenten rechten, of ingenieurs, die hoorde je dat niet zeggen.”

Taal is als een cockerspaniël: je ziet hem nauwelijks, maar hij blijft je geruisloos volgen. “Ik zal me niet storen aan mensen die ‘ge’ en ‘u’ gebruiken omdat ze onbeleefd zouden zijn. Pas op, ik vind wel dat er nog altijd een gepaste afstand moet zijn als een student mij mailt of aanspreekt. Maar hoe ‘beleefd’ precies gedefinieerd wordt, dat overstijgt toch die ‘u’. Een taal als het Engels kent zelfs geen verschil tussen ‘je’ en ‘u’, daar is alles ‘you’, en dat kun je toch geen achterlijke taal noemen. Er zijn weinig talen waarin je zo beleefd kan zijn.”

Boekenkast en voetbalveld

“Ik heb zelf dertien jaar in Nederland gewerkt,” vertelt Jaspaert nog, “en als germanist kan ik die boekenkastnorm moeiteloos reproduceren. Maar daar verwerf je geen positie mee in Vlaanderen. Als je dat soort Nederlands spreekt aan de rand van het voetbalveld, dan is men vol bewondering, maar je staat daar vervolgens wel alleen. Dus zoek je een werkbare tussentaal.” Is het niet jammer dat er inmiddels in Vlaanderen een ander soort Nederlands gesproken wordt dan in Nederland? Dat is nooit anders geweest, zegt Jaspaert. “De enige manier om die varianten écht naar elkaar toe te laten groeien, als je dat zou willen, is door écht contact, zodat je constant samen coördinatieproblemen moet oplossen. Niet via een opgelegde norm, niet via de televisie.” Kortom: taal loopt nooit voorop. “Vind je dat taal te informeel is geworden? Dan is de samenleving informeler geworden. En als een formelere omgang weer in zwang geraakt, dan zal de taal ook weer volgen, en niet omgekeerd. Ken je een cockerspaniël? Dat is een heel volgzaam beestje. Je ziet en hoort hem nauwelijks, maar als je je omdraait, dan staat hij achter je, is hij je gewoon gevolgd. Zo is taal ook: ze volgt geruisloos, en er is niets dat je daaraan kan doen.”

Naar de kine voor erectieproblemen

Recommend Documents