N=1 Plus onderzoek Albert Ponsioen klinisch neuropsycholoog www.lucertis.nl
[email protected]
www.gamingandtraining.nl
[email protected]
www.zelf-regulatie.nl
[email protected]
www.kenniscentrumlvb.nl
[email protected]
N=1 Plus onderzoek Braingame Brian
Albert Ponsioen Esther ten Brink Pier Prins Veldhoven 13 november 2015
Een nieuwe geest waart door de GGZ Psychiatrische stoornissen •
Van DSM naar Netwerkmodellen
Onderzoek •
Van RCT naar SCED
Behandeling • •
Van protocol naar maatwerk Van inzicht geven naar inslijpen 3
Psychiatrische stoornis Standaard model: een stoornis is een manifestatie van een latente variabele
insomnia depression
mood fatigue
Psychiatrische stoornissen Het besef dringt nu steeds meer door bij gedragswetenschappers en psychiaters dat het beschrijven van psychiatrische stoornissen in termen van gedrag of symptomen nooit inzicht zal geven in de onderliggende oorzaken, omdat aan elk symptoom of gedrag verschillende oorzakelijke factoren ten grondslag kunnen liggen. Dat verklaart ook de grote mate aan co-morbiditeit (zie bijvoorbeeld Pennington, 2014). 5
Psychiatrische stoornissen
Na bijna een eeuw empirisch onderzoek is de onderliggende ziekte-entiteit niet te bepalen! Transdiagnostische benadering zinvoller
6
Netwerkmodel depressie
7 Bringmann, L. F., Vissers, N., Wichers, M., Geschwind, N., Kuppens, P., Peeters, F., Borsboom, D., & Tuerlinckx, F. (2013). A network approach to psychopathology: New insights into clinical longitudinal data. PLoS ONE 8(4): e60188. doi:10.1371/journal.pone.0060188.
standaard model LVB
Laag WISC-TIQ
LVB
Cito toetsen: V speciaal onderwijs
www.kenniscentrumlvb.nl
Netwerkmodel LVB aandachtsproblemen info.verw. problemen
koude EF-problemen
Laag WISC-TIQ
Cito toetsen: V
warme EF problemen
taalproblemen onvoldoende onderwijs www.kenniscentrumlvb.nl
speciaal onderwijs
Netwerkmodel
http://psychosystems.org/
10
Ising Model ferromagnetic phase transition
11
Netwerkmodellen Psychologische constructen geconceptualiseerd als netwerken van interacterende componenten (symptomen). Eén symptoom (bijv. slaapproblemen) kan andere symptomen activeren (bijv. vermoeidheidsklachten). Netwerken kunnen van persoon tot persoon verschillen. 12
Individual network models
13
Idiografisch* onderzoek Data verzameling (‘To capture life as it is lived’): •
Experience Sampling Method (ESM)
•
PsyMate Daily Report Scale (DRS)
Ecological Momentary Assessment (EMA)
Physical activity; travel behavior; light exposure
Data analyse • • •
Trend analyse Reliable Change Index Mixed Models
* De idiografische methode (Grieks idios = eigen, graphein = beschrijven) is de studie van gedrag dat het individu uniek maakt. Het is deze methode die volgens Wilhelm Windelband gebruikt zou moeten worden in alfawetenschappen als geschiedenis en etnografie, terwijl de nomothetische methode (nomos = wet) — de studie van groepen om algemene conclusies te kunnen trekken — geschikt was voor de bètawetenschappen om wetmatigheden te ontdekken (https://nl.wikipedia.org/wiki/Nomothetische_en_idiografische_methode)
14
RCT experimentele groep
RCT controlegroep
Wie tref je aan in de behandelkamer? In ieder geval niet die ‘gemiddelde persoon’
Praktijk Baseer je diagnostische uitspraken over datgene wat je denkt geobserveerd en gemeten te hebben (gezins- en schoolobservaties; testdiagnostiek; vragenlijsten) en verwar classificeren niet met diagnostiek.
18
Onderzoek Ga bij een individu op zoek naar het unieke patroon van intra-, inter- en extrapersoonlijke krachten en kwetsbaarheden: Single Case Experimental Design (SCED) studies
19
SCED: Van N=groot & T =klein naar T=groot & N=klein 8 7 pre-/posttreatment 6 5 Daily Report Scale
4 3
trendline pre/posttreatment
2 1 0
1
11
21
31
41
51
61
71
81
trendline Daily Report Scale
neurofeedback
20
Braingame Brian
Pier Prins, Bas Dovis, & Hilde Geurts Universiteit van Amsterdam
Esther ten Brink & Albert Ponsioen PsychoInforma Woerden / Lucertis Velsen
Saskia van der Oord Universiteit Leuven
Harold de Groot Shosho Amsterdam
Standaard model ADHD impulsiviteit
ADHD
onoplettendheid
hyperactiviteit
www.gamingandtraining.nl
Netwerkmodel ADHD aandachtsregulatie
impulsiviteit inhibitie
werkgeheugen
flexibiliteit
onoplettendheid
hyperactiviteit
motivatie
www.gamingandtraining.nl
Project “Gaming & Training” • Uitgangspunten: – Kindbehandelingen zeer gewenst, maar effectiviteit onvoldoende aangetoond (Multidisciplinaire Richtlijn ADHD, 2005) – Uit studies blijkt dat kinderen met ADHD uitvallen op verschillende neuropsychologische taken die Executieve Functies meten, met name WG (Nigg, 2006; Wilcutt et al., 2005) – Executieve Functies, zoals het werkgeheugen zijn te trainen (Klingberg et al., 2005)
– Kinderen blijken hun aandacht wel voor langere tijd te kunnen vasthouden, zich goed te kunnen concentreren, minder ‘ADHD-gedrag’ te laten zien tijdens computer gaming, en er is dan sprake van een verhoogde motivatie en interesse (Lawrence et al., 2002; Shaw et al., 2005).
Van inzicht geven naar inslijpen
neo gecontroleerde processen
cognities paleo
emoties
archi
geautomatiseerde processen
arousal reflexen stimulus
actie Van Cranenburgh, 1998
Demo
Demo
Individuele data 1. Trainingsresultaten 2. Vragenlijsten (BRIEF – VvGK) 3. Daily Report Scale (DRS)
Tijdlijn Startgesprek Voormeting
Einde training
Nameting
Follow-up meting / Eindgesprek
Training
Invullen -deelname formulier -toestemming -korte vragenlijst
Week 1
Start training
Dagboek bijhouden
Invullen Dagelijkse Rapportage schaal (DRS)
Invullen DRS
ouders -VvGK -BRIEF
ouders -VvGK -BRIEF
ouders -VvGK -BRIEF
leerkracht -VvGK -BRIEF
leerkracht -VvGK -BRIEF
leerkracht -VvGK -BRIEF
Week 12
Week 20 - 22
Trainingsresultaten cliënt A.
BRIEF Inhibitie ouder - leerkracht
Vragenlijst BRIEF_O_INH.dat BRIEF_LK_INH.dat
F-waarde 2,361588 3,18584
p-waarde 0,11141 0,07113
Reliable Change Index (RCI) vragenlijsten cliënt A. ouder - leerkracht 25
35 30 25 20 15 10 5 0
20 15 ouder voormeting
10
ouder FU
5
leerkracht voormeting
0
ouder voormeting ouder FU leerkracht voormeting
leerkracht FU
leerkracht FU
BRIEF RCI Inhibitie Cognitieve flexibiliteit Emotieregulatie Werkgeheugen * significant op 5%-niveau
Ouder 1.18 *3.40 *2.98 1.32
VvGK Leerkracht *1.83 0.79 1.43 1.08
RCI Aandachtstekort Hyperactiviteit/Impulsiviteit
Ouder 0.70 0.00
Leerkracht 1.26 0.34
Daily Report Scale (DRS)
http://www.gamingandtraining.nl/VAS/vas.php
Daily Report Scale (DRS) cliënt A. - kan nee accepteren zonder (lang) na te zeuren
voormeting
training
namet. follow up
Statistische analyses
Estimates of Fixed Effectsa 95% Confidence Interval Parameter
Estimate
Std. Error
df
t
Sig.
Lower Bound
Upper Bound
Interceptb
69.209816
4.489003
14.047
15.418
.000
59.584876
78.834756
phase1c
28.859702
6.165582
12.403
4.681
.000
15.474306
42.245098
phase2d
36.529583
6.908792
15.284
5.287
.000
21.827675
51.231491
phase3e
40.413786
6.605795
13.988
6.118
.000
26.244669
54.582903
time_in_phasef
-1.206039
.423699
14.656
-2.846
.012
-2.110983
-.301096
phase1 * time_in_phaseg
.272248
.539479
12.365
.505
.623
-.899344
1.443839
phase2 * time_in_phaseh
1.160397
.847619
17.395
1.369
.188
-.624837
2.945631
phase3 * time_in_phasei
1.061074
.690357
15.160
1.537
.145
-.409037
2.531184
a. Dependent Variable: gedrag1; b. intercept einde voormetingsfase; c. verschil intercepten einde trainingsfase – einde voormetingsfase; d. verschil intercepten einde nametingsfase – einde voormetingsfase; e. verschil intercepten einde follow-up fase – einde voormetingsfase; f. hellingshoek voormetingsfase; g. verschil hellingshoeken trainingsfase – voormetingsfase; h. verschil hellingshoeken nametingssfase – voormetingsfase; i. verschil hellingshoeken follow-up fase – voormetingsfase.
Samenvatting resultaten cliënt A. • De prestatiecurve op de trainingstaken laat voor vrijwel alle taken een stijgende trend zien. Een uitzondering vormt de vierde variant van de werkgeheugentaak. Maar de maximale scores worden niet gehaald. Vooral op de stoptaak lijkt A. zijn prestatieplafond bereikt te hebben op zo’n 80 % van de maximaal te behalen score. • De gedragingen in de DRS (het klachtgedrag thuis) hebben vooral te maken met emotieregulatieproblemen (gedrag1) en impulsiviteit (inhibitieproblemen; overig gedrag). Er is sprake van een significante verbetering van het klachtgedrag, waarbij deze verbetering op gedrag1 zich al voordat de training startte zich al lijkt in te zetten. Een gevolg van een positief verwachtingspatroon bij ouders? De follow-up gegevens geven blijk van een beklijving van de positieve trends. • Op de vragenlijsten geven ouders aan een verbetering te zien op het gebied van de cognitieve flexibiliteit (de subschaal CF van de BRIEF) en het gebied van de emotieregulatie (ER van de BRIEF). De leerkracht rapporteert alleen een lichte verbetering op het gebied van de inhibitie (INH van de BRIEF). Op de VvGK worden geen verbeteringen aangegeven.
Braingame Brian: work in progress! • training diverse klinische groepen •ADHD; TOS; ASS; dyslexie; obesitas
• trainingstaken aansluiten op kernproblemen • ADHD: inhibitie & vis.ruimt. werkgeheugen • Autism: mentale flexibiliteit; emotieherkenning • Learning disabilities: (verbaal) werkgeheugen • Obesitas: inhibitie
• aan trainingstaken zelf game-elementen toevoegen • mini-games & Apps
SCED onderzoek Van harte aanbevolen!
Braingame Brian: onderdeel breder behandelaanbod
Website en contact www.gamingandtraining.nl Braingame Brian
Stichting Gaming & Training IJsselvere 8 3421 BW Oudewater
[email protected]
