N. V. H O UTINDUSTRIE PIC U S - EIN D H O V EN

Was de Paris een verouderd schip?

Ongetwijfeld als men den huidigen stand van de techniek in aanmerking neemt. Bij den bouw van het m.s. Oranje is gebruik gemaakt van een zeer modern materiaal, hetwelk thans de volle aandacht der scheepsbouwers heeft: Picus Brand­

werend triplex, triplex met een of meerdere asbest binnenof buitenlagen of combinaties hiervan! Een pantser tegen brand! En een Nederlandsch materiaal van de eenige Nederlandsche triplexfabriek, Pictis — Eindhoven.

De N. V. „Picus 55 te Eindhoven levert b ra n d w eren d tr ip le x in verschillende combinaties, o. m . T yp e A. Triplex aan een zijde beplakt met 2 mm. gewone asbestplaat, asbestzijde met naden, zooals toegepast op het m.s. Oranje voor de dubbele wandconstructie. T yp e A S. Triplex aan een zijde beplakt met 5 mm. speciale beschilderbare, sterk isoleerende asbestplaat, asbest­ zijde met naden, (in de maat 240 x 120 cm. ook naadloos te leveren) voor enkelvoudige en dubbele wandconstructies.

Type V A S.

Triplex met een vullinglaag van 5 mm. speciale sterk isoleerende asbestplaat, zooals toegepast op bet m.s. Oranje voor enkelvoudige wanden. T y p e V A S H . Plaat met een kern bestaande uit twee speciale astbestplaten, waartusschen een houtvezel-isolatieplaat, welke kern aan weerszijden met een triplexplaat is beplakt, voor enkelvoudige wanden.

N. V. HOUTINDUSTRIE „PICUS” - EINDHOVEN EENIGE

N E D E R L A N D S C H E

T R I P L E X F A B R I E K !

H e t M . S.

O R A N JE is uitgerust met;

6 DE LAVAL

SEPARATOREN

vo o r het re in ig e n van brandstofolie en sm e e ro lie

18 IMO

PO M PEN

vo o r brandsto fo lie en sm eero lie

1 SALLOG m et g e c o m b in e e rd e n snelh e id s m e te r-m ijle n te lle r in de k a a rte n k a m e r en extra snelheidsm eter in de m a c h in e k a m e r

KOOPMAN & Co. A M S T E R D A M

B A N D O EN G

STADHOUDERSKADE 6

TA M B LO N G W EG 11

TELEFO O N : 8 2821

TELEFO O N : 2 3 2 3

In the M.S. " O R A N J E " h a v e b e e n i n s t al l ed

S U LZ E R DIESEL

EN G IN ES

TOTALLING

46,500 BHP

a n d a ls o a c o m p le te S u lz e r r e f r i g e r a t i n g p l a n t fo r a ir c o n d itio n in g a n d p re s e rv in g fo o d s tu ffs , c o m p ris in g th r e e c o m p re s s o rs , as w e ll as m a n y S u l z e r p u m p s

fo r h a n d ­

lin g d r i n k i n g

fa n s

w a te r,

s e rv ic e

w a te r

and

b rin e ,

and

a

num ber

of S u lz e r

fo r

v e n tila tin g p u rp o s e s .

S U L Z E R B R O T H E R S , L I MI TED, W I N T E R T H U R ( S W I T Z E R L A N D ) Vertegenwoordigers voor Nederland en Koloniën: INGENIEURSBUREAU Ir. R. HEERING, Mozartkade 1 2, AMSTERDAM-Z., Tel. 28478

V e rk o o p m a a ts c h a p p ij v a n

h e t C o n c e rn d e r V e re in ig te S ta h lw e rk e A .-G .,

D u e s s e ld o rf

DE COMPLETE

PT P r ^ T P T Q P ' T 4 P L L L JLJ o l J u O L

INSTALLATIE VAN

A S L E ID IN G E N

V O O R DEN S C H E E P S B O U W D ESG EW EN SCH T LEVERING MET BRONZEN BUSSEN

onze moderne w erkplaatsen leveren ruw- en klaarbewerkte sm eedstukken in alle staalkw aliteiten

DÖ RTMÜND- HO ER DE R

VER KO O P VOOR N E D E R LA N D

lengte van deze assen: 24 meter

LAURENCE, SCOTT & ELECTROMOTORS LTD. N O R W IC H & M A N C H ESTER

„

S

C

O

T

T

”

-

L

I

E

R

E

N

V O O R M .S. „O R AN JE” G E L EV E R D .

DE ELECTRISCHE LADINGLIEREN COMPLEET DE ELECTRISCHE UITRUSTINGEN VAN DE DEKKRANEN ANKERSPILLEN KAAPSTANDEN MACHINEKAMER-KRANEN DE ELECTROMOTOREN VAN STUURMACHINE, SLOEPENLIEREN EN VAN HET MEERENDEEL DER MACHINEKAMER-HULPWERKTUIGEN BENEVENS VELE AANZET- EN REGELINRICHTINGEN VERTEGENWOORDIGING VOOR NEDERLAND :

Ir.

J. JANSZEN - ADELH EIDSTRAAT

64

- DEN HAAG

HAUPTVERWALTUNG DÜSSELDO RF

Verkoopsorganisatie voor Nederland:

N.V. „NEDEXIMRO" AMSTERDAM-C. Getouw „Nedeximpo", Vtsschersdam 5

ALLES voor Stoom- en Motorschepen. WERKSPOOR Viertakt ScheepsDieselmotoren, WERKSPOORSULZER Tweetakt ScheepsDieselmotoren, Scheepsstoommachines alle systemen o.a. met h yd rau lisch e klepbeweging syst. „Meyer Mattem", Scheepsstoomturbines, Scheepskoelinstallaties, Scheepsketels, Hulpmachines, Snelafsluiters „Bernoski", Scheepssmeedwerk zooals roerframes, stevens, roerkoningen, schroefassen, tunnelassen, enz., ruw en bewerkt.

ü l WERKSPOOR - AMSTERDAM

NV STOOMVAART MAATSCHAPPIJ

1VFDFRI AND 4„

,11, niiti<4 M . m m 1 11ii.£&, jwfcfc*

A.

Sm,

VAC ANTI E R E l Z E N NAAR DK MIDDEELANDSCHE ZEE EGYPTE EN CEYLON * (ro e d k o o p e

1 0 0 -d a g e n

r e to u r b ilje t te n

N A A R N E »E R I.A N U S C H -IN I) 1Ë VOOR TOERISME

VOOR FAMILIEBEZOEK

Vraagt nadere inlichtingen bij het / Joofdlnirean Passagedienst der Maatschappij, liet Scheepvaarthais te Amsterdam, het Passagekantoor te 's Gracenhage, Plein 22‘\ de Agenten en de Reishureaiix

X -'

'i js, -

'


HENGELO HOLLAND

Do

J I I W H E

t< V W ' .

L il |L^.

O C E A N IC H O U S E • C O C K S P U R ST • LONDON • E N G L A N D V E R T E G E N W O O R D IG E R S V O O R

N E D E R L A N D ':

IV. Y. INTERNATIONALE NAUTISCHE HANDEL MAATSCHAPPIJ TE LE FO O N 1 1 2 1 3 4

KORTE V O O R H O U T 13 - DEN

HAAG

TELEGR.: IN H A M

DRINKWATER ZEEWATER u it

M.S. „ORANJE” V A N DE N .V . STOO M V A ART-MAATSCHAPPIJ „N EDERLAND” BEREIDT ZIJN DRINKW ATER UIT ZEEWATER MET EEN

ATLAS-INSTALLATIE Verdamper van de drietraps „Atlas” drinkwaterbereidingsinstallatie Capaciteit 300 ton per etmaal

A T L A S -W E R K E A.-G. B R E M E N

V E R T E G E N W O O R D IG E R S W . C. & K. D E W IT , P R IN S H E N D R IK K A D E 183, A M S T E R D A M C

De G E L U ID S V E R S T E R K E R - en D IS T R IB U T IE -, P R O J E C T IE - en G E L U ID S F IL M IN S T A L L A T IE S
w e rd e n a lle g e p ro je c te e rd en u itg e v o e rd d o o r d e :

N e d e rla n d s c h e T e le g ra a f M a a ts c h a p p ij „ R A D IO - H O L L A N D "

n .v

.

AMSTERDAM - ROTTERDAM - IJMUIDEN - DELFZIJL - VLISSINGEN - TANDJONG PRIOK - C U R A Q A O

STORK-HUSCH Ships 9

Level-Luffing S T O R K - H IJ S C H S h ip s ’ L e v e l L u f f i n g C r a n e s a r e m a d e fo r v a rio u s c a p a c itie s . T h o s e on th e M .S . „ O r a n j e ” a r e o f a h e a v y ty p e a n d a r e c a p a b l e o f h o is tin g 3 tons (a n d 1 1/ 2 tons a t d o u b le th e s p e e d ) at a r a d iu s v a r y in g fro m a b o u t 2 3 to 4 0 ft. T h e s e c ra n e s o c c u p y little deck space and are o f a very c o m p a c t build. T h e e l e c t r ic a l a p p a r a tu s a r e m o u n t e d in s id e a w a t e r p r o o f housing. S t o r k H ijs c h S h ip s ' L e v e l L u f f i n g C r a n e s a r e fitte d o n a g r e a t m a n y o c e a n s te a m e r s , w h ils t s p e cia l types a r e a v a il a b l e fo r r iv e r c r a f t.T h e y c a n be o p e r a t e d by u n skilled la b o u r a n d a r e d e s ig n e d th r o u g h o u t fo r e f fic ie n t s e r v ic e u n d e r s e v e re c o n d itio n s . E n q u irie s f o r L e v e l Luffing C r a n e s and all o t h e r ty p e s of hoisting m a t e r ia l a r e s o lic ite d .

Ships fitted with STORK HIJSCH Level Luffing Cranes: ORANJE JOHAN VAN OLDENBARNEVELT POELAU BRAS POELAU TELLO PO ELAU ROEBIAH

POELAU LAUT TAMBELAN TAROENA TAWALI KOTA RADJA

KOTA INTEN BALOERAN DEMPO JAGERSFONTEIN PRINS BERNHARD

FABRIEK VOOR METAALBEWERKING PRINSENGRACHT 516

AMSTERDAM TELEFO ON 33 7 2 3

MASONITE HO UTVEZELPLATEN

W A N D B E K L E E D IN G (IN

DE

BADKAMER

VAN

VAN

HARD

EXTRA

HARD

M A S O N IT E M A S O N IT E )

•

H a r d e n e x t r a h a rd M a s o n it e w o r d t o o k in H o lla n d bij d e n s c h e e p s b o u w s te e d s m e e r t o e g e p a s t.

•

D it m o d e r n e m a te r ia a l is lic h t, s te rk w e e r s in v lo e d e n b e s ta n d .

•

M a s o n ite k a n g e b o g e n w o r d e n e n is g e m a k k e lijk te v e rw e rk e n .

•

In lic h tin g e n , m o n s te rs e n b r o c h u r e s w o r d e n g a a r n e v e r s tr e k t d o o r :

TR IM A P R O V E N C IA L E W E G

en

te g e n

hv

- W ERF PO N T - ZA AND AM

T E L E F O O N 4841

DE ROTTERDAMSCHE DROOGDOK MIJ. WERF TE ROTTERDAM T E L E F O O N 26920

WERF TE SCHIEDAM T E L E F O O N 69023

14 HELLINGEN TOT EEN LENGTE VAN 7 5 0 FT. 7 DROOGDOKKEN TOT EEN CAP. VAN 20.000 TON

B O U W e n REPARATIE VAN SCHEPEN e n MACHINES

66

L I O N

99

PACKINGS James W alker

8c

Co., Ltd., Boompjes 1 0 2 b , R O TTER D AM

1.

2.

3.

" L io n ” A u t o m a t ic T y p e

" L io n " B lo c k T y p e

" L io n ” E x p a n d in g T y p e

1 . f o r th e h ig h e s t H y d r a u lic p re ssu re s.

Head O ffice

8c

W orks — Lion W orks, W oking, England

2 . is s u p p lie d in s u ita b le m a te r ia ls f o r a ll p re s s u re s o f s te a m a n d w a te r . 3 . f o r a ll p re s s u re o f s te a m a n d s u p e rh e a t.

G O L D E N “ W A L K E R IT E ”

"SU PA SC A ”

"C O P A N D A S”

F o r A c id s , A lk a lis , a n d e x tr e ­ m e h ig h te m p e ra tu r e s . S u cce ss­ f u lly a p p lie d to R e to r t D o o rs w h e r e g r e a t h e a t is p re s e n t.

U se d e x te n s iv e ly f o r E xh a u sts a n d C y lin d e r H e a d s f o r D ie s e l a n d I. C . E n g in e s . T h e y a re m u c h s u p e r io r to t h e o r d in a r y a sbe stos f ille d c o p p e r a n d a s b e s to s jo in ts .

F o r H . P. S te a m a n d W a t e r J o in ts . U se d e x t e n s i v e l y on B a b c o c k & . W ilc o x B o ile r s . S u p ­ p lie d w ith g r a p h it e fin is h , a ls o w ith S te e l a n d B ra ss W i r e R e in ­ fo r c e m e n t. J o in ts c u t to a n y d e s ig n .

Electrische Verwar mings-apparaten voor alle scheepsdoeleinden

O ® #<§»© o o o o o M » M II

fr

prËk

,i

I 1

V,:..........

-

ELECTRISCH FORNUIS M.S. „ORANJE”

KONINKLIJKE FABRIEK INVENTUM BILTHOVEN

POLLOPAS kvCH i KAST B

* kunsthars en b r o n z e n

Letters •C y fe rs • Hut nummers •Bootpy len Gegraveerde Naamplaatjes enz.voor M.S.0ranje leverde

LIFEBEL'

LETTERFABRIEK

ROTTERDAM

N.V. HAVEN VAN VLISSINGEN

POR T OF FL USH1NG

Toegankelijk onder alle weers­ omstandigheden 10.50 meter diep bij laag water Goedkoope industrieterreinen aan diep water te huur Lage tarieven voor overslag Tankruimte voor melasse Loodsen voor opslag en entrepot Kolen- en oliebunkerstations Inlichtingen: Informations :

Accessible under all weather conditions 35 feet depth at low tide Plots at deep water for industries at low rates Low rates for transhipment Tank installation for molasses Closed sheds and Bonded Warehouses Coal and Oil bunker stations

N.V. HAVEN VAN VLISSINGEN TELEPHONE 193

CABLES: VLISHAVEN

V L IS S IN G E N F LU SH IN G

F IN L A N D ’S

FINLAND’S

voornaamste haven

principal port

Helsinki-Helsingfors ZEER LAGE HAVENGELDEN MODERN GEOUTILLEERD SNEL TRANSPORT EIGEN IJSBREKERS GEEN GETIJ

VERY MODERATE HARBOUR DUES ALL MODERN FACILITIES QUICK DISPATCH OWN ICEBREAKERS NO TIDE

HELSINGIN MAKASIINIOSAKEYHTIO

HELSINGIN MAKASIINIOSAKEYHTIO

(E N T R E P O T ) O pslag van goederen zon d er betaling der in voerrech ten

Voor inlichtingen wende men zich tot de

(B O N D E D W A R E H O U SE C O M P A N Y L T D .) Storage o f G oods w ith out P aym en t of C ustom s D u ties

For information apply to the

GENERAL M AN AG ER O F H A R B O U R B O ARD

SCHEEPSBEVEILIGING i i n in i i i i i i i i m i i i u i i i i i i i u i I I M I H I II I I I 1111 mm l i l mm in l i l i i i i II1 IM II in II i i i n i u i H i i m m i H i i m i i i i i i i i i i i i i n IIIIII 1 I I I II I M I I I II I M I I M i i i i i i m i m m m m i m i i i i i i i i i m i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i

11 n u l l in

N.V. SAVAL APPARATENFABRIEK - PRINCENHAGE Fabrikanten van:

SCHUIMBLUSCH- EN KOOLZUURSNEEUW-APPARATEN

goedgekeurd door de Scheepvaart Inspectie, Tariefeeringshureau voor Brandverzekering, Koninklijke Nederlandsche Brandweer Vereeniging

AUTOMATISCHE SPRINKLER INSTALLATIES

V O O R G E B O U W E N EN SC H E P E N goedgekeurd door Fire Offices’ Committee (Foreign) London, Bureau of Marine Inspecfion and Navigation, Washington

C02 (KOOLZUURGAS) INSTALLATIES AUTOMATISCHE ROOKMELDINGS- EN ALARMINSTALLATIES V O O R SC H E P E N EN G E B O U W E N AUTOMATISCHE SCHUIMINSTALLATIES VO O R SC H E P E N , TANKS EN G E B O U W E N INBRAAK-AL ARMINRICHTIN GEN D O O R M ID D E L V A N IN FR A -R O O D E STRA LEN VEILIGHEIDS-, CONTROLE- EN TELAPPARATEN voor elk doel V O O R SC H EP E N , ELE C T R ISC H E C EN TR A LES, T R A N SFO R M A TO R EN STA TIO N S, ENZ.

Ontwerpen en begrootingen worden gaarne kosteloos en zonder eenige verplichting verstrekt

N.V. SAVAL APPARATENFABRIEK - PRINCENHAGE

DE ELECTRISCHE INSTALLATIE VAN DE O R A N J E IS GEHEEL UITG EVO ERD MET D R A K A LEIDINGEN Hl m MIfIlM K i

WÊÊm.

■RP' "u |

N.V.HOLL.DRAAD-EN KABELFABRIEK AMSTERDAM

For Sale

3

O ILBU RN IN G

MARINE BOILERS Heating surface 2418 sq. ft. each Diam. inside 15’ Mean length outside 11’

Built 1930 Wallsend Lloyds Class 180 lbs. Complete oil fuel plant

N.Y. “HOLLAND HENDRIK-IDO-AMBACHT

99

VOOR HET M.S.

„ORANJE" LEVERDE DE

GENERAL ELECTRIC Co. Ltd., OF ENGLAND o. a. de vo lg en de apparaten:

A LLE

A U T O M A T E N

(„ L in e

c o n ta c t” c irc u it b re a k e rs ) v o o r

h o o f d s c h a k e l b o r d , n o o d b o r d e n d r a a i s t r o o m b o r d ( w a a r b i j v ijf d y n a m o -a u to m a te n v a n 5 0 0 0 a m p è r e ), a lle in g e ric h t v o o r e le c tris c h e a fs ta n d s b e d ie n in g . P L A F O N D -V E N T IL A T O R E N A U T O M A T IS C H

TELEFOONSYSTEEM

L IC H T S IG N A A L S Y S T E E M „LA N D O R

in d e salons .

S IL E N T ”

v o o r h u t t e n e n s a lo n s .

g e ru is c h lo o z e H U T S C H A K E L A A R S .

B A K K E R S O V E N , F O R N U IS

en W A T E R K E T E L S .

V E R L I C H T I N G S O R N A M E N T E N v o o rd e P ro m en ad ed ekken , m et a u t o m a t is c h d r i e - k l e u r e n - d i m m e r - a p p a r a a t v o o r d e v e r a n d a m id s c h e e p s .

Ir. B. P. VEREL - DEN HAAG 'R e p r e s e n tin g

THE GENERAL ELECTRIC CO. LTD., OF ENGLAND HEAD OFFICE: MAGNET HOUSE, KING SWAY, LONDON W. C. 2, ENGLAND

MOTOREN EN STARTERS

E en d e r b e ld e G . E. C , tu r b o - g e n e r a to r e n

(7 5 0 0

KW ,

3 0 0 0 V o lt , 3 p h a s e n ) v a n d e „ Q U E E N O F B E R M U D A " .

TURBO-ELECTRISCHE VOORTSTUWING

B r in e - p o m p e n , a a n g e ­ d re v e n

door

G . E. C .

m o to r e n , m e t a a n s lu it ­ k o s te n v o o r h e t G . E .C . " P lu r a l S ta r te r " s y s te e m

ELECTRISCHE APPARATEN BEVINDEN Z IC H AAN BO O RD

G .E .C . T e le fo o n c e n t r a le

VAN DE VOLGENDE SCHEPEN: JO H A N V A N O LD EN B A R N EV ELT

voor

h a n d b e d ie n in g v a n d e .Q U E E N

MARY"

T E L E F O O N -A P P A R A T U U R

M A R N IX V A N S T . A L D E G O N D E N IE U W A M S T E R D A M ZAANDAM NOORDAM Q U EEN

M ARY

Q U E E N E L IZ A B E T H D O M I N IO N M O N A R C H E M P R E S S O F B R IT A IN STRA TH ED EN STRA TH A LLA N STRATH M O RE Q U EEN

O F BERM U D A

M O N A R CH O F B ER M U D A ALLE SCH EPEN

D E R B L U E S T A R L IN E

A W A TEA N O R M A N D IE N O R T H E R N P R IN C E S O U T H E R N P R IN C E W E S T E R N P R IN C E E A S T E R N P R IN C E A T A IO ORARI OPAW A EN V E L E A N D ER E H o o f d f o r n u is in e e r s te k la s s e k o m b u is v a n d e . N I E U W

★

AM STERDAM "

KEUKEN-APPARATEN

DE GENERAL ELECTRIC Co. Ltd. v e r v a a r d i g t in eig en f a b ri e k e n alle a p p a r a t u u r v o o r een m o d e r n e scheepsinstallatie

rn e t

p o. p i e r

g "3 ï s o ! e e r d e

i# is ia lia S ie ll Y

?V\d V" V. \t\'. "a w i

i

■,* \ '

\

! o L . ■} '■*

; v .b

'

' W

1

i

. m

l

\

g -.v.gggggp'-

‘^ ~

W Ê Ê BÊ ItK» Ê! »K »Ê!

i_ *® n„v. n e de rla nd sche ka b e lla b rie k

d G S f f

SULZER SCHEEPSDIESELMOTOREN OE VOORTSTUWlNGSWERKTUIGEN VAN: ALLE MOTORMAILSCHEPEN VAN DE S.M. „NEDERLAND” ALLE MOTORMAILSCHEPEN VAN Db ROTI. ILÖYD DE NIEUWE MAILSCHEPEN VAN DE KON. PAKETV. MIJ. OE NIEUWE MAILSCHEPEN VAN DE ST.M. „ZEELAND” LICENSHOUDSTER VOOR NEDERLAND EN KOLONIËN:

KON. MU. „DE SCHELDE” VLiSSINGEN

soort en grootte voor 1^1 jfir'J^c^eePs" en Machinebouw t n ^ ’ cn Ankerkettingen knagels / Staaldraadkabels voor alle doeleinden Vertegenwoordigd in Nederland door:

ROLLO N.V., Den Haag

In In d ië : Gebr. van Sw aay • S o e ra b a ja

Alexanderstraat 10 • Tel. 117417 - Interc. EE

N.V. AFSCHEEP- EN COMMISSIEZAAK v/hJ. F. ESSER PASOEROEAN PROBOLINGGO

Opslag en afscheep van alle soorten producten en koopmansgoederen in speciale pakhuizen

BANJOEWANGI DEN

PASAR

PADANGBAAI

Agenten voor stoomvaartmaatschappijen en K. N .I.L .M . Inklaren, expeditie en stevedoring

ASSURANTIES

REFORM ISOLEER-BEDRIJF

H I L V E R S U M

U IT V O E R D E R V A N IS O L A T IE W E R K E N O P ELK G E B IE D

SPECIALITEITEN: Isolatie volgens systeem

Gecom bineerde volgens

het

gepaten te erd e

„Reform ”

(dro ge stop s y s te e m ). w a rm te -

beproefde

en

nieuwe

geluids - isolatie

vindingen

en

de

hoogste ac co ustisch e absorptiecoëfficiënten.

De gehele, voor isolatie in aanmerking komende machine-installatie, als oo k de g e lu id s - is o la tie s v o o r de m a c h in e k a m e r s van het m.s.

v-:;

„Oranje” zijn volgens bovengenoemde beide systemen uitgevoerd

.g j d u

g : g ::n g1

:g g g g

g g;

^

-o g -.g g g

v

-g g-

o.

,-g ^

g g g. g g

NAADLOOS GEPERSTE EN GETROKKEN

HOOGEDRUKVATEN NAADLOOZE

KETELTROMMENS VOOR SCHEEPSKETELS :

&

SMVOOR E EDEN D ST U K K E N SCHEEPSBOUW ASLEIDINGEN, KRUKASSEN, ROERKONINGEN, ENZ. TURBINEMATERIAAL

P R E S S-

UND

W A L Z W E R K A .G .

- D ü s s e l d o r f - R e is h o l z

VERTEGENWOORDIGING VOOR NEDERLAND EN KOLONIËN

T E C H N IS C H B U R E A U B U R G H O U T & Co., ’s-G R A V E N H A G E , Van Boetzelaerlaan 69 - Tel. 5 5 3 2 9 0

VENTILATIE-/VERWARMINGSINSTALLATIES M .S .O r a n j e

O A. U IT G E V O E R D : M .S . T j it ja le n g k a H .M . W ille m

van der Z aan

M .S . R u y s M .S . M a e ts u y c k e r

EN VELE A N D ER E

ACCUMULATOREN FABRIEK VARTA N.V.

- - ............ - |_JET

VEPFWEQK UIT

TE VOEREN IN

A M S T E R D A M -C . - S P U IS T R A A T 4 6 - T E L . 4 5 7 8 7

D IT VOORSCHRIFT IN UV BESTEK GEEFT DEN BESTEN WAARBORG VOORFPAAFDEUGDE LUK EN DUUR7AAM SCHILDERWERK VOO R H E T S T A R T E N VAN

DIESEL-MOTOREN

ANSTEDDAM ROTTERDAM GRONINGEN BRUSSEL NEDERLANDSCW FABRIKAAT

W O R D E N AAN D E B A T T E R I J E N Z E E R H O O G E E I S C H E N G E S T E L D . W IJ L E V E R E N H IE R V O O R

BATTERIJEN M E T D IK K E P L A T E N EN S P E C . G U M M I IS O L A T IE PR I J Z E N E N I N L I C H T I N G E N OP AANVRAAG

N. V.

SCHRÖTTER & CO’S GLASHANDEL SINGEL 188 - A M STER D A M C OPGERICHT 1853 ©

De leveranciers voor den scheepsbouw ©

SPIEGELGLAS

blank en gekleurd, geslepen en ongeslepen

VERZILVERDE SPIEGELS (bederfwerend)

PATRIJSPOORTGLAZEN SECURITGLAS in verschillende dikten

H ANDEL IN ALLE VO O RK O M ENDE GLASSOORTEN

CQNTR ü L E M E R K

DE

ELECTRODEN

VOOR DE

SCHEEPSBO UW

N.V. NEKEF K A R P E R W E G 45 AM STE R D A M -Z

TEL. 9 2 9 6 5

„O ranje" „NieuwAmsterdam” „Ruys” „Tegelberg” „Boissevain” „Brem en” „Europa” „Normandie” „Champlain” „R ex”

N -SCH EEPS-A N K ERS 0 .0 0 0 KG stu kgew icht

j

„Stockholm”

De modernste schepen ter wereld zijn uitgerust met

A N K E R DAM K ET

S P O R T A P P A R A T E N

SC H EEPSKRA A N KETTING EN

tot 110 mm 0 ( 4 " ) m e lk e

ROSSEL, SCHWARZ & Co. A.G., WIESRADEN

gewenschte

KETTENWERKE SCHLIEFER GMBH • GRUNE i. W

Vertegenwoordigd door: N.V. INTERNATIONALE NAUTISCHE HANDEL MIJ., ’s-GRAVENHAGE

V e r t e g e n w o o r d i g e r

T

L a n g e

elefoon

11213+ — K o r t e V o o r h o u t 13 — T

-ih

uitvoering

elegram

v o o r

N e d e r l a n d .

C. D. VAN DER L I N D E N , s - G R A V E N H A G E

-A d r e s : I n h a m

V o o r h o u t

62

EMERSON WALKER Ltd.

A G E N T S FOR H O L L A N D :

W I N D L A S S E S : P a te n t q u ic k w a r p in g „ D I R E C T C A P S T A N S , ste a m a n d e le c tr ic a lly , d riv e n .

P a te n t w a r p in g a n d ca b le

ROTTERDAM

CLARKE CHAPMAN &Co. Ltd.

T E L E G R A M S „ W IN D L A S S ” T E L E P H O N E S 52170 & 15170

G R IP "

-

WILLEM POT L E U V E H A V E N

W I N C H E S , W in d la s s e s , C a p s ta n G e a rs , s te a m a n d e l e c t r i c a l l y d riv e n , e tc. P U L V E R IS E R S fo r p o w e r sta tio n s, o n b o a rd s h ip s , fo r c o llie r y w o rk , fo r m e ta llu rg ic a l p u rp o s e s , fo r c e m e n t kilns a n d p o w d e rin g o f m a te ria ls . W A T E R T U B E B O IL E R S , C R A N E S , E V A P O R A T O R S , P U M P S . G E N E R A T I N G P L A N T S a n d L ig h tin g Sets, H a tc h w a y C o v e rs , H e a te rs a n d C o n d e n s in g Plants, S w itc h b o a rd s , W in d in g a n d H a u la g e g e a rs . A E R O D R O M E L I G H T IN G E Q U I P M E N T , S earchlig h t-P ro je c to rs a n d R e fle cto rs. O f e v e r y d e s c r i p t i o n a n d t o s p e c ia l design

12

A LARGE STOCK OF ANCHORS & CABLES kept on hand, equal new, with required test and certificates, to replace losses

WITKOWITZ STAALWERK MÄHRISCH OSTRAU 10 A G E N T E N VOO ß N E D E R L A N D E N K O LO N IËN !

GEBRS. KAM N.V., ROTTERDAM TELEFOON NOS. 2 7 2 1 4 - ( 3 L I J N E N )

SMEEDEN GIETSTUKKEN I KETELMATERIAAL TOT ELK GEWICHT EN IN ELKE GEWENSCHTE U IT V O E R IN G ,

Voor het m.s. „O ra n je ” leverde W itkowitz de sc h ro e fa sse n d ra g e rs met een totaalgewicht van 4 3 .0 0 0 kg., en 4 haifgebouwde 6-slags k ru k a sse n met een gewicht van 4 4 .0 0 0 kg. per stuk

I

O O K : FOX-, MOR I S O N - E N OEIGHTON-VUUR G A N G E N .

I

I

N.V. KONINKLIJKE

NEDERLANDSCHE MACHINEFABRIEK VOORHEEN

E. H. B EG EM A N N H ELM O N D HOLLAND

SANITAIRE POMP

WATERDICHTE LENSPO M P

SCHEEPS-CENTRIFUGAALPOMPEN

X X X I

F. Tacke, Maschinenfabrik, K.-G., Rheine i. Westf. Vertegenwoordigers: P. C. ANDRÉ DE LA PORTE & CO. N.V., HAARLEM.

S

c h i p

en

W

e r f

1 4 -D A A G S C H T IJD S C H R IF T , G E W IJD A A N S C H E E P SB O U W , S C H E E P V A A R T EN H A V E N B E L A N G E N W A A R IN OPGENOMEN H E T M A A N D B L A D „ D E TECHNISCH E KR ON IEK”

ORGAAN VAN

I Oe

JAARGANG

| D E V E R E E N IG IN G V A N T E C H N IC I O P S C H E E P V A A R T G E B IE D D E N C E N T R A L E N B O N D V A N SC H EE PSBO U W M EESTER S IN N E D E R L A N D I H E T IN S T IT U U T V O O R SC H E E PV A A R T E N L U C H T V A A R T

H O O F D -R E D A C T IE :

E E R E -C O M IT E ; P . A . A R R I Ê N S , D ir e c te u r der N . V . H o lla n d sc h e S to o m b o o t M a a tsc h a p p ij, A m ste r d a m J . D . B R A N D , O u d -D ïr e c te u r tier N . V . K o n in k ­ lijk e P a k e tv a a r t M a a tsc h a p p ij, A m ste r d a m A . F . B R O N S I N G , D ir e c te u r der N . V . S to o m v a a r t-M a a tsc h a p p ïj „ N e d e r la n d ” , A m ste r d a m N . W . C O N I J N , D ir e c te u r der N . V . W e r f „ G u s to ” v / h . F ir m a A . F . S m u ld ers, S ch ied a m G . H . C R O N E , V o o r z itte r v a n de K a m er v a n K o o p h a n d e l, A m s te r d a m Ir. M . H . D A M M E , D ir e c te u r der N . V . W e r k ­ sp o o r, A m s te r d a m L . C . M . V A N E E N D E N B U R G , A d m in is tr a te u r d er N . V . V e r e e n ig d e N e d e r la n d sc h e S c h e e p v a a r t-M a a tsc h a p p ij, ’s-G r a v e n h a g e D . C . E N D E R T J r „ D ir e c te u r der N . V . D e R o tte r d a m sc h e D r o o g d o k M a a tsc h a p p ij, R o tte r d a m J. W . B . E V E R T S , D ir e c te u r K o n in k lijk e P a k e tv a a r t M a a tsc h a p p ij, A m s te r d a m D . G O E D K O O P D z n ., D ir e c te u r der N .V . N e d e r ­ la n d sc h e S c h e e p sb o u w -M a a tsc h a p p ij, A m ste r d a m A . J. M . G O U D R I A A N , V o o r z itte r v a n d e n R aad v a n B eh eer d er N . V . V a n N ie v e lt, G o u d ria a n & C o .’s S to o m v a a r t-M a a tsc h a p p ij, R o tte r d a m J . W . J. B A R O N V A N H A E R S O L T E , D ir e c te u r v a n h e t I n s t it u u t v o o r S ch e e p v a a r t e n L u c h t­ v a a r t, R o tte r d a m M . C . K O N I N G , o u d -D ir e c te u r der N . V . S to o m ­ vaar t-M a a tsc h a p p ij „ N e d e r la n d ” , A m ste r d a m P r o f. P . M E Y E R , H o o g ie e r a a r aan de T e c h n isc h e H o o g e s e h o o l, D e lf t W . H . D E M O N C H Y , D ir e c te u r der H o lla n d A m e rik a L ijn , R o tte r d a m B. C . V A N O M M E R E N , D ir e c te u r der N . V . P hs. va n O m m e r e n ’s S c h e e p v a a r tb e d r ijf, R o tte r d a m Ir. J. O V E R W E G , D ir e c te u r der N . V . M a c h in e ­ fa b r iek G eb rs. S to r k & C o „ H e n g e lo C . P O T , D ir e c te u r d er N . V . E le c tr o te c lm isc h e In d u str ie v h. W . S m it & C o ., S lik k erv eer B. E. R U Y S , D ir e c te u r d er N . V . R o tte r d a m se h e L io y d , R o tte r d a m S. M . D . V A L S T A R , D ir e c te u r der N . V . K o n in k ­ lijk e N e d e r la n d sc h e S to o m b o o t M a a tsch a p p ij, A m ste r d a m W . V A N D E R V O R M , D ir e c te u r d er N . V . S c h e e p v a a r t & S te e n k o le n -M a a tsc h a p p ij, R o t ­ te rd a m Ir. ^ H . C . W E S S E L IN G , D ir e c te u r der N . V . K o n in k k M a a tsc h a p p ij „ D e S c h e ld e ” , V lissin g e n

I r . J. W . H E IL , w . i .

Ir . G . D E R O O I J , s.i.

S ecretaris der R e d a c tie: G. Z A N E N , W e stn ic u w la n d 12, R o tte r d a m C , T e le fo o n 2 2 2 0 0 (2 lijn e n )

MEDEWERKERS: J. BAKKER Ir. t. W. BAST Ir. W'. VAN BEELEN Ir. G. BEERENBORG Prof. Dr. ir. C. B. BIEZENO Ir. P. BOE! E W. VAN DER BORN Prof. Dr. ir. W. F. BR AN DSM A ir. A. H. TEN BROEK Prof. ir. G. BROUWER Ir. B. E. CANKRIEN Ir. j. CRAMER P. F. DE DECKER Ir. E. VAN DIEREN L. F. H. DIRKZWAGER Prof. ir. D. DRESDEN J P. DRIESSEN Ir. W. GERRITSEN TH. VAN DER GRAAF J. F. GUGELOT Ir. M. F. GUNNING F. C. HAANEBRINK W. A. HOEK Ir. L. B. DE HOOP P. INTVELD Ir. L. JACOBS Ir. H. E. JAEGER Ir. J. JANSZEN F. A. A. JASPERSE Ir. M. C. DE JONG Prof. N. KAL J. DE KANTER Ir. C. KAPSENBERG J. VAN KERSEN Ir. F. W. K. DE KU RK Ing. E. KLINGELEUSS Dr. ir. J. J. KOCH Ir. II, J. KOOY Jr. Ir. W. KROPHOLLER Ir. W. H. KRUYEF 1). DE KAVAADSTFNIFT Ir. H. W. VAN DER I.EE Prof. ir. A. J. TER FINDEN G, J. FUGT Mr. G. J, I.YKFAMA A NIJEHOLT Ir. H. J. MATHI.ENER LODERUS F. C. MATZINGF.Il Ir. H. M. MEIER MATTERN

Ir. P. E. MEYER Dr. Ir. W. M. MEIJER Ir. J. C. MILBORN Ir. A. J. MOLLINGER Ir. F. MULLEIl Dr. ir. W. J. MULLER Prof ir. J. MUYSKEN A. A. NAGELKERKE Ing. L. VAN OUW ERKERK J.M.Lzn. Ir. J. S. PEL J. C. PIEK Ir. K. VAN DER POLS Mr. Dr. ir. A. W. Q U IN T Ir. C. J. P. ROSIER Ir. V . H. C. E. RÖSINGH Ir. J. ROTGANS Ir. D. T. RUYS C. J. RIJNEKE Ir. W. P. G. SARIS Dr. Ing. F. SASS F. A. SCHIEFER Ir. A. M. SCHIPPERS Dr. P. SCHOENMAKER J. J. SCHOO Prof. Dr. Ing. E. FI. SCHULZ Ir. R. SMID I r /lL C. SNETHLAGE R. F. C. STROINK Prof. ir. E. J. F. THIERENS Ir. C. THOMS Dr. ir. H. VAN DER VEEN J. A. DE VEER B. VERHEY C VERMEY C. VEROLME Ir. J. VERSCHOOR E. VI 1G A. H. VOETELINK Dip. Ing. P. B. VOS Prof. E. J. VOSSNACK Ir. G. DE VRIES H. DFI VRIES 1J. L. DE VRIES J. W. WILLEMSEN Mr. J. WITKOP Dr. ir. F. B. WOLFF Prof ir. C. M. VAN W IJNGAARDEN Ir. A. II, VAN IJSSFLMUIDEN C. ZULVF.R

Jaar-A bonnem ent (bij vooru itb etalin g) ƒ 7 . — buiten N ederland ƒ 8.50, losse num m ers ƒ 0.75 A d verten ties 40 cents per regel, bij contract reductie

UITGAVE N.V. DRUKKERIJ M. WYT & ZONEN P O S T R E K E N I N G 5 8 4 5 8 , T E L E F O O N 3 5 2 5 0 (4 lijnta)

P I E T E R D E H O O C H W E G 11 1 , R O T T E R D A M W E S T * 4::ï 2c,

H. M. W ILH ELM IN A , K ONING IN DER NEDERLANDEN

S c h i p en W e r f

1 4 -D A A G S C H t i j d s c h r i f t , g e w i j d a a n s c h e e p s b o u w , s c h e e p v a a r t e n h a v e n b e l a n g e n W A A R IN OPGENOM EN H ET M AAN DBLAD „DE TECH NISCHE KRONIEK" ORGAAN V A N

JAARGANG

10 e

f

D E V E R E E N I G I N G V A N T E C H N I C I OP S C H E E P V A A R T G E B I E D D E N C E N T R A L E N BO ND V A N SCH EEPSBO UW M EESTERS IN N E D E R L A N D l H E T IN S T IT U U T VO O R S C H E E P V A A R T E N L U C H T V A A R T

H O O F D -R E D A C T IE : Ir. J. W . H E IL . w. i. en Ir. G . D E R O O IJ, s. i . Secretaris der R edactie: G. Z A N E N , W estnieuw land 12, R otterdam , T elefoon 22200 (2 lijnen) OVERNEMEN VAN

AR TIK E LE N

ENZ.

VERBODEN

(A R T.

15

DER

AUTEURSWET

1912)

HET M.S. „ORANJE” UIT DE GESCHIEDENIS DER N.V. STOOMVAART MAATSCHAPPIJ „NEDERLAND” Bij een ko rt overzicht van de historie der Stoom vaart M aat­ schappij „N ederland” verdient allereerst verm elding de b ij­ zondere belangstelling van het H uis van Oranje, w aarin de Stoom vaart Maatschappij „N ederland” zich steeds heeft mogen verheugen. De groote erkentelijkheid daarvoor kom t ook in den naam van haar nieuwe motorpassagiersschip, de Oranje, to t uiting. H et was wijlen Z. K. H . Prins H endrik der N ederlanden, broeder van wijlen Z. M. K oning W illem III, die, toen in 1869 plannen gevorm d w erden to t het oprichten eener geregelde stoom vaartverbinding m et N ederlandsch-Indië via het Suezkanaal, dat zijn voltooiing naderde, steun toezegde. De voor­ waarde, welke Z. K. H . hieraan verbond, dat de op te richten reederij een zuiver nationale ondernem ing zou zijn, is ten volle vervuld. W èl kon de Amsterdam sche C ourant toentertijd schrijven: „ . . . dat al weder een Prins uit het bem inde O ranje­ huis zich aan de spits stelt van een poging, die voor den handel op de Oostindische Koloniën zoo gewichtige gevolgen kan hebben.” M et raad en daad heeft Prins H endrik de Stoom vaart Maatschappij „N ederland”, welke op 13 Mei 1870 to t stand kwam, ter zijde gestaan, ook in de eerste zeer moeilijke jaren, toen velerlei tegenslagen het bestaan der jonge ondernem ing bedreigden, welke slechts dank zij Zijn hulp op de been ge­ houden kon worden. H et overlijden van Prins H endrik in 1879 beteekende dan ook voor de Maatschappij een zeer groot verlies. Toch heeft de Prins nog het genoegen mogen smaken de Stoom vaart M aat­ schappij „N ederland” zich to t een levensvatbaar bedrijf te zien ontwikkelen. Ook wijlen Z. M. Koning W illem III, die het beschermheerheerschap van de M aatschappij aanvaard had, heeft steeds groote belangstelling voor de Stoom vaart Maatschappij „N eder­ land” getoond, evenals wijlen Z. K. H . Prins H endrik der Nederlanden, de Gemaal van H . M. de Koningin, die eveneens Beschermheer der Maatschappij is geweest. D at H . M. de K oningin en H aar Huis herhaalde m alen blijk hebben gegeven van medeleven m et de Nederlandsche scheep­ vaart en in het bijzonder m et het bedrijf van de Stoom vaart Maatschappij „N ederland”, behoeft nauwelijks verm elding. W ij mogen hier slechts in herinnering brengen het verrichten van de tew aterlating door H . M. de Koningin van het s.s. Prinses Jidiana in 1910 van een der hellingen der Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij, toen nog gevestigd aan de Oosterdokskade, de opening van de groote sluis te IJm uiden door H . M. de Koningin in 1930 aan boord van het m.s. Johan van Oldenbarnevelt, de tew aterlating van het m.s. M arnix van St.

Aldegonde in 1929 door H . K. H . Prinses Juliana en ten slotte de tew aterlating door H . M. de K oningin van het m.s. Oranje op 8 September 1939, een gebeurtenis, die iedereen nog versch in het geheugen ligt. N iet m inder dan 23 passagiersschepen der Stoom vaart M aat­ schappij „N ederland” hebben de nam en van leden van het K oninklijk H uis gedragen. H et thans in de vaart komende motorpassagiersschip Oranje draagt den naam, die hen allen vereenigt. Een woord van bijzondere waardeering dient hier ook gewijd te worden aan den heer Gideon Jeremie Boissevain, die van de oprichting in 1870 af to t zijn overlijden op 13 Mei 1904 de Maatschappij op w aarlijk voortreffelijke wijze bestuurd en tot ontw ikkeling gebracht heeft, daarin ter zijde gestaan en op ge­ volgd door tal van andere kundige persoonlijkheden. Zonder hierbij aanspraak te m aken op eenige volledigheid memoreeren wij hier de nam en van P. E. Tegelberg, Jhr. L. P. D. op ten N oort, en van hu n opvolgers J. B. A. Jonckheer, C. A. den Tex en W . H . J. Oderw ald. Hoewel de Stoom vaart Maatschappij „N ederland” van den beginne haar zetel te A m sterdam heeft gehad, was het bedrijf aanvankelijk te Nieuwediep gevestigd. W eliswaar werd in 1876 het N oordzeekanaal geopend, doch eerst nadat, op initiatief der N . V. Stoom vaart M aatschappij „N ederland” , de Am sterdam ­ sche Droogdok M aatschappij to t stand was gekomen en over voldoende dokgelegenheid in de Amsterdamsche haven kon worden beschikt, kon het bedrijf in 1879 naar Amsterdam worden verplaatst. H et s.s. Prins van Oranje vertrok den 26en April 1879 als eerste schip van A m sterdam naar NederlandschIndië. D it schip had ook in 1871 voor het eerst de vlag der M aatschappij in N ederlandsch-Indië vertoond. Sedert 1879 heeft de Stoom vaart M aatschappij „N ederland” de verbinding tusschen A m sterdam en N ederlandsch-Indië onderhouden met een gedwongen onderbreking van enkele jaren gedurende den oorlogstijd. H et bedrijf der M aatschappij te A m sterdam werd in 1879 gevestigd aan de H andelskade, waar nu de Hollandsche Stoom­ boot M aatschappij haar kaden en loodsen heeft. Toen in het begin van deze eeuw de vrachtbootenvloot meer en meer uitgebreid werd, bleken de etablissementen aan de Handelskade spoedig te klein. In 1907 werd op de inmiddels to t stand gekom en IJkade, welke aanvankelijk een golfbrekende dam was ter bescherm ing van de ligplaatsen aan de Handels­ kade, door de M aatschappij een kade m et terrein gehuurd, waarop een loods w erd gebouwd voor het behandelen van de vrachtschepen.

In 1910 werd daarop het geheele bedrijf der Stoomvaart Maatschappij „Nederland” naar de IJkade verplaatst. Tot welken omvang de etablissementen .der Maatschappij zich sedertdien hebben uitgebreid, toont een bezoek aan het voor­ malige IJ-eiland, thans Javakade en Sumatrakade, duidelijk aan. Doch niet alleen te Amsterdam, maar ook in een aantal der voornaamste havens van Nederlandsch-Indië kwamen met de ontwikkeling van die havens ook groote, moderne etablisse­ m enten voor de Stoomvaart Maatschappij „Nederland” tot stand, zooals te Tandjong Priok, Soerabaya, Makassar en Belawan-Deli. H et kantoor der Stoomvaart Maatschappij „Nederland” was bij de oprichting gedurende eenigen tijd gevestigd in een ge­ deelte van het zoogenaamde Commandantshuis op den Dam ; daarna op de Kloveniersburgwal, hoek Onkelboerensteeg. In 1876 werd een pand aangekocht aan de toenmalige IJ-gracht, thans Prins Hendrikkade. In dit kantoor, dat eenige malen door aanbouw vergroot werd, bleef de Stoomvaart Maatschappij „Nederland” gevestigd tot 1916, waarna zij haar intrek nam in „H et Scheepvaarthuis”, Prins Hendrikkade 108-114, waarin de Koninklijke Nederlandsche Stoomboot Maatschappij, de Koninklijke Paketvaart Maatschappij en de Java-China-Japan Lijn gehuisvest zijn. Deze uitbreiding was een noodzakelijk gevolg van de steeds grooter wordende vloot, als gevolg van een gestadig toenemend vervoer van goederen en passagiers, en de daarmede gepaard gaande uitbreiding van diensten. In dit verband zij gememo­ reerd dat de Stoomvaart Maatschappij „Nederland” ook een belangrijk aandeel had in de oprichting der Koninklijke Paket­ vaart Maatschappij, welke eerlang 50 jaar zal bestaan, alsmede der Java-China-Japan Lijn. Tijdens het bestaan der Stoomvaart Maatschappij „Neder­ land” heeft de scheepvaart groote evoluties doorgemaakt. Had men in 1870 nog stoomschepen met zeilvermogen — het s.s. Prins van Oranje is daarvan nog een voorbeeld •— het stoom / zeilschip was na eenige tientallen jaren geheel verdrongen door het stoomschip. De grootste verandering is echter wel de vervanging van het stoomschip door het motorschip, welke eerst na den oorlog optrad en thans nog steeds verder voortgang vindt. De eerste motorschepen der Stoomvaart Maatschappij „N e­ derland” zijn het m.s. Bintang dat in 1925 van stoomschip tot motorschip verbouwd werd en het passagiersschip P. C. H ooft, dat 1926 in de vaart kwam en in November 1932 door brand verloren ging. Van de huidige vloot der Stoomvaart Maatschappij „Neder­ land” , groot 5 passagiersschepen en 27 vrachtschepen, zijn nog slechts 2 passagiers- en 9 vrachtschepen stoomschepen, terwijl voorts de Oranje en de 2 in aanbouw zijnde vrachtschepen ook motorschepen zijn. De nog steeds voortschrijdende ontwikkeling der techniek heeft voor de scheepvaart nieuwe mogelijkheden geschapen en daardoor ook nieuwe eischen aan het verkeer doen stellen. Een toenemende versnelling der schepen en een enorme uitbreiding van het personen- en goederenvervoer over de geheele wereld is hiervan het gevolg geweest. Welke ingrijpende veranderingen bv. zoowel het type schepen der Stoomvaart Maatschappij „N ederland”, als de omvang van het vervoer sinds 1870, het jaar van de oprichting der Maatschappij, hebben ondergaan blijkt bv. duidelijk uit onderstaande vergelijkende cijfers der twee „O ranje”~passagiersschepen welke de Maatschappij heeft gehad en die der huidige Oranje:

Bruto Snelheid Aanlal draagïn register in mijlen passa- vermogen dienst Lengte tonnage per uur giers in tons

s.s. Prins v. Oranje 1871 96 m 2950 10 88 966 s.s. Oranje .......... 1903 119 „ 4413 14 121 1660 m.s. Oranje .......... 1939 200 „ 20000 21 713 ± 7500 Kon men tot voor den oorlog nog van een gestadige, min of meer geleidelijke uitbreiding van het bedrijf spreken, m et als

voornaamste feit de toename van het goederenverkeer en daar­ mede van de vrachtvloot der Maatschappij, dit m in of meer rustige conjunctuurbeeld is sedert den oorlog geheel veranderd. Staan wij een oogenblik bij den oorlogstijd stil, dan moet in de eerste plaats vermeld worden de totale ontw richting van alle diensten, eindigende in 1916 met een volledige stopzetting van de scheepvaartverbinding tusschen moederland en koloniën, waardoor Nederlandsch-Indië aanvankelijk in toenemende mate en later zelfs tijdelijk geheel voor den afzet van haar producten en bestelling van materiaal op het buitenland en wel in hoofdzaak op Amerika, aangewezen was. In 1914 werd door de Stoomvaart Maatschappij „N ederland” te zamen met den Rotterdamschen Lloyd en de H ollandAmerika Lijn, de Java-N ew York Lijn geopend, aan welke lijn later ook de reederij Alfred H olt & Co., Liverpool, deelnam. In 1915 werd door de Stoomvaart Maatschappij „N eder­ land” met den Rotterdamschen Lloyd en de Java-China-Japan Lijn, de Java-Pacific Lijn geopend, een vrachtdienst tusschen Nederlandsch-Indië en de Oostkust van Amerika via Manilla en Hongkong. In den aanvang van het volgende jaar werd de Suezkanaalroute door de passagiersschepen verlaten en de reis weder via Kaap de Goede Hoop gemaakt, doch het bleek weldra ook onmogelijk op deze wijze Nederland te bereiken. Met eenige passagiersschepen werd daarop door de Stoomvaart Maatschappij „Nederland” en den Rotterdam schen Lloyd de Java-Pacific Maildienst onderhouden tusschen Nederlandsch-Indië en San Francisco, waardoor de passagiers via N ew -Y ork en vandaar per Holland-Amerika Lijn toch nog Holland konden bereiken, zij het ook met veel moeite en tijdverlies. Ten gevolge van de requisitie der schepen in 1918 werd ook deze verbinding lam gelegd. Een ernstig verlies tro f de Maatschappij door het op een mijn loopen van het nieuwe passagiersschip Koningin Emma, dat verloren ging; het vrachtschip Am bon werd getorpedeerd, doch kon behouden blijven. Bij de hervatting van de vaart in 1919 was er aanvankelijk, zoowel wat de vloot als het vervoer betrof, een groote achter­ stand in te halen. Er ontstond een zeer groot aanbod van lading bij een tekort aan scheepsruimte. Wel werden door de Stoom­ vaart Maatschappij „N ederland” met spoed nieuwe schepen be­ steld en .ook een schip, het s.s. Enggano, in Engeland gereed gekocht, doch het duurde nog tot eenige jaren na den oorlog, voordat het aanbod van lading meer in overeenstemming kwam met de beschikbare scheepsruimte. In 1920 vierde de Stoomvaart Maatschappij „N ederland” haar 50-jarig bestaan onder gunstige omstandigheden, doch reeds naderde de economische crisis, die onvermijdelijk op den wereldoorlog moest volgen, terwijl ook spoedig zou blijken, dat er veel voor goed veranderd was. W at Nederlandsch-Indië betreft, had Holland als stapel­ plaats en m arkt voor tal van Nederlandsch-Indische producten veel aan belangrijkheid ingeboet. Nieuwe directe afzetgebieden waren gevonden in Amerika en bleven behouden; ook wist Amerika zich als groot-leverancier in Nederlandsch-Indië te handhaven. H et handelsverkeer tusschen Nederlandsch-Indië en Australië was belangrijk toegenomen, terwijl Japan als industrieland en leverancier in het Verre Oosten snel aan beteekenis begon te winnen. De Java-New York Lijn bleek dan ook haar bestaan volkomen te rechtvaardigen en moest worden gehandhaafd. De Java-Pacific Lijn werd, tijdens de eerste crisis na den oorlog opgeheven, maar na eenige jaren hersteld, thans door de Stoomvaart Maatschappij „Nederland’ en den R otter­ damschen Lloyd onderhouden, terwijl sedert 1931 verschillende diensten van en naar de Pacifickust door de Java-Pacific Lijn en de Britsche Silver Line Ltd. gezamenlijk onderhouden w o r­ den onder den naam Silver-Java-Pacific Lijn. In dezen dienst werd tevens opgenomen de sedert 1906 bestaande JavaBengalen Lijn van de Stoomvaart Maatschapij „N ederland” en den Rotterdamschen Lloyd.

De Stoom vaart Maatschappij „N ederland” had eveneens een belangrijk aandeel in de totstandkom ing van de Vereenigde Nederlandsche Scheepvaartmaatschappij in 1920, welke ge­ regelde scheepvaartverbindingen onderhoudt m et Oost-Azië, Australië, Britsch-Indië en A frika. Nadat de eerste crisisjaren achter den rug waren, kon in 1926 weder begonnen worden met vlootvernieuwing op grooter schaal, totdat in 1929 de werkelijke crisis eerst goed begon, een crisis van ongekende hevigheid en duur, waardoor de Neder­ landsche scheepvaart op zware proef werd gesteld. H et moge thans geconstateerd worden, dat ook deze crisis door de Stoomvaart Maatschappij „N ederland” goed doorstaan is. W el was het haar niet mogelijk gedurende verschillende jaren to t den zoo noodzakelijken nieuwbouw over te gaan en moest zij zich bepalen to t het moderniseeren en versnellen van verschillende bestaande eenheden der vloot, maar toen eindelijk tegen het einde van 1936 een verbetering intrad, welke zich in het volgende jaar voortzette, kon de Stoomvaart Maatschappij „N ederland” de lang gekoesterde plannen tot het aanschaffen van een nieuw passagiersschip, ter vervanging van het door brand verloren m.s. P. C. H ooft, weder ter hand nemen. Op 23 A pril 1937 werd de order tot het bouwen van het m.s. Oranje bij de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij geplaatst. Een nieuw m otor-vrachtschip Java werd inmiddels reeds aan de vloot toegevoegd, terwijl de order voor twee nieuwe m otor-vrachtschepen, welke de namen Sumatra en Celebes zullen dragen, bij de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij geplaatst werd, welke schepen in het najaar van 1940 zullen worden opgeleverd. De vloot der Stoomvaart Maatschappij „Nederland” vond tot het begin dezer eeuw uitsluitend emplooi in de vaart van Europa, en van Holland in het bijzonder, op Nederlandschlndië. Thans worden nagenoeg alle wereldzeeën door de schepen der Stoomvaart Maatschappij „Nederland” bevaren. Hier moge een opsomming volgen van de verschillende diensten, welke door de Stoomvaart Maatschappij „Nederland” onderhouden worden, of welke door haar te zamen met andere reederijen worden bevaren. I. HOOFDLIJN. 1. Driewekelijksche passagiersdienst Amsterdam— Java, vice versa, via Southampton, Algiers, Villefranche, Genua, PortSaid, Colombo, Sabang, Belawan, Singapore, Batavia, Semarang, Soerabaia. 2. Z esivekelijkscbe snelvracht dienst (tevens mailvrachtdienst Am sterdam — N ederlandsch-lndië) . Route: Elamburg, Bre­ inen, Amsterdam, Genua, Port-Said, Sabang, Belawan, Singapore, Javahavens, Balik Papan, Makassar, Javahavens, Singapore, Belawan, Port-Said, Marseille, London, Amster­ dam, Hamburg. 3. Zesivekelijksche snelvrachtdienst (tevens mailvrachtdienst Nederlandsch-lndië— A m sterdam ). Route: Amsterdam, Antwerpen, Port-Said, Belawan, Padang, Javahavens, Ma­ kassar, Javahavens, Singapore, Belawan, Sabang, Port-Said, Genua, Amsterdam. 4. Circa zeswekelijksche vrachtdienst Am sterdam — N eder­ landsch-lndië, vice versa. Route: Amsterdam (eventueel Antwerpen en Londen), Port-Said, Sabang, Belawan, Java­

havens en terug via Makassar, Java, Padang (of Straitshavens en Belawan) naar een of meer Europeesche havens. 5. Extra afvaarten Nederlandsch-lndië— Enropa. N aar ge­ lang van het ladingaanbod worden bovendien nog ver­ scheidene vrachtafvaarten gegeven van Nederlandschlndië, Straits Settlements en Colombo via Port-Said naar een of meer der volgende havens: Triëst, Genua, Marseille, Barcelona, Liverpool, Havre, Londen, Am sterdam en H am ­ burg en zoo noodig andere Europeesche havens. II. JA V A -N EW YORK LIJN . In samenwerking met den Rotterdam schen Lloyd, A lfred H olt & Co. en Ellerman & Bucknall, binnenkort eveneens weder te zamen met de Holland-Amerika Lijn: een zesdaagsche dienst Nederlandsch-lndië— Amerika en een tiendaagsche dienst Amerika— Nederlandsch-lndië. Route: Makassar, Java­ havens, Straitshavens, Belawan, Sabang, Colombo, rond Kaap de Goede Hoop naar Halifax, Montreal, Boston, N ew -Y ork, Philadelphia, Norfolk, New-Orleans en terug via Savannah of Jacksonville, New-York rond Kaap de Goede Hoop naar Belawan, Straits- en Javahavens. III. SILVER-JAVA-PACIFIC LIJN . In samenwerking met den Rotterdamschen Lloyd en SilverLine Ltd. maandelijksche diensten: A-dienst: Calcutta, Belawan, Singapore, Philippijnen, BritschColumbia, San Francisco, Los Angeles, San Francisco, Philippijnen, Makassar, Javahavens, Singapore, Rangoon, Calcutta. B-dienst: Calcutta, Rangoon, Belawan, Singapore, Java­ havens, Makassar, Philippijnen, Los Angeles, San Francisco, Britsch-ColumSia, San Francisco, Panam alcanaal, Golf van Mexico, Kaapstad, Zuid-O ostAfrikaansche havens (eventueel Colombo, M adras), Calcutta. (H et traject Golf van Mexico— Zuid-A frika boven­ dien als afzonderlijke maandelijksche dienst.) C-dienst: Perzische Golf, Bombay, Colombo, Belawan, Singa­ pore, Javahavens, Philippijnen, Los Angeles, San Francisco, Britsch-Columbia en terug naar Perzi­ sche Golf. D-dienst: Pacifickust, Philippijnen, Saigon, Javahavens, Straits­ havens, Colombo, Bombay. H et is niet mogelijk te zeggen wat de toekomst brengen zal bij de huidige zoo onzekere politieke omstandigheden. U it de achter ons liggende bijna 70 jaren van haar bestaan put de Stoomvaart Maatschappij „Nederland” echter kracht om ook de toekomst rustig en met vertrouwen onder de oogen te zien. Hoe groot de moeilijkheden ook mogen zijn of worden, het zal altijd noodig blijven te varen om de menschheid te voorzien van de vele artikelen, welke zij door het steeds hooger wordende peil van haar behoeften noodig heeft. „Navigare necesse est.” Moge de Nederlandsche koopvaardijvloot to t in lengte van dagen haar belangrijke taak in het wereldverkeer vervullen en moge de Stoomvaart Maatschappij „N ederland” daarin een werkzaam aandeel behouden!

HET WERK VAN DE NEDERLANDSCHE SCHEEPSBOUW MIJ. IN DE LAATSTE JAREN Bezien wij de grafiek uit de statistieken, welke regelmatig een cijfer van een half millioen ton. Verder kunnen wij hieruit door het „Lloyd s Register of Shipping” w ordt gepubliceerd zien, dat vanaf dat oogenblik deze cijfers voor elk volgend jaar, over de in de geheele wereld te water gelaten schepen, dan zien bijna regelmatig met een half millioen ton toenemen, zoodat wij, dat het jaar, dat het laagterecord aangeeft, 193 3 was, met 193 8 al weer voor 3 millioen ton te boek staat. Een dergelijke

grafiek, alken v o >r Nederland, vert»5-.*n: ongeveer een overeen­ komstig karakter, met dat verschil, dat het jaar van het laagte­ record reeds in 1932 valt, terwijl de toename de eerstvolgende jaren minder snel plaats heelt. H et aandeel dat de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij gehad heeft in de na 193! in Nederland gebouwde schepen, w ordt duidelijk weergegeven in het volgende tabelletje, hetwelk een merkwaardig hoog percentage voor de slechte jaren te zien geeft. J aar

Tr water$etafen in Nederland

1> wtierdeUttrft door N. S. ML

Fercerstaie

1932 . 26,23 2 20.726 79.0 1933 . . 3 5.899 27.262 76.0 1934 . . 46.905 23.307 49.5 1935 . , 57.135 19.137 33.5 1936 93.831 19.186' 21.0 1937 . 183.509 30.263 16.5 1938 ...................... 239.845 56.138 23.5 Een verklaring voor d it hooge percentage in de slechte jaren kan zijn het feit, dat de Nederlandsche Scheepsbouw M aat­ schappij, als eenige groote w erf welke niet gekoppeld is aan een m achinefabriek of reparatiebedrijf, uitsluitend is aangewezen op het bouwen van nieuwe schepen en dat het bestaan dezer M aatschappij dan ook gemoeid is m et het al o f niet verkrijgen van opdrachten daarvoor. Een enkele maal kon de hand w orden gelegd op opdrachten voor constructiew erken van anderen aard, als bruggen en dergelijke. H et zijn voor een groot deel de op ­ drachten van buitenlandsche reederijen geweest, welke in de slechte jaren de N ederlandsche Scheepsbouw M aatschappij ge­ holpen hebben aan het bereiken van deze cijfers. O ok in latere jaren is het de Nederlandsche Scheepsbouw M aatschappij gelukt opdrachten uit het buitenland te ontvangen onder om standig­ heden van zeer zw are concurrentie.

Zoo werden in 1936 afgeleverd de volgende schepen: 235 Macoma {8011}, 236 M iraU a (8 0 0 2), 237 Valcrii M cablauk (28 50), 238 A . A n d ree u : (2 8 5 0), 239 K o sa n u (2 8 5 0 ), 241 Renata (3 1 5 5), 244-263 20 barges. De cijfers voor de naam geven aan het houw num m er, de tusschen haakjes geplaatste de bruto tonnenm aat. De num m ers 237, 238, 239 waren voor de Sovjet Unie. In 1937 werden af geleverd: 242 M am a (8029), 264 Rosaura (3 1 7 3 ), 265 R u fin a (3173). In 1938: 240 'Trom p (4225 w aterverph), 243 Tegelberg ( 14.150), 266 Carelia (8 0 3 3 ), 267 C ym bula (8 03 3) 268 Trafalgar (5 542 ). N o. 268 voor N oorw egen. In 1939 zijn af geleverd: 271 Ttjitjalengka (1 0 .9 72 ), 270 Oranje ( ± 20.00(1), 269 D enbiglnhire (9 10 0) en 272 Tïbia (10.000), terwijl nog afgeleverd zullen w orden: 273 Taria (10.000), 275 Passagiersschip (7 4 0 0), 276 Passagiersschip (7400). Van deze schepen zijn 269, 275, 276 voor het b u iten ­ land. Indien het jaar 1940 onder normale omstandigheden zal verloopen, is het de bedoeling op te leveren: 274 Flottielje-leider (4225 w aterverpl.) , 277 Surnatra (9 2 0 0), 278 Celebes (9 2 0 0 ). De N ederlandsche Scheepsbouw M aatschappij heeft de be­ schikking over vier groote hellingen, w aarvan twee zoodanig zijn geconstrueerd, dat abnorm aal breede schepen kunnen w orden gebouwd, zij het dan ook m aar één tegelijk. De u it­ rusting m et kranen is zoodanig, dat elke helling door middel van 3 electrische kranen bediend w ordt, terw ijl som m ige dezer door 6 kranen bediend kunnen w orden. De nieuw ste bijge­ bouwde kranen hebben een hefverm ogen van 10 ton, hetgeen van zeer groot belang is bij het bouwen van m oderne schepen. H et is nam elijk m eer en m eer gebruikelijk groote gedeelten, welke van te voren op de helling ineengeklonken o f gelascht zijn, in zijn geheel aan te brengen. De groote, m odern uitge­ ruste scheepsbouwloods, w aarin al het plaat- en profielstaal w ordt bew erkt, heeft een capaciteit van 40.000 ton per jaar.

I. DE TEWATERLATING De duizenden belangstellenden, die zich Donderdag 8 Sep­ tem ber 193 8 verzameld hadden aan de boorden van het IJ, zijn getuige geweest van een zeldzaam fraai schouwspel, een schouw ­ spel, w aarvan de tew aterlating van de Oranje het hoogtepunt vorm de. Bestond de menigte aan den wal reeds uit duizenden, even zoovelen hadden een plaatsje gevonden aan boord van de pleziervaartuigen en passagiersbooten, die m et tientallen het IJ een vroolijken aanblik gaven. D och ook op de terreinen van de N ederlandsche Scheepsbouw Maatschappij had zich een m enigte verzam eld, grooter dan eenig ander maal in de ge­ schiedenis der w erf, een menigte die in gejubel losbarstte toen het door H are M ajesteit gedoopte m.s. Oranje het natte elem ent opzocht en w aarvan het af voeren na de plechtigheid met booten en auto’s langen tijd in beslag nam. De w erf zag er feestelijk uit! O p alle steigers, k an to o r­ gebouwen, kranen en tribunes woei de Holiandsehe driekleur, vereenigd m et de oranjevlag, de Amsterdamsche kleuren en de w erf- en reederijvlaggen. In het m idden van dit feestterrein lag op de helling het enorm e gevaarte. H et motorpassagiersschip Oranje is het grootste schip, dat to t dusver in A m sterdam werd gebouwd. Van alle in N eder­ land gebouwde schepen overtreft de Nieuu-' Amsterdam het slechts in afm etingen. H et in aanbouw geven van een nieuw passagiersschip heeft verscheidene jaren bij de Stoom vaart Maatschappij „N ed er­ land" een p u nt van overweging uitgem aakt. De ongunstige economische om standigheden waren mede een van de oorzaken, dat de opdracht to t den bouw, waarmede een uitgave van circa ƒ 13.000.000 gemoeid is, steeds weer moest worden uitgesteld. Eerst in April 1937 was het mogelijk een defintieve opdracht aan de Nederlandsche Scheepsbouw M aatschappij te verleenen.

H et schip w erd ontw orpen door wijlen ir. H . N . Prins, chef van het Bureau „Scheepsbouw ” der Stoom vaart M aatschappij „N ederland” .

Stapelloop gegevens

D e kiel van het m.s. Oranje w erd gelegd op 2 Juli 1937 en het lag in de bedoeling het schip in Juni 1939 gereed te hebben voor het houden van den proeftocht. In het schip zelf w aren de w erkzaam heden reeds ver ge­ vorderd, de bagage- en proviandruim en bv. w aren reeds gereed en vele hutten, vooral die op de lagere dekken, w aren reeds zoover gevorderd, dat er nog m aar weinig aan behoefde te w orden gedaan om ze geheel gereed te m aken. De electrische leidingen, pijpleidingen, ventilatieleidingen en de vloerbedekkingen w aren voor een groot gedeelte aangebracht. Eenige weken vóór de tew aterlating was m en begonnen het schip te onderstoppen, d. w. z., dat men de sleden en goten er onder aangebracht had, telkens in lengten van 5 to t 8 m . O ver deze lengten worden dan de kielblokken w eggenom en, om plaats te m aken voor de sleden en goten. Deze sleden zijn m et kettingen vast aan het schip verbonden en glijden hierm ede te w ater, terw ijl de goten door middel van trekstangen aan de helling vastliggen. Tusschen de goten en sleden had men een vetlaag, verm engd m et groene zeep, ter dikte van ongeveer 21/2 cm aangebracht, w aardoor, als het schip zich in bew eging zet, de sleden gem akkelijk over de goten glijden. D it glijden w o rd t dan nog verhinderd door het zg. laatste beletsel, de klink, die, als het oogenblik van den stapelloop is gekomen, door een zw aren ram w ordt weggeslagen. De ram w ordt door een valgew icht in beweging gebracht en dit gew icht w ordt op zijn beurt via een hefbooinstelsel door het doorsnijden van een draad op de trib u n e to t vallen gebracht. T egelijkertijd w ordt door het doorsnijden van dezen draad de cham pagne-

flesch, die hoog in de lucht hangt, losgelaten, waardoor zij tegen de huid van het schip kapot slaat.

De komst van de Koningin

Tusschen twee rijen schepen voer omstreeks half drie de vorstelijke familie naar de w erf van de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij. A an steiger IX. bij de De Ruyterkade, gingen onze Vorstin, Prinses Juliana en Prins Bernhard aan boord van de koningssloep. In de verte dreunde het eerste kanonschot. D it was het teeken: de koningssloep vaart. Toen de koningssloep voorbij voer, bracht ieder vaartuig den vlaggegroet. De opvarenden juichten de vorstelijke personen luide toe. Er heerschte een blijde en opgewekte stemming op het IJ en iedereen nam er aan deel, iedereen werd er door getroffen. H et gejuich steeg uit boven de zee van vlaggen, verspreidde zich boven het breede w ater en hield ononderbroken aan zoo­ lang de koningssloep statig en voornaam tusschen de twee rijen schepen doorvoer. A an boord van de oorlogsschepen stonden de bem anningen stram in de houding langs de railing. Iedere m inuut dreunde een saluutschot. H et geluid vermengde zich in de steeds m et nieuwe geestdrift oplaaiende toejuichingen van de opvarenden aan boord van de feestelijk ver­ sierde schepen en nam eerst een einde toen de koningssloep aan de w erf van de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij was aangekomen. Terwijl de kapel het W ilhelmus inzette, rezen alle genoodigden op. De Koningin en het p rin­ selijk paar werden aan den w aterkant ver­ welkomd door burgem eester De V lugt als president-commissaris der Nederlandsche Scheeps­ bouw M aatschappij, den heer D. Goedkoop D zn., oudsten directeur der Nederlandsche Scheeps­ bouw M aatschappij, en den heer J. F. van Hengel, oudsten directeur der Stoom vaart Maatschappij „N ederland”. Langs een ongeveer 350 m langen weg over het terrein van de w erf gingen de hooge gasten naar de koninklijke tribune, waarop in­ middels de koninklijke standaard was geheschen. A an den opgang to t de koninklijke tribune werden bloemen aan de Koningin aangeboden door m ejuffrouw A. Goedkoop, dochter van den oudsten directeur der N eder­ landsche Scheepsbouw Maatschappij, en aan Prinses Juliana door m evrouw C. M. Goedkoop-Ledeboer, echtgenoote van den heer P. Goedkoop D zn., directeur der Nederlandsche Scheeps­ bouw Maatschappij. A an beide zijden van den ingang stond een haag van leerlingen van het opleidingsschip Pollux. N adat verschillende hooge autoriteiten waren voorgesteld en de koninklijke familie het model van de Oranje bew onderd had, waarmee de eerste prijs gewonnen werd op de tentoon­ stelling van Oranje-m odellen, hield de heer J. F. van Hengel de volgende rede.

Rede J. F. van Hengel

Majesteit, H et is ons niet alleen een groote eer, het stem t ons ook tot groote dankbaarheid, dat U aan de uitnoodiging van de N eder­ landsche Scheepsbouw Maatschappij en de Stoom vaart M aat­ schappij „N ederland ’ gevolg heeft willen geven om het schip, dat den naam Oranje zal dragen, welke naam zoo nauw ver­ bonden is aan U w Huis, heden aan zijn element te willen toe­ vertrouwen. Voor de Stoom vaart Maatschappij „N ederland” stem t het_ to t zeer bijzondere vreugde, dat U, evenals Uwe Majesteit in 1910 ons stoomschip Prinses Juliana heeft willen

1. AANKOM ST VAN H. M. D E K O N ING IN IN DE STA TIESLO EP

te water laten, dit ook thans — en nog wel in de week van U w regeeringsjubileum — heeft willen doen. De belangstelling voor de Stoom vaart M aatschappij „N eder­ land” van ons geëerbiedigd Vorstenhuis dateert reeds uit de dagen van de oprichting van onze m aatschappij, in welke moeilijke dagen U w er Majesteits onvergetelijke Vader, wijlen Koning W illem III, en zijn D oorluchtige Broeder Prins H endrik m et groote belangstelling de plannen to t oprichting bestudeer­ den en de oprichters niet alleen m et raad bijstonden, doch ook daadwerkelijk grooten steun verleenden. Toen dan ook op 13 Mei 1870 de Stoom vaart Maatschappij „N ederland” opge­ richt was, heeft het Koning W illem III behaagd het bescherm­ heerschap van de m aatschappij te aanvaarden, terw ijl Z. K. H . Prins H endrik zich een benoeming to t eere-voorzitter van de maatschappij liet welgevallen. De voortdurende belangstelling, welke wij sinds dien dag steeds van ons geliefd Vorstenhuis en ook steeds van U, Majesteit, m ochten genieten — w ant was het niet reeds kort na het aanvaarden van de regeering, dat Uwe M ajesteit ons in April 1899 vereerde m et een bezoek aan ons stoomschip Koningin Regentes en verschillende volgende bezoeken, waarbij ik moge mem oreeren de opening van de Noordersluis te IJm uiden in 1930 aan boord van de Johan van Oldenbarnevelt en Uw er Majesteits reizen op de Tanim bar naar en Tabinta van

Fig. 2. H ET SCHIP GEREED VOOR D E TEW ATERLATING

Noorwegen — deed de gevoelens van verknochtheid aan U en Uw Huis steeds hechter worden, om vandaag een nieuw hoogte­ punt te vinden. H et zal Uwe Majesteit dan ook niet ver­ wonderen, dat m et een van vreugde kloppend hart de dag van heden voor ons begon. Ja, zonder twijfel zal thans op alle zeeën door onze gezag­ voerders, officieren en opvarenden, door al onze medewerkers in ons schoone Nederlandsch-Indië — dit trouwe personeel, hetwelk ook zielsgaarne hier tegenwoordig zou zijn — in stille spanning worden geluisterd naar de radio, om zooveel mogelijk in de blijdschap van dezen dag mede te leven, en menig „Hoezee” en „Leve de K oningin”, zoowel aan boord, op de kantoren of thuis in Oost en W est, zal m et ontroering en dankbaarheid worden uitgeroepen. W aar sinds 193 0, m et het in de vaart stellen van onze m otor passagiersschepen Johan van Oldenbarnevelt en Marnix van St. Aldegonde, de ongunst der tijden van de jaren to t 1937 ons niet toeliet een nieuw passagiersschip aan onze vloot toe te voegen, trok dit nieuwe schip, dat m et een lengte van 656 voet zijn beide voorgangers m et 47 voet in lengte overtreft, en een dienstsnelheid van 21 mijl per uur zal kunnen behouden, h et­ geen ruim 4 mijl meer is dan de snelheid van de beide laatste schepen, reeds van den aanvang af veler aandacht. N u het schip den naam van Oranje zal dragen en teven een schakel zal zijn tusschen de gebiedsdeelen van U w er Majesteits R ijk, boeit het schip nog te meer. Eenmaal gereed, zullen ruim 700 passagiers hier hun drijvend tijdelijk tehuis vinden en zal het schip in de Nederlandsch-Indische havens zoowel als in de

haven van Am sterdam en in verschillende buitenlandsche havens het symbool zijn van de eenheid tusschen Oranje en N ederland; immers, Nederland kan niet zonder Oranje, een feit, hetwelk ruim 3 eeuwen lang steeds weer to t uiting kwam. Majesteit, moge ik U dan ook hier namens bestuur deren, staf en personeel, zoowel op de schepen als in NederlandschIndië en in Nederland, de gevoelens van diepe erkentelijkheid en dankbaarheid vertolken voor U w hernieuwde blijk van belangstelling voor ons bedrijf. Moge ik daarbij namens al deze circa 3000 personen den wensch uitspreken, dat het U w er Majesteit gegeven moge zijn nog lange jaren, om ringd door Uwe Koninklijke D ochter, onze beminde Prinses Juliana, den Prins der Nederlanden, Z. K. H . Prins Bernhard, en H . K. H . Prinses Beatrix, in gezondheid en m et kracht ons R ijk der Nederlanden te besturen, en moge ik U verzekeren, dat wij m et de schepen onzer maatschappij, en m et ons nieuwe schip Oranje in het bijzonder, wenschen te trachten m et Gods hulp de banden m et het Huis van Oranje nog te verstevigen.

Rede D. Goedkoop Dzn.

H ierna nam de heer D. Goedkoop Dzn., oudste directeur van de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij, het woord: Majesteit, Ruim een jaar geleden genoot de Nederlandsche Scheeps­ bouw Maatschappij de groote eer van U w bezoek ter gelegen­ heid van het te water laten van Uwen flottieljeleider Trom p. D at Uwe Majesteit vandaag het grootste schip, ooit in Am sterdam gebouwd, aan het water wilt toevertrouw en, is

F.g, 4, HET GEVAARTE OP DE HELLING EVEN VOOR DEN ST A P E L L O O P

Fig. 5. DE HOOGE GASTEN OP DE KONINKLIJKE TRIBUNE

voor onze ondernem ing een zeldzaam voorrecht en w o rd t door ons op zeer hoogen prijs gesteld. T oen de Stoom vaart M aatschappij „N ed erlan d ” ons in 1937 de op drach t to t den bouw van het schip gaf, een opdracht, w aardoor duizenden bij ons en in andere fabrieken in N ed er­ land w erk kregen, ging er een gevoel van dankbaarheid door de gelederen van ons personeel, en toen wij hoorden, d at de naam van het schip, oorspronkelijk N . S. M. 270, later Oranje zou w orden, steeg de geestdrift. W einig konden wij toen nog verm oeden, dat Ü persoonlijk de laatste beletselen zoudt willen kom en w egnem en. Slechts weinige «ogenblikken scheiden ons thans van dit groote m om ent en het is m ij een groot voorrecht, U den eer­ biedigen dank over te brengen van onzen staf en ons personeel voor U w belangstelling in het ku nn en van N ederlandsche hoofd- en handw erkers. 8 Septem ber 1938 zal m et gulden letteren in de geschiedenis der N ederlandsche Scheepsbouw M aatschappij geschreven w or­ den en de h erinnering eraan zal voor ons allen een extra aan­ sporing blijven, te trach ten de groote eer, ons door U bewezen, w aardig te blijven. Z ou ik Uwe M ajesteit thans m ogen verzoeken de laatste beletselen, die de Oranje vasthouden, te wollen w egnem en. H are M ajesteit beantw oordde de toespraken van de heeren Van H engel en G oedkoop.

De Koningin spreekt

U, m ijnheer den directeu r der Stoom vaart M aatschappij «,N ed erlan d ” , d ankend voor de goede wenschen, w elke U to t

mij hebt gericht, ook namens U w personeel, voldoe ik gaarne aan het verzoek van de directie der N ederlandsche Scheeps­ bouw M aatschappij om de Oranje te w ater te laten. Moge dit schip, dat door zijn naam zoo nauw m et m ijn H uis is verbonden, steeds een gelukkige vaart hebben; moge het de N ederlandsche vlag te allen tijde m et eere kunn en toonen, en moge het ten volle beantw oorden aan zijn bestem m ing: een schakel te vorm en van den hechten band tusschen N ederland en N ederlandseh-Indië. D aarop nam de K oningin den ivoren ham er ter hand, een korte slag op het zilveren mes w eerklonk, de flesch cham pagne sloeg tegen het schip in stukken. Even later kw am er beweging in het schip. Te 4 uur, terw ijl de stoom fluiten op het IJ hun vreugde uitloeiden, schoof de Oranje in snelle vaart zijn elem ent tege­ moet terw ijl het w erkvolk aan boord m et de petten zwraaide, de toeschouwers op de w erf in donderend gejuich losbarstten. D aarna liet de K oningin zich uitvoerig inlichten over de techniek van het te w ater laten van de groote schepen en de moeilijkheden, w'elke daarbij zijn te overw innen. Belang­ stellend inform eerde Zij, of er geen gevaar bestond voor de werklieden, die bij de stutten, onder h et hooge gevaarte van het nieuwe schip, w erkzaam wraren. H ierop kreeg Zij echter van de directeuren der N ederlandsche Scheepsbouw7, M aat­ schappij een geruststellend antw oord. D an roeide de statiesleep m et N eêrlands K oningin teru g naar de stadszijde, langs de oorlogsbodems, die m et kanongebulder wederom de verschuldigde eerbew ijzen aan H are M ajesteit brachten.

Fig. 6. H ET M .S. „O RAN JE”, NAAR E EN AQ UAREL VAN M EJUFFROUW A N N IE GOEDKOOP Op de K oninklijke trib u n e w aren gezeten H .M . de K oningin, H . K. H . Prinses Juliana, Z. K. H . Prins B ernhard en enkele leden van h et gevolg v an H . M. de K oningin, alsmede de heer P. E. Tegelberg, president-com m issaris en de volledige directie der Stoom vaart M aatschappij „N ed erla n d ” , bestaande u it de heeren J. F. van Hengel, A . F. Bronsing, M r. D . A . D e lp rat en F. de Boer, D r. W . de V lugt, burgem eester van A m sterdam en president-commissaris van de N ederlandsche Scheepsbouw M aat­ schappij, en de volledige w erf-directie, bestaande u it de heeren D. Goedkoop D zn., P. Goedkoop D zn . en A. C. M etzelaar.

O p de gereserveerde trib u n e hadden talrijke au to riteiten een plaats gevonden, w aaronder de ministers D r. J. J. C. van D ijk, Mr. D r. ir. J. A. M. van B uuren, Mr. M. P. L. Steenberghe, Ch. J. I. M. W elter, M r. C. M. J. F. Goseling en P ro f. D r. J. R. Slotem aker de B ruïne, alsmede de in ons land vertoevende Indische vorsten. H e t is ondoenlijk een volledige opsom m ing der nam en te geven. De belangstelling voor de tew aterlating van de O ranje is echter gebleken zeer algemeen te zijn geweest.

II. HET ONTWERP EN DE SLEEPPROEVEN De Stoom vaart M aatschappij „ N ed erla n d ” en de Rotterdam sche Lloyd onderhielden de laatste jaren een dienst op N ederlandsch-Indië m et schepen van 17 knoop dienstsnelheid, welke sche­ pen n u ongeveer 10 jaar oud beginnen te w orden. De concurrentie van h e t buitenland, dat schepen voor de v aart op het O osten en A ustralië in dienst b rach t m et een snelheid van 19-20 knoop, m aakte het voor de „N ed erla n d ” noodzakelijk de verdere ontw ikkeling van h e t b ed rijf ook v an u it d it stan d p u n t te gaan bezien. V erder moest rekening gehouden w orden m et h e t v er­ keer door de lucht, een argum ent d at de ideeën o m tren t een nieuw m ailschip nog versterkte in de richting van groote snelheid. O orspronkelijk is gedacht aan schepen m et een dienstsnelheid van 24-26 m ijl. N a eenige technische beschouwingen bleek echter al spoedig dat d it voor de In d iëv aart een zeer onecono­ misch schip zou geven, door de enorm e hoeveel­ heid brandstof benoodigd voor h e t lange traject en door h et minimale gew icht voor lading over­ blijvende door h et zeer groote eigen gew icht. Zeer snelle schepen vervoeren dan ook altijd zeer weinig lading, een om standigheid die de econo­ mische exploitatie meestal in gevaar brengt. H e t bekende verband tusschen scheepslengte

Fig. 7. e e n r i j v in n en , m i d s c h e e p s

en snelheid, uitgedrukt door de formule V : \ L, geeft een directe aanwijzing voor het bepalen van snelheden, welke binnen economische grenzen liggen, daar bij een V : \ L-waarde boven de 0,9 in de weerstandskromme een belangrijke stijging valt waar te nemen. De afmetingen m oeten dan ook zoo gekozen worden, dat, indien het volledige reservevermogcn w ordt gebruikt om verloren tijd in te halen, deze grenswaarde van 0,9 niet te veel w ordt overschreden. H ieruit volgt, dat voor een 600 voet schip de topsnelheid ongeveer 23 mijl is, gevende een dienstsnelheid van ongeveer 21 mijl. Met een dergelijk schip zou de overtocht van Genua naar Batavia van 20 op 16 dagen worden terug­ gebracht, hetgeen aanvaardbaar bleek. Op deze grondgegevens, 600 voet en 21 mijl, werden de noodige voor-ontw erpen gem aakt en beproefd in de sleeptank te W ageningen. De sleepproeven zijn begonnen met een schip van 600 voet lastlijn lengte en 77 voet waterlijn breedte, en zoodanig gevormd, dat het een gunstige weerstandskrom m e had voor een groot snelheidsgcbied. De MK (m etacenter boven kiel) waarde was eigenlijk niet groot genoeg en door de zeer scherpe vorm en de diepgang voor Indi­ sche havens eigenlijk te groot. Een tweede model gaf een nog kleinere MK, terwijl de stijging in de weerstandskrom m e bij 211/2 mijl al optrad. Een nieuw model werd gem aakt uit deze twee, waarbij een betere MK. verkregen werd dan de eerste keer, doch de weerstand bleef boven de 21*4 m ijl nog steeds snel toenemen. Verschillende andere modellen zijn geprobeerd, ook m et bulbboeg. In Eet laatste geval w ordt de w aterlijn echter abnorm aal scherp, hetgeen het schip m inder gunstige zee-eigenschappen geeft en te veel verlies aan ruim inhoud. N a verlenging, verbreeding en verscherping is uiteindelijk een schip ontstaan van 630 voet waterlijn lengte en 82'-6" breedte (de latere verbreeding to t 83 -6" was om andere redenen). Met al deze verschil­ lende modellen zijn in de tank te W ageningen ongeveer 1200 runs gemaakt. Met de verschil­ lende modellen werden tevens voortstuwingsproeven genomen. H e t geschatte vermogen gaf de keus voor twee, drie of vier schroeven aan­ drijving. Een enkelschroever bleef wegens het groote vermogen buiten beschouwing. Als dubbelschroever kon verkregen worden: een hoog schroef rendem ent als voordeel, maar een groote weerstandstoename door de zeer groote asbroeken aan het scherpe schip als nadeel. Als drieschroever kon eveneens een hoog schroefrendem ent worden bereikt, terw ijl bovendien nog de middenschroef een zeer gunstige w erking op het roer kon hebben, en veel kleinere asbroeken m et m inder weerstand. Als vierschroever werd een belangrijke toename van den weerstand der asbroeken geconstateerd. Ter oriënteering werden deze proeven m et verschillende modellen genomen, voor goede vergelijking werden de schroefmodellen en bladdoorsneden zooveel mogelijk gelijk gehouden. Eïet totale voortstuwingsrendem ent van model m et schroeven w ordt uitgedrukt door de , sleep pk-m odel, zonder asbroeken ,........,............... = a, en verhouding , *.................... apk opgenomen door schroeven sleep pk-m odel m et asbroeken apk door schroeven opgenomen Voor de verschillende gevallen zijn in het volgende staatje de

Fig. 8. DRIE RIJEN VINNEN, ACHTERSCHIP voortstuwingsrendementen opgegeven, terwijl er tevens uit blijkt, dat de asbroeken 5-12 % weerstand gaven. 2 3 3 4 4

schroeven .......................................... schroeven naar buiten draaiend schroeven naar binnen draaiend schroeven alle naar buiten draaiend schroeven, voorschroeven naar bin­ nen draaiend, achterschroeven naar buiten

A. Zonder asbroekew

B. Met asbroeken

0.712 0.73 5 0.741 0,756

0.636 0.682 0.689 0.675

0.711

0.634

H ieruit blijkt, dat het beste rendem ent zich voordoet bij 3-schroef-aandrijving met naar binnen draaiende schroeven. Ofschoon iets lager in rendement, zijn de naar buiten draaiende schroeven echter gekozen, daar van de naar binnen draaiende een minder goede bestuurbaarheid werd verwacht. Bij het maken van het ontwerp bleek het zeer goed mogelijk te zijn om drie direct gekoppelde motoren naast elkander onder te brengen in één machinekamer. Een bijzonderheid van den onderwatervorm is nog de in-

richting om het slingeren tegen te gaan. Bestudeerd werden verschillende reeds lang bekende middelen, zooals de gyroscope, anti-slingertanks, enz. Gewicht, ruim ten en kosten stonden de toepassing hiervan in den weg. Een van de laatste uitvindingen op d it gebied, de dempingsvinnen volgens het systeem RösinghW ilton-Fijenoord, bleek bij een torpedoboot zeer goed te heb­ ben voldaan. E r werd dan ook besloten dit systeem op de Oranje toe te passen. De vinnen zijn stroomlijnvormig van doorsnede, 20 cm in de lengterichting van het schip 4 cm dik en loodrecht op de huid 9 5 cm lang. De onderlinge afstand is 65 cm. A an eiken kant zijn 144 van deze vinnen aangebracht, terw ijl in het voorschip nog een extra rij er onder en in het achterschip een extra rij er onder en er boven werd aange­ bracht. D e w erking is zoodanig, dat bij niet slingerend schip de krachten op onder en bovenzijde van de vin elkaar opheffen. Bij slingerend schip treedt een reactie tegen de slingerbeweging op, daar aan één zijde een groote overdruk en aan de andere zijde een onderdruk ontstaat als gevolg van het stroom lijn­ profiel der vin. W at den bovenwatervorm betreft, valt direct op de groote insnoering in de breedte van het schip boven de waterlijn. De aanleiding hiertoe w ordt duidelijk uit het volgende. D oor den zooveel scherperen vorm der lastlijn en het onder­ waterschip dan bij vorige schepen ontstond een verkleining der m etacenterhoogte bij een gelijktijdig omhoogdrukken van het zw aartepunt, een gevolg van de m indere ruim te in het onder­ waterschip en h e t opbouwen van een dek meer ter compensatie van dit ruimteverlies. Een groote breedte op de lastlijn was dan ook noodig om voldoende m etacenterhoogte over te houden. Voor den weerstand was deze breedte geen bezwaar. Boven de

w aterlijn is ze echter niet noodig, daar de h u tten dan noodeloos diep zouden worden en een onaangenaam smallen vorm zouden krijgen. Binnenhutten w orden niet toelaatbaar geoordeeld en h et lag dus voor de hand het schip naar boven te versmallen. Bovendien w ordt daarmede een inhoud van 3 300 m 3 bespaard, voor welken inhoud op elke rondreis een bedrag van ƒ 6000 aan Suez-kanaalgelden zou m oeten worden betaald. Voorts is er op gelet, dat bij het strijken der sloepen aan den hoogen k an t bij hellend schip, deze door middel van Schatglijspanten gemakkelijk te w ater kunnen worden gelaten. In de w indtunnel van het „N ationaal L u ch tv aart Labo­ ratorium ” te Am sterdam zijn uitvoerige proeven genom en ter bestudeering van de luchtstroom en langs den bovenbouw en langs den schoorsteen. H e t doel was te zorgen dat geen ro et­ en kooldeeltjes uit den schoorsteen zouden neerslaan op de dekken. Als resultaat daarvan is de schoorsteen bepaald in zijn tegenwoordigen vorm . De onder een hoek van 45° af geschuinde voor-bovenrand is een der bijzonderheden daarvan. W at betreft de langsscheepsche sterkte van h et schip zij opgem erkt, dat de afm etingen der constructiedeelen niet w er­ den bepaald naar de voorschriften van het Classificatie-Bureau, m aar door middel van sterkteberekeningen w erden vastgesteld, waardoor een zeer licht, doch sterk schip ontstond. O m de knikkrachten bij het schip in een golfdal, welke in de bovenste dekken optreden, op te nem en, werden speciale m aatregelen genomen voor het sterkte- en daaronder liggende dek. Nauwkeurige proeven zijn genomen om de k n ik vastheid van staalplaat m et houtbedekking te onderzoeken in het laboratorium van Bouw- en W oningtoezicht der gemeente ’s-Gravenhage.

III. HOOFD AFMETINGEN, ALGEMEENE INDEELING EN CONSTRUCTIE H e t schip heeft de volgende hoofdafm etingen: Lengte over a l l e s ............................................................... 656'-0" Lengte op de 28'-6" w a te r lijn ...................................... 63 8'-0" Lengte tusschen de loodlijnen ...................................... 605'-0" Breedte op spanten op de w a te r lijn ............................. 8 3'-6" H olte to t C -delt (schottendek) .................................. 3 8'-4" 47'-4" H olte to t B-dek (bovenste doorloopende dek) ....... H olte to t A -dek .............................................................. 55'-6" H olte to t promenadedek (sterktedek) ..................... 63'-8" H oogte van dekhuizen op p ro m en a d ed ek ............... 10'-0" H oogte van dekhuizen boven p ro m en ad ed ek 8’-6" H oogte van dekhuizen op sportdelc........................... 7'-9" H oogte van dekhuizen op slo ep en d e k ...................... 7'-9" B ruto to n n e n m a a t............................................................. 20017 N e tto to n n e n m a a t............................................................. 11674 M axim um zomerdiepgang . . 28' - l l 11/,<)" Totaal aantal passagiers ...................x.......................... 730 (760) T otaal aantal bem anning ............................................ 391 Klasse B.V. 1. 3/3 L .l.1. Vermogen ......................................................... totaal 37500 bhp Snelheid in dienst .................................... Totaal z o e tw a te r ± 890 ton Totaal dieselolie —1900 ton De afm etingen der verbanddeelen en de waterdichte indeeling zijn in overeenstemming m et een diepgang van 2 8 '-l0 " , geldende voor alle jaargetijden. O nder het schottendek zijn in het schip verder nog vier dekken aangebracht, welke zich van voor- tot achtersteven uitstrekken. Alle dekken onder het B-dek zijn gemaakt zonder dekrondte, terw ijl het B-dek en de daarboven gelegen dekken een dekrondte hebben van 9". Alleen het sloependek heeft een dekrondte van 15". Daar het mogelijk was het promenadedek als sterktedek u it te voeren (de huidbeplating is tot dit dek opgetrokken) en deze situatie zich over 65 procent van de

lengte voordoet, is het m ogelijk geworden een zeer stijf en licht schip te construeeren, m et lengte gedeeld door holteverhouding van 9,5. Deze verhouding was bij de „Johan van Oldenbarnevelt-klasse 10,5. Beschouwen wij de verhouding van lengte en breedte der nieuwere „N ederland” -m ailbooten, dan blijkt dat de breedte zeer sterk is toegenomen. V oor de Christiaan H uygens gold B = van Oldenbarnevclt B =

^

voor de Johan

"T 16,5, voor de Oranje geldt

B = ^ + 2 3 . Met deze lengte-breedte-verhouding is de Oranje op één na het breedste bestaande handelsschip. De algemeene indeeling van het schip in lengterichting is eenigszins anders dan bij de vorige schepen. De oliebunkers zijn nl. niet meer in één complex voor de m achinekam er aange­ bracht m aar verdeeld over de lengte der hoofdm achinekam er, in de zijden. Door de zeer groote breedte was dit, m et 3 m otoren naast elkaar, nog mogelijk. In hoogte strekken zij zich u it to t 221 -0knoop " onder het C -dek (de 2 '-o "-ruim te onder C -dek doet dienst als kofferdam ). M et deze constructie van oliebunkers w ordt bovendien nog het voordeel bereikt van de dubbele huid in machinekamer, als bescherm ing tegen aanvaringen. D oor de plaatsing der 3 hoofdm otoren naast elkander in één m achine­ kam er werd het noodzakelijk de hulpm otoren onder te brengen in een tweede m achinekam er welke, m et de koelm achinekam er, in een waterdichte afdeeling vóór de hoofdm achinekam er is gelegen. Hieraan aansluitend naar voren toe bevinden zich de voorraadsruim ten als koel- en vrieskamers voor proviand en lading, provisiebergplaatsen, bagageruim en, linnenkam ers enz., terw ijl op het E-dek in de hulpm achinekam er een afzonderlijke ruim te is, waarin een distilleermachine voor zoetw ater is onder­ gebracht.

H d D F D A F M E T l N G EN L EN GT E

V A N V O O R S T E V E N TOT R O E R K O N I N G .

BREEPTEH O L TE T O T

PI EP G AN G

______ ______________ _______ PROMENAPE

P E K ___________________

____________________________________

boots Man* ftC R * P i, A A t l

C_.P_E K . vo o a

Kui MSSL

t>*l NK- WAtCR

.'lO'CK. M A C H I N E

'[ 9RINKWATCB* ! i

k a m e r

H U LA

WAT * f*

p ic k

P R I N K W A T CK I]

M f lC H I N t K A M E R

.

TA NK ’P * |" T ^ ” T " r 1 T T j a : L Ii_i A - s ir ; I

; WA*r«.

MOTOR

AtPp! N6t 6051

l' HLAS

5 PORT

PE K

SI
S port

VplTUft, St u u r

H IN t IT A M tR

pc

MACHiNI PIÇNM

U j ik U T

id.si

f cAMc n

HTJE

•i 9 d 6 l BOVEN

PRO M ENAPE

PEK

L ilK Ê

HUT

KAST

KINOCR

LA T O

KINDERKAMER

R E .N

L u ik

K Ä M E *.

njïs, *• **v‘* Mt» > / \/IU \ __

5 P Of l f P E K

■P A S S A * I t R . A

1* K L A i ,

h Vr m

M A C * O tK

4’

HECk T

L U X E HUT

k l Ai

PROMENAPE

PEK

P P Q H E N A D E PROMENADE

D E K

DEK

f i u r r et

ROOrf t R l o h M u £ I E K S A LO N

AAMRE<

M u s . l t « S A LOM

M IK H l N f. K AhL«f

l* KLAS

LUIK

uitat«!ÿÜÜtï

V E RA NP A

TI lmI

i’ KLAS

i*KLAS

5c H fi i H T

KL AS

SurrtT PROMENADE

DEK

P R O M E N A P E

Blad Ia .

Algemeen plan

LIES SALON I4 kl as P E K

Behoort bij O R A N J E - N U M M E R van „Schip en W e r f

Blad Ib. Algemeen plan

Behoort bij O R A N JE -N U M M E R van „Schip en W e rf ”

Twee laadruim en nemen de verdere ru im te van h e t voor­ schip in. De plaatsing der 3 hoofdm otoren naast elkander gaf een constructieve moeilijkheid. H e t was nam elijk niet goed m oge­ lijk in deze lange m achinekam er stu tte n aan te brengen ter ondersteuning van de zich er boven bevindenden opbouw. Een oplossing is evenwel gevonden waarbij deze stu tte n w eggelaten kunnen worden en vervangen zijn door 3 zw are raam spanten en balken welke deels gevorm d w orden door de dw arsschotten in de oliebunkers. Een zeer stijf geheel w erd hierm ede v e r­ kregen. Door den scherpen vorm van het achterschip en de drie tunnels, was het aangewezen den top dezer tunnels als w a te r­ dicht dek to t aan de zijde uit te voeren en de overblijvende ruim te te gebruiken voor berging van drink w ater en smeerolie. H e t grootste gedeelte van het zoetw ater is dan ook in deze ruim ten ondergebracht benevens twee smeerolietanks. Boven dit tunneldek zijn in h et achterschip drie laadruim en. Een zeer hooge dubbele bodem (6 '-0 " ) loopt over een zoo groot mogelijk deel der lengte. Zij dient, voor zoover onder de machinekamers, voor berging van dieselolie, en voor de rest voor berging van waterballast. D oor den scherpen vorm van het schip is de kantplaat vervallen en de tan k to p doorgevoerd to t aan de huid, behalve in ruim II. O m toch gem akkelijk te kunnen lenzen zijn in elke w aterdichte afdeeling dwarsscheepsche wellen aangebracht, welke to t over de halve hoogte van den dubbelen bodem doorloopen. V anaf ruim V to t aan ruim II is de dubbele bodem in de breedte verdeeld in drie tanks, onder ruim V in twee tanks en aan de einden 1 tan k . V oor- en achterpiek dienen voor berging van drinkw ater. Daar bij snelle, scherpe schepen h et eigengewicht van h et leege schip een veel grooter deel is van h et geladen deplacem ent dan bij vollere en langzam ere schepen, is het niet noodig om bij weinig op geen lading dieptanks voor w aterballast te gebruiken. De beschikbare hoeveelheid in dubbele bodem tanks is voldoen­ de om een behoorlijke diepgang en trim ligging te verkrijgen. Op het hoogst gelegen dek onder de w aterlijn, zijn in h et achterschip de verblijven van de Javaansche bedienden onder­ gebracht. H et eerste dek boven de w aterlijn (D -d ek ) dient in het voorschip voor onderbrenging van bem anning en 4e klas passagiers en een tusschendeklaadruim I, w aarin een afdeeling is afgescheiden voor speciale lading. O ok in het achterschip op dek E bevinden zich nog 2 ruim ten voor speciale lading. H e t achterdeel van dek D huisvest 2e en 3e klas passagiers en eenige stewards. Op dit dek is ook de stuurm achine aangebracht. H e t C -dek (schottendek) w o rd t in het m iddengedeelte in ­ genomen door kom buizen, aanrechtkam ers en verdere ru im ten voor den civiel en dienst. N a a r voren sluit hieraan aan de le klas eetsalon en de dagverblijven en toiletten van bem anning en 4e klas, naar achteren aan de eetsalon 2e klas en een passagiersgedeelte 2e klas. Deze geheele midscheepsche opbouw is op de bekende „N ederland” -wijze, door m iddel van open wellen, afgesloten van het achterschip (3e klas h u tte n en eetsalon) en het voorschip (wasscherij, volkskombuis enz.). H e t B -dek dient hoofdzake­ lijk voor het onderbrengen van le en 2e klas passagiers. T u sschen de luiken I en II is hier een gesloten deksalon voor de 4e klas aangebracht. In de open bak zijn ru im ten voor waschbazen, terw ijl de overblijvende ruim te w o rd t ingenom en door de aandrijvende machinerie van ankerspillen en kaapstanders. A an het achtereinde sluit aan een deksalon, m et de prom enade-

dekruim te 3e klas. H e t A -dek dient bijna geheel voor huis­ vesting van le en 2e klas passagiers en hospitalen. H e t achterste deel is open sportdek voor de 3e klas. Alle deksalons voor le en 2e klas zijn sam engebracht op het prom enadedek. D oor veranda’s en aanrechtkam ers gescheiden strekken zij zich over bijna de geheele lengte van dit dek uit. H e t boven­ prom enadedek, w o rd t voor het middengedeelte g eb ru ik t voor le klas h u tten en luxe h u tte n ; kinderkam ers le en 2e klas en aan de achterzijde voor een sportdek 2e klas. Boven d it dek is nog een sportdek over de volle breedte m et aan de voorzijde de stu u rb ru g , aan de achterzijde h et zwembad en h et sportdek voor de le klas en daartusschen de verblijven voor de dek- en m achinekam er-officieren. De top van deze dekhuizen is het sloependek waarop de sloepen en waarop aan de ach terk an t nog een door w indschotten om geven lido. O m te voorkom en dat in de bovenste, licht uitgevoerde dekken, groote spanningen optreden, zijn in het sloependek één, in het sportdek twee en in het bovenprom enadedek even­ eens twee „expansion joints” aangebracht. W aar zich op deze afscheidingen doorloopende dekhuizen bevinden is de „expan­ sion jo in t” over de verticale dekhuiswand doorgetrokken. T er verstijving van den bovenbouw tegen trillingen en voor op­ nem ing van massa-reacties bij slingeren en stam pen van het schip, is, evenals bij de vorige schepen van het O ldenbarnevelttype, weer gebruik gem aakt van dwarsscheeps geplaatste stalen schotten, als brandschotten, stalen schotten van toilet- en badkam ercom plexen, welke zooveel mogelijk boven de h o ofd­ w aterdichte dw arsschotten in den rom p zijn aangebracht. De voorsteven is gem aakt u it aaneengelaschte rondgezette platen, de achtersteven, de assendragers en het roer, u it gegoten staal. De constructie ervan past zich aan bij den bijzonderen vorm van het achterschip. H e t oppervlak van h et roer is 14,3 5 m 2. T er besparing van gew icht zijn verschillende verbanddeelen gelascht en wel: stuiken van alle dekken en dubbele bodem top. De stuiken van de stringerplaten van het sterktedek zijn volgens een schuine lijn welke 45° m aakt m et de hartlijn van h et schip. V erder gootstrippen aan dek, stuiken van huidplaten aan de voorsteven, stuiken van asbroekplaten, stuiken van spanten, balkknieën aan balken (boven het schottendek), knieën aan schotstijlen, stijlen aan w. d.- en o. d.-schotten, gussetplaten aan kantplaten, w rangen en kim knieën aan k an tp laten , stijlen aan opbouw schotten, railingscepters en verschansingstutten aan dek en dergelijke. De randen van de dekbeplating zijn, te r ver­ k rijg in g van dunne dekbedekkingen naar beneden gejoggeld. H e t geheele schip is zoo goed m ogelijk rattenvrij gem aakt. Alle laadruim en, bergplaatsen, proviandruim en, w erk verblijven, dienstgangen, spantgaten in stringerplaten, openingen voor pijpen enz. zijn naar voorschrift van de A m erican Public H ealth Service, m et dun plaatijzer en rattengaas beschermd. E r zijn 10 w aterdichte schotten, opgetrokken to t aan het schottendek, voorzien van de noodige w aterdichte deuren (zie hoo fd stu k w aterdichte deuren). Boven het schottendek bevinden zich een aantal brandvrije schotten (zie hoofdstuk brandveiligheid). Als toegang to t het schip zijn buitenboordsdeuren aange­ b ra ch t op de volgende plaatsen: 4 stel op B-dek in de vestibule 6'-0" breed 7'-0" hoog, 4 stel verschansingdeuren in de wellen op h et C -dek en midscheeps op het C -dek aan w eerskanten een deur voor het in- en uitbrengen van m achinedeelen. Deze deuren m et scharnieren aan de bovenzijde, breed 10'-0" hoog 7 '-0 ", worden bewogen door handlieren.

IV. DE BOUW N ad at de opdracht voor den bouw van de Oranje o n t­ vangen was, moesten eerst nog eenige voorbereidingen w orden getroffen. Door de groote breedte van het schip, was h et nood­ zakelijk het m idden van h et schip niet op h et m idden van de helling te plaatsen, doch iets er naast.

Bij het m aken der hellingen was reeds gerekend op het feit, dat deze om standigheid zich zou k unnen voordoen. In den grond behoefden dan ook geen veranderingen te w orden aange­ bracht. Boven den grond echter moesten voor de bovenhelft der helling zware stalen balken dwarsscheeps tusschen de

kielblokken w orden aangebracht, terw ijl voor de onderste h e lft betonnen kielblokken m oesten w orden bij geplaatst. D e sterk oploopende ge­ deelten v an voor- en achterschip m aakten h et noodig speciale kielstoppingen te m aken. E r w erden voor d it gedeelte stalen stoelen gecon­ strueerd te r ondersteuning van de kiel en ook van de assendragers, achtersteven en scheg. De hoogte van de h o u ten stapelingen bleef zoo­ doende over de geheele lengte van h et schip dezelfde, zoodat de kiel tijdens den bouw geen ongelijke verzakkingen vertoonde. U itbreiding van h e t hijschgerei boven h et schip werd niet noodig geoordeeld. D aar gew ichtsbesparing noodig m aakte, dat h et bestek veel laschw erk inhield, was het noodig de capaciteit der laschafdeeling u it te breiden, door opleiding van lasschers, aanschaffing van laschtoestellen, vergrooting van den laschvloer en aanleg van aan sluitpunten op h et terrein. De overige m achinale u itrustingen der w erf hadden geen uitb reid in g noodig. Zeer veel zorg moest besteed w orden aan h et bew erken, samenstellen, klinken en lasschen van de bodem versterkingen onder de m otoren. D e 40 m m dikke tanktopbeplating in h o o fd ­ m achinekam er, w aarvan de landen en stuiken gelascht w erden, vereischte een speciaal plan voor de volgorde van h et leggen der laschnaden. V oor h et verkrijgen van gladde dekken m oesten de landen n aar beneden gejoggeld w orden. H e t dek boven de m o to rk am er w erd pas dichtgem aakt na h et aanbrengen der volledige kraanbanen. D eze w erden benut bij h e t m onteeren aan boord der hoofdm otoren, welke in gedeelten w erden aan­ gevoerd. De vorm van h et schip b rach t mede, d at bijna alle

Fig. Ha. D U BBELE BODEM

Fig. 10. ASSENDRAGERS huidplaten een gebogen vorm vertoonden, hetgeen een zeer groot aantal kruism allen noodig m aakte en een zware belasting gaf van persen- en drukm achines. T och kw am geen enkele vertraging bij h e t aanbouw en van de h uid voor. De spanten, voor zoover deze u it twee gedeelten bestonden, zijn op een bij­ zondere w ijze m et een getrapte laschnaad verbonden. Opgesteld w erd eerst alleen h e t onderste gedeelte v an elke spant, om ver­ vorm ing in de beginperiode te voorkom en. Eerst nad at de bouw van de dekken to t de hoogte van de lasch was voortgeschreden, volgde h e t opstellen en verbinden van de oplangers. D e giet­ stalen assendragers der buitenschroeven w erden geheel vrij van den rom p op de juiste plaats opgesteld, w aarna de aanslui-

Fig. 11b. DE AFBO UW VO RDERT

tende constructiedeelen aan h et gietstuk werden vastgem aakt. De stellingen w aren, als gebruikelijk bij de N ederlandsche Scheepsbouw M aatschappij, stalen, aan het schip op gehangen ju k k en voor het m iddengedeelte, houten stellingjukken langs voor- en achterschip, terw ijl een extra binnenstelling van lichte constructie langs de weggesneden gedeelten van den rom p noodig was. D e toegang to t het schip vond plaats door de huidopeningen van de achterwell en over de voorkuil, van welke plaatsen elk p u n t van h et schip boven dek A gemakkelijk kon w orden be­ reikt, terw ijl de openingen voor zee-inlaten een gemakkelijke verbinding m et de m achinekam er mogelijk m aakten. D e kiel w erd gelegd 2 Juli 1937, de tew aterlating had plaats 8 Septem ber 193 8, de oplevering in Juli 1939. D oor ernstige vertraging in de levering van het scheepsma­ teriaal ondervond de bouw al in het begin vertraging, m et name de profielen kw am en ver over tijd binnen. H e t gevolg van dit feit was, dat het N ovem ber w erd eer de dubbele bodem geheel beplaat was en de eerste schotten op gesteld konden worden. Van N ovem ber af werd m et alle k ra ch t getracht het verlorene in te halen, en in D ecem ber 193 8 w erd begonnen m et het onderste dek. In Jan u ari 1939 w erden de zw are gietstukken van 'het achterschip opgesteld en eind A ugustus was de rom p gereed om te w ater te gaan en w aren de dekken to t en m et h et boven­ prom enadedek en het voorste gedeelte van het sportdek aange­ bouwd. V erder was begonnen m et h et leggen der houten dekken op C - en B-dek, was de beschieting der koelruimen, der hutten, op D -, C - en B-dek aan den gang en waren de bagage- en provisieruimen geheel gereed, m et alle leidingen aangebracht, ge­ schilderd en gereed voor overname. H e t persplan was afgew erkt, kokers en schroefassen en de m iddenschroef aangebracht, h et roer aangehangen en een aan­ vang was gem aakt m et het isoleeren van de m achinekam er. H e t schip liep op één slede te w ater en had een afloopgewicht van ongeveer 9000 ton. N a den stapelloop w erd h et schip in de uitrustingshaven van de w erf gemeerd en verder afgew erkt. H e t inbrengen van de m otoren nam ruim drie m aanden in beslag, in Decem ber ging de laatste krukas van den derden hoofdm otor naar beneden. T oen kon h et opengelaten gedeelte van de m achineschacht dichtgem aakt w orden en konden de fundaties van de afgassen­ ketels aangebracht w orden. Voordien was in N ovem ber de laatste der J hulpm otoren gem onteerd en kon het hoofdschakel­ bord geplaatst worden.

H et afbouwen van het staalwerk vorderde regelm atig, even­ als het werk aan de beschietingen van h u tten en salons, het leggen der houten dekken, het aanleggen der pijpleidingen en der electrische installatie. In Januari 1939 was begonnen m et de betim m ering van de hutten op het boven-promenadedek, was h et houten dek overal gelegd, waren de groote apparaten van den civielen dienst ge­ plaatst en parket-, Aranbee- en andere vloeren op gelijke tred m et de hutbetim m eringen. Gedurende de koude m aanden was een tijdelijke verw armingsinstallatie ingericht om het gereed zijnde h outw erk te beschermen en het w erk in de salons mogelijk te m aken. In Februari was het transport van m achinedeelen zoover geschied, dat het schoorsteendek aangebracht kon worden, waarna de schoorsteen in den loop van M aart op h et schip gezet werd. In April was de groote montage geheel gereed, h et schip was zoover, dat alle onderdeelen aangebracht w aren en d at de a f­ w erking van het laatst aangebrachte no g m oest plaats hebben. Begin Februari waren de h u tten zoover gereed gekomen, dat door de reederij m et overnemen begonnen k on worden, terwijl in Mei de Javaansche bedienden konden aanvangen m et het gereed maken van hutten, het inruim en der kasten en het aan boord brengen der inventaris. Brandstof, smeerolie en water waren aan boord genomen. De hulpm otoren hadden gedraaid, de dynam o’s hadden stroom geleverd, waarmee weer lieren en kranen, verlichting en verwarm ing beproefd konden worden. De hoofdm otoren h ad ­ den eerst stuk voor stuk, daarna te zamen, m et losgekoppelde assen, gedraaid. De laatste officiershutten op het sportdek w aren gereed gekomen, in de salons werden de artistieke w a n d b e k le ­ dingen aangebracht, de com m andobrug m et de controle-apparaten was een der laatste punten waaraan gew erkt werd. De scheepsinventaris werd aan boord genomen. H e t schilderw erk buitenom en van de gangen was to t de laatste laag genaderd. Op 14 Juni ging het schip de w erf verlaten en w erd in het dok opgenomen om de buitenschroeven aan te brengen en den romp onder de waterlijn een beurt te geven. N a het dokken werd een stabiliteitsproef genomen, w aarna het schip naar de proefstoomplaats ging om gemeerd te draaien en naar de kompasboei om de kompassen te regelen. D aarna is het schip naar de kade van de reederij verhaald om uitg eru st te worden voor den technischen proeftocht, welke op 27, 28 en 29 Juni gehouden werd.

V. HET LAAD GEREI Flet schip heeft 6 laadruim en, w aarvan I, II, IV, V en VI voor lading en III voor koelruim en, proviand, bagage- en linnenkam ers. R uim I w o rd t bediend door 2 electrische kranen, ruim II door twee IJ tons laadboomen. Tusschen ruim I en II zijn nog twee kranen opgesteld welke voor beide ruim en ge­ b ru ik t k u n n en worden. D oor deze opstelling was het noodig den mast te verschuiven naar den ach terk an t van luik II. R uim III en IV hebben op het topdek elk 2 kranen, terw ijl ruim V 2 kranen en ruim VI 1 kraan heeft, welke lager zijn opgesteld. T er besparing van topgew icht w erd van een tweeden m ast a f­ gezien. D e voorm ast is een naadlooze stalen M annesm ann mast, van 30" diam eter, en is geplaatst m et een helling van 1" per voet.

VI.

H et w ant is in plaats van gegalvaniseerd ijzerdraad van m as­ sieve ronde stangen op spanschroeven gezet. D e twee stalen laadboomen aan den mast kunnen elk afzonderlijk gebruikt 15 ton lichten door middel van een talie van 2 schijfblokken en 8 ton aan een dubbele runner en hanger. Drietons lasten w orden geheschen aan een enkele reep en kunnen v erw erkt w orden m et gekoppelde boomen. Voor de bediening der laadboomen zijn aan den voet van den mast 4 electrische 5-tons lieren opgesteld. De kran en k u n ­ nen m et dubbelen reep 3 ton hijschen. Voor beschrijving van lieren, kranen machinerieën, zie machinegedeelte.

en verdere dek-

VEILIGHEIDiSINRICHTINGEN

a. Sloepen, vlotten en reddingsboeien

E r zijn in het geheel 14 reddingbooten, welke in totaal plaats bieden aan 1301 personen gevende een overschot op het m axi­ m um te vervoeren aantal personen van 13 c/o . T w aalf er van hebben de volgende afm etingen: lengte 31 -6 , breedte lT - 0 " en holte 4 ,-3", één kleinere boot heeft

de afmetingen 30'-0" X 9'-Q" X 4 '-3 ". Ze zijn geheel gebouwd van teakhout, hebben een diagonale huid m et langsspanten, alles kopervast. Ze zijn voorzien van koperen lu chttanks, spe­ ciaal valpatent Maatschappij ,,N ederland” -type, en teakhouten afdekluiken. Aan de buitenzijde op de kim m en zijn houten grijplatten aangebracht. De 12 groote booten k u n n en elk 99

reddingvlotten, welke elk dienst kunnen doen voor 16 personen. Twee ervan zijn plat op dek gesjord, twee zijn staande aange­ bracht tegen de achterrailing van het sportdek 3e klas, de overigen in verticalen stand onder de reddingbooten. De vlotten zijn ringvorm ig van koper, onderverdeeld door middel van dwarsschotjes in een groot aantal tankjes, van buiten be­ kleed m et k u rk en zeildoek en rondom omgeven van grijplijnen. Ze kunnen van groote hoogte te water gegooid worden. T er completeering der reddingmiddelen zijn 2 reddingboeien m et Holmeslicht aangebracht op de stuurbrug, terwijl er nog 10 over de verschillende dekken zijn verdeeld, evenals nog 12 reddingboeien zonder licht, waarvan 2 met lijn. Alle redding­ boeien hebben den hoefijzervorm. N atuurlijk is voor elke op­ varende een zwemvest aanwezig en voor kinderen een speciaal kinderzwem vest. Ze zijn geborgen in de hutten van passagiers en bemanning.

lijk geworden de middelen om ze uit te zetten te vervolm aken en handenarbeid daarbij to t een m inim um te beperken. Alle reddingbooten worden behandeld door middel van „Barclay patent gravity davits”. M et dit type van davits en lieren is h et niet noodig om handkracht te gebruiken om de boot van de ruststand in buitenboordspositie te brengen. H et vieren van de booten geschiedt door m iddel van de zw aartekracht. De davit bestaat u it twee leibanen en twee davitarm en, welke zich over de leibanen bewegen. De leibanen zijn gem aakt u it [^-ijzers, op zoodanige hoogte boven dek aangebracht, dat pas­ sage er onder mogelijk is. Elke leibaan is voorzien van twee schijven voor het hijschen der boot en kielklampen voor onder­ steuning der boot in gesjorde positie. Een leidschakelaar is aan elke davit aangebracht om de electrische stroom u it te schakelen indien de boot een bepaalde stand heeft ingenomen. De leibanen zijn aan de buitenzijde aan het schip verbonden door m iddel van knieplaten en aan de binnenzijde verbonden aan den top van de dekhuizen, behalve voor de twee achterste booten, w aar A-vormige ondersteuningen zijn gebruikt bij gebrek aan een dekhuis. D e davitarm en, welke om de boot heengrijpen, zijn gesneden u it stalen platen, welke twee aan twee verbonden zijn to t één arm en verstijfd m et tusschen gelaschte steunplaatjes. Ze zijn v er­ der voorzien van de noodige leirollen m et bronzen bussen. D oor m iddel van deze rollen loopt de davitarm over de leibanen. E r zijn 4 dubbele electrische \ lieren voor behandeling van 99-persoons reddingy booten en 6 enkele lieren voor de overige. De lieren hebben tandwielen en rondsels m et machinaal ge­ vormde tanden, zijn elk voorzien van een centri­ fugaal rem om de viersnelheid van de boot te controleeren, bovendien van een handrem voor norm aal gebruik en een inrichting waarbij de rem niet be­ hoeft te w orden gelicht wanneer de boot w ordt geheschen. A fzonderlijke gegroefde, gegoten ijzeren trommels zijn aangebracht voor het bergen van de hijschreep. Een zelf uitschakelende koppeling w ordt gebruikt voor verbinding van den m otor aan het lierwerk. A an elke lier is bevestigd een w aterdichte 12 pk Laurence Scott shuntm otor om de boot te hijschen m et een snelheid van 15 voet per m inuut. Alleen de m otorreddingboot en de 30' reddingboot worden geheschen m et een snelheid van 2 5 voet per m inuut en hebben daarvoor m otoren van 20 pk. De loop der staaldraden en kielsteunen zijn speciale bijzonderheden van de Barclay davit. V anaf de lier gaat de staaldraad over schijf A (zie fig. 15), daarna over schijf B, rond de schijf C aan de davitarm , rond de co-axiaalschijf B 1 aan de leibaan en over en rond de schijven D en E aan de davitarm naar de boothaak. Indien de boot gevierd m oet worden, worden de sliphaken van de sjorinrichting losgemaakt en de boot is vrij. D an w ordt de rem band van de lier gelost en de boot glijdt m et de davitarm en in de buitenboordspositie. Gedurende deze beweging is de davitarm opgehangen aan een 3-partstalie, en daar de snelheid beheerscht w ordt door de centrifugaalrem, is het mogelijk de bandrem geheel te lossen en de beweging te stoppen door het aanhalen dezer bandrem. Een en ander ge­ schiedt geheel zonder schokken. Indien de davitarm en in de buitenboordspositie zijn aangekomen, gaat de boot alleen verder, hangende aan twee enkele staaldraden terw ijl de bandrem n u verder het vieren controleert. Een contragew icht doet deze rem in werking treden, indien de behandelende m an haar loslaat. Tijdens het vieren van de boot is de m otor steeds uitgeschakeld. Voor het hijschen m oet de koppeling worden ingeschakeld, bij het stoppen van den m otor schakelt de koppeling vanzelf weer uit.

b. De sl oepenuitzetinrichting

c. W aterdichte schotten en deuren

Met het grooter worden in afmetingen en gewicht van de reddingbooten van m oderne passagiersschepen, is het noodzake­

Zooals reeds opgem erkt heeft het schip 10 w aterdichte schotten, welke het schip verdeelen in 11 w aterdichte afdee-

personen bevatten, de kleine reddingboot 68 en de m otorboot 29 personen. De afmetingen der motorboot zijn: lengte 30'-0", breedte holte 4'-11". Zij is geheel van teakhout m et diagonale huid, platte achtersteven en ondergebouwd roer. De m otor is een 4-cylinder, enkelwerkende 4-tact compressorlooze Diesel, type G. Krom hout-G ardnerm otor van 40 pk voor directe aandrijving en is gemakkelijk met de hand aanzetbaar, ook in kouden toestand, terw ijl bovendien een electrische verwarmingsinstallatie aanwezig is. De motor is voorzien van een Brevo-keerkoppeling. D e m otor is ingebouwd in een teakhouten kajuit, voorzien van toegangsdeuren en vier lichtglasranden. De boot heeft vóór een teakhouten dek, is geheel uitgerust als reddingboot. T o t de verdere uitrusting behoort een radio-installatie en een zoeklicht, twee telescopische masten voor het voeren der antenne, een teakhouten sleepbeting voor het sleepen der roei-reddingbooten. De ophanghaken zijn volgens het Mill’s patent. Alle booten zijn voorzien van glijspanten. N iettegenstaande de reddingbooten alle opvarenden ruim ­ schoots kunnen bergen, zijn bovendien nog aangebracht 18

Fig. 15. BARCLAY DAVIT

lingen. Twee com partim enten k unnen volloopen zonder dat gevaar ontstaat. De in deze schotten aanwezige deuren worden electrisch hydraulisch bewogen. Zonder aan de bewoonbaarheid te k o rt te doen is gestreefd naar een m inim um aantal deuren, in totaal zijn er slechts 11 stuks, w aarvan twee in de tunnels, 1 tusschen de m achinekamers, 1 voor de koelm achinekam er, 1 op h et E-dek voor de Javanen-accom m odatie en 6 op het D -dek. D e deuren op h et D -dek zijn 6'-3" X 3'-3", die tusschen m achinekam ers en voor h et Javanenverblijf zijn 6'~0" X 3'-6", die voor de koelm achinekam er is 5'-0" X 3'-6" en die voor de tunnels zijn 4 '-6" X 3 '-0 ". In de accommodatie zijn de deuren voorzien van opklapbare koperen dorpelplaten. Een hydraulisch pneum atische schottensluitinrichting m et handhydraulische noodbew eging volgens het systeem Atlas W erke is aangebracht om deze deuren te sluiten. De installatie bestaat u it een oliedruktank, een afvloeitank, een schakelorgaan op de b ru g m et tijd-contact-vergrendelaar, de bedieningsorganen bij elke deur en de drukcylinders op de deuren. De stalen d ru k ta n k w o rd t door een electrische pom p voor de helft m et A rcticolie gevuld en door een aansluiting op een perslucht­ installatie, voor de andere h e lft’ m et lucht. D e w erkdruk is 30 at. D e drukoliepom p zorgt er voor door middel van een autom atische aanloopinrichting en een contactm anom eter dat de d ru k steeds op 30 at b lijft, in dien zij door het bewegen der deuren daaronder zou zakken. D oor h et verstellen van een h ef­ boom op de b rug w orden alle deuren gelijktijdig geopend of gesloten. O m alle menschen, welke eventueel opgesloten zouden k u n n en w orden gelegenheid te geven zich tijdig in veiligheid te brengen zijn aan de deuren electrische alarm klokken aange­ bracht, welke verbonden zijn aan h et schakelapparaat op de brug. N a d a t de klokken 10 seconden geluid hebben kunnen de deuren pas gesloten o f geopend worden. Z ijn evenwel in een afdeeling nog menschen achtergebleven, dan k unnen deze de deur te r plaatse zelf openen, w aarna de deur autom atisch weer sluit. O p de stu u rb ru g is een tableau aangebracht, waarop is aangegeven door m iddel van gloeilampjes, welke deuren open of gesloten zijn. Als reserve-installatie is een hydraulische in ­ richting aanwezig, bestaande u it twee boven het schottendek opgestelde handpom pen. D e geheele installatie is overeenkom ­ stig de voorschriften van het Internationale Veiligheidsverdrag van 1929. d. Brandschotten en deuren D rie reglem entaire brandschotten zijn boven h et schottendek aangebracht en wel 1 achter de eetsalon le klas ongeveer boven het voorste m achinekam erschot en opgaande to t aan het sport dek; een tweede schot voor de eetsalon 2e klas, ongeveer boven het achterm achinekam erschot en opgaande eveneens to t aan het sportdek en een derde schot aan den achterkant van de eetsalon 2e klas, opgaande to t het upperprom enadedek. Voor verdere onderverdeeling zijn bestaande stalen schotten gebruikt, welke door h u n ligging daarvoor in aanm erking kwam en. In al deze schotten zijn draaiende branddeuren gem aakt van bijna de volle gangbreedte. Bovendien zijn in de gangen nog verschillende branddeuren aangebracht, w aar verw acht kan w orden dat, door aanwezigheid van vestibules en trappenhallen, een gevaarlijke trek zou ontstaan. De branddeuren zijn dubbelplaatdeuren, opgevuld m et slakkenwol. Ze hebben w itm etalen fittingw erlc en w orden in open toestand in nissen in den w and geborgen. De bovengenoemde hulpbranddeuren zijn van dubbelhout m et twee lagen asbest er tusschen. Ze worden eveneens in nissen geborgen. Voor verdere verhooging van de brandveiligheid zijn bovendien nog alle m ultiplex hutw anden en schotten brandvrij gem aakt door tusschenvoeging van een laag geperste asbest. Zie verder hiervoor het hoofdstuk V III a. e. Brandm eld- en bluschmiddelen Voor het melden van brand zijn twee systemen aangebracht, één voor de bewoonde gedeelten en één voor de laadruim en en

daarmede gelijk te stellen ruim ten, welke door de brandw acht niet regelmatig gecontroleerd kunnen worden. Voor de bewoonde gedeelten zijn 46 electrische drukknoppen op verschillende plaatsen van het schip aangebracht in rood geschilderde kastjes m et glazen paneel. Bij b ran d m oet het ruitje ingedrukt worden om het alarmsignaal in w erking te stellen. Op het tableau in de kaartenkam er w o rd t autom atisch aangegeven, waar het bedreigde p u n t zich bevindt w aarna door de scheepsbrandweer onmiddellijk de noodige m aatregelen w or­ den genomen. O ver het schip verdeeld zijn verder 20 claxons aangebracht en 4 gasmaskers in blikken bussen, terw ijl op het sloependek 2 m et brandweermiddelen uitgeruste kasten zijn, waarvan 1 voor de machinekamer en 1 voor h et schip. Voor het melden van brand in de laadruim en enz. heeft men een automatisch werkenden rookverklikker aangebracht, sy­ steem Lux Brandslukning A /S ., Oslo vertegenw oordigster N . V. v /h . Becht & Dyserinck, A m sterdam . Van ieder dier ruim ten is een rood koperen buis gelegd naar een op de brug opgestelde rookm eldkast, waarop 2 electrische ventilatoren zijn aangesloten, w aarvan er 1 steeds in w erking is. Daardoor w ordt voortdurend lucht uit' die ruim ten aangezogen. Door het vibreeren van zijden strookjes, welke zich boven de uiteinden der buizen in de kijkglazen bevinden, k an m en zich vergewissen dat geen der buizen verstopt is. W anneer zich rook ontw ikkelt vorm t deze, door een optisch lenzenstelsel en een electrische lamp, een duidelijk zichtbare witte streep in het kijkglas, waardoor m en op h et daarbij aan­ gebrachte naamplaatje kan zien, waar brand is uitgebroken. H e t blusschen van brand in deze ruim ten v in d t plaats door middel van een batterij koolzuurflesschen, w aarvan de grootte w ordt bepaald door den inhoud van h et grootste ruim . Een hoeveelheid C 0 2, welke onder atmosferischen d ru k 3 0 % van den inhoud der te blusschen ruim te inneem t, w o rd t voldoende geacht om een brand te kunnen bedwingen. De batterij bestaat uit 91 flesschen, ieder inhoudende 3 0 kg koolzuur. Deze flesschen zijn alle voorzien van snelopeningsventielen, welke met één enkele handbeweging in serie k u nnen worden geopend. O nder de hiervoor genoemde rookm eldkast bevinden zich driewegsafsluiters; door het naar links draaien van den betreffenden afsluiter w ordt de rookm eldleiding in verbinding gebracht m et de koolzuurbatterij. De inhoud der flesschen w ordt dan door middel van de rookmeldleiding in de brandende ruim te gebracht, waardoor de brand w o rd t gebluscht. Verder is aanwezig een waterleidingsysteem voor h et blus­ schen van brand. Aangebracht zijn in totaal 79 brandaansluitingen en 48 dekwaschafsluiters, welke ook voor brandbluschdoeleinden kunnen worden gebezigd. D e brandbluschafsluiters zijn alle voorzien van slangen m et straalpijpen en zoodanig aangebracht, dat iedere plaats m et 2 verschillende slangen kan worden bereikt. De druk op de leiding kan in geval van brand belangrijk worden opgevoerd. Op . de buitendekken zijn nog 17 brandslangenkasten m et straalpijp. Verder is de brandbluschleiding zoodanig ingericht, dat indien h et schip aan de kade ligt, de waterleiding van den wal hierop aangesloten kan worden, welke in geval van nood de scheepsleiding kan voeden. 87 Handbrandbluschapparaten zijn aangebracht, in hoofd­ zaak in de brandslangkasten; bovendien zijn nog 8 schuim bluschapparaten over het schip verdeeld. Voor de filmcabine heeft men 2 koolzuurflesschen geplaatst, welke met één enkele handbeweging k u n n en w orden geopend. Bovendien is boven elk projectie-apparaat een douche aan­ gebracht m et snelopenende kraan.

ƒ. H et ankergerei en de trossen De twee boegankers worden geheschen in plaatstalen kluizen, welke aan de huidzijde en aan de dekzijde in gegoten stalen baarden overgaan. Gegoten stalen geleidingsstukken zijn tu s­ schen de bovenbaard en kettingstoppers aangebracht voor ondersteuning van den ketting. E r zijn twee boegankers, elk van 7500 kg, een reserve boeganker van 6320 k g en een stroom -

anker van 2300 kg. De tweemaal 165 vadem 2% " Ego-ketting wegen 59,5 ton. Als trossenuitrusting voert het schip een sleeptros van 130 vadem staaldraad 6 % ' om trek, een stroom-ankertros van

130 vadem staaldraad 5" om trek, als meertrossen 4 X 90 vadem staaldraad 3" om trek en 4 X 90 vadem 8" m anillatros. De kettingbak heeft een Am erikaansch grenenhouten bodem en dito zij- en m iddenschotten.

VII. NAVIGATIEMIDDELEN In kaartenkam er en stuurhuis, zijnde de plaatsen waar de navigatie plaats vindt en waarvan uit het schip w ordt bestuurd, zijn u it den aard der zaak vele instrum enten ondergebracht. In de kaartenkam er vinden wij een clinometer, een huis­ telefoon, den verklikker van het brandalarmsysteem, een speciaal schakelbord m et autom aat voor de fluit, een schakel­ bord voor nautische instrum enten, een echolood met batterijkast, de moederklok der electrische klokkeninstallatie, een barom eter, een koersschrijver, een barograaf, de alarm inrichting van het gyrokompas, de radio-richtingzoeker met gonimeter, een batterijkast en een sallog. De gyrokom pas-installatie om vat een moederkompas m et schakelbord en 110 V m otorgenerator, een alarm inrichting, 1 stuur-dochterkom pas gemonteerd op een automatische stu u r­ inrichting, 2 peil-dochterkompassen op standaard, een koers­ schrijver en een ,,two unit type” automatische stuurinrichting voor het bedienen van de 4 ramshydraulische stuurmachine. In het stuurhuis treffen we aan de volgende instrum enten: een m agnetisch kompas, een stuurkolom voor telemotor en roerverklikker, een gyro automatisch stuurtoestel waarop een stuur-dochterkom pas. 'W aarschuwingslichten voor de schroe­ ven, 3 m achinetelegrafen (dubbel afleesbaar), spreekbuizen naar standaardkom pas en slaapkamer kapitein, automatische telefoons, den rookmelder, luidsprekende telefonen naar vooren achterschip en machinekamer, een thermometer, 3 slagen­ tellers (Mac N a b ), verschillende borden voor fluitsignalen,

peilborden, morsebord, drukkers voor fluiten aan stuurboord en de autom atische instelling voor de flu it, kijkerbakken, twee 13" clear view sereens (K en t.), een w eerstandaanwijzer, een morsesleutel, 2 kasten voor sluitinrichting w ater­ dichte deuren, m et tableau er boven, een stopcontact voor microfoonaansluiting, schakelaar voor de sloepenverlichting, vlaggenkasten, vlaggenborden, een klok, de sirene voor b ran d ­ alarm en een schakelbord voor de navigatielichten. Op de open com m andobrug'vinden we nog 2 gyro dochterpeilkompassen, 2 morsesleutels, 2 drukkers voor de fluiten, 2 trekbewegingen voor de luchtfluiten , een dubbel stel navi­ gatielichten, een 10" scheepsbel en een schakelbord voor de Suez-lampen. Boven op het stuurhuis staat op het kom pasdek het m ag­ netische standaardkom pas m et spreekbuis naar beneden, de morsepaal, de radio-richtingzoeker en diverse kisten voor het opbergen van signalen. In de boeg van het schip is beneden het bakdek een kast aangebracht voor het Suez-zoeklicht. Voor het gebruik ervan behoeft slechts een deur in den voorsteven geopend te worden, zoodat het niet meer noodig is d it zoeklicht omhoog te hijschen. De twee luchtfluiten, welke electrisch en m et de hand bedienbaar zijn, zijn aangebracht in de voorzaling; één ervan is door middel van een autom aat in de kaartenkam er in staat mistsignalen autom atisch te geven.

VIII. DE INRICHTINGEN VOOR PASSAGIERS EN BEMANNING a. Algemeen Al h et houtw erk voor schotwerk en betimmeringen is, voor zoover het geschilderd w ordt, occumé triplex of Noorsch grenenhout. Alleen het vulhout achter beschietingen is van vurenhout. A l het gebruikte m ultiplex is van occumé en be­ staat u it lagen van 3 m m m et caseïne gelijmd. Al het mahonie­ hout is G ran Bassan, gevuld, driemaal gespoten en verder be­ handeld m et brandvrije celluloselak. Ter isoleering van geluid en ter verhooging van de brandveiligheid zijn de gang- en scheidingsschotten van de h u tten le, 2e en 3e klas dubbel­ w andig uitgevoerd m et 2" luchtruim te er tusschen. Elke wand bestaat u it een houtlaag van .8 m m triplex, waarop vastgelijmd 2 m m asbestplaat aan de binnenzijde. De stijlen tusschen deze wanden zijn geheel gewikkeld in 2 m m . asbestpapier. De beschieting tegen de huid van het schip is enkelwandig en van dezelfde samenstelling. De h u tten voor de le klas passagiers en die van de double-usage-hutten le of 2e klas hebben wanden, beplakt m et een speciale v u u r­ vaste stof. D e verschillende complexen hutten zijn m et ver­ schillende kleuren van deze stof (m uralart van du Pont de N em ours) beplakt, zoodat lichtgroene, lichtblauwe en crème h u tte n zijn ontstaan. De naden van deze wandbekleedingen zijn afgedekt m et lichtgeschilderde houten strippen H utd eu ren , communicatiedeuren en kastdeuren zijn alle volkom en vlak en dubbel dik uitgevoerd van m ultiplex platen. A an de hutzijde zijn deze deuren ook beplakt met m uralart, terw ijl de k anten afgedekt zijn m et roestvrij stalen lijstwerk. D itzelfde roestvrij stalen lijstwerk bevindt zich om de kanten van laden onder kasten, rondom de klepjes voor de louvres in de ingangsdeuren en de klaptafeltjes welke in de wanden klappen. T er voltooiing van de brandveiligheid zijn alle in-

gangen en com m unicatiedeuren van alle h u tten voor passagiers en bemanning, evenals alle deuren van lavatories en badkamers, vuurproef gemaakt m et 2 lagen asbest. De h u tten van de 2e en 3e. klas hebben in plaats van de m u ralart een beschildering gekregen in lichte kleuren, de deuren zijn echter weer vlak en dubbelwandig uitgevoerd. Alle kastdeuren in alle drie de klassen hebben roestvrij stalen handgrepen en drukknopsloten gekregen, terw ijl de andere deuren roestvrij stalen slot- en vingerplaten hebben. In alle h u tten zijn horizontaal schuivende jalouzieën aanwezig, welke in een omkasting weggeschoven kunnen worden. De wanden der officiers- en bem anningshutten zijn enkel­ voudig uitgevoerd en bestaan u it m ultiplex van 2 X 1 2 m m , m et 4 m m asbest er tusschen aangebracht. Verder is de uiterste zorg besteed aan het ram m elvrij m aken van alle deuren, door h et aanbrengen van speciaal hiervoor gemaakte fittings. Alle verder gebruikte fittings zijn volkom en rammelvrij. Plafonds zijn zoo weinig mogelijk aangebracht, alleen de trunks van het ventilatiesysteem zijn in de h u tte n beschoten. Binnenhutten zijn nergens aangebracht, tèrw ijl toch ook niet vervallen is in het bekende tandemsysteem m et lange smalle gangetjes naar de patrijspoorten. Er is door langdurige studie een oplossing gevonden, welke voor alle le klas en de meeste 2e klas hutten een aangename rechthoekigen vorm heeft doen ontstaan. H e t totaal aantal passagiers in de le, 2e en 3e klas is 658, tegen 705 op de „O ldenbarnevelt” -klasse. W aar de afm etingen van het schip iets grooter zijn kom t dus voor eiken passagier meer ruim te beschikbaar.

b. D e accommodatie voor de le klas passagiers D e hutten De h u tte n zijn op de volgende wijze over het schip verdeeld:

Boven prom.dek A-dek --13 10

Totaal hutten

B dek ----

Totaal personen

2 4 47 47 88 44 10. 44 IJ 139 3 pers. le k l. V oor de double-usage-hutten le of 2e klas geldt de -vrolgende verdeeling: 27 54 13 14 1 + 1 p e r s o o n ................... — 90 30 2 + 1 p e r s o o n ................... — 17 13

2-persoons luxe h u t ......... 1-persoons h u t ................... 2-persoons h u t .................. A angebouw de badkamers N iet-aangeb. badkamers .

2 24 24 24 9

N iet-aangeb. badkamers .

—

8

10 10 10 3 .

13

23 144 pers. l e o f 2e kl.

De gangen der le klas zijn w it geschilderd en van teak­ houten plinten en lijsten en storm leuningen voorzien, zoodat zooveel m ogelijk gelijke paneelen ontstaan. W aar brandslangen­ kasten en hulpschakelborden noodig waren, zijn deze in nissen w eggew erkt, evenals de tallooze branddeuren in open toestand. Alle gangen hebben plafonds in groote draaibare paneelen. De h u tte n der le klas zijn voorzien van vrijstaande m ahonie­ houten ledikanten, inw endig 1,98 m lang en 0,92 m breed, voorzien van gegalvaniseerd stalen bandm atras, waarop een V i-springtopm atras. Een uitneem baar mahonie leeboard van norm ale afm etingen kan indien noodig vervangen w orden door een leeboard over de volle lengte van het bed. Voor elk bed is, indien aangebracht tegen de buitenhuid, een theekastje als nis in de huidbeschieting aangebracht. De bodem van d it kastje is van rubber voorzien, de w anden zijn beplakt m et linowall. W aar geen diepte genoeg aanwezig is, is dit nisje vervangen door een klaptafeltje, hetw elk in opgeslagen toestand vlak in den w and valt. In de ledikanten zijn tegen de w anden der h u t sm etplanken aangebracht, welke in de kleur der h u t gelakt zijn. Speciaal voor kinderen, beschikt m en over 20 los bij te zetten kinderledikantjes, naar hetzelfde model als de groote ledikan­ ten. V oor eiken persoon is een kast aanwezig, w aarboven de bekende dekenkastjes, er onder een lade en inw endig voorzien van draaiende boorden, zoodat de kast als hang- en als legkast g eb ru ik t k an w orden. De spiegel is niet meer in de kastdeur aangebracht, m aar tegen den w and van de h u t, is 1,30 m hoog en 0,40 m breed en heeft aan den onderkant een op w itm etalen brackets rustend planchette. De h u t is verder voorzien van roanoid fittin g w erk , als horlogehaken, kleerhaken, gordijn­ roeden en ringen voor de gangdeur. A an de waschtafels is veel zorg besteed. Zij zijn alle, hetzij enkel, hetzij dubbel uitge­ voerd, geplaatst in nissen. D e zijden van deze nissen zijn u it­ gevoerd als toiletkasten, in de 2-persoons h u tte n aan beide zijden, in de 1-persoons aan één zijde. Deze toiletkasten zijn van glazen boordjes voorzien, elk boordje aan de voorzijde m et roestvrij stalen storm roetje. V erder is er een nis in voor het ophangen der handdoeken, w aarvoor twee roestvrij stalen vierkante handdoekroeden zijn aangebracht. O ok de electrische hutkachels zijn in deze kasten ondergebracht. Alle kleppen en deurtjes zijn voorzien van roestvrij stalen randen en dito fittingw erk. Voor waschtafels zie h o o fdstuk XI. In elke h u t is verder aangebracht een schrijfbureau van m ahoniehout m et u ittrek b aar bovenblad, bekleed m et rubber. H e t vaste gedeelte van het bovenblad is verder voorzien van een opstand m et kastjes en vakjes voor het opbergen van kleinigheden. O m gem akkelijk schuifbare laden te krijgen zijn deze van eikenhout gem aakt. De bureaux zijn versierd m et corom andel-ebben handgrepen. Boven het bureau, dat tevens als kaptafel dienst kan doen, is een driedeelige spiegel aan­ gebracht, w aarvan de glaspaneelen gevat zijn in een roestvrij stalen om lijsting. De ach terk an t der zijpaneelen is bekleed m et

m uralart, zoodat, indien toegeslagen, één geheel verkregen w ordt m et den wand van de hut. Een ingenieuze scharnier constructie zorgt er voor, dat de zijkleppen in eiken gewenschten stand open blijven staan. Elke h u t is voorzien van een fauteuiltje, en aan den wand is gelegenheid voor h e t plaatsen van een hutkoffer, terwijl ook een groote roanoid therm osflesch in houder aan den wand is opgehangen, zoodat de geheele in ­ richting der h u tten een welverzorgden en aestetischen in d ru k m aakt. De kussentjes van de horlogehangertjes zijn in dezelfde kleur uitgevoei'd als de hutw anden. A l h et roanoidw erk is in harmonieerende kleuren met de w andbekleeding, naam - en nummerplaatjes van Pollopas en Resopal. W aar fittin g w erk alleen maar in witmetaal kan w orden uitgevoerd, is d it een speciale alliage van hoog percentig nikkel, om geel w orden te voorkomen. Poorthaken, deurhaken en dergelijke zijn niet alleen rammelvrij, doch zoo uitgevoerd, d at de haak h et h o u t­ werk of de bekleedingsstof niet kan raken. Jalouzieën loopen op fiberrails en rollen. Zwemvestrekken zijn tusschen de balken en waar mogelijk boven de trunks der luchtleidingen aan­ gebracht.

Badkamers De schotten der aan de hutten aangebouwde badkam ers zijn van m ultiplex, en aan de badkamerzijde beplakt m et linowall. De kanten en de stuiken van dit linowall en de badkam erdeuren zijn geheel afgezet m et smalle roestvrij stalen profielen en stripjes. H e t fittingw erk en de naamplaatjes zijn zooveel m o­ gelijk van roanoid of bakelite, de roede voor het badgordijn is van roestvrij staal. Een teakhouten roosterbankje, een speciale badmat, een vuurklei toiletrekje m et roestvrij stalen hekje, een spiegel, roestvrij stalen handdoekrekken, in den w and inge­ bouwde vuurklei spons- en zeepbakken m et handgreep completeeren de inrichting der badkamer. Voor bad en douches zie hoofdstuk XI. De deuren van bad- en douchekamers zijn dubbelwandig. De double-usage-hutten le en 2e klas zijn in hoofdzaak u it­ gevoerd op dezelfde wijze als die der le klas. Er zijn echter op­ klapbare bovenbedden in aangebracht en de waschtafels zijn niet in nissen aangebracht. In plaats hiervan zijn er toiletkastjes boven de waschtafels. H et bovenkastje m et formica deurtje, het onderkastje m et formica binnenbekleeding en m et m uralart beplakte deurtjes.

V estibules De driedeelige hoofdtrap m et rubbertreden en stootborden werd gemaakt door de werf, de leuningen en hekken naar ontwerp van de heeren J. A. van Tienhoven en E. Brom, in coromandel-ebben en roestvrij staal. Op h et B-dek zijn 2 p a­ neelen in gevlochten roestvrij stalen m otief in de balustrade verwerkt. Op het trapbordes C -B-dek zijn twee reliefs in wit m arm er aangebracht, voorstellende busten van Prinses Juliana en Prins Bernhard, terwijl op het trapbordes B -A -dek een relief van H . M. de Koningin ten voeten uit aanwezig is. O p het tra p ­ bordes A-dek-Prom enadedek zien wij een groot paneel van 4 X 2 m in aardewerk mozaïek, voorstellende de D illenburg. De vestibule B-dek, uitgevoerd door de Nederïandsche Scheepsbouw Maatschappij, is betim m erd in Rio Palissander, m et roestvrij stalen hekken voor de entréedeuren. In de nis van de dome boven de eetsalon zijn weer dezelfde soort m arm eren paneelen, welke in relief weergeven de beeltenissen van Prins W illem I, Prins Willem II en Koning W illem I. De ontw erpen van deze reliefs zijn van Prof. W enckebach. V erder zien wij in deze vestibule nog twee in kunsthars gegraveerde en verlichte oriëntatieplannen van het schip. De vestibule op h et A -dek is betimmerd in teakhout m et m uralart-paneelen en heeft als ver­ siering een routekaart in gezandstraald glas uitgevoerd. De vestibule op het Promenadedek is uitgevoerd in C ubamahonie m et glazen wandlichtornam enten. D e eigenlijke ro u te­ kaart van het traject dat w ordt afgelegd, is in de gang op het

Prom enadedek aangebracht en uitgevoerd in witmetaal op een ondergrond v an geoxydeerd brons.

De muzieksalon De muzieksalon, uitgevoerd in Cuba-mahonie, is een o n t­ werp van den heer J. A. van Tienhoven en is, evenals bovenge­ noemde vestibule en verschillende der hieronder genoemde localiteiten, uitgevoerd door de firm a H . Pander & Zonen. De indirecte verlichting w ordt verkregen door „Osira”-gasontladingbuizen in drie kleuren, nl. rood, blauw, groen, gevende w it licht. Verder zijn in het plafond zes schijnwerpers aange­ b rach t voor h et verlichten van de dansvloer. De achterste glas­ wand, m et paneelen van gezandstraald glas, geeft voorstellingen u it de D ierenriem te zien. Op de vier kasten, welke de nissen vorm en, zijn aardewerk mozaïek paneelen, m et de 24 belang­ rijkste wapens uit het H uis van Oranje, ingezet. H et m idden­ gedeelte kan als dansvloer gebruikt worden en heeft een dans­ vloer gekregen in geel- en rood-koper in stervorm gelegd. De verticale rand van het omliggende verhoogde gedeelte is uitgevoerd geworden als lichtbak. Handgeknoopte tapijten bedekken de vloer. De bladen der tafeltjes zijn gedeeltelijk ontw erp en uitvoering van Nel Klaassen (Intarsia) gedeeltelijk van den heer A. D. Copier in gezandstraald glas. De met gobelin bekleedde fauteuils hebben armleggers, bekleed m et perkam ent, waarmede bereikt is, d at deze fauteuils in den zomer koel aan­ voelen. Met de Oranje is voor de eerste maal een schip der „N ederland” uitgevoerd geworden m et gordijnen voor de salonramen, welke in het slechte jaargetijde ’s avonds een huiselijke sfeer aan de salons zullen geven. Bovendien zijn voor afsluiting tegen de zon aanwezig de horizontaal schuivende jalouzieën, uitgevoerd in roestvrij stalen fram ew erk m et houten latjes. H e t voorste gedeelte der m uziek­ salon kan, indien de frontschuifdeuren gesloten worden, als tooneel w orden ingericht door middel van een stel afsluitgordijnen en een tooneelscherm. Een uitbreiding van de gelegenheid to t schrijven zijn 4 klappende schrijftafels in de wanden der achterste twee nissen aangebracht. Een Steinway-vleugel is in deze salon opgesteld.

De rooksalon Voor de rooksalon zijn uitsluitend handbewerkte materialen gebruikt. H e t ontw erp is van den heer J. A. van Tienhoven, de uitvoering in ruw behakt coromandel-ebben met perkam ent paneelen. In de salon is aan S.B.-zijde een bar ingebouwd m et een zitje. In plaats van de gebruikelijke bar-achterwand, m et rekken en flesschen, is hier de achterwand versierd m et een Japansch lakwerkpaneel (30 lagen lak ), voorstellende het landschap „O ran je” . Een tweede paneel boven de halfronde bank is een relief van Jacatra in coromandel-ebben. De tafelbladen zijn weer in ingelegd m arm er, evenals bij de muzieksalon. In over­ eenstemming m et de eerste opm erking zijn tapijt en bekleedingsstoffen van stoelen en sofa’s handgeweven. N og treffen wij hier drie w it m arm eren relief paneelen aan, voorstellende Prins H endrik, Koning W illem III en diens broeder Prins H endrik. Alle glasplaten in de lichtornam enten zijn weer in gezandstraald glas uitgevoerd.

De leessalon De leessalon, ontwerp J. A. Tienhoven, is betimmerd in C uba-m ahonie m et varkensleeren paneelen. Deze leerpaneeltjes, drievoudig boven elkaar aangebracht, zijn afgezet m et roest­ vrij stalen biezen en gouden lijstjes en bevatten elk een vignetje in goud ingeperst, voorstellende oude scheepsmodellen. Boven de vier schrijftafels is een groot paneel aangebracht waarop een oude gravure in goudgevuld relief voorstellende de thuiskomst van de tweede Oost-Indische Compagnie-vloot (gemaakt naar een schilderij in het R ijksm useum ). Boven de bank is een pa­ neeltje, relief gesneden in 10 lagen fineer, voorstellende het

vertrek van Stadhouder W illem III uit Scheveningen. N o g zijn twee w it m arm er reliefs aangebracht, waarop een buste van Koningin Emma en Prinses Beatrix, de laatste n aar een profielfoto door Prins B ernhard persoonlijk voor d it doel genomen. H e t laatste paneeltje w erd aangeboden door h et Europeesch kantoorpersoneel van de Indische kantoren der Stoom vaart Maatschappij „N ederland”. Tegen den achterw and is nog een altaar aangebracht, uitge­ voerd in vuurverguld brons m et ivoor inlegwerk en zilver ver­ sierselen. De altaartom be is van avodiré.

De veranda De veranda, welke rond het fro n t van de m uzieksalon ge­ bouwd is, is iets nieuws op de „N ederland” -schepen, daar to t n u toe alleen veranda’s achter de salons gebruikelijk waren. De opstelling is zoodanig, dat bij mooi weer door het openschuiven van het fro n t der muzieksalon, deze twee ruim ten in elkaar overloopen. De betim m ering is uitgevoerd in gespleten M alakkariet, terw ijl rieten lichtbakken en standaards voor bloemen een indeeling in vakken geven. Enkele glasmozaïek paneeltjes zijn ter versiering der achterw and aangebracht. H e t m eubilair is eveneens van Malakka. T er afsluiting zijn dicht geweven sto f­ fen schuifgordijnen aangebracht.

De eetsalon De eetsalon gelegen op h et C -dek, vóór de civiele dienst­ ruim ten, is ontw orpen door den heer Lion Cachet en kan plaats bieden aan 208 personen. De beschieting heeft w it m arm eren paneelen m et 4 reliefs in m arm er, voorstellende gezichten op Am sterdam . V oor de p a ­ trijspoorten zijn binnenram en aangebracht, welke u it roestvrij stalen fram ewerk en bew erkt glas zijn samengesteld. De k u n st­ m atige verlichting geschiedt door lichtlijsten van Venetiaansch glas langs het plafond en in de dome. De voorw and bevat een groot gobelin paneel van 5 X 2 m , voorstellende een gezicht op Am sterdam in vogelvlucht. De stoelen zijn van mahonie m et ebben lijstjes en bekleed m et épinglé. Een G robrian Steinway-vleugel is in deze salon op­ gesteld. De dome van de eetsalon is uitgevoerd in roestvrij staal en beeldhouwwerk, voorstellende Indische volkstypen. V erder zien wij hier nog een groot, m et stofgoud gevuld relief, voorstellende een Javaansch tooneelspel. Een roestvrij stalen schot m et glaspaneelen scheidt de eetsalon van de vestibule. De dressoirs zijn tevens electrisch verw arm de spijzenkasten. De enkele stu tten , welke in de salon voorkom en, zijn bekleed m et brons en inge­ legd roestvrij staal.

De kinderkamer De kinderkam er, gelegen op het bovenprom enadedek is eveneens een ontw erp van den heer Lion Cachet en is uitgevoerd geworden door de A. G. W . O. (A m sterdam sch Genootschap voor W erkverschaffing aan O nvolw aardigen). De betim m ering is in Cuba-mahonie, m et v ijf paneelen, welke bew erkt zijn in geslepen Hasco. Een gepolychromeerd gebeeldhouwd p an try schuifluik geeft een voorstelling van een gezicht op A m sterdam . A an de wanden zijn versieringen, o. a. voorstellende de Gouden Koets. Als een bijzondere attractie zijn in één der w anden inge­ bouwd twee winkeltjes, de eene een apotheek, de andere een poppenmodewinkel. Al het schilderwerk, d at voorkom t in de eetsalon en de kinderkam er, is van een speciaal brandvrije verf.

H et zwembad H e t zwembad is ontw orpen en uitgevoerd door de w erf. Gelegen op het sportdek, is het geheel ingebouw d, alleen het dek boven het bad is open gelaten. De wanden zijn w it geschil-

derd, de vloer is betegeld m et kleine blauwe tegeltjes. Rondom h et bad zijn twee verhoogingen, als zitplaatsen te gebruiken en gedeeltelijk afgezet m et roestvrij stalen banken en hekken. De achterste dw arsw and is uitgevoerd als golfbreker. A an beide k an ten zijn kleedkam ertjes m et bankje, achtkante teakhouten vloerroosters en ach tk an te spiegeltjes. H e t frontpaneel boven h et bad is uitgevoerd in glasmozaïek, voorstellende ae vier hoofd­ rivieren van de wereld, welke de zeeën voeden. A an de achter­ zijde is een bar, versierd m et goudm ozaïek tegels en glas in lood ram en. Een afzonderlijk gym nastieklokaal is niet m eer aan­ wezig, een der hoeken van de ruim te rondom het bad is m et gym nastiektoestellen uitgerust. D e zuilen rondom het bad, voorzien v an roestvrij stalen storm leuningen, zijn gekroond m et Venetiaansch glazen lantaarns. H e t w ater in het zw em bad k an ’s w inters w orden v erw arm d ; een onderw ater verlichting v an h et bad is in de w anden aangebracht.

L u x e hutten V oor de luxe h u tte n w erd een belangrijke ruim te beschik­ baar gesteld, w aarin salon, slaapruim te, badkam er m et W . C. en k o fferb erg in g w erd ingedeeld. D e zit- en slaapruim te k u n n en m et een breed zw aar hangend gordijn gescheiden worden. In de w anden, gangzijde, zijn kasten uitgetim m erd, welke voor een zeer uitgebreide garderobe plaats bieden, verder zijn de w anden vlak gehouden. H e t plafond is in vakken verdeeld, in h et m iddenvak is een totaal verlichting aangebracht, terw ijl tusschen de ram en w andlichten zijn geplaatst. H e t geheel is in lichten toon geschilderd. In beide h u tte n w erd een w and versierd m et een reproductie n aa r een der bekende schilderijen van Van der Velde, in h alfto o n geschilderd op gedamasceerd goud fond. Eenige meubelen, als com m ode-bureau, tafel, lage bank, een paar fauteuils en stoeltjes stoffeeren het geheel. In de slaap­ ru im te een zeer ruim lits-jum eaux, toilettafel en toiletkast. De panneaux w erden geschilderd door den heer Eelco Leegstra, kunstschilder te N aarden. H e t geheel w erd ontw orpen en u it­ gevoerd onder leiding van den binnenhuis-architect A. M. J. Splinter te A m sterdam .

D e accommodatie voor de 2 e klas passagiers T en opzichte van de vorige schepen der Stoom vaart M aat­ schappij „N ed erland” is de 2e klas aanm erkelijk uitgebreid, en wel ten koste van de le klas. De ervaringen der laatste jaren, w at b etre ft h et te vervoeren aantal passagiers was zoodanig, dat overgegaan w erd to t een verschuiving van ruim te ten gunste van de 2e klas. De h u tte n zijn op de volgende wijze over het schip verdeeld: 2-persoons h u tte n . . . 3-persoons h u tte n . . . niet aangebouwde bad­ kam ers .....................

Totaal Totaal C-dek D-dek hutten personen

A-dek

B-dek

28 15

23 17

12 2

— —

63 34

11

3

3

—

17

126 102

228 V oor de double-usage-hutten verdeeling: 2-persoons h u tte n . . . — 3-persoons h u tte n . . . — 3 + 1-persoons h u tte n — niet aangebouwde bad­ — kam ers .........................

2e of 3e klas geldt de volgende — — —

•— — —

10 1 8

10 1 8

20 3 32

—

—

6

6

______

55 De gangen der 2e klas zijn op dezelfde wijze uitgevoerd als die in de le klas. De h u tte n zijn eenigszins afw ijkend, daar de w anden in k leu r zijn geschilderd, in plaats van beplakt m et m u ralart. V anzelf kom en de roestvrij stalen afzetranden dan ook niet voor.

De vrijstaande ledikanten, inwendig 1,98 m lang en 0,81 m breed hebben een gegalvaniseerd stalen veerm atras, waarop kapok bovenmatrassen zijn aangebracht. M ahoniehouten leeboards m et de bekende theeklepjes en m onogram m en zijn hier aangebracht. De kasten zijn als voor de le klas, de waschtafels iets eenvoudiger dan in de wisselklas. Boven de waschtafels is namelijk geen sanitair kastje, m aar een m elkglazen spatplaat en 1glazen planchette. De onderkastjes zijn geheel in m ahonie m et formicaplaat achter de schoenenplank. ICooitrapjes voor de bovenkooien, evenals die van de double-usage-hutten van w itmetaal, m et rubbertreden en opvouwbaar. D e verdere inrich tin g der h u tten is als die voor de double-usage-hutten, zonder thermosflesschen en 3-deelige kapspiegels. De double-usage-hutten 2e en 3e klas zijn geheel gelijk aan die van de 2e klas. De + 1 toevoeging in de huttenlijstjes duidt op een opklapbaar bovenbed. De badkamers van de 2e klas zijn practisch gelijk aan die van de le klas. De vestibules en trap p e n ­ huizen, gèheel in teak uitgevoerd met m u ralart paneelen, zijn gemaakt door de werf. De trappen hebben groene rubbertreden en stootboorden en coromandel-ebben leuningen en hekken.

D e eetsalon 2e klas De eetsalon, gelegen op het C-dek, is de grootste ruim te in het schip en biedt plaats aan 340 personen, zoodat alle passagiers gelijktijdig kunnen eten. H e t ontw erp is gemaakt door architect H illen, de uitvoering is geschied door de werf. De betim m ering is in A ustralisch notenhout m et paneelen van blank sycamore. D e toegang to t de salon heeft plaats door een in de salon ingebouw de vestibule m et 3 dubbele deuren. Tegenover de h o o fdtrap, welke in deze vestibule uitkom t, is een groot driedeelig verzilverd paneel aan­ gebracht, waarop de wapens van de stam vaders van h et H uis van Oranje zijn afgebeeld. H et middengedeelte bevat h et wapen van Prins W illem I, het linksche gedeelte d at v an R ené van Chalons, het rechtsche gedeelte dat van W illem den O ude. Als verdere versiering zijn pilasters aangebracht van A ustralisch noten, ingelegd m et Venetiaansch goud mozaïek. H e t voorschot der salon heeft aan eiken kant sluizen, welke toegang geven to t de aanrechtkamers, een groot paneel van k u rk , w aarop voor­ stellingen uit de Vaderlandsche geschiedenis zijn geschilderd. H e t plafond is uitgevoerd in koven, w aaronder de lam pornanienten zijn aangebracht, het geheel m at w it geschilderd. De jalouzieën verdienen de bijzondere aandacht. In afw ijking m et w at gebruikelijk is zijn de jalouzielatten weggelaten en v er­ vangen door Marokkaansche m atten, welke in figuren zijn opengewerkt. Deze figuren zijn gem aakt n aar oud-M arokkaansche patronen. De tafels zijn aangebracht op gestam pte stalen voeten, welke zijn bekleed m et rubber. D e stoelen zijn m et rood leer bekleed. Een B lüthner-piano is opgesteld.

Muzieksalon 2e klas O ntw erp en uitvoering N . V. Nederlandsche Fabriek voor Betimmeringen v /h . Gebr. Reens, A m sterdam . Deze salon is uitgevoerd in blank gepolitoerd C uba-m ahoniehout. D e boven­ lichten der ram en zijn voorzien van dikke glazen platen w aarin verschillende zeevogels en w olkenpartijen geëtst zijn. B innen de ramen zijn mooi bewerkte jalouzieën aangebracht. A an den voorwand zijn geplaatst groote boekenkasten, welke door het naar voren brengen der betim mering geheel aan h et oog zijn onttrokken. Links en rechts hiervan zijn lage meubels geplaatst in holle nissen, waarin geplaatst de radio-gram ofooninstallaties, enz. Boven deze meubels zijn aangebracht gesneden en gepolichromeerde paneelen, voorstellende Bali en Celebes, welke vanuit het plafond door een verborgen verlichting ’s avonds belicht worden. In het midden van dezen w and is een podium geplaatst voor de muziek, waarop een Bechstein-vleugel. Tegen den achterwand van dit podium han g t een m et goud en w it bew erkt gordijn. Een gedeelte der parketvloer is als dansvloer bewerkt.

D e achterw and, w aarin de trap naar de vestibule is opgelost, is als een m onum entaal geheel opgevat, waarop in h e t m idden een groot gobelin han g t, voorstellende „ H e t o ntzet van Leiden” . D it is een gedeeltelijke copie van een origineel gobelin, dat h a n g t in het m useum „D e Lakenhal” te Leiden. De verlichting is gedeeltelijk indirect, verborgen in een ovale kooflijst, terw ijl hierom heen gegroepeerd is een k rin g van directe verlichting door versierde glazen schalen, welke vast­ gehouden w orden door glinsterende in staal gevlochten m o nturen. Diverse zach t-zitten d e banken en crapauds zijn gegroepeerd om ronde o f langw erpige lage tafels.

Rooksalon 2 e klas

H e t w achtkam ertje heeft verchroom d m etalen m eubelen m et rood leer bekleed. De drie dameskapsalons zijn in drie v er­ schillende kleuren Hasco uitgevoerd en hebben waschtafels in dezelfde kleur op middenpoot. Ook h et m anicuurkam ertje is uitgerust m et verchroomd m etalen meubelen. De salons zijn voorzien van een piëdestal v ib rato r in v er­ chroomde uitvoering en een, eveneens verchroom d, gecombineerden heetwaterketel en handdoeken-droogapparaat. V erder is voor eiken damessalon nog een han d fö h n aanwezig. In de m anicuurkam er is een complete m anicuurinstallatie aanwezig. De winkel, m et glazen pui in roestvrij stalen fram e, is in ­ wendig betim m erd in Vogelahorn, grijs gebijtst, m et bronzen deuren en vitrines. In het m idden is opgesteld een ronde toonbankvitrine.

O n tw erp en uitvoering eveneens Gebr. Reens. De uitvoering van dezen salon is gepolitoerd Fransch notenhout, terw ijl de groote w andpaneelen zijn bespannen m et echt rundleer. Bij het v an dek kom en staat m en direct voor een grooten ronden spiegel, w aarachter verborgen licht, Zoodat hier gelegenheid gegeven w o rd t toilet te m aken. Een gedeelte van den salon is ingericht voor schrijfsalon. De bovenlichten der ram en zijn afgescherm d m et doorzichtig per­ k am en t, w aaronder een mooi bew erkt glazen lichtlijst is aange­ b rach t, terw ijl binnen de ram en bew erkte jalouzieën zijn aan­ gebracht. Voor de beide dwarsscheepsche w anden zijn geplaatst breede banken, w aarboven zijn aangebracht groote gesneden en gepolichrom eerde paneelen, voorstellende Java, Sum atra en Borneo. In één der uitgebouw de nissen is een barpartij aange­ b rach t. De v o o rkant der counter is m et leer bekleed, terw ijl het blad is bedekt m et rubber en roestvrij staal. D e w anden zijn bedekt m et glazen paneelen, welke omlijst w orden door lijsten v an blinkend roestvrij staal. In het plafond-gedeelte boven deze b ar is geplaatst een m etalen lichtraam , voorzien van geëtste glaspaneelen, welke de geheele bar verlichten. In h e t midden v an h et plafond, is geplaatst een groote, van versierd glas u it­ gevoerde glazen kroon, welke de geheele m iddenruim te van den rooksalon verlicht. De vloer is bedekt m et ru b b e r in diverse kleuren. Breede zachtzittende banken en crapauds zijn geplaatst om lage ronde, vierkante o f langwerpige tafels.

H et kantoor van den adm inistrateur

D e kinderkam er 2 e klas

Voor gangen en schotten geldt hetzelfde als voor de le en 2e klas, behalve dat onder de balken geen plafonds zijn aan­ gebracht. In de h u tten zijn geplaatst gegalvaniseerd ijzeren bedden m et veermatrassen, inwendig 1,90 m .lang en 0,71 m breed, m et mahonie sm etplanken tegen de wanden. In plaats van een schrijfbureau is een mahonie klaptafel m et rubberblad tegen den wand bevestigd. Voor elke 2 bedden is een w andkast en voor elk bed een klein mahonie kastje aanwezig boven het bed. H e t fittingw erk is ook hier in hoofdzaak van roanoid. De badkamers hebben witgeschilderde stalen w anden. De eetsalon is gelegen op het achtergedeelte van h et C -dek en biedt plaats aan 128 personen. In h et m idden van den salon zijn twee trappen geplaatst, welke toegang geven naar de h u tten en naar den deksalon. De beschieting is uitgevoerd in gewaterd teak en paneelen beplakt m et m u ralart. De balken zijn omkokerd. Op den voorwand tegenover de trap is een portret aangebracht van H . M. de Koningin. T eakhouten tafels, rustende op geperste stalen voeten, h et blad bekleed m et groen vilt, bieden plaats aan zes, acht of tien personen. De stoelen zijn teahkouten armstoelen bekleed m et rood leer. Een groot buffet, twee kleine buffetjes en verschillende dientafeltjes zijn langs de w anden aangebracht. De verbinding m et de aanrechtkam er w ordt ook hier gevormd door een sluis. De deksalon, gelegen boven den eetsalon, h eeft eveneens een beschieting in gewaterd teak- en m u ralart paneelen. Sofa’s en fauteuils zijn bekleed m et groen im itatieleer. V erder is aan­ gebracht een dubbele schrijftafel en twee boeken- en b u ffe t­ kasten, waartusschen een Steck-piano. Bij de toegangsdeuren naar dek bevinden zich twee vitrinekasten. Beide salons w erden ontw orpen en uitgevoerd door de w erf.

De kinderkam er, gelegen achter die van de le klas, op het boven-prom enadedek, is ontw orpen en uitgevoerd door de w erf, in gew aterd teak h o u t m et paneelen van m uralart. De paneelen zijn versierd m et geschilderde voorstellingen u it sprookjes. H et ontw erp van deze schilderingen is van den heer F. ter Gast. Tafeltjes, stoeltjes, banken, bekleed m et rood leerdoek, en een groote dubbele kast voor h et opbergen van speelgoed, vervol­ m aken verder de inrichting. A an één der w anden is een klok, w aarom heen schilderingen van verschillende planten, welke in de jaargetijden voorkom en. Een overdekte w aranda m et open­ slaande teakhouten ram en over de volle dekhoogte en een open lido zijn ook voor de 2e klas aanwezig, evenals een groot sportdek. V an de verschillende dienstruim ten, welke ten dienste staan van de passagiers, als: kapperssalons, adm inistrateurskantoren en strijkkam ers, fotografische winkels en w erkplaatsen, zullen de eerstgenoem de afzonderlijk vermeld worden.

D e kapperssalons D e kapperssalons zijn gelegen op dek A en om vatten een heerensalon, drie damessalons, een m anicuurkam er, een winkel en drie groote vitrines. D e inrichting is zoo hygiënisch mogelijk uitgevoerd, de w anden bekleed m et m icarta, geplakt op triplex en afgezet m et roestvrij stalen profielen. Twee waschtafels, twee A m erikaansche scheerstoelen, de noodige kasten en rekken, een sofa m et tafeltje en twee stoelen, vorm en h et meubilair.. De waschtafels m et uitgebogen voorzijde zijn geplaatst op consoles en hebben dezelfde kleur als het m icarta der wanden. O p de waschtafels zijn zw art P hilite-spatstukken aangebracht.

H e t kantoor van den adm inistrateur is gelegen op het A -dek en in twee deelen uitgevoerd, één gedeelte geheel afgesloten, dienende voor kantoorruim te, h e t andere gedeelte geheel open, dienende voor de passagiers. Betim m ering en m eubilair zijn geheel in teakhout, de toonbank m et rubberblad en een v er­ lichte decoratieve brievenbus. A an de passagierszijde h eeft deze toonbank een groot glaspaneel, voorstellende de w ereldkaart, waarop aangegeven de route en de plaats w aar h et schip zich bevindt.

De accommodatie voor de 3e klas passagiers Ook aan de 3e klas passagiersruimte is m eer zorg besteed dan bij de vorige schepen. W at voor de 2e klas gezegd is, geldt ook voor de 3e, de verschuiving in passagiers h ad ook plaats naar deze klasse. De inrichting om vat de Volgende h u tten :

C-dek

D-dek

Totaal hutten

Totaal personen

2-persoons h u tten ................ 3-persoons h u t t e n ................ 3 + 1-persoons h u tten . . . . 4-persoons h u tten ................

2 2 — 1

20 6 2 3

22 8 2 4

44 24 8 16

baden .......................................

1

6

7

92

Verblijven voor de 4e klas passagiers In hoofdzaak dienende voor het vervoeren van m ilitairen, is ook in deze klasse een vooruitgang ten opzichte van de vorige schepen aanwezig. E r zijn vijf 2-persoons en drie 4-persoons h u tten , benevens twee groote ruim ten op het D -dek vooruit, w aarin elk 30 m an kunnen worden ondergebracht. De bedden zijn gegalvaniseerd ijzeren kooien, inwendig lang 1,90 m en breed 0,69 m. Ze zijn voorzien van veermatrassen. Voor elke kooi is een bedkastje aanwezig, voor elke h u t een waschtafel en klaptafel. De eetkamer, voor 42 personen, heeft een lambrizeering van gevernist Amerikaansch grenenhout, waarboven m ulti­ plex paneelen afgezet m et teakhouten latjes. Teakhouten tafels op ijzeren middenpoot en teakhouten stoelen m et ru g ­ leuning, de noodige kasten en een buffet completeeren de in­ wendige inrichting. De „deckshelter” van vroeger is gegroeid to t een deksalonnetje m et een teakhouten betim mering, tafels en stoelen. Voor de 4e klas passagiers en de bemanning is een afzonder­ lijke kapperssalon aanwezig.

Verblijven voor de officieren

De ruim te voor den kapitein op het sportdek achter het stuurhuis gelegen om vat een groote zitkam er van 5 X 4 m, een slaapkamer en een badkamer. De zitkam er is geheel be­ tim m erd in perenhout, m et omkokerde balken en tusschengevoegd plafond. Op één der wanden is een zeer artistiek en m erkw aardig paneel aangebracht van ahornhout, waarin gebeeldhouwd zijn voorstellingen van in de Middellandsche Zee zeldzaam voor­ komende sluierkwallen, het geheel daarna in kleuren bewerkt. De slaapkamer is in w itte lakverf geschilderd en heeft mahonie meubilair. O ok voor den hoofdwerktuigkundige is een afzonderlijke zit- en slaapkamer aanwezig, de eerste betimmerd in teakhout. De gangen der officiersverblijven zijn op dezelfde wijze afge­ w erkt als die der le klas, ook de deuren der verblijven zijn hier brandvrij. De gang- en separatieschotten zijn enkel u it­ gevoerd, m aar door tusschenvoeging van geperst asbest toch brandvrij gehouden. H e t meubilair der h utten is geheel van gepolitoerd mahonie. De hoofdofficieren tot den 3en w erktuig­ kundige hebben in h u n h u tten roanoid fittingw erk, de anderen witm etaal. In de vestibule van het officierendekhuis is een zit­ kam er m et tafels en stoelen, terwijl in afwijking m et w at tot n u toe gebruikelijk was de eetkamer naar het C-dek gebracht is, achter den eetsalon le klas, hetgeen het voordeel van een­ voudiger bediening heeft, daar alle eetsalons op dit dek zijn vereenigd.

De verblijven voor het lagere personeel

H e t lagere personeel is, al naar den rang welken zij bekleeden, ondergebracht in 2-, 3-, 4-, 5- of 6-persoons hutten. De 2- en 3-persoons h u tten hebben meubilair in gepolitoerd teak, de meer-persoons h u tte n voor kwartiermeesters, m atrozen en smeerders hebben gevernist teak meubilair, terwijl de meerpersoons h u tten voor Europeesche bedienden grenenhouten meubilair hebben. De Javaansche bedienden, ten getale van 166, zijn in 2-hoog kooien in drie groote ruim ten in het achter­ schip op dek E ondergebracht, terwijl op het achterdeel van het B -dek nog een verblijf is voor baboes.

IX. 5 CHEEPSPIJPLEIDINGEN In totaal is voor den scheepsdienst ca. 40.000 m pijp ver­ w erkt, om vattende: spui- en loospijpen, lucht-, peil-, vul- en overvloeipijpen, sanitaire leidingen, brand- en dekwasch-, koelwater- en stoomleidingen voor de air conditioning-installatie en stoomleidingen voor den civielen dienstruim ten. Elet plan en de uitvoering hiervan is geheel verzorgd door de N . V. v.h. Becht & Dyserinck te Amsterdam.

D e spui- en loospijpen, welke buitenboord uitm onden, zijn op de scheepshuid voorzien van gegoten stalen klepkasten m et ebonieten klep in uitneem baar rubber klephuis. In h e t schip zijn geplaatst 7 sewagetanks van 4 ton capaci­ teit, op plaatsen welke steeds toegankelijk zijn. De tanks zijn cylindervorm ig m et conischen bodem. Elke tan k heeft een electrische centrifugaalpom p en expeller, geleverd door de firm a Stone n aar h et Monoflowsysteem. Pom pen en expellers zijn v an vertin d m arinebrons. U itgezonderd de loozingen van voor- en achterschip, zijn alle afvoeren op deze sewagetanks aangesloten; W . C .’s, welke aangesloten zijn op de sewagetanks, hebben geen terugslagklep in den W . C .-pot, de andere wel. Spuipijpen van open dekken zijn op de gewone wijze aan­ gebracht en varieeren in diam eter van 2 % — 4 % " . Tusschendekken voor lading hebben spuipijpen naar de bilges. Spui­ pijpen van badkam ers, W . C .’s en toiletten, welke op h art schip zijn gelegen, voeren af zoowel naar S.B.- als naar B.B.-zijde. A fvoeren van hutw aschtafels zijn op een gemeenschappelijke leiding aangesloten. Veel zorg is besteed aan goede ontluchting dezer pijpen. De pijpen zijn na bew erking in - en uitw endig gegalvaniseerd.

H e t zoetwatersysteem H e t zoetw atersysteem om vat een filterinstallatie (zie machinebeschrijving) w aarvan een hoofdleiding door de schacht w ordt opgevoerd to t het hoogste dek en staat onder een directen p om pdruk van 4% k g /c m 2. U it deze leiding w o rd t op de ver­ schillende dekken, door m iddel van aftakleidingen, het w ater gevoerd naar de badkam ers, toiletten, hospitalen, aanrechtkam ers, kom buizen, bars, waterkoelers, ijsblokkenmachine, wasscherij, bakkerij, enz. Alle aftakkingen naar waschtafels, douches en tap k ran en zijn van koper, voor de waschtafels m et een inw endigen diam eter van 6 mm.

H e t w arm e zoetwatersysteem V oor h et w arm e zoetw atersysteem is een afzonderlijke circulatieleiding gelegd m et een kleine electrisch gedreven circulatiepom p voor w ater van 90° C naar de stewardswerkplaatsen tusschen de eetsalons op C -dek en de wasscherij. Een afzonderlijk systeem geeft w ater van 45° C door vier circulatieleidingen, ieder m et circulatiepom pje. D it systeem voedt alle waschtafels in h u tte n le, 2e en 3e klas, alle toiletten, douches, hospitalen,

kapperssalons, toiletten van officieren en w erktuigkundigen en den civielen dienst. De totale m ede te voeren hoeveelheid zoetw ater bedraagt 890 ton. A anw ezig is verder een zoetwater-distilleerinstallatie m et een capaciteit van ongeveer 300 ton per dag.

H et koud-zoetwatersysteem Elet koud-zoetwatersysteem is principieel gelijk aan dat van h et zoetwater, m et dit verschil, dat hier h et w ater door de pompen van buitenboord w ordt gezogen. O ok hiervoor gaat een stijgleiding door de schacht to t h et hoogste dek, w aarvan aftakkingen leiden naar alle W . C .’s, baden, urinoirs, waschplaatsen, enz.

H et warm-zoutwatersysteem H e t koelwater van de hoofdm otorinstallatie w o rd t door een thermostatische m otorcontröle, welke den uitlaatafsluiter van de hulpkoelwaterpom p regelt, bij den u itlaat constant op ± 45° C gehouden en gebruikt voor w arm zoutw ater, voor de baden le, 2e en 3e klas, hospitaalbaden en h et zwembad. Alle warmwaterleidingen zijn geheel van koper vervaardigd, voor zoutw ater vertind, voor zoetw ater onvertind, en geïso­ leerd tegen warmteverlies. D e pijpleidingen in privé-badkam ers zijn tusschen de beschieting w eggew erkt, zoodat zij niet zich t­ baar zijn, terw ijl speciale pijpentrunks op verschillende plaatsen zijn ingebouwd om ook de overige leidingen zooveel m ogelijk aan het oog te onttrekken. De tru n k s zijn voorzien van deuren voor inspectiedoeleinden. In de passagiersgangen zijn de lei­ dingen tusschen dek en plafond aangebracht, terw ijl deze plafonds voorzien zijn van neerklapbare luiken.

IJswatersysteem V anaf den drinkwaterkoeler in de koelm achinekam er is een vertind koperen ringleiding m et electrische circulatiepom p aan­ gebracht, welke ijswater geeft op verschillende plaatsen in h et schip, zooals aan diverse tapkranen in m achinekam er, keukens, aanrechtkamers, passagiers-accommodatie, kapperssalons en donkere kamer. In de passagiersinrichting zijn in totaal ge­ plaatst 17 complete ijswaterautom aten. De kasten zijn geheel van roestvrije staalplaat vervaardigd, voorzien van een zelfsluitende ijswaterkraan, een bekerautom aat, een m orsbakje en een kast voor opberging van de gebruikte bekers.

X. CIVIELE DIENST-INRICHTIN GEN. KOMBUIZEN, ENZ. (V oor machines, motoren en apparaten van den civielen dienst verwijzen wij naar het M achinegedeelte) De proviandruim en, linnenkamers enz. In h et laagste gedeelte van het schip in ruim III is gelegen een com plex koel- en vrieskamers voor proviand en lading. De geheele betim m ering is uitgevoerd in A m erikaansch redwood, behalve de deurkozijnen, welke van irocoteak, en de deuren zelf, welke van N oorsch grenen zijn. D e isolatie w o rd t ver­ kregen door een laag gegranuleerde k u rk tusschen de spanten en verschillende lagen geperste ku rk p laat binnen de spanten aan te brengen. W aar schotten zijn zonder stijlen is alleen gebruik gem aakt van kurk p laat. De verdeelschotten zijn op­ gebouw d u it 2 lagen 25 m m hout, w aartusschen 2 lagen k u rk ­ plaat. De verdere afw erking aan de binnenzijde heeft plaats door op de laatste laag k u rk metaalgaas aan te brengen en dit daarna af te strijken m et een speciale laag isoleerende asbestcement. O nder de koelspiralen zijn in den cementen vloer w aterloopen voor eventueel condenswater aangebracht. E r zijn in h et geheel 11 kamers, w aarvan 3 voor lading, de overige voor vleesch, visch, gevogelte, eieren, m elk, fru it, een th erm o tan k k am er en een ontdooikam er. De tem peraturen wis­ selen tusschen •— 7 en + 4 ° C voor de verschillende kamers. O p h et F-dek zijn nog 2 geïsoleerde kamers, w aarvan de één voor w ijn en bier en de andere voor het opbergen van staven ijs. V erder is op het D -dek een nog zeer groote geïsoleerde

ruim te, welke dienst doet voor berging van aardappelen, m et een afgeschoten gedeelte, dat dienst doet als groentekamer. Provisieruimen, welke levensmiddelen bergen, welke niet gekoeld behoeven te worden, nem en h et grootste gedeelte in van het F-dek in ruim III. Deze ru im ten zijn voorzien, evenals trouwens de koel- en vrieskamers, m et stellingen van ho u t of gegalvaniseerd ijzer, al naar de behoefte. H e t geheele E-delc in ruim III w o rd t ingenom en door v er­ schillende bagageruimen en de linnenkam ers voor schoon en vuil linnen. Al deze proviandruim en en bergplaatsen zijn zoo­ danig gelegen, dat zij gemakkelijk geladen k u n n en w orden door het speciale laadluik hiervoor, terw ijl bovendien de passagiersliften naar beneden doorgetrokken zijn om de passagiers gelegenheid te geven zelf gem akkelijk in de bagageruim ten te komen. Een speciale lift zorgt er verder voor, d at de verschil­ lende levensmiddelen gemakkelijk om hoog gebracht ku n n en worden naar de civiele dienstruim ten.

D ru k kerij Evenals op de vorige schepen is ook hier een drukkerij aan­ wezig voor de verzorging van h et dagelijksche dru k w erk , zoo­ als spijslijsten, nieuwsberichten, enz. De in rich tin g om vat buiten de werkbank, de loketkasten en rekken voor zetsel, twee groote electrisch aangedreven persen en een snijmachine.

XI. PATRIJSPOORTEN, RAMEN, VLOERBEDEKKING, ENZ. a. Patrijspoorten en ramen De patrijspoorten in h et geheele schip zijn van zwaardere constructie dan normaal, zooals bij alle „N ederland” -schepen h et geval is. De samenstelling van het materiaal is 62 °/o koper, 37 % zink en 1 % tin. Die van de Javanenverblijven op het E-dek zijn vaste poorten, van 200 mm, met 25 m m glas, ge­ galvaniseerde storm kleppen en lOcm verdiept in de huid opge­ steld. Poorten in stuurmachinekamer, bak en dergelijke ver­ blijven hebben een diameter van 300 mm en 32 mm glasdikte. Op h et D -dek, achter de machinekamer en op het C-dek vóór de m achinekam er zijn 3 50 mm poorten met 32 m m glas. Alle andere poorten op het C-dek en B-dek, behalve die in de eet­ salons, zijn 400 m m poorten met 32 mm glas. In eetsalons le en 2e klas zijn ovale poorten aanwezig van 500 X 400 mm , 32 mm glas van extra zware constructie. Ze zijn voorzien van afneem­ bare gietstalen blinden m et kruisversterking. De poorten van h et A -dek zijn 450 m m en hebben 10 m m veiligheidsglas. O nder de patrijspoorten zijn geen lekbakjes aangebracht, alleen houten waterlatjes in de poortbak. Voor bescherming van kinderen, kunnen, waar gewenscht, losse kruisspijlen worden aan gebracht in het fram e van de geopende poort. Voor alle patrijspoorten, behalve n atuurlijk in bergplaatsen, zijn gepoli­ toerd m ahoniehouten of teakhouten jalouzieën aangebracht, al naar gelang de ruim te, waarin zij voorkomen. De ramen zijn voor het grootste gedeelte van brons. Alleen de opklapbare ram en van shelters en lido schotten zijn van teakhout, de dekhuisramen van brons. H et ronde frontschot van de social hall le klas bestaat voor het gedeelte tusschen de langsdragers uit bronzen ramen over bijna de volle dekhoogte, en op rails loopende naar beide kanten verschuifbaar. Hierdoor ontstaat één geheel m et de ervoor liggende, geheel afgesloten veranda. De bronzen ram en van deze veranda zijn over de volle hoogte aangebracht en om de andere vast en verticaal schuivend. T er verbetering van de ventilatie zijn de onder paneelen dezer ram en als klep uitgevoerd, naar buiten openende. Ook de in deze veranda zich bevindende deuren zijn bronzen deuren. Alle ramen en deuren zijn van 10 m m securitglas voorzien. In de deksalons le klas zijn hooge twee- en drie-deelige open­ slaande ramen m et bovenlicht aangebracht, voorzien van spiegelglas, in de deksalons ramen van ongeveer gelijke constructie. In de le klas bar is aan S.B.-zijde een glazen wand m et 2 drie-deelige draairamen, waarin glas in lood. Ook in het trappenhuis bevindt zich een groot glas in lood-raam. De passagiershutten op het boven-promenadedek en de officiersh u tten op het sportdek zijn voorzien van dubbele draairamen 800 X <300 mm , behalve de luxe hutten welker ramen van grooter afm eting zijn (1000 X 750 m m ), welke verticaal schuivend zijn om geen ruim te Weg te nemen in de particuliere veranda’s, welke naast deze hutten zijn gelegen. Ook het stuur­ huis is voorzien van verticaal schuivende, waterdichte, bronzen ramen, voorzien van securitglas en in de afmetingen 800 X 600 mm. Alle verticaal schuivende ramen zijn voorzien van groote koperen lekbaklten, m et afvoer. b . Vloerbedekkingen D aar de vloerbedekkingen in een passagiersschip een zeer groot gewicht vertegenwoordigen was het aangewezen om op dezen post te besparen w at mogelijk was, zonder te k o rt te doen aan de doelmatigheid en deugdelijkheid van materiaal. D aar de orthodoxe methode van landen en stuiken in de dekbeplating niet meer w ordt gevolgd, m aar een zoo glad mogelijk stalen dek w ordt aangebracht, is het mogelijk de dikte der vloerbedekkingen belangrijk te verminderen. Voor een groot gedeelte van de oppervlakken is gebruik gemaakt van een

6 m m dikke laag „A ranbee” , grootendeels een mengsel van kurk en rubber, geleverd door de firm a R obert Bowran, Newcastle. Verm engd m et marmerslag kan een dergelijke vloer als bovenvloer gebruikt worden. Deze is toegepast in sanitaire ruim ten voor officieren, w erktuigkundigen en 3 e klas hutten. Gangen in stewards-accommodatie en dienstgangen hebben geen enkele vloerbedekking gekregen, zijn alleen geschilderd. Tien millimeter „A ranbee” -vloeren m et k u rk v u llin g zijn gelegd in hutten en gangen van officieren en w erktuigkundigen, be­ m anning en Javanenverblijven en hospitalen. In de gangen der hospitaalruim te ligt dezelfde vloer m et een rand van m arm er­ slag. D aar de eetsalons een „air conditioning” gekregen hebbben en de wanden ten gevolge daarvan geïsoleerd moesten worden uitgevoerd, zijn de dekken, welke deze salons begrenzen, m et 50 m m grenenhout bekleed, waarop, voor zoover in de salons gelegen in de le en 2e klas, een laag 23 m m eikenparket. Gangen en vestibules le en 2e klas hebben 6 m m ru b b er op 6 m m „A ranbee” , afgezet langs de kanten m et rubber hoekrandje. O ok de frontveranda op het C -dek kreeg deze vloer­ bedekking. H u tte n le en 2e klas hebben 15 m m eikenparket op 12 mm „A ranbee” . In de social hall le klas is het middengedeelte als dansvloer uitgevoerd en bestaat de vloerbedekking als onder­ laag uit 15 m m „A ranbee”, horizontaal gelegd, waarover 28 m m m ultiplex.O ver het m ultiplex is een 3 m m koperen plaatbedekking aangebracht. De verhoogde vloer om deze dansvloer heeft een vast kleed. Rook- en leessalon le klas hebben eveneens een vast kleed, terwijl de rooksalon 2e klas een 6 m m rubbervloer op „A ran ­ bee” heeft. In de m uzieksalon 2e klas is een eiken parketvloer aangebracht, evenals in de kinderkamers. In de civiele dienst­ ruim ten en -gangen is een im itatie terrazzo vloer van 30 m m dikte m et hol opgezette kanten, terw ijl in de kom buizen spe­ ciale slipprooftegels van terracotta en okerkleur op een laag cement zijn aangebracht. Bad- en douchekamers en toiletten le en 2e klas hebben op een cementlaag kleine zeskante tegeltjes gelegd in terrazzo rand. D e geheele ruim te rondom h et zw em ­ bad heeft speciale tegels, gelegd op cement. De tegels op den bodem van het zwem bad zijn 75 m m tegeltjes in blauw en w it patroon uitgevoerd. c. Het sanitair De waschtafels in de le, 2e en 3e klas h u tte n zijn aardewerk Gelria waschtafels m et geprofileerden voorkant, rustend op ge­ galvaniseerd ijzeren consoles. Ze zijn voorzien van 2 zelfsluitende w itm etalen toiletkranen voor w arm en koud zoetw ater, een waste inrichting m et verticaal draaiende hefboom en kabeloverbrenging en een verchroom de syphon. Boven de waschtafel is een m arbrite spatplaat aangebracht m et spiegel, glazen planchette in roestvrij stalen rand m et dito hekje. De verder to t de uitrusting behoorende fittings, als spons-, glas- en tandenborstelhouders zijn n atu u rlijk aanwezig. De badkuipen voor le en 2e klas zijn gegoten ijzeren inbouw badkuipen, van inw endig 1,68 m lengte en 0,70 m breedte. Ze zijn inwendig en op de rand w it porcelein geëmailleerd en u it­ wendig geschilderd. De voorkant van het bad w o rd t afgesloten m et een op een stalen randplaat staande m ultiplex-plaat, welke aan 2 kanten m et linowall is beplakt. De ebonieten p lu g is aan een kogelketting bevestigd, een overloop is niet aanwezig. De pijpleidingen voor bad- en douchekranen zijn geheel wegge­ w erkt tusschen de dubbele schotwanden. In de aangebouwde badkamers zijn 3 weglcranen aangebracht voor de douche boven het bad en voor de handdouche. In de overige badkamers zijn deze handdouches niet aanwezig. V erder behoort to t de u it­ rusting der badkam er een aardewerk toiletrek m et roestvrij stalen hekje, een spiegel, een roestvrij stalen handdoekrek, een in den w and ingebouw den aardewerk spons- en zeepbak, tevens handgreep, een roanoid handgreep en dito kleerhaken. In de

douchecellen is buiten de plafonddouche, een handdouche aangebracht. De W . C .’s, al of niet m et terugslagklep, al naar zij niet of wel aangesloten zijn op het sewagetanksysteem, hebben voor de le klas bakeliten zittingen en daar waar zij in privé of aange­ bouwde badkamers staan, nog een bakeliten deksel. H et model der W . C .’s is als op de N ieu w Am sterdam , m et gegalvaniseerde vloerplaat en m et vernikkelde koppelingen voor wateraanvoer en ontluchting. Voor doorspoeling zijn gepolijst witm etalen flushom eterkranen m et porceleinen hefboom aangebracht. De urinoirs zijn alle 1-persoons aardewerken wandurinoirs m et lip en m et St. A nne’s m arm eren schotten. Voor het lagere personeel zijn eenvoudiger aardewerk lipurinoirs aanwezig, voor de Javanen gegalvaniseerd ijzeren hoekurinoirs zonder m arm eren schotten. d.

Brandkasten en safeloketten

Op het A -dek is naast het kantoor van den adm inistrateur een afzonderlijke ruim te waarin een blok van 40 safeloketten brandvrij is opgesteld. In deze ruim te is een tafeltje m et stoelen geplaatst. Een groote 2-deurs brandkast bevindt zich in het kantoor van den adm inistrateur. N atuurlijk zijn er in het schip de noodige m ail- en speciekamers en ruim ten voor bijzondere lading, Welke m et van veiligheidsloten voorziene deuren gesloten zijn. In de kapiteinskam er is nog een kleine, brandkast. In de passagiershutten le klas zijn in de beschieting kleine safes voor het opbergen van geld en sieraden aangebracht.

e.

Filmcabines

2e zijn geheel van staal gebouwd, geïsoleerd m et asbest. De openingen voor het projectie-apparaat zijn afsluitbaar m et in geval van brand, automatisch werkende kleppen. Een w atergordijn is aangebracht evenals een koolzuurbrandbluschinrichting, terwijl voor afvoer van gassen een luchtkoker is aan­ gebracht. De toegang heeft plaats door middel van sluizen, te r­ wijl afsluiters buiten de cabine zijn aangebracht

ƒ. Isolaties

Koude isolaties van koelkamers zijn uitgevoerd in hout, kurk en asbestcement. Plafonds onder air conditioning-kam ers, plafonds onder 2e klas eetsalons, w anden en plafonds van le en 2e klas eetsalons zijn met kurkplaten geïsoleerd. W arm te isolaties: Overal waar w arm tebronnen in het schip aanwezig zijn, zooals bij fornuizen, ovens, droogtrommels, zijn magnesia of gespoten asbest isolaties aangebracht. De machinekamerschachten hebben een isolatie, welke tevens als geluids­ isolatie dienst doet, nl. Reform-isolatie van de Fa. Isola te H il­ versum, bestaande uit een cement-compositie op geperforeerde plaat of asbestdoek. De turboblowerkam ers hebben een bekleeding van „Burgers accoustipads” van de fa. Tio te R otterdam . De opbergkamers van glas en zilver hebben een dergelijke geluidwerende isolatie. Van het B-dek to t het sportdek zijn de koelkastwanden aan den k an t der passagiersgang nog eens extra geïsoleerd m et magnesiablokken afgedekt m et triplex. H u tten en gangen gelegen onder sportdekken hebben een plafond m et kurkisolatie.

XII. MECHANISCHE VENTILATIE H e t in de tropen vanouds m et succes toegepaste middel, om den mensch een aangenaam gevoel van koelte te verschaffen, bestaat daarin, dat m en de lu ch t in zijn nabijheid in m eer of m inder sterke beweging brengt, waardoor de verdam ping van het door de huid afgescheiden vocht bevordert w ordt. De m et de hand bewogen, langzaam heen en weer zwaaiende „punltah” werd m et de ontw ikkeling der techniek vervangen door de electrische „ fa n ” , die als langzaam draaiende plafond-propeller of als snelloopende oscilleerende tafel- of w andventilator de p rettig aandoende interm itteerende luchtbew eging van zijn klassieken voorganger niet onverdienstelijk trach t na te bootsen. Ook op de schepen werd en w ordt de electrische „fan ” voor hetzelfde doel toegepast. H ier deed zich echter in de practijk een nadeel voor. In tegenstelling m et de omstandigheden aan land, w aar in de Indische woonhuizen, kantoren en hotels, dank zij de open bouwwijze, de buitenlucht aan alle zijden binnen kom en k an en dus voor de noodige luchtverversching langs n atuurlijken weg gezorgd is, w ordt op een schip bij slecht weer, vooral op de lagere dekken, de toevoer van versche buitenlucht door het sluiten der patrijspoorten geheel afge­ sneden. Daarm ede w ordt dan niet alleen de toevoer van zu u r­ stof, w aar ook de afvoer van de door zonnestraling, eigen w arm tebronnen van het schip en de opvarenden zelf ontw ik­ kelde w arm te onderbroken. De tem p eratuur stijgt snel, de atmosfeer w ordt onfrisch, benauwd en drukkend en het verblijf in de h u t is spoedig alles­ behalve aangenaam, al m aalt de „fan ” de ingesloten lucht nog zoo ijverig rond. D uidelijk blijkt dan dat de door de „fa n ” ver­ oorzaakte luchtbew eging alléén voor de behaaglijkheid van de opvarenden niet voldoende is en een ruime toevoer van versche lu ch t daarvoor niet gemist kan worden. De grootere scheepvaartmaatschappijen zijn dan ook reeds lang to t telkens meer uitgebreide toepassing van mechanische ventilatie op h u n mailschepen overgegaan. Bij het ontw erpen van de mechanische ventilatie voor het m.s. Oranje, welke zoowel toevoer van versche, als af voer van verbruikte lu ch t om vat, moest er in de eerste plaats rekening mede gehouden worden, dat het schip zoowel in tropisch als gem atigd en koud klim aat zal varen. De ventilatie moest dus

voor een tweeledig doel berekend zijn. In de tropen moet zij, door het opwekken van krachtige luchtbeweging, aan de o p ­ varenden zooveel mogelijk verkoeling brengen, terw ijl zij in de gematigde streken gedurende het koude jaargetijde gedeeltelijk als luchtverwarm ing dienst moet doen, zonder hinderlijke to c h t­ verschijnselen te veroorzaken. In beide gevallen m oet zij voor een meer of minder ruime luchtverversching in de geventileerde vertrekken zorgen, aangepast aan het klim aat w aarin het schip vaart. Aan deze tegenovergestelde eischen is getracht te voldoen, door de ventilatie-inrichting zóó te m aken dat: a. in de tropen groote hoeveelheden lu ch t m et groote snel­ heid in straalvorm ingeblazen worden, waardoor naast een krachtige luchtbeweging ook een ruim e luchtwisseling in de geventileerde vertrekken bereikt w ordt; b, in de gematigde, resp. koude streken zoowel de hoeveel­ heid als de snelheid van de toegevoerde, al dan niet verwarmde, lucht sterk verminderd worden kan. Bij het vaststellen van de capaciteit der ventilatoren werd op een juiste verhouding tusschen de hoeveelheid toegevoerde en afgevoerde lucht in de verschillende hoofd-afdeelingen van h et schip gelet. T er voorkoming van ongewenschte luchtverplaat­ sing en van hinderlijke tochtverschijnselen bij deuren en tra p ­ pen, zijn toevoer en afvoer in zekere m ate tritgebalanceerd. In de kombuizen is voor een geringen onderdruk gezorgd, om verspreiding van de keukenlucht naar aangrenzende v er­ trekken tegen te gaan. D it geldt ook voor de badkamers en toiletten, waar met hetzelfde doel m eer lu ch t af- dan toege­ voerd wordt. De afvoerventilatie in de kom buizen is zóó gem aakt, dat de warmte en de wasem van de verschillende kook-, bak- en braadtoestellen, de thee- en koffie-zet- en afwasch-machines op de plaats van het ontstaan door afzuigkappen w orden weggezogen. De geheele ventilatie-inrichting om vat 42 afzonderlijke groepen, waarvan 19 toevoergroepen voor koude of warm e lucht; 5 toevoergroepen alleen voor koude lucht; 18 afvoergroepen.

De ventilatoren zijn direct met aandrijf motoren gekoppeld, waarbij ernaar gestreefd is, het aantal m otortypen zooveel mogelijk te beperken, met het oog op de noodige reservedeelen. H e t toerental bedraagt naar gelang van het vermogen: 600, 700, 750 en 900 per m inuut. Alle ventilator-aggregaten zijn, op één enkele uitzondering na, in speciale fankam ers opgesteld, die over verschillende dekken verdeeld zijn. De aanloopweerstanden voor het in- en uitschakelen der m otoren hebben hier eveneens een plaats gevonden. Bij brand­ gevaar kunnen echter alle ventilatoren van elke branddichte afdeeling door middel van een eenvoudigen drukknop vanuit de m achinekam er buiten bedrijf gesteld worden. Elke ventilator is op een afzonderlijke verticale schacht aan­ gesloten, waardoor de toevoerventilatoren versche buitenlucht van één der hooger gelegen dekken aanzuigen en de afvoerventilatoren de u it het schip aangezogen lucht naar buiten afvoeren. De plaatsen voor het aanzuigen van versche lucht en voor de afvoer van verbruikte lucht naar buiten, zijn op de dekken n atu u rlijk zóó gekozen, dat het aanzuigen van verbruikte lucht u it het schip door de toevoer-ventilatoren niet kan plaats vinden. T en einde overbrenging van trillingen en geluiden uit de ventilatiekamers naar andere vertrekken zooveel mogelijk te voorkom en resp. te beperken, zijn de volgende maatregelen getroffen: 1. Tusschen de ventilator-aggregaten en de ijzeren fundaties is een elastische tusschenlaag aangebracht. 2. D e plaatijzeren leidingen, waardoor de distributie van de versche lucht over de verschillende vertrekken, en in omge­ keerde richting de afvoer van de verbruikte lucht geschiedt, zijn m et de ventilatoren door flexibele zeildoekringen ver­ bonden. 3. De luchtleidingen in de ventilatiekamers zijn van binnen m et een speciale, geluid-absorbeerende verf bespoten. , 4. De plafonds van de ventilatiekamers zijn m et een geluidwerende isolatie bekleed. De hoofd-luchtleidingen van de z.g. „warme” toevoergroepen zijn, voor zoover noodig, van een doelmatige isolatie voorzien, ten einde eenerzijds hinderlijke warm testraling in de h u tten w aar zij doorheen loopen, en anderzijds sterke afkoeling van de warme lucht in de leiding zelf, te voorkomen, daar anders de verst afgelegen hutten onvoldoend warme lucht zouden ontvangen. De hoeveelheid toegevoerde lucht kan belangrijk verminderd worden door middel van een regelschuif, waarmede ook ver­ warm de en onverwarmde lucht in elke verhouding gemengd kan worden. De verw arm ing van de toevoerlucht in de koude streken geschiedt door middel van stoom in speciale, uit vertind koper, brons en m untm etaal vervaardigde lamellen-calorifères. De tem peratuur van de toegevoerde lucht w ordt automatisch geregeld. Voor h et vaststellen van de meest doelmatige inrichting dezer tem peratuur-regeling werden in samenwerking m et den scheepsbouw-technischen dienst der Stoomvaart Maatschappij „N eder­ lan d ” te voren proeven in de bij de maatschappij gebouwde m odel-hutten genomen. In één der warme groepen is een luchtbevochtigingsinrichting aangebracht, welke mede door de automatische tem peratuur-regeling beïnvloed wordt. De bedoeling hiervan is, om in de practijk de noodige ervaring en gegevens voor eventueele verdere toepassing van dit bevochtigingssysteem in de andere groepen te verzamelen. De verblijven op het C -, D - en E-dek worden uitsluitend door middel van warme lucht verwarmd. De h u tten op de hooger gelegen dekken daarentegen zijn van electrische radia­ toren voorzien. De ventilatie-inrichting dient hier alleen voor luchtverversching, waarbij de lucht ongeveer op lokaal-tempera tu u r w ordt binnengebracht.

In de h u tten en andere vertrekken w o rd t de toegevoerde lucht door draaibare blaasmonden, z.g. „pu n k ah louvres” , in ­ geblazen, die in één bepaalden stand dicht, in alle andere standen m in of m eer open staan. De „p u nkahs” zijn in zoo­ danig aantal op handreikhoogte aangebracht, dat iedere passa­ gier de beschikking over een eigen „p u n k ah ” heeft, w aarvan hij naar eigen wensch, zonder hulp van h et bedienend personeel, den luchttoevoer regelen en richten kan. De plaats van de punkahs en de uitstroom -snelheid zijn zóó gekozen, dat daarmede een zoo groot mogelijk gedeelte van de h u t bestreken w ordt. O ok hiervoor w erden tevoren proeven in de m odel-hutten der Stoom vaart M aatschappij „N ederland” genomen. Door inregeling is er voor gezorgd, dat bij open stand van alle punkahs de uitblaassnelheid overal practisch gelijk is. Voor het afzuigen van de verbruikte lu ch t zijn in de afvoerleidingen roosters aangebracht, welke eveneens ingeregeld zijn. De mechanische toevoer-ventilatie van de Oranje om vat alle vertrekken en ruim ten welke door passagiers en bem anning gebruikt worden, m et uitzondering van: a. de eetsalons le en 2e klas, fotografische w erkplaats, winkel, donkere kam er en kapperssalons, welke van air conditioning voorzien zijn; b. de deksalons le, 2e en 3e klas, welke alleen afvoerventilatie hebben, daar de luchttoevoer rijkelijk door ram en én deuren kan plaats hebben; c. het officieren-dekhuis, dat door zijn ligging op het hoogste dek eveneens voldoende langs natuurlijken weg geventileerd w ordt. De totale luchtverplaatsing bedraagt in toevoer en afvoer maximaal 490.000 rri'/u u r, bij een m otorverm ogen van 283 pk. Boven den dansvloer in den muzieksalon le klas heeft de Stoomvaart M aatschappij „N ederland” vijf schroefventilatoren laten aanbrengen, welke voor een krachtige verticale lu c h t­ circulatie zorgen.

De air conditioning-installatie Voor hen, die N ederlandsch-ïndië u it eigen aanschouwing kennen is het thans een vanzelfsprekendheid, dat de eetzalen van de Oranje air conditioned zullen zijn, doch op het tijdstip, dat tot den bouw besloten werd, was het d it nog allerminst. D it getuigt dan ook van een vooruitzienden blik, dat de o n t­ werper van de Oranje de groote rol, welke de air conditioning in de Indische m aatschappij zou gaan spelen, voorvoeld heeft, waardoor van m eet af aan plaats gereserveerd w erd voor de meest volm aakte installaties. Een goede air conditioning-installatie verzekert een aange­ naam en behaaglijk binnenhuisklim aat, geheel onafhankelijk van de buiten heerschende luchtcondities. D it mag niet verw ard worden m et het handhaven van con­ stante tem peratuur en relatieve vochtigheid in de geconditio­ neerde ruim te, zoowel bij lage als bij hooge buitentem peratuur. W ant een ruim tetem peratuur welke wij hier in den w inter juist prettig vinden, dus 65— 68° F. zou in Indië als uiterst onbe­ haaglijk en kil beschouwd worden. Een eerste eisch is dus al, dat een aanpassing van de ruim te-tem p eratu u r aan de bu iten ­ tem peratuur mogelijk m oet zijn. Doch de tem peratuur is lang niet de eenige facto r welke de behagelijkheid beheerscht; de relatieve vochtigheid is van niet m inder belang. H e t is een algemeen bekend feit, d at het zwoele, drukkende, w aardoor de atmosfeer in N ederlandsch O ost-Indië gekenmerkt w ordt, veel m inder toe te schrijven is aan de tem peratuur, welke in vergelijking m et vele andere streken der aarde niet bijzonder hoog is, doch veel en veel m eer aan het zeer hooge vochtgehalte van de lucht, welke steeds zeer dicht bij den verzadigingstoestand is. D aardoor kan h et door het lichaam afgescheiden vocht niet of niet voldoende verdam pen en w erkt de overigens uiterst bewonderenswaardige natuurlijke tem peratuurregeling van het lichaam niet m eer voldoende en

BEHAGELUKHEIDSGEBIED

VOOR LUCHTSNEL­

HEDEN VAN 8 0 - 1 3 0 mm PER SEC. Carrier

Fig. 39 treed t een verstikkend gevoel op, veroorzaakt door w arm testuwing. Om gekeerd treedt een uitdrogen der slijmvliezen van neus, keel en oogen op, w anneer het vochtgehalte van de lucht te laag is. H e t is hier niet de plaats om hierop in details nader in te gaan, doch wij volstaan m et de mededeeling, dat terwijl men in den noordelijken w inter een ongeveer constante waarde voor de binnentem peratuur kan aanhouden m et een eveneens ongeveer constante en niet te lage waarde voor de relatieve vochtigheid, het in den noordelijken zomer en onder tropische condities wenschelijk is, de binnentem peratuur aan te passen aan de buitentem peratuur, terwijl men dan de te handhaven relatieve vochtigheid zoo m oet kiezen, dat de luchtcondities vallen binnen het behagelijkheidsgebied. O m aan de gestelde eischen te voldoen m oet door een air conditioning-installatie in den zomer de lucht gedroogd en gekoeld en in den w inter verw arm d en bevochtigd worden. Bovendien m oet in alle jaargetijden voldoende versche buiten­ luch t worden toegevoerd om de verbruikte zaallucht te ver­ vangen en de concentratie van geuren en rook te voorkomen, alsmede om deze af te voeren, terwijl last b u t n o t least een tochtvrije luchtdistributie verzekerd moet zijn. Daarenboven w ordt de lucht nog gezuiverd, hetgeen bij de grootere installa­ ties geschiedt in luchtwasschers, waarin tevens een zoodanige ionen-ontw ikkeling optreedt, dat de zaallucht ook w at dit b etreft aan de hoogste te stellen eischen voldoet. De Oranje is voorzien van twee installaties m et wasscher, resp. voor de le en voor de 2e klasse eetzaal, terw ijl de eerst­ genoemde des nachts tevens dienst doet voor het conditionneeren voor een deel der le klasse hutten. Door den wasscher passeert alle buitenlucht, alsmede een deel van de retourlucht uit de zaal, terwijl een ander deel hiervan buiten den wasscher gerecirculcerd w ordt. D oor de verschil­

lende luchtkanalen te voorzien van autom atisch geregelde luchtkleppen kan men de luchtcondities beheerschen w anneer men tegelijkertijd de tem peratuur van het sproeiwater regelt. In den w inter w ordt bovendien de buitenlucht, voor zoover noodig ook de recirculatielucht, door de autom atisch geregelde verwarmingsbatterijen op de juiste tem peratuur gebracht. De installaties werken dus volkom en autom atisch onder controle van pneumatische regelapparatuur, welke voor d it doel de meest betrouwbare en bedrijfszekere gebleken is, alleen moet in den zomer en bij de vaart in de tropen de instelling der regelthermostaten aan de buitencondities aangepast worden. De geconditionneerde lucht w ordt in de ru im ten door speciale luchtlaatm ondstukken m et van te voren nauw keurig vastgestelde snelheid ingeblazen, welke zoodanig gekozen is, dat eenerzijds een voldoende luchtbeweging in elk p u n t van de ruim te verzekerd is, doch anderzijds zoo, d at tochtverschijn­ selen vermeden worden. Een klein deel van de lucht ontsnapt door deuren en patrijspoorten, terwijl een zeer groot deel door even boven vloer­ hoogte aangebracht retour-luchtroosters weer naar de air conditioning-ruim te teruggevoerd w ordt. Zooals boven reeds be­ sproken, w ordt daar een deel van deze retourlucht gereconditionneerd en een ander deel zonder meer, dan wel na op tem peratuur gebracht te zijn, gerecirculeerd. De functie van den wasscher in een air conditioninginstallatie is hoofdzakelijk de lucht in den w inter te bevoch­ tigen, doch in den zomer te drogen en het lijk t natuurlijk op het eerste gezicht eenigszins paradoxaal, dat deze zoo tegen­ strijdige functies in één toestel vereenigd k unnen worden. Toch is dit mogelijk, daar m et een goed geconstrueerden was­ scher bereikt wordt, dat de uitstroomende lu ch t geheel m et waterdamp verzadigd is en wanneer m en dus de tem peratuur van deze lucht maar precies in de hand heeft, beheerscht men daardoor ook dit verzadigings-, h et z.g. dauw punt. De tem peratuur waarop men h et dauw punt m oet handhaven is afhankelijk van de gewenschte zaalcondities en van de hoe­ veelheid recirculatielucht. In den zom er w ordt h et sproeiwater gekoeld in een koude-uitwisselaar, welke, w at h et koelgedeelte betreft, aangesloten is aan twee der drie gelijke koelmachines, terwijl de derde voor de lading enz. dienst doet. Bij een defect aan een der koelmachines is daardoor de koeling v a n ; de lading steeds verzekerd, terw ijl in de gecon­ ditionneerde zalen nog redelijke condities gehandhaafd kunnen worden, welke nog belangrijk beter zijn dan bij de gewone mechanische ventilatie in open circuit bereikt zouden kunnen worden. Bij deze laatste is nl. buitenlucht h e t „koelm iddel” , d. w. z. het medium waardoor de w arm te en vocht u it de zaal, a f­ komstig zijnde van personen, spijzen, verlichting, transmissie en instraling, afgevoerd moeten worden. De tem peratuur in de zaal w ordt daardoor noodzakelijkerwijze meerdere graden (in doorsnede 4— 5° C, dus ca. 7— 9° F) hooger dan de buitenVERSCHE STOOM

Fig. 40. SCHEMATISCH OVERZICHT VAN DE W ERKING VAN EEN AIR CONDITIONING-INSTALLATIE

F ig. 41. G ECONDITIONEERDE HUT EERSTE KLASSE

Fig. 42. AIR CONDITIO NING -RUIM TE VAN DE TW EEDE KLAS EETZAAL

te m p e ra tu u r, terw ijl de relatieve vochtigheid eerder hooger d an lager is. D aarentegen w o rd t bij een air conditioning-installatie zelfs v an onvoldoende capaciteit nog eenige ontvochtiging bereikt, terw ijl de tem peratuur iets lager zal zijn dan bij open-circuit ventilatie. N a tu u rlijk m ag dit niet op gevat w orden als een pleidooi v oor onvoldoende bemeten air conditioning-installaties, doch wel voor h e t niet installeeren van een vierde koelm achine, w aar­ d oor kostbare ruim te in beslag w o rd t genom en en het doodgew icht noodeloos w ordt opgevoerd, terw ijl de kans op een sto rin g bij de m oderne koelmachines zoo uiterst gering te achten is. V olledigheidshalve zij nog verm eld, d at w anneer de b u ite n ­ condities d it toelaten, ventilatie der eetzalen in open circuit m ogelijk is.

De air conditioning-installatie voor de kapperssalons en donkere kam er is van een eenvoudiger systeem dan die der eetzalen en w erk t m et een z.g. droge koelbatterij. Zooals reeds verm eld, w o rd t ook een deel der le-klasse h u t­ ten, nl. op het A - en B-dek, alsmede de beide luxe h u tten des nachts geconditionneerd, terw ijl deze overdag, evenals alle andere h utten, in open circuit m et onbehandelde buitenlucht geventileerd worden. Desgewenscht kun n en de passagiers echter deze ventilatie ook des nachts open houden en de geconditionneerde lu ch t afsluiten. Alle air conditioning-installaties zijn volgens het C arriersysteem, dat o. m. ook w erd toegepast voor de N orm andie, Q ueen M ary en N ieu w A m sterdam , uitgevoerd door N . V. Industrieele Mij. Gebr. van Swaay te ’s-Gravenhage.

XIII. RADIO-INSTALLATIE H e t radiocom plex aan boord van de Oranje, hetw elk werd geprojecteerd en uitgevoerd door de N . T. M. R adio-H olland N . V ., en w aarvan het radiostation bij deze m aatschappij in exploitatie is, bestaat u it de volgende onderdeden: I. H e t radiostation. II. D e reddingboot-installaties. III. D e radio-richtingzoeker. IV . D e geluidsversterker- en distributie-installatie. V. H e t centrale antennesysteem m et versterkers voor o ffi­ cieren en bem anning. V I. D e sprekende film -installatie.

I. Het radiostation

D e zend- en ontvangruim te H ier staan de zenders en ontvangers opgesteld. Deze zijn van de m odernste constructie en schakeling. De zend- en ontvangapparatuur w erd vervaardigd door de N ederlandsche Seintoestellenfabriek, de zend- en ontvanglam pen door de Philips Fabrieken te Eindhoven. O m den lezer reeds dadelijk een in d ru k te geven van de om vangrijkheid van h et bedrijf, zij n u reeds vermeld, dat het radiostation w o rd t bediend door 3 telegrafisten, welke dit station dag en nacht bezet houden.

door een toongenerator, die een toon van 1000 perioden/sec. opw ekt. De m o d u lato r bevat eveneens een T C 1/75 lamp. De anodekring van de versterkertrap is in d u ctief gekoppeld met den antennekring. V oor h et snel overgaan van de oproep golf op de verkeersgolf zijn de stu u rtra p en tusschenkring voor­ zien van een aantal pallen, die op de afstemschalen van deze kringen zijn aangebracht. Deze pallen vergrendelen de afstem ­ schalen op de juiste wijze voor de vooraf bepaalde verkeersgolven. D e zender w o rd t gevoed door gelijkstroom dynam o’s. De anodespanning v an 3000 V voor de PB 3 /1 0 0 0 lam p w ordt dus eveneens door een gelijkstroom dynam o opgewekt. Bij iederen om vorm er is een autom atische aanloopw eerstand aan­ wezig. D o o r m iddel van deze autom atische aanloop weerstanden w orden de om vorm ers ingeschakeld, w anneer op de tafel, die bij den zender behoort, op een knop g ed ru k t w ordt, De bij dezen zender behoorende o ntvanger h eeft een golf­ bereik van 15-— 20.000 m. V oor den ontvanger is een filter geplaatst, die zeer scherp afsnijdt beneden de 600 m. D it is gedaan om bij de o n tvangst geen h in d er te hebben van den eventueel tegelijkertijd in bedrijf zijnden kortegolfzender. De spoelstellen van de verschillende golfbereiken zijn bevestigd op een spoelrad. M et een enkelen handgreep k an van h e t eene op h et andere golfbereik w orden overgegaan. Voor het scheeps­ verkeer, w aarbij om h et h alf u u r op de 600 m golf m oet w or­ den uitgeluisterd, is d it een vereischte. b. De k o rte g o lf telegrafiezender m et een antennekring­ verm ogen v an 200 W . H e t golfbereik van 17— 5 5 m is niet doorloopend regelbaar. H e t is onderverdeeld in 6 golfbereiken, overeenkomende m et die, welke volgens de internationale voorschriften aan het scheepsradioverkeer zijn toegewezen. Deze zender bestaat u it een stu u rtra p m et een T C 04/10 lamp, een scheidingstrap m et twee lam pen PE 05/15 en een ver­ sterkertrap m et tw ee lam pen PC 1,5/100. De beide laatste trappen zijn in belansschakeling uitgevoerd. D e anodekring van de laatste tra p is in d u ctief gekoppeld m et den antenne­ k ring. A an den zender w o rd t toegevoerd 220 V wisselspanning, 500 perioden. D eze spanning w o rd t opgew ekt door een wisselstroom -om vorm er. D e gloeidraden van de lam pen w orden m et Fig. 43. 800 W ATT M IDD ENG O LF TELEG RAFIEZENDER wisselspanning gevoed. H iervoor zijn een aantal gloeispanningstran sfo rm ato ren aanwezig. D e hoogspanning w o rd t verkregen u it een lam pgelijkrichter, die in h et onderste paneel van den De installatie bestaat u it: zender is aangebracht. Deze gelijkrichter bevat twee kw ika. Een m id d engolf telegrafiezender m et een golfbereik van gelijkrichtlam pen, type D C G 4 /1 0 0 0 . 580— 820 m en 1875— 2400 m en een antennekringverm ogen De bijbehoorende ontvanger is een super-heterodyne o n t­ van 800 W , m et bijbehoorenden ontvanger m et een golfbereik vanger m et een golfbereik van 12— 180 m. Deze ontvanger is van 15— 20.000 m. aan den ingang voorzien van een aantal instelbare zeefkringen, b. Een ko rteg olf telegrafiezender m et een golfbereik van ten einde de storende invloeden van den 800 W telegrafiezender 17— 5 5 m en een antennekringverm ogen van 200 W , m et bij­ u it te filteren. behoorenden on tvanger v an 12— 180 m. c. De noodzender m et een golfbereik van 600— 800 m. c. Een noodzender m e t een golfbereik van 600— 800 m, D it is een eenvoudige vonkzender, waarm ede op vier vast­ m et bijbehoorenden o n tv an g er van 15— 20.000 m. De zenders en ontvangers voldoen ruim schoots aan de in te r­ ingestelde golflengten k an w orden gew erkt, nl. 600, 660, 705 en 800 m. nationale eischen, voorgeschreven door de C onferentie van O m over te gaan op een andere golflengte behoeft m en slechts C aïro, welke in begin 193 8 w erd gehouden. een schakelaar om te zetten en de antenne bij te stemmen. Ook Als bijzonderheid zij hier vermeld, d at deze geheele installatie de bediening is dus uiterst eenvoudig. m et bijbehoorende w erktafels, te zamen m et een versterkerDe benoodigde energie w ordt geleverd door een omvormer, installatie m et een n u ttig uitgaand vermogen van 75 W voor die prim air op de nooddynam o w o rd t aangesloten. een luidspreker-distributiesysteem , is ondergebracht in een De bijbehoorende ontvanger is ongeveer gelijk aan den ont­ ru im te m et een totaal grondvlak van ongeveer 18 m 2. vanger, die bij den langegolfzender gebruikt w ordt. H e t eenige N eem t m en in aanm erking, dat beide zenders m et bijbe­ verschil is, d at hier geen filter is aangebracht. Deze ontvanger hoorende ontvangers tegelijkertijd moeten w erken, dan behoeft doet ook dienst als reserve-ontvanger. Er is een leiding naar de h et geen betoog, dat de opstelling, afscherm ing en filterin g andere tafels g etrokken om — indien een van de gewone o n t­ van de toestellen, kabels en antennes m et de grootste zorg­ vangers niet naar behooren fun ctio n n eert — het signaal van vuldigheid m oet hebben plaats gehad. a. De m id dengolf telegrafiezender m et een an ten n e k rin g ­ den reserve-ontvanger naar de desbetreffende tafel te brengen. verm ogen van 800 W . O pgem erkt dient nog te w orden, d at alle ontvangers met w isselspanning w orden gevoed. De anodespanningen worden De zender m et een golfbereik van 5 80— 820 m en 1875— verkregen u it plaatspanningsapparaten. Iedere ontvanger heeft 2400 m is opgebouw d u it een stu u rk rin g m et een T C 1/75 lam p een afzonderlijk plaatspanningsapparaat. De geleverde spanning en een v ersterkertrap m et een PB 3/1000 lam p. V oor het seinen is binnen wijde grenzen onafhankelijk van de prim aire wissel­ m et toonm odulatie w o rd t de PB 3/1000 lam p gem oduleerd

spanning. De gloeispanningen w orden eveneens u it het wisselspanningsnet betrokken, en wel door m iddel van cuprox gelijkrichtercellen. Indien het scheepswisselspanningsnet w egvalt k an met een enkele handbew eging een om vorm er w orden ingeschakeld, die prim air op h et scheeps-gelijkspanningsnet is aan ­ gesloten. In noodgevallen kan deze om vorm er op de nooddynamo geschakeld worden.

De machineruimte Alle omvormers zijn ondergebracht in de m achineruim te, welke door een gang van het radiostation gescheiden is. Voor den 800 W m iddengolf zender staan hier opgesteld: a. Een omvormer, bestaande u it een m otor 220 V gelijk­ spanning, een dynam o, leverend 18 A bij 16 V, en een dynam o, leverend 300 m A bij 900 V. b. Een omvormer, bestaande u it een 220 V gelijkstroom motor, en een dynam o, leverend 3 000 V gelijkspanning bij 550 mA. Bij elk der bovengenoemde om vorm ers is een autom atische aanloopweerstand voor afstandsbediening aangebracht. Voor den noodzender is opgesteld een om vorm er, die prim air op het 220 V gelijkspanningsnet is aangesloten en die secundair 500 perioden wisselspanning levert. Verder is nog een om vorm er opgesteld voor voeding van de ontvangers, indien de 220 V scheeps-wisselspanning uitvalt.

De antennes De grootste moeilijkheid bij h et bepalen van de plaats van de diverse zend- en ontvangantennes was gelegen in het feit, dat het schip m aar één m ast heeft. De m ogelijkheid om de zendantennes op eenigen afstand van de ontvangantennes aan te brengen was hierdoor zeer beperkt. In het geheel zijn aangebracht 4 zendantennes en 5 o n tv an g ­ antennes. Voor den langegolf telegrafiezender is een dubbeldraadsantenne gespannen van den schoorsteen naar den m ast. H ie r­ onder bevindt zich de antenne van den noodzender, terw ijl onder deze laatste een van de kortegolf telegrafie-antennes is gespannen. Bovendien is nog een antenne voor den kortegolf telegrafiezender aanwezig, bestaande alleen u it een verticaal gedeelte. De lengte van deze antennes is zoo bem eten, dat het g u n ­ stigste stralingsdiagram w o rd t verkregen. Drie van de ontvangantennes zijn aangebracht op het v o o r­ schip. H et zijn verticale antennes en ze zijn opgehangen aan een stag, dat van den m ast naar het voorschip loopt. De vierde ontvangantenne is van den schoorsteen naar achteren gespannen, terw ijl de vijfde een dipool is, die aan twee voor d it doel opgerichte m asten boven het sportdek is opgehangen. Op elk der drie ontvangantennes, die op het voor­ schip zijn aangebracht, is een aperiodische hoogfrequentversterker aangesloten. D e uitgang van deze versterkers is aan­ gesloten op hoogfrequentkabels, w aarvan er één naar de radio­ h u t loopt. De andere twee w orden gebruikt voor h et centraal antennesysteem. Ook de dipoolantenne en de ontvangantenne, die op den schoorsteen is afgespannen, zijn door m iddel van hoogfrequent­ kabels met het radiostation verbonden. M et behulp van een keuzeschakelaar kan m en op iederen ontvanger de gewenschte antenne kiezen.

II. De reddingboot-installaties In de m otorreddingboot bevindt zich een volledige radiozend- en ontvanginstallatie. De energiebron bestaat u it een accubatterij. In de nabijheid van de reddingbooten bevindt zich een aansluiting van het scheepsnet, zoodat voor den tijd, dat de reddingbooten aan boord zijn, de accum ulatoren k u n n en worden geladen. De installatie en batterij voldoen aan in te r­ nationale voorschriften, volgens welke de installatie m et volle

Fig. 44. KORTEGOLF TELEGRAFIEZENDER energie m et een antennem om ent van 10 m /A gedurende 6 uren aan één stuk kan werken.

III. De radio-richtingzoeker D e radio-richtingzoeker is een instrum ent, voortgekom en uit de radiotechniek, uitsluitend bestemd voor de navigatie. D it instrum ent, opgesteld in de kaartenkam er, is van h et M arconiBellini-Tosi type. De raam antenne bestaat uit twee loodrecht op elkaar geplaatste raam antennes, opgenomen in hoepelvormige m etalen buizen. Deze raam antennes zijn verbonden m et den radiogoniom eter in de kaartenkam er. Door naar een zendstation, w aarvan de ligging bekend is, uit te luisteren op den bijbehoorenden ontvanger en tegelijkertijd den radiogoniom eter te v er­ draaien, kan m en op een schaalverdeeling aflezen, in welke richting het zendstation is gelegen ten opzichte van de lengte­ as van het schip. Tezam en m et de kom pasaflezing is dan te bepalen de hoek, die de richting van het zendstation m aakt m et de N oord-richting ter plaatse van het schip. Bij het nemen van radiopeilingen op twee zendstations kan m en op die wijze de plaats van het schip bepalen. Peilingen van drie stations geven de plaats van het schip, zonder gebruik te m aken van het kompas.

IV . De geluidsversterker- en distributie-installatie Deze installatie bestaat uit drie gedeelten, 1. Centrale post, w aarin is opgesteld de versterker-installatie. 2. Plet opnam enet m et toebehooren. 3. H et weergavenet m et toebehooren.

Fig. 45. U N IV ER SEEL ONTVANGER

Fig. 46. RICHTINGZOEKER

De centrale post b evindt zich in een ruim te in de nabijheid van de radiohut. H ie r staat opgesteld een rek, w aarop zijn aa n ­ gebracht 2 gram ofoondraaitafels, 2 voorversterkers, 3 eindversterkers, 1 contróleluidspreker, tim breregelaars, sterkteregelaars, aansluitpunten voor in- en uitgaande lijnen en een stekkerinrichting. Elke eindversterker kan een n u ttig e wisselstroomenergie le­ veren van 2 5 W , bij een vervorm ing van 5 % (5 % vervorm ing is practisch onhoorbaar). E r k u n n en 10 inkom ende lijnen (w aarbij dan ook is inbe­ grepen de inkom ende radiolijn) w orden aangesloten en 10 u it­ gaande lijnen. Iedere inkom ende en iedere uitgaande lijn k an naar w illekeur op één d er versterkers o f op m eerdere versterkers w orden ge­ schakeld. T o t het opnam enet behooren behalve de kabels m et aansluit­ p u n te n de m icrofoons en gram ofoondraaitafels. E r zijn twee m icrofoons m et om roepkw aliteit. Bij ieder dezer m icrofoons behoort een losse voorversterker. V erder zijn er nog twee koolm icrofoons, welke dienen voor weergave van het ge­ sproken w oord en een m icrofoon in ■w aterdichte uitvoering (voor gebruik op de b ru g ). De gram ofoondraaitafels zijn voorzien van een electrischen m otor, die op het gelijkspanningsscheepsnet w o rd t aangesloten. Een van de draaitafels is uitgevoerd m et autom atischen p la te n ­ wisselaar. Geheel autom atisch w orden 8 platen, zoowel groote als kleine, na elkaar afgespeeld. O ver h et schip verspreid bevinden zich 7 aansluitpunten, w aarop een gram ofoon o f m icrofoon kan w orden aangesloten. O ok van het w eergavenet, d at is dus het net, w aarop de luidsprekers m oeten w orden aangesloten, zijn de aansluitpunten over het geheele schip verspreid. Deze Iuidspreker-aansluitp u n ten zijn onderverdeeld in 10 groepen, w aarop totaal 32 luidsprekers zijn aangesloten. Bij een van de luidsprekergroepen is de geluidssterkte vast ingesteld, zoodat de luidsprekers niet naar w illekeur geregeld k u n n en w orden. A lle andere luidsprekers zijn voorzien van sterkteregelaars. E r zijn tal van gebruiksm ogelijkheden van de installatie. D oor de aanwezigheid van drie versterkers k u n n en m axim aal drie program m a’s tegelijkertijd w orden doorgegeven. Zoo zal het m ogelijk zijn het orkest in de Social H a ll p la a t­ selijk te versterken en tevens door te geven n aar de 3 e klas terw ijl in de 2e klas een gram ofoonprogram m a w o rd t gegeven. D e gram ofoondraaitafels staan daartoe opgesteld in de 2e klas m uzieksalon, terw ijl .de luidsprekers daar te r plaatse en desgew enscht ook op andere p u n ten de versterkte gram ofoonm uziek weergeven. T erzelfder tijd kan dan naar de 4e klas en de bem anning de om roepradio w orden doorgezonden. H e t is vanzelfsprekend, dat ook één program m a over alle versterkers aan de luidsprekers kan worden doorgegeven.

V an de vele andere gebruiksmogelijkheden k u n n en wij nog noem en h et toespreken van het publiek bij w edstrijden, paarden-races enz., het geven van een klassiek gram ofoonplatenconcert v an a f den centralen post, het oproepen van een bepaal­ den passagier, het toespreken van de passagiers van een van de m icrofoon-aansluitpunten, b.v. voor uitleg van sloepenrol, van persberichten, van mededeelingen bij vertrek en aankom st, van

Fig. 47. G ELUIDSDISTRIBUTIE-INSTALLATIE

bezienswaardigheden tijdens de vaart, of gedurende bezoek aan den wal, het hoorbaar m aken van toespraken, gehouden in de eetzaal enz.

V. H et centrale antennesysteem met versterkers voor officieren en bemanning Zooals begrijpelijk is, kan de radio-omroep evenals op het land ook aan boord van schepen een welkom e afwisseling geven. Vele der opvarenden zijn dan ook in het bezit van een eigen om roepontvanger. H e t spannen van eigen antennes zou echter van invloed ku n n en zijn op de resultaten van den radiorichtingzoeker. A f ­ hangend van de plaats, de grootte en de afstem m ing van deze antennes kunnen de fouten in de aflezing van den richtingzoeker oploopen to t 10 en meerdere graden. Ten einde d it te voorkom en is ertoe besloten een centraal antennesysteem toe te passen, waardoor het aantal antennes w o rd t teruggebracht to t enkele antennes, die m et tusschenschakeling van een hoogfrequentversterker zijn verbonden aan een hoogfrequentkabel, die door het geheele schip naar de h u tten en verblijven van de bezitters van om roepontvangers is geleid. D e voor dit doel gebruikte antennes zijn reeds genoemd onder het hoofdstuk antennes.

V I. De sprekende film -installatie D e film installatie, welke w erd vervaardigd op de Philipsfabrieken te Eindhoven, is ondergebracht in een voor dit doel aangebrachte film cabine achter de veranda van h et prom e­ nadedek. D e geheele installatie is dubbel uitgevoerd, waardoor het m ogelijk is, dat een program m a, bestaande u it verschillende rollen, zonder onderbreking w ordt afgedraaid. D e apparatuur m u n t u it door een uitstekende weergave van beeld en geluid, alsook door een hooge m ate van brandvrijheid en bedrijfszekerheid. D e voeding van de installatie vin d t plaats direct uit het wisselspanningsnet. H e t beeldscherm staat m et de luidsprekers opgesteld in een kast tegen den achterw and van de le klas-veranda. M et het oog op den wind, waarm ede, ten gevolge van de opstelling in een open ruim te, rekening m oet w orden gehouden bestaat het beeld­ scherm niet u it doek, doch u it een houten bord. H e t gevolg hiervan is, dat de luidsprekers niet achter doch onder het scherm moeten w orden aangebracht. D e afstand van den achtersten toeschouwer to t het scherm bedraagt ongeveer 11 m. H e t beeldscherm is 2,20 m breed en 1,65 m hoog. Bij een lichtstroom van den projector van 500 lum en heeft m en dus op het scherm een lichtsterkte van 7 5 lux.

XIV. DE MACHINE-IN5TALLATIE D e m achinekamers zijn door een w aterdicht schot in een hoofd- en een hulpm achinekam er verdeeld. De hoofdm achine­ kam er bevat de drie hoofdm otoren, d irect gekoppeld aan de drie schroeven. De hoofdm otoren zijn door Gebr. Sulzer ge­ bouwd. Elke m otor heeft 12 cylinders m et een boring van 760 m m en een slag van 1250 m m en k an een verm ogen o n t­ wikkelen van 12.500 apk bij 145 om wentelingen per m inuut. W anneer m en door de dienstgang op h et C-dek de m achine­ kam er binnenkom t op het bovenste bordes, w o rd t m en ge­ tro ffen door de grootte van de m achinekamer. T och is hier m et de beschikbare ruim te gewoekerd. De ruim te boven de cylinders

SPISï

is nauwelijks voldoende voor het uithijschen van de deksels, zuigers en voeringen. A an B.B. w ordt deze ruim te begrensd door magazijnen voor gereedschappen, reservedeelen, enz., aan S.B. door de w erkplaatsen. Een bordes lager, achter in de hoofdm achinekam er, bevindt zich de blowerkam er, die geheel van de m achinekam er afge­ scheiden is en w aar de drie blowers opgesteld zijn. Verder be­ vinden zich in de hoofdm achinekam er de hulp w erktuigen voor het bedrijf der hoofdm achines noodzakelijk, zooals de zoet­ w ater- en zoutw aterkoelpom pen, de zoetw ater- en smeeroliekoelers, de sanitaire- en ballastpom pen, de b ran d sto f- en smeer-

PS

o[H o

g p

Ph

o

o

su

w p w aC/3 P O o Q a < p bî> £

de vriesm achinekam er, w aarin de vriesen koelmachines opgesteld zijn voor de proviand, voor de lading en voor lu c h t­ behandeling van den le en 2e klas eetsalon. Boven de vriesm achinekam er lig t de distilleerkam er voor de zoetw ater-fabricatie. In de hulpm achinekam er v in d t m en ook de om vorm erkam er m et drie om vorm ers voor h e t leveren van draaistroom . Boven d it alles is de ketelruim te. N o g m eer naar voren is een aparte ruim te, w aar nog enkele pom pen en de koude tanken van de lu c h t­ behandeling opgesteld zijn.

Hoofdmotoren

Fig. 51. SMERING KRUISHOOFD EN KRUKPEN oliepompen, de luchtcom pressoren, de aanzetvaten en de brandstoftrim pom pen. In de hulpm achinekam er zijn de vijf hulpm otoren, enkelw erkend tw eetact, fabrikaat Sulzer, m et direct gekoppelde generatoren opgesteld, welke den noodigen electrischen stroom opwekken. Elke hulpm otor heeft 6 cylinders, boring 450 m m en een slag van 600 mm. De m otor heeft direct aangedreven spoelpompen. H e t ontwikkelde vermogen is 1500 pk, dit kan opgevoerd w orden to t 1800 pk. Vóór de generatoren zijn twee hoofdschakelborden gebouwd, één op het bovenbordes, één op den vloer. H ier bevinden zich ook weer de pompen en andere hulpw erktuigen, die noodig zijn voor het bedrijf der h u lp ­ m otoren, benevens diverse andere pompjes, welke voor de ketelinstallatie, distilleerinrichting o f vriesmachinekamer noodig zijn. N aast de hulpm achinekam er aan B.B.-zijde bevindt zich

D e hoofdm otoren zijn geconstrueerd naar de beproefde bouwwijze van Gebr. Sulzer, w aarin tal van nieuwe vindingen zijn toegepast. A l direct valt bij de eerste bezichtiging op, d at h et fram e u it gietstaal is vervaar­ digd en d at de cylinders n iet elk afzo n d er­ lijk staan, m aar tezam en to t een zw aren cyiinderbalk zijn verbonden. D e gew ich­ tigste redenen daarvoor zijn geweest, de m achines vrij te houden van eenige trilling, w aarvoor h et noodig was de m achines zeer stijf te m aken. D it kom t ook to t u itd ru k ­ k ing in de breedte van de machines. Zooals bekend, re k t gietstaal binnen de w et van H ook veel m inder dan gietijzer, hetgeen to t u itd ru k k in g k o m t in de elasticiteitsm odul, die bijna 2 l/ 2 maal zoo groot is als die van gietijzer. H e t gevolg daarvan is niet alleen, dat de deform aties v an het gietstalen fram e onder dezelfde k rach ten veel geringer zijn dan die van een giet­ ijzeren fram e, m aar ook, dat h et n a tu u r­ lijke trillingsgetal van een dergelijk fram e veel hooger ligt dan van een gietijzeren fram e en m en daardoor, ondanks de hoogere toeren, bij een gietstalen fram e toch vrij b lijft van trillingen. H e t zal misschien voor m enigeen eenige verbazing w ekken, d at m en spreekt van een trillin g van een fram e. Inderdaad had m en geen reden daarover te spreken zoolang de machines laag gebouw d werden, zooals bv. de tru n k zuigerm achines, en zoolang h et aantal om ­ wentelingen. der machines gering bleef. Sedert m en echter de machines m et kru is­ kop is gaan bouwen en h et aantal toeren steeds hooger opgevoerd heeft, m oet m en er rekening mede houden, dat onder invloed van den gasdruk in de m achines trillingen kunnen ontstaan, w aaraan het m achineblok in zijn geheel deel neemt. T o t voor k o rt was het de gewoonte aan te nemen, dat een m achine geen trillingen zou veroorzaken, zoolang de bewegende deelen uitgebalanceerd w aren en m et de gasspanning in den cylinder hield m en geen rekening. Stilzwijgend ging m en er aan voorbij, d at voor het draaien van de as een reactiekracht noodig was in h et fram e en een in de fundatie. De leibaandrukken en de daarbij behoorende reactie van de as op h et kussenblok vorm en samen een koppel, dat de m achine zal trach ten te buigen. Deze k ra ch ­ ten leveren verschillende harm onische op, welke in verband m et de elasticiteit van h et fram e en de massa’s en de a f ­ m etingen, bij bepaalde toeren een kritischen trillingstoestand in de machine kunnen opw ekken. O m deze trillingen te ontgaan is aan de machine van de Oranje deze buitengew one stijfheid

Fig. 52 gegeven. H e t bleek dan ook op den proefstand en op den proef­ toch t, dat zij rotsvast stonden. De k ru k k en zijn van contragew ichten voorzien voor het verm inderen van de w rijving in de kussenblokken. O ok de bevestiging van den cylinderbalk op de kolom men w ijk t af v an de vroeger bij Sulzer gevolgde methode. Een andere w ijzi­ ging op de oude constructie is de sm ering der krukpenm etalen, die n u h u n olie door telescooppijpen via den kruiskop en d rijf­ stang toegevoerd krijgen in plaats van door een boring van de krukas. H e t is duidelijk, d at deze manier aan de krukas ten goede k om t, daar heel dikwijls een krukasbreuk over een oliegat loopt. De brandstofpom pen hebben het eigenaardige, dat ze gem aakt zijn volgens h et oude principe der brandstofpom pen m et luchtverstuiving, nl. m et een regeling der opbrengst u it­ sluitend door de zuigklep. D aar de injectieperiode slechts zeer k o rt is en er m aar weinig voor en na het bovenste doode p u n t plaats v indt, zou m en voor vóór- en achteruit twee brandstof nokken krijgen, die ten opzichte van elkaar slechts weinig van plaats verschillen. Sulzer heeft hiervan gebruik gem aakt om de b randstofduim en van vóór- en achteruit to t één te vereenigen en h et kleine verschil in stand te bewerkstelligen door het ver­ draaien van de nokken. D it verdraaien van de nokken gebeurt m et oliedruk van de gewone smeeroliepompen. D e machine is zoo geconstrueerd, dat bij h et wegvallen van den smeeroliedruk de m otor direct stopt. D it m aakt het noodzakelijk, dat de drie hoofdm otoren elk hun eigen smeersysteem hebben. T en einde te voorkom en, dat bij slecht weer de m otor op hol slaat en in h et algemeen om de toeren ook bij m inder goed weer zooveel m ogelijk constant te houden, heeft elke m otor een regulateur m et oliebedienden servom otor, welke de brandstofpom p regelt. H e t brandstofhandel w ordt dan ingesteld op een bepaalde plaats, w aardoor dan de m axim um hoeveelheid brandstof is vastgelegd, die de pomp kan geven.

De bediening van de machines is uiterst eenvoudig. Er zijn buiten het telegraafhandel slechts twee handels aanwezig, het brandstof- en het aanzethandel. W anneer de m achine van vooruit op achteruit gezet m oet worden, beantw oordt de be­ dienende werktuigkundige de order eerst m et de telegraaf. Als hij daarvoor het handel via den stopstand naar ach teru it verzet, draait hij tegelijk een kraan om, w aardoor de smeerolie de duimas in de achteruit-positie dru k t. Een verblokking zorgt daarbij, dat het telegraafhandel den stopstand n iet kan passeeren, voordat de brandstofpomp buiten dienst gesteld is. Vervolgens w ordt het aanzethandel in w erking getrokken, waardoor 6 cylinders aanzetlucht en de overige 6 cylinders brandstof krijgen. Deze brandstoftoevoer naar de 6 cylinders, die geen aanzetlucht krijgen, kom t slechts to t stand, indien de krukas in de verlangde richting draait, in d it geval achteruit. Gedurende den uitlooptijd, dus zoolang de m otor den anderen k an t op draait als m et den stand van het telegraafhandel over­ eenkomt, zijn alle brandstofpompen autom atisch uitgeschakeld. Wij hebben bij het manoeuvreeren slechts twee handels be­ wogen, nl. het telegraafhandel en het aanzethandel. H e t b ra n d ­ stofhandel behoeft theoretisch niet verzet te worden. N a tu u r­ lijk zal het aanbeveling verdienen, h et brandstofhandel bij het aanzetten op zoodanigen stand te zetten, d at niet te veel b ra n d ­ stof gegeven w ordt en wel op dien stand, w aarvan in de practijlt zal blijken, dat de machines goed starten. Staat bij h et vlak na elkaar manoeuvreeren het handel eenmaal in dezen stand, dan kan het hierin blijven staan. De aanzetbeweging bestaat uit den bekenden hoofdaanzetautomaat, die opent, zoodra het aanzethandel bewogen w o rd t door stuurlucht af of toe te laten vloeien van de hulpzuigers, die de afsluitklep bedienen. D an stroom t de aanzetlucht naar de aanzetkleppen der 6 cylinders, die aanzetlucht krijgen. Deze kleppen worden pneumatisch geopend en gesloten door schuifjes, die op de gewenschte oogenbliltken ook weer lu ch t op zuigertjes boven de aanzetkleppen toelaten en weer weg laten vloeien, waardoor de aanzetkleppen geopend o f gesloten worden. Deze schuifjes der aanzetkleppen worden door dezelfde stuurlucht, die den hoofdaanzetautom aat bedient, op de aanzetnokken gedrukt en regelen dan h e t toe- en afstroom en der stuurlucht der aanzetkleppen. Sulzer heeft deze pneumatische aanzetbeweging zoo geconstrueerd, dat ze dienst k an doen om den gang van den m otor bij stoppen af te remmen. H e t is toch een bekend feit, dat het bij stijgende snelheid van een schip steeds moeilijker w ordt om van vooruit op achteruit over te gaan. Door de vaart van het schip wil de schroef in de vooruitrichting blijven draaien. Voegt m en hierbij de mogelijkheid, dat een tw eetactm otor gemakkelijk op zijn achteruit-nokken vooruit draaien kan, dan moet men toegeven, dat het niet denk­ beeldig is, dat na een telegraafsein van vooruit op achteruit de machine, hoewel het om zetwerk op achteruit staat, toch in vooruit-richting blijft draaien. N u is al gezegd, dat op de Oranje een inrichting gemaakt is, die h et onmogelijk m aakt, dat een cylinder brandstof k rijg t vóórdat de m achine door de aanzetlucht in die richting gedraaid w ordt, die m et den stand van het telegraafhandel overeenkomt. T en tweede, om to t een effectief afrem m en van den gang van de schroef te geraken, m. a. w. om dus zoo spoedig mogelijk de as in tegengestelde beweging te doen draaien, pompen de 6 cylinders, die aanzet­ lucht krijgen, gedurende den tijd, dat de m otor nog den ver­ keerden k a n t opdraait, lucht in de aanzetvaten, w aardoor dus een enorm tegenmoment gegeven w ordt. Stopt n u de as haar verkeerde draairichting, dan w erkt de aanzetbew eging weer op haar normale wijze, de m otor gaat draaien in de gewenschte richting en eerst dan w ordt brandstof toegelaten. De koeling van de cylinders, voeringen en deksels geschiedt door zoetwater, de koeling van de zuigers door zeewater, zooals bij de „N ederland” gebruikelijk is. O nder de vloerplaten zijn de zuigerkoelwaterlenspompen aan de fu n d atiep laat van den m otor bevestigd. D it zijn centrifugaalpom pen van fabrikaat Sulzer, W interthur, die speciaal geconstrueerd zijn om de groote hoeveelheid lucht, die steeds m et het afvoerzuigerkoel-

Fïg. 53. DOORSNEDE BLOWERS EN ELECTROMOTOREN

Fig 54. CONTROLEBORD w ater m eekom t, te laten ontsnappen en zoo het hinderlijke afslaan dezer pom pen te voorkom en. T er hoogte van het eerste bordes, achter in de m achinekam er, m aar geheel daarvan afgescheiden, bevindt zich de spoelpompkam er. Zij bevat de drie blowers, die de spoellucht leveren voor de hoofdm otoren. D a t deze hoeveelheid niet gering is, blijkt wel hieruit, dat voor h et drijven van deze drie blowers een electrisch verm ogen van 3000 pk noodig is. Elke blow er w ordt aangedreven door 2 electrom otoren en levert maxim aal 1450 m'1 lu c h t per m in u u t m et een d ru k van 1,25 at. Men heeft hiervoor twee aan d rijf m otoren gekozen, die elk in staat zijn een verm ogen van 65 % van den m axim um last op te nem en, zoodat bij norm ale vaart steeds, één electrom otor als reserve aanwezig is voor elke blower. Deze blowers m aken een zeer hinderlijk

Fig. 55. DRAAIKRAAN MACHINEKAMER snerpend geluid. Ten einde te voorkomen, dat d it geluid in de machinekamer en tot in de passagiersverblij ven doordringt, is deze ruim te rondom van een zware geluids-isolatie voorzien m et Burgess acousti-tegels (Tio, R otterdam ). De aan te zuigen hoeveelheid lucht w ordt door een zestal kokers, eveneens van Burgess geluiddempers voorzien, uit de m achinekam er getrokken en is daardoor één van de voornaamste ventilatie-factoren voor de machinekamer geworden. H e t aantal om wentelingen van de blowers bedraagt maxim um 23 50 per m in u u t. Bij het plotseling wegvallen van de netspanning is het te begrijpen, dat de blowers geruimen tijd noodig hebben om to t stilstand te komen. Daarom is een onafhankelijk smeersysteem voor deze blowers gekozen, dat ook gedurende het uitloopen der electrom otoren, wanneer dus geen smeeroliepomp meer w erkt, de

fa H w o M co
Blad II. Plan machinekamer

Behoort bij O R A N J E - N U M M E R van „Schip en W e r f ”

SCHROEFAS

K O P P E L ! NQ.

C LW . = 5 5 û û h g

«&Sa 90

Fig. 59. DW ARSKRAAN GEHEEL UIT lagers b lijft smeren. D e op te brengen hoeveelheid spoellucht w ordt geregeld door een veldregulateur, die een toeren w ijziging van + 5 to t — 20 % toelaat. Deze regeling geschiedt vanaf het controlebord direct onder het bereik van de bedienende w erktuigkundigen. O p dit controlebord bevinden zich die meters en instrum enten, die voor h et geheele bedrijf van belang zijn. H ier zijn ondergebracht een klok, een barom eter, m et daaraan aansluitend drie speciale m anom eters voor h e t m eten van den spoeldruk. V oorts v in d t m en hier de d ru k k n o p p e n voor de veldversterking der regulateurs van de blowers, zoodat dus de w erktuigkundige van h ieruit m eer of m inder spoeldruk kan geven, terw ijl am pèrem eters de belasting aangeven. V er-

volgens de bedieningsknoppen van de m achinekam erventilatoren. V erder v in d t m en hier een dochterin stru m en t van de Sallog, w aarop de snelheid van h et schip is af te lezen, en een groot aantal controlelam pjes van de diverse pom pen, die in deze m achinekam er opgesteld zijn. D a n zijn voor elk der hoofd-

m otor en den m iddenm otor, de andere tusschen den m iddenm o to r en den S.B.-motor. Zij kunnen electrisch over de geheele lengte van den m otor voortbew ogen worden. A an den wagen bevindt zich een draaibare uithouder, 3,2 m lang, w aardoor h e t m ogelijk is boven eiken cylinder te hijschen. H e t hijschverm ogen van elke k ra an is 3 ton. W anneer een zuiger thans opgeheschen is, k an door voor- of achteruit rijden van de draaikraan, de zuiger getransporteerd w orden naar den voor- of achterkant van de m achinekam er, w aar gelegenheid is den last naar buitenboord te brengen. Deze constructie is gekozen om dat op deze wijze m inder hoogte vereischt w o rd t boven de cylinders, daar h et eigenlijke hijschw erk zich tusschen de cylinders bevindt en boven de cylinders alleen m aar de u it­ houder zit. D oor bovendien nog de hijschrollen op den uithouder te plaatsen, is de benoodigde vrije ruim te to t een m inim um teruggebracht. D e zuiger of voering k an naar den voor- o f achterkant van de m achinekam er getransporteerd worden, hangend in de draaikraan. A an den ac h te rk an t van de m achinekam er bevinden zich in den vloer een p aar openingen, om den zuiger in te laten zakken en daar verticaal op te stellen, voor het schoonm aken en nazien. Is de toestand van den zuiger dusdanig, dat hij vernieuw d m oet worden, dan kan deze vanaf h e t topbordes aan den achterkant van de m achinekam er door de zich daar bevindende ventilatiekoker naar dek geheschen w orden m et een dekkraan, die dezen ventilatiekoker bestrijkt. O ok bevindt zich aan den achterkant een ruim te, w aar de reserve-zuigers, voeringen enz. opgesteld staan en op de be­ schreven wijze gem akkelijk naar den m o to r gebracht ku n n en worden. Een tweede wijze om de zware deelen naar b u iten te transporteeren, nl. de dwarsloopende kraan, eveneens v an 3 ton hijschverm ogen, bevindt zich aan den v o o rk an t van de m achinekam er. W anneer de draaikraan zijn last op den voor­ k a n t van het topbórdes gedeponeerd heeft, k an de dw arskraan deze overnem en en naar buitenboord transporteeren. D e kraan k an zijn last nog 3,5 m buiten het breedste p u n t van h et schip neerlaten of opnem en, w aardoor m en den last direct op den wal k a n neerzetten o f op een langsliggende dekschuit deponeeren. D e w erking van deze k raan is geheel afw ijkend van de norm ale uitvoering. De kraan kan zijn last aan beide zijden van het schip neerlaten.

Asleiding en schroeven Fig. 62. ZEEW ATERKOELPOM P m otoren afstandtherm om eters aangebracht, die de u itlaattem peraturen van de diverse cylinders en van de gezamenlijke uitlaatleidingen aangeven, 3 meters, die de hoogte van de smeerolie aanw ijzen in de sm eerolie-aflooptanks onder de m otoren en een m eter om het brandstofverbruik van eiken m otor afzonderlijk vast te stellen, en afstandstherm ometers voor de tem peratuur van de b randstof en het koelwater. Zooals bekend, is een regelm atige inspectie van alle onderdeelen een eerste vereischte voor een goed functionneeren van de machines. D a t d it hier geen gem akkelijke taak is, is te be­ grijpen, w anneer m en rekening h o u d t m et het aantal cylinders (36) dat regelm atig geïnspec­ teerd m oet worden. H iervoor is slechts de korte tijd beschikbaar, die dit schip in de om keerhavens noodig heeft voor h et lossen en laden, D aarom is gezorgd voor een hijsch- en tran s­ portinrichting, die voor dit doel speciaal ge­ construeerd is, hetgeen alleen reeds noodig was wegens de geringe beschikbare hoogte. De in ­ richting bestaat u it twee draaibare hangkranen, opgehangen aan balken, die in de langsrichting van h et schip loopen, de eene tusschen den B.B.-

De tunnel is door een w aterdicht schot in tw eeën gedeeld. D e asleidingen rusten in origineele Michell tunnelblokken. De schroefassen loopen op pokhout, dat m et een zeer taaie vetsoort gesmeerd w ordt. De beide zijassen m oeten naar buiten gede-

m o n teerd w orden, w aarvoor W erkspoor een speciale in ric h tin g gebouw d heeft. V oor verbinding van deze zijschroefas m e t de tunnelassen is een klem koppeling aangebracht, die een diam eter heeft v an 945 m m en 1800 m m lang is. Alleen deze koppeling w eegt ± 5 500 kg. D e schroeven, gem aakt door Stone, hebben een diam eter van 5031 en 5110 m m , respectievelijk van m idden- en zijschroeven.

H ulpm otoren Zooals reeds eerder gezegd is, zijn in de hulpm achinekam er 5 h u lp m o to ren opgesteld, elk m et een verm ogen van 1500 pk, d at to t 1800 p k opgevoerd k an w orden in co n tin u b ed rijf bij 280 om w entelingen p er m in u u t. D eze origineele Sulzer'-m otoren hebben een com plete a f­ scheiding tusschen de zuigers en het carter, zoodat geen res­ ta n te n van de v erb ran d in g u it de cylinders in de smeerolie in de k ru k k a st k u n n e n geraken. D e zuigers hebben olie­ koeling, w aarvoor dezelfde olie als van het sm eeroliesysteem g eb ru ik t w ordt. A an de m o to ren is een Serck koeler gebouw d, m et zeew ater gekoeld, voor h et koelen van de smeer- en koelolie. D e cylinders en deksels w orden m et zoetw ater gekoeld. Boven de h u lp ­ m o to ren bevinden zich v ijf speciaal geconstrueerde hijschin rich tin g en , die de zuigers verticaal om hoog hijschen e n dan zijw aarts naast de m achines brengen om vervolgens naar voren o f naar achteren gereden te w orden ter inspectie of reparatie. O ok h ier was de b ek nopte hoogte en ruim te de reden v an deze speciale constructie.

Smeeroliesysteem D it is voor elk d er h oofd- en hulpm o to ren afzonderlijk ge­ houden. In h e t systeem van eiken ho o fd m o to r zit een Imo sm eeroliepomp van 110 m 3 per u u r en een d ru k van 5 at. Als reserve staat een vierde pom p opgesteld. In elk der systemen zijn drie parallel geschakelde A utoclean filters opgesteld. Parallel aan elk der system en loopt een stran g , w aarin een cen­ trifu g e is geplaatst — de La val type 1900 — voor h et continu reinigen van de smeerolie. V oor de olie in deze centrifuges k o m t w o rd t ze in stoom heaters verw arm d. Bij de h u lp m o to ren is eveneens een in rich tin g aanwezig om de m achines stop te zetten, zoodra de sm eeroliedruk, d at is hier ook de oliedruk voor de koeling der zuigers, ontbreekt.

Koelwatersysteem H e t zoete w a te r van de hoofdm otoren w o rd t gekoeld in 3 koelers, die alle drie parallel opgesteld zijn. V oor de 5 h u lp ­ m otoren is één Serck koeler geïnstalleerd, m aar de pijpleiding is zoodanig uitgevoerd, d a t in geval van een defect aan dezen koeler, de h u lp m o to ren h u n zoetw ater k u n n e n koelen in de koelers der hoofdm otoren. Zoowel de z o u t- als de zoetw ater circulatiepom pen der ho o fd m o to ren zijn uitgevoerd als schroefpom pen. D eze p om ­ pen, fa b rik aat Sulzer, hebben bij lage opvoerhoogte een veel grooter n u ttig effect dan centrifugaalpom pen. D e koelleidingen zijn m et de uiterste zorg geprojecteerd om den w eerstand to t een m in im u m te beperken, terw ijl ook de inw endige w eerstand d er koelers aanm erkelijk w erd verkleind. H e t gevolg is geweest, d at h et electrisch aa n d rijf verm ogen van deze porppen van 600 p k teru g g eb rach t k o n w orden to t 250 pk. A an de zeew aterinlaat w erd bijzondere zorg besteed. D e zuigerkoelw aterpom p, fab rik aat Sulzer, is uitgevoerd als centrifugaalpom p, daar hier de opvoerhoogte 30 m was. D e capaciteit dezer pom pen is 3 3 0 m 3/u u r .

Fig. 64. EN K ELE SULZER SC H EEPSPO M PEN

Fig. 65. LENSPO M P

V oor het aanzetten van de hu lp m o to ren en na h e t stoppen is een onafhankelijke smeer- en koeloliepom p noodig. D it is een pomp m et een capaciteit van 40 m 3/ u u r . V erder is er n o g een kleine transferpom p, fa b rik aat I.M .O ., v an 10 to n aanwezig.

Aanzetluchtsysteem Twee compressoren, fab rik aat Sulzer, elk m et een capaciteit van 480 m 3 aangezogen lu c h t p er u u r leveren de aanzetlucht. Zij w o rd t bewaard in 2 verticale aanzetluchtketels, elk m et 25 m 3 inhoud. De aan zetlu ch td ru k is 30 at. De aanzetlucht w o rd t via twee „D e Schelde” -reduceerkleppen gereduceerd op 5 at voor dé lu c h tflu ite n in h e t L .D .-lu c h t­ systeem, dat door de m achinekam ers loopt en voor verschillende werkzaam heden gebruikt w ordt.

Brandstofsysteem Voor h et overpompen zijn 2 Im o-pom pen, elk van 50 a t per u u r op gesteld. V erder 2 stel, elk van 2 pom pen, w aarvan de eene pom p de b randstof n aar de centrifuges b re n g t en de andere de gereinigde olie naar de hooge tan k en p o m p t. O pge­ steld zijn 3 Laval centrifuges — type 1900 — welke co n tin u parallel werken.

Lenspompen In de hoofdm achinekam er en vóór in de hulpm achinekam er is een lenspomp opgesteld, m et een capaciteit van 150 to n /u u r . Beide pom pen zijn van h et onderdom peltype m et klok over den electrom otor; het fa b rik aat van de pom p is B egem ann en dat van den m otor Electrotechnische Industrie N . V., Slikker­ veer. De afsluiters van de pom p hebben afstandsbediening v an ­ af het schottendek.

Stoomketelinstallatie Deze bestaat u it 3 uitlaatgasketels, gebouw d u it de u itla a tleiding der hoofdm otoren, 2 m et olie gestookte ketels en 2 u it­ laatgasketels voor de hulpm otoren. D e 5 eerste ketels zijn van h et La M ont-systeem , geschikt voor 3,5 at stoom druk. Zij hebben samen een grooten stoom afscheider, geplaatst in de distilleerruim te en 3 circulatie- en

voedingpom pen. De groote uitlaatgasketels be­ staan u it 5 elementen, welke elk afzonderlijk bij- en af gezet kunnen w orden. D e ketels heb­ ben een hoogte van 6 m. D e stoom productie der uitlaatgassenketels van de h o ofdm otoren is af­ hankelijk van het ontw ikkelde verm ogen dezer m otoren. D e oliegestookte ketels hebben een vierkante doorsnede. De v u u rh aard ru im te reikt 2,50 m hoog en m et de daarboven geplaatste bundels is de totale hoogte van eiken ketel 9 m. Deze bijzondere hooggerekte v o rm d er ketels d an k t zijn ontstaan aan h et gebrek aan vloerruim te, terw ijl in de hoogte de weg n aar den schoorsteen toch aanwezig m oet zijn. De oliestookinrichting bestaat u it een voorw am er, een L .D .-verw arm er, een L .D .-b ran d sto fp o m p en een H .D .-b ran d sto fp o m p , welke laatste de olie onder 50 at d ru k in den v u u rh aard spuit. Oliehoeveelheid en luchthoeveelheid w orden steeds tezam en en in vaste verhoudingen to t elkander geregeld. De uitlaatgasketels van de h u lp m o to ren zijn van h e t gebruikelijke vlam pijp-type. Zij leveren stoom van 8 a t voor de wasscherij, terw ijl het surplus naar de L.D .-stoom installatie w o rd t afgevoerd. De grootste stoom verbruiker is de distillatieinrichting, w aarna ook voor de verw arm ing van de lu ch t in de ventilatie-inrichtingen in den w in ter een be­ langrijk kw an tu m noodig is. De stoomketels m et de bijbehoorende pom pen en de oliestookinrichting zijn gebouw d door Gebr. Sulzer.

MOTORBElÀSTINâ

15%

o-: -4:

38060 36000 û 340ûû
4 160 30000 % 150 28000 S 140 26000 24000 100 22000 'yj 90 32000

20000&? 80 \8000

70

16000 14000 12000 IOOOÛ 8000 6000

4000

80 5 «K> s 100 s no 5 îao 5 iso 5 140 145 oMv^faiN: Fig. 68. STOOM PRODUCTIE/APK

Fig. 69. OLIE BRANDER

Fig. 72

V onken vangers

Schoorsteen

N a d at de uitlaatgassen de La M o n t-k etel gepasseerd zijn, w orden zij eerst nog geleid door een vonkenvanger, door Sulzer gebouw d volgens de p aten te n v an ir. V an T o n g eren te H eem -

Een gewoon verschijnsel is, d at de uitlaatgassen, rookgassen en luchtjes u it de diverse ventilatieleidingen, die in den schoorsteen uitm onden, op de achtergelegen dekken neerslaan, ten

Fig. 73. AM M ONIAK-COM PRESSOREN IN D E V R IESM A C H IN EK A M ER

Fig. 74. VR IESM ACHINEK AM ER

stede. Deze vonkenvangers bieden een zeer geringen w eerstand aan de uitlaatgassen. D e vonkenvangers scheiden de vonken, roet enz. af in tw ee kleine cyclonen, die tegen den v o n k en ­ vanger aangebouw d zijn.

ongerieve van de passagiers. O m deze bezw aren to t een m in i­ m um te beperken, zijn verschillende schoorsteenm odellen en verschillende w ijzen van opstelling der u itlaatp ijp en beproefd in de w in d tu n n el v an h e t L u ch tv a art L ab o rato riu m te A m ster-

V LO EI5T. A F 5 C H .

één of twee voor de air-conditioning. Elk van de compressoren kan voor elk dezer doeleinden gebruikt worden. Die, welke voor de air-conditioning zorgen, w orden geheel automatisch aan- e n /o f afgezet en in toeren geregeld naar de momenteele behoeften van het bedrijf. Over het schip zijn nog verdeeld een aantal kasten, welke autom atisch gekoeld worden m et Norge-machines.

De roomijs-installatie De roomijs-installatie is geleverd door de N . V. „H et Landbouwhuis M. J. S pruyt & Zonen” te ’s-Gravenhage, die op dit gebied reeds vele groote en kleine lan d installaties had gemaakt.

Fig. 75. SCHEMA VRIESINSTALLATIE dam. D e gunstigste vorm is voor de uitvoering gekozen, alleen is de ronde k a n t aan den voorkant u it fabricatie-overw egingen vervangen door een rechte lijn.

D istilleerinrich tin g In de ruim te boven de vriesm achinekam er bevinden zich de distilleertoestellen voor de bereiding van zoetw ater u it zee­ w ater. D e in rich tin g bestaat u it 2 ontluchters van het zeewater, 3 verdam pers, 3 koelers en een condensor. N a de ontluchting doorloopt h et zeewater elk der 3 verdampers. De dam p, die in den eersten verdam per gevorm d w ordt, doet dienst voor de verw arm ing van den tweeden verdam per en de dam p van den tw eeden verdam per doet dienst voor de verw arm ing van den derden verdam per. H e t zeewater w ordt aan den eersten ver­ dam per toegevoerd in een hoeveelheid, welke tweemaal zoo groot is als de hoeveelheid distillaat, welke geproduceerd w ordt. D aardoor w o rd t de zoutconcentratie in den laatsten verdam per h et dubbele van de concentratie in het gewone zeewater. U it den laatsten verdam per m oet daarom ook evenveel zeewater w eggepom pt w orden als er distillaat geproduceerd w ordt. De productie van eiken verdam per w ordt afzonderlijk opgevangen in een tan k , w aarin het distillaat m et lu ch t verzadigd w o rd t en eventueel h et zoutgehalte van het distillaat op de voor den sm aak gewenschte hoogte gebracht w ordt. H e t voordeel van distillaat boven tan k w ater, d at van den wal w o rd t opgenomen, is in sanitair opzicht de grootere zuiverheid en bovendien voor den gebruiker de veel p rettig er en frisscher smaak. V anzelf­ sprekend eischt h et verkrijgen van den goeden smaak groote zuiverheid van de toestellen en nauw keurigheid in de bereiding. O m de smaak niet te doen bederven door m achinekam erdam pen, welke in h et vacuum gedeelte van de distilleerinstallatie zouden k u n n en binnendringen, is deze installatie in een geheel afgesloten ru im te geplaatst, welke bovendien ten opzichte van de m achinekam er onder hoogeren lu ch td ru k w o rd t gehouden door den constanten toevoer van frissche lucht.

V ries- en koelinrichtingen N aast de hulpm achinekam er zijn in een afzonderlijke ruim te 3 am m oniacom pressoren, fabrikaat Sulzer, opgesteld, welke de benoodigde koude leveren voor de koel- en vrieskamers voor proviand en lading, voor een aantal koude kasten in pantries en w erkplaatsen en voor air-conditioning van de le en 2e klas eetsalon, de kapperssalon, een aantal le klas h u tte n en nog eenige kleine ruim ten. Elk der compressoren kan voor het eerste doel 70.000 cal. per u u r leveren en voor het laatste doel 165.000 cal. G ew oonlijk draait één compressor yoor de koude kamers en

Bij het projecteeren van de room ijs-installatie w erd uitgegaan van de grondgedachte, een u iterm ate goede k w aliteit ijs te m aken, hetgeen in dit fabricageproces zeggen w il in zoo k o rt mogelijken tijd. En deze laatste om standigheid kw am precies overeen m et den tweeden eisch om snel voor aan­ vulling der voorraden te k u n n en zorgen. Derhalve w erden gekozen: 1. Een verticale 40 quarts freezer voor directe chloorm ethyl-verdam ping en directe electro.m otor-aandrijving; tevens een compressie-koelinstallatie type „SZ” , 3-cylinder, 3 X 3", chloorm ethyl, m et een capaciteit van 8700 ca l./u u r bij de vereischte verdam pingstem peratu u r en 32° C koel w atertem peratuur. 2. Een hardings-, resp. bew aarinrichting voor 8 bussen a 20 liter, w aarvan h et bovenblad van extra zw aar gepolijst roestvrij staal gem aakt is, m et opgezette verhoogingen rondom iedere opening, zoodat bij het schoonm aken geen ongewenschte stoffen in de bussen k u n n e n w orden geveegd. De rom p bekleed m et porcelein-em aille platen. T en einde voortdurend van een gelijk­ m atige tem p eratu ur in den conservator verzekerd te zijn (en voor het behoud van een prim a k w a­ liteit roomijs is dit noodzakelijk), is gezorgd voor een behoorlijke koude-accum ulatie door m iddel van gesloten accum ulatoren. H ierdoor is tevens pekel in het systeem overbodig geworden. De koude w o rdt hier opgew ekt door een compressie-koelinstallatie type „SZ” , 2-cylinder, 2 % ” X 2", chloorm ethyl. 3. Een m ix-, koel- en bew aartank, w aardoor de m ogelijkheid geschapen is de m ix van te voren te pasteuriseeren, te koelen en te laten rijpen. H e t rijpingsproces is in dit systeem u iterst be­ langrijk voor de kw aliteitsbepaling. W aar een tem p eratu u r van ca. 40° C aange­ houden m oet w orden, w erd besloten de koudeopwekking te doen geschieden door m iddel van de aan boord beschikbare pekel. Een autom a­ tische afsluiter, door een therm ostaat bediend, zorgt voor een constante, gelijkm atige tem pera­ tu u r in deze tank. O ok hier w erd een bovenblad van gepolijst roestvrij staal toegepast, terw ijl de bergruim te groot genoeg is voor 4 bussen van 20 liter. M et recht m ag gezegd w orden, dat de Oran)e ook voor de room ijsvervaardiging u itg eru st is m et alle aggregaten, die de m oderne techniek te r beschikking weet te stellen.

Voorziening met w a rm zee- en zoetw ater W arm zeewater w o rd t gebruikt voor baden en als spoelwater. H e t w o rd t o n ttro k k en aan de uittreezijde van den zoetw aterkoeler der hulpdieselm otoren. D it w ater w o rd t door m iddel van

-E4-.eee.-w44

Fig. 79. VEN TILATIE ZOMERMAANDEN een therm ostaat op ca. 45° C gehouden. Behalve d at men op deze w ijze nooit te w arm w ater naar de baden stu u rt, waaraan passagiers zich zouden k u n n en branden, is h et ook op een voordeelige wijze verkregen. V oor de w arm zoetw ater voorziening is hetzelfde nagestreefd. D aarvoor w o rd t h et w arm e zoetw ater dat m et ca 5 5° C uit de hu lp m o to ren treed t door een koeler geleid, w aarin de w arm te w o rd t overgedragen op een afzonderlijk zoetw atersysteem dat door h et geheele schip loopt en een w atertem peratuur heeft van 45 ° C. Een gedeelte van dit w ater w o rd t overgepom pt in een tweede w arm w atersysteem , w aarin door stoom de tem peratuur op 95° C w o rd t gebracht. V erw arm ing w o rd t overbodig door het heete distillaat direct aan de distilleerinrichting te onttrekken. O p deze wijze w ordt ook voorzien in heet w ater voor de wasscherij en heet voedingw ater. H e t w ater van 95° C w o rd t alleen gebruikt in werkplaatsen en aanrechtkam ers en is niet toegankelijk voor passagiers.

V entilatie der machinekamers D e voornaam ste ventilatoren voor de hoofdm achinekam er zijn de drie turbospoelpom pen, die lu ch t aanzuigen door de

voorste schacht van de hoofdm achinekam er, zoodat deze lu ch t de m achinekam er over de volle lengte doortrekken m oet. De buiten dezen trek liggende doode hoeken w orden door 10 ven­ tilatoren, die aan de voet van den schoorsteen opgesteld zijn, koel gehouden. In de achterschacht zijn twee ventilatoren m et een vleugeldiameter van 1,80 m op gesteld, die elk 100.000 m 3 lu c h t per uur kunnen afzuigen. In den w inter k u nnen zij door h e t om lteeren der draairichting gebruikt w orden om elk 80.000 m 3 in de m achinekam er te blazen. Deze koude lu ch t w o rd t dan direct door de turboblowers opgenomen, waardoor een te sterke a f­ koeling in de machinekamer voorkom en w ordt. D e hulpm achinekamer w ordt af gezogen door de spoelpompen der 5 dynam om otoren, waarbij de lu ch t eerst nog de dynam o’s koelt en door 2 afzuigventilatoren, die in den schoorsteen­ schacht zijn geplaatst en elk 133.000 m 3/ u u r k u n n en afzuigen. De toevoer van lucht naar de m achinekam er h ee ft plaats door de voorschacht en door 6 ventilatoren, die geplaatst zijn aan den voet van den schoorsteen en waarmede bepaalde doode hoeken worden koel geblazen. Aan den voet van den schoorsteen staan de gezamenlijke ventilatoren opgesteld. De ventilatoren, alle van het schroeftype, zijn gem aakt door Gebr. Sulzer en voor­ zien van B. B. C.-draaistroom m otoren.

A fv a lw a te r ejecteurs O m de talrijke openingen in de huid te ver­ m ijden, die verbonden zijn aan het afzonderlijk afvoeren van badleidingen en andere afvalwater­ leidingen, ook zulke u it keukens en pantries en om ook afvalw ater van de lagere dekken naar buiten te k u n n en brengen, zijn de betreffende leidingen niet naar de huid gebracht, maar in 7 groepen gebracht naar 7 afvalwatertanks. Deze tanks staan beneden den waterspiegel en zijn in zeer k o rten tijd vol. Zij moeten daarom eendeels regelm atig geledigd worden naar de zee en ander­ deels goed afgesloten zijn tegen binnendringend zeewater. D aar dit ledigen continu dag en nacht doorgaat m oet het bovendien autom atisch geschie­ den. Beperkten de afvalstoffen zich to t water, dan was de moeilijkheid niet zoo groot, maar niet alleen koksm utsen en avondjaponnen, m aar ook m etalen voorw erpen weet m en naar de afvaltanks te doen verdw ijnen. O m dit vuil zonder bescha­ diging der toestellen naar zee af te voeren zijn op dit schip „Stone expellers” toegepast. Bij de ta n k staat opgesteld een pomp, welke water aan-

KRAAN IVERB'. MET VACUUM.DRUKMANQMETERS AUTPM:5P0ELKLEP

AANVOERPJJP-

ZEEWATER ^

TENEINDE DE 5TU0RKLEP 1,5^ GELICHT TE HOUDEN MOET DE BUITEMB00RD5KLEP GEHEEL GEOPEND WORDEN,

telingen der machine, gedem pt w ordt. Voor het asbestdoek is, ter bescherming, geperforeerd plaatijzer of gaas aangebracht. Vóór to t toepassing over te gaan, heeft Prof. Zw ikker van eenige paneele-n de dem ping onderzocht. De isolatie w erd uitge­ voerd door „Isoia” , Hilversum .

Werkplaatsen. Thans rest nog een woord over de werkplaats. H ier staan de volgende werktuigen:

F ig . 84

zuigt uit zee en perst door een ejecteur. De zuigruim te van den ejecteur kan door het openen van een schuif in open ver­ binding gebracht worden m et de afvalwatertank, welke dan leeggezogen w ordt. Deze pomp gaat automatisch in werking door een vlotter, welke zich in de tank bevindt. N adat de pomp den vereischten persdruk bereikt heeft, wordt door dezen w aterdruk de schuif geopend, Waarna het afzuigen begint. Zoodra de tan k leeg is, schakelt de vlotter den m otor uit, stopt de pomp, waarbij de schuif automatisch dichtslaat en zoo de tan k afsluit van de zee, waarna de tank weer gevuld kan worden. O m geen reserve-pomp en reserve-expeller noodig te hebben voor dit zoo continu terugkeerende werk, zijn verschil­ lende afvaltanks verbonden, waardoor men met één m otor en expeller ook een verder gelegen tank kan leeg halen. Om de tanks regelm atig te kunnen schoonspoelen zijn zij ook ver­ bonden m et de sanitaire leiding.

Brandbeveiliging in de machinekamers De sanitaire pom pen in de machinekamer, drie in getal, fa ­ brikaat Begemann, hebben elk een capaciteit van 150 to n /u u r bij 4,5 at. Van deze pompen kunnen er twee achter elkaar geschakeld worden om bij brand een druk van 9 at in de sa­ nitaire leiding te kunnen geven. Bovendien is op het D -dek nog een brandbluschpom p geplaatst. Voor het blusschen van oliebranden zijn 2 „Komeet” luchtschuimkanonnen, (N .V . Noordhollandsche Ashestfabriek v /h . J. de Boer & Co. te A m sterdam ), m et een capaciteit van 5000/6000 liter per m in u u t en 5 stuks elk m et een capaciteit van 3000 liter per m in u u t geïnstalleerd. De twee luchtschuimkanonnen van 5000/6000 liter zijn aangesloten aan 2 tanks van 300 liter schuim vorm ende vloeistof. M et één kan men de stookplaatsvloer bereiken, de andere dient voor de blowerkamer en het dekje, w aar de centrifuges opgesteld zijn. De vijf kleinere ka­ nonnen zijn aangesloten op draagbare rugtankjes van 20 liter inhoud. schuimvormende vloeistof. In het geheel is dus 700 liter schuimvormende vloeistof aanwezig, die een schuimproductie heeft van 700.000 liter in 30 m inuten. Als men een schuimlaag van 10 cm aanneemt, kan men hiermede 700.000 dm 3 bedekken. Alle Kom eet-kanonnen hebben een slang van 15 m lengte, zoodat men deze practisch overal waar waterafsluiters zijn, kan aansluiten.

Isolatie Reeds w erd gewezen op de geluidsisolatie in de spoelpompkam er, waardoor het gelukte het oorverdoovende geraas buiten de m achinekam er en de passagiersverblijven te houden. Om in de machinekamers het geluid te dempen is de warmte-isolatie, slakkenwol, welke noodig is tegen de schotten der passagiersver­ blijven, zoodanig uitgevoerd, dat deze tevens geschikt is voor geluidsisolatie. Voor de slakkenwol is een asbestdoek gespannen, waarmede vooral het lage geluid, dat samenhangt met het aantal omwen­

1 1 1 2 2 1 1

groote draaibank kleine draaibank schaafbank boorbanken stel dubbele slijpmachines smidse w erkbank

D oor de werkplaats loopt een hijschbalk m et rijbaren takel, die de werkplaats verbindt m et de ruim te van de reservedeelen, tevens werkbordes boven op de blowerkamer, w aardoor het transport van te repareeren deelen vergem akkelijkt w ordt. De machine-installatie werd in teekening gebracht door Werkspoor. De uitvoering geschiedde eveneens door W erkspoor, behoudens de hulpm achinekam er, de vriesinstallatie en den schoorsteen.

Kranen en winches H e t schip is voorzien van 10 topkranen, fab rik aat StorkHijsch, voor 3 ton m et den dubbelen reep en 1,5 ton m et den enkelen reep. De arm geeft een uitreiking van m axim um 11,7 m en in getopten stand van m inim um 8,7 m. De electrische apparaten en machine zijn goed beschut tegen de invloeden van

Stutirm achine Deze is van hydraulischelectrisch type, zooals ook de vorige mailschepen van de Stoom vaart Maatschappij „N ederland” reeds hadden. O m in de lijn te blijven m et h et geheele ontw erp van het m.s. Oranje is deze machine lichter uitgevoerd als de vroegere, door m eer gebruik te m aken van staal in plaats van gietijzer. V erder was door de gedeeltelijke balanceering van h et roer ook een kleinere m achine vol­ doende voor overeenkom ­ stige eischen, als die welke voor de vroegere schepen w aren gesteld. Zoo was de stuurm achine van h et m.s. Johan van Oldenbarnevclt uitgerust m et 2 m otoren van 5 5 pk, terw ijl die van het m.s. Oranje 2 m otoren van 3 5 pk heeft.

Beschrijving liften Voor h et vervoeren van passagiers van en naar de diverse dekken zijn 2 liften beschikbaar, nl. 1 voor de le klas m et een hoogte van 16 m en 1 voor de 2e klas m et een 10,5 m hoogte. Voor het vervoer van de w erktuigkundigen van de m achinekam er naar h u n op h et hoogste dek gelegen ver­ blijven is een lift aange­ bracht m et een hoogte van 22,5 m . Deze lift w o rd t ook gebruik t voor h et vervoer van bagage en als reserve le klas lift. Zij hebben alle een snelheid van 1 m /sec en een draagverm ogen van 5 00 k g of 7 personen. Fig. 86. SCHEMA DEKKRAAN De schachten van de le klas en w erktuigkundigenzee en klim aat, terw ijl de verschillende deelen, vooral ook de lift zijn in het schip naast elkaar gebouwd. De m otoren m et ijzer constructies goed toegankelijk zijn. De hijschm otor en topde overbrenging en dedrijfschijven zijn boven elkaar in het m o to r zijn bovenop geplaatst om het platform van de kraan klein te houden. T en einde de sm ering goed te k u n n en verzorgen, is deze zoo­ veel m ogelijk gecentraliseerd door toepassing van een centraal hooge d ru k vetnippelsysteem. D e boom h a n g t in reepen en bij het toppen legt de haak practisch een horizontale baan af. B uiten dienst k an de arm gestrekt worden. De kraan is voor een hooge snelheid gebouwd, nl. 2 m /sec voor den 1-tons last, die het meest voorkom t, en 3,5 0 m /sec voor den leegen haak, w at de h elft van het w erk uitm aakt. Vooral bij de zeer diepe luiken, 27 m , is een hooge snelheid van groot belang. De electrische u it­ ru stin g der kranen is van het fabrikaat Laurence Scott. Behalve de 10 kranen zijn er nog 4 elec­ trische winches opgesteld, fabrikaat Laurence Scott.

Fig. 88. SCHEMA LIFTEN

onderste gedeelte van de le 'klas liftschacht ondergebracht. De liftkooien zijn veerend opgehangen aan 4 staaldraden m et een 24-voudige breukzekerheid. Bij abnorm alen rek van één staaldraad stopt de lift, om dat de stuurstroom dan verbroken w o rd t door het zg. stopkabelcontact. Bij breuk van de kabels, w aardoor kooi en tegenw ichten vrij zouden vallen, w orden bij 1,4-voudige van de norm ale snelheid de vangw iggen van kooi en tegenw ichten tegen de leiders ge­ klem d, door m iddel van een snelheidsbegrenzer. Deze snelheidsbegrenzer is te allen tijde op goede w erking te beproeven door eenvoudig een staaldraad van een groote op één en dezelfde verhouding kleinere schijf om te leggen. W anneer de vangw iggen in w erking treden w ordt de besturingsstroom k eten verbroken, w aardoor de m otor dus direct stopt. Bij geopende kooi of schachtdeur kan de lift niet in w erking gezet worden. Beide zijn voorzien van een electrisch contact, dat gesloten is bij dichte deur. D e schachtdeur w o rd t na het indrukken van de besturingsd ru k k n o p in de kooi op een tableau geplaatst, mechanisch vergrendeld door een electrisch contact, gecontroleerd door m iddel van een electrom agnetisch bewogen schaats. D aarna eerst kan de lift vertrekken. Een schachtdeur kan niet geopend w orden dan n ad at de lift zich in stilstand bevindt of m et gelijkstelsnelheid op 16 cm afstand van den betreffenden schachttoegang. Is de lift op ca. 16 cm bij het gewenschte dek gekomen, dan w o rd t door het afschakelen van den betreffenden verdiepingsschakelaar, de aanloopw eerstand van den m otor in- en een

remweerstand parallel aan h et andere geschakeld. Tevens kom t de centrifugaalrem in werking. H ierdoor n ad ert de lift m et y ,o van de normale snelheid het gewenschte dek. De nastelschakelaar, bevestigd aan de kooi, zorgt voor h et stoppen van den m otor door verbreking van den hoofdcontactorbekrachtigingsstroom op het juiste tijdstip. H ierdoor w o rd t de m otor van het net afgeschakeld en ook doordat de stoprem invalt, stopt de lift dan oogenblikkelijk. K om t door één of andere oorzaak de lift tot stilstand voordat de nastelschakelaar de hoofdstroom verbroken heeft, w aardoor de m otor onder stroom blijft, dan kom t na een instelbaren tijd een relais in Werking, die m otor en besturingsapparaten stroomloos m aakt. De be­ stuurder kan in geval van nood door h et in d ru k k en van een knop alarm maken. V alt de spanning van de hoofdgeneratoren van de m achine­ kam er weg, dan valt automatisch eerst een accum ulatorenbatterij en even later de nooddynam o op een gedeelte van het 220 V gelijkstroomnet, waar ook de liftm otoren en -apparaten op aangesloten zijn. Zoodoende zijn te allen tijde de liften te gebruiken. Voor het vervoer van proviand van de koel- en vrieskamers naar keuken en werkplaatsen is een lift geplaatst m et een draagvermogen van 750 kg en een liftsnelheid van 0,5 m /sec. Een vijfde lift dient speciaal voor het vervoer van spijzen van de keuken naar de pantries op de diverse dekken. De motoren van deze twee liften zijn van H eem af, m et een vermogen van 8 en 0,5 pk. Deze 5 liften zijn gem aakt door de M achinefabriek P. M. Duyvis & Co. te Koog a /d . Zaan.

XV. DE ELECTEES CHE INSTALLATIE D e opwekking Voor de opw ekking van den electrischen stroom zorgen 5 hulpm otoren, elk gekoppeld aan een gelijkstroom dynam o van 1000 k W — 230 V en m et een vermogen gedurende twee uur van 1200 kW . N a de installatie van het s.s. N orm andie is deze, naast die van het s.s. Qucen Mary,_ de grootste gelijkstroominstallatie aan boord van een schip. A fhankelijk van de verlangde vaart zullen 3 of 4 generatoren parallel w erken. De generatoren zijn slechts aan één zijde open en de ventilatie geschiedt door het aanzuigen van de spoelpom pen der hulpm otoren door de dynam o’s heen. D e verbinding van de generatoren m et de verzamelrails van

het hoofdschakelbord is door blanke koperen baren op porse­ leinen isolatoren to t stand gebracht.

H et hoofdschakelbord D it bestaat u it twee gedeelten, een onderste en een bovenste deel, dat een dek hooger staat. In de onderste afdeeling zijn de shuntregulateurs geplaatst, de drukknoppen voor de bediening der autom aten en de meters en controlesignalen. Verklikkers van de machinetelegrafen en toerenaanwijzers v an de hoofd­ motoren zijn hier geplaatst om den w achthebbenden w erktuig­ kundige op de hoogte te houden van h et hoofdbedrijf, zoodat hij zijn stroomopwekking kan aanpassen aan de behoefte. In de bovenste afdeeling van het schakelbord zijn de hoofd­ autom aten, de autom aten voor de afgaande groepen en de beveiligingstoestellen aangebracht. D e autom aten zijn alle Salford-lijncontact-schakeiaars van de G. E. C. Bij deze auto­ maten bestaat het contact-m echanism e u it een aantal bladen m et V -vorm ig geslepen m eskant, die naast elkaar zijn gem on­ teerd op een horizontale drukstaaf. De bladen vorm en een lijn ­ vormig contact m et de contactblokken, waarin overeen­ komstige. V-vormige groeven zijn geslepen. Ieder contactblad heeft zijn eigen drukveer, zoodat de contactd ru k van ieder blad steeds dezelfde waarde behoudt. D aar deze bladen twee vaste contacten overbruggen, zijn flexibele of veerende v er­ bindingen overbodig. Een contactblad kan in enkele seconden er uit genomen en door een nieuw vervangen worden. D aar dezelfde bladen worden gebruikt voor den opbouw van auto­ m aten van verschillende stroom sterkten, is het voldoende een aantal reservebladen mede aan boord te nemen, om zeker te zijn, dat de contacten altijd in prima conditie verkeeren. Door deze constructie w ordt zulk een goede overgangs-weerstand verkregen, dat het totale spanningsverlies in den autom aat, zelfs voor de dynam o-automaten van 5000 A, beperkt b lijft tot de zeer lage waarde van 8 m V bij vollast. T en opzichte van de kortsluitvastheid is het van belang, dat de maxim aalrelais geen winding bevatten, w aarin bij hooge kortslu itstroomen groote mechanische k rach ten k u n n en optreden. Daarom bestaat dit relais hier uitsluitend u it een weekijzeren

anker, dat een der contactblokken omvat. Bij het overschrijden van een bepaalde stroomsterkte k rijg t h et magnetische veld, in dit anker op­ gew ekt, voldoende intensiteit om een uitschakelhefboom aan te trekken. Bij de beproeving in het gelijkstroom-laborato riu m van de G. E. C. bleek, dat, ook wat b e tre ft het afschakelbaar vermogen, de „Line C o n tact” autom aten aan de hooge eischen vol­ deden. Bij deze beproeving w erd een automaat van 1200 A geschakeld op twee parallel werkende dynam o’s, die vervolgens door een contactor vol­ ledig werden kortgesloten. U it een oscillogram bleek, dat de autom aat reeds na 0,07 seconde den stroom kring verbrak, waarbij de stroom een waarde had bereikt van 15.200 A, dus ruim 12,6 maal de nominale stroomsterkte. De boog was volkomen gebluscht in 0,024 seconde, ondanks het feit, dat de spanning aan de klem­ men was opgeloopen van 230 V to t 650 V, door de zelf inductie der dynamo-ankers. Van groot belang is, dat de autom aat zóó snel blijkt te openen, d a t de stroom, die volgens een logarithm ische krom m e oploopt, op het oogenblik der verbreking zijn maximale waarde nog niet heeft ■bereikt. N ad at deze zware beproeving verschillende malen was herhaald, verkeerde de automaat nog in prima conditie. De autom aten zijn alle ingericht voor electrische inen uitschakeling en worden bediend door drukknoppen op het schakelbord in de hulp-m achinekam er. De hoofd autom aten hebben een afschakelcapaciteit van 50.000 A elk. Voor de beveiliging is een direct werkend maximaal-relais in elk der beide polen gemonteerd, een terugstroom-relais in een der polen en een maximaal-relais voor het autom atisch afschakelen van m inder belangrijke stroom ver­ bruikers in geval van overbelasting. D it laatste relais, van het draaispoel-type, is aangesloten op de metershunt. 'Wanneer de overbelasting een zekere ingestelde waarde bereikt, sluit dit relais een contact, waardoor drie tijdrelais in werking komen. H e t tijdrelais, dat op den kortsten tijd is ingesteld, sluit na verloop hiervan den keten van een hulpcontactor, die door het kortsluiten van een weerstand in het veld, het toerental van de turbo-blow erm otoren en dus de belasting daarvan ver­ m indert. Is deze maatregel onvoldoende om de overbelasting op te heffen, dan sluit het tweede tijdrelais een contact, waardoor

Fig. 90. HOOFDAUTOM ATEN de turbo-blow erm otoren der beide buitenste hoofdm otoren geheel worden uitgeschakeld en bovendien nog eenige nietbelangrijke groepen. In geval hierna de overbelasting nog voortduurt, sluit ten slotte het derde tijdrelais, w aardoor een vijfpolige contactor inkom t. Deze laatste sluit den keten van het hulprelais van dien generator, waarvan het overbelastingsrelais werkt. D it hulprelais kom t hier­ door in en m aakt de nulspanningsspoel van den betrokken autom aat stroomloos, zoodat deze uitvalt. De beveiliging tegen terugstroom geschiedt door een tweede seperaat relais, eveneens van het draai­ Fig. 92. SCHEMA CONTACTOR spoel-type. D it sluit bij een zeker HO OFD-AUTOMAAT percentage zijn contact en doet daardoor rechtstreeks het bovengenoemde hulprelais inkom en, waardoor de autom aat uitvalt. T en einde hierbij overbelasting van de overige generatoren te voorkom en sluit het hulprelais tevens den keten voor h et eerste tijdrelais, waardoor de belasting der turbo-blow ers w ordt verm inderd zooals boven omschreven. De autom aten voor de afgaande groepen zijn op de gebruikelijke manier beveiligd m et een direct w erkend maximaal relais in een pool, en een vertraagd maximaal relais in de andere. Verreweg de voornaamste stroom verbruikers zijn de 536 electrom otoren, w aarvan de aansluitwaarde 7400 k W is en w aarvan die voor de spoelpompen alleen al een aansluitwaarde hebben van 3 000 kW . Elk der spoelpompen k an aan­ gedreven w orden door 2 electrom otoren, die noodig zijn als de hoofd-Dieselm otoren h u n m axim um vermogen moeten ontw ikkelen. Voor het norm ale'bedrijf is echter één m otor voldoende. Zij loopen m et 23 50 om w ./m in. (speciale con­ structie Brown, Boverie & C o.). De overige electrom otoren zijn hoofdzakelijk van Smit, H eem af en Laurence Scott. De schakelkasten m et aanzet- en regel weerstanden zijn van Laurence Scott en Brookhirst, In ruim e m ate zijn au to ­ matische aanzetapparaten m et afstandsbediening toegepast om vrij te zijn in het plaatsen van deze

HOOFDSP.HAKELSCHEMA.

^ # ii |i if ft nfj&atjmfjmfam 6« Km*/jwfjmrjm rt

e hi«t -My

-M-^» -AV^m -M-^oo-M-^se -M~^s»o

-AV^rse-M-^ooo -AA-^»o -M-Jtso -M-/ !w -M-/ **« M/ w®«*

.i* HOOFDSCHAKELBORD

■M"

©OVERBEL

5

P *

<3> <3> 8 0 0 0 0 © * a*

0 0

R E L A I5

0TER UQ 5TR

•

Q h u lp re la s s 0SH U N T R E 6U L A T E U R

tr Q O

O DUNAM01

1000KW220V

D*JNAMOnr

OUNAMOU

DUNAMOI

1000KW 220V

DUNAMOY

1000KW 220 V

5 0 0 0 KW 2 2 0 V

100Q K W 2 2 0 V

o

o

o

TURBOBLOWER I

o

o

TURBOBLOWER®

TURBOBLOWER 1

780 KW

V 80R W

7 8 0 KW

B ‘J ,,

1‘ T R A P 0 V E R B E L A S T IN 6 TU R B O B L O W E R T I * E 2l

»

*

WALAANSLUITWQ

o

«

LANGZAAM

IE N I un

L U J 0 S P T E L .J2 V A U TTEL2A V

DRAAISTROOMSCHEMA.

uiZ s _j<£ l LXUL 5< * d oZ 2 o<. Z•< > AC

10 ec


cc

X

Z Ul

Ul Z <

*

UJ z X o < Z a. _i

*

i

ac

o i“ < 2 a: O u. C/i z < at H*

§

»%*>

£80 £to f to. £so £aoo

Emo

r«oo

I

R.'

S .' T.*

® ® ®

® ® ® (2 -M 800 ■[ Tj

»© Ad*

A.Id*

< < < parallelschakelapparaat.

1SHUNTREGULATEUR MOTOR. | * OPWEKKER J hoofdstroomregelaar {SPANHINGSREGELAAR

%5KVA.

f

OJ N.

“lOPW EKKER. . O

WALAANSLUITiNG,

0 0

r

JOPWEK^ER.

f

Ov>

1 OPWEKRER

MOTOR

MOTOR

230 PA

230PK

/WWV-i generator T"

22 0KVA

220/127V 577A COSiHl?

PR

5 ,5 P R .

'

MOTOR

BROOKHIRST-STARTERS.

a

fWWV.

^wvvw GENERATOR.

220 RVA. 22C5/127V. 5?7A.C0Sf«Q7

GENERATOR.

220 RVA 220/127V S77A G0S
WiSSaSTROOMDUNAM«

HSRVA

220V

50Hz

o

c

W1SS ELSTR00M0UNAMO ^ 5 KVA. 5 0 H z.

;

220'V

9RQ0KHIRST*STARTERS

VANHOOFDSCHAKELBORD

.k

VAN H000BORO B lad I II *

i f c W / hi! O R A N i r S V S m i R I an „S j.u p ,*« ftV r/"

o

o

o

o

o

o

TURBOBLOWER I

TURBOBLOWER 1

TURBOBLOWERI

780 KW.

780 KW,

780 KW.

BU ii'

TRAP OVERBELASTING TURBOBLOWER I-ïï-m LANGZAAM, "

»

«

I E N I UIT,

WALAANSLUITING*

DRAAI STROOMSCHEMA.

Blad III.

Behoort bij O R A N J E - N U M M E R van „Schip en W e r f

NOODSCHEMA.

s < te

Blad IV.

■

Behoort bij O R A N J E -N U M M E R va n „Schip en W e r f”

kasten," w aardoor h et vloeroppervlak gereserveerd k a n blijven voor de .machines. V oor de hoofdkabels zijn oliearme papierkabels van de N e derlandsche K abelfabriek, D e lft gebruikt. D aarnaast w erden

F ig 93. BEPRO EVIN G AUTOM AAT 5000 A OSCILLOGRAM C am bric-Pirelli kabels (S outham pton) toegepast. D eze b e v a t­ ten geen vrije olie, w aardoor de eindsluiting eenvoudiger w o rd t. De gum m i-ader-kabels zijn bijna alle van de D rak a, A m ­ sterdam . G roote zorg w erd besteed aan de verlichting. L ichtsterkte, lichtverdeeling, ornam enten en coveverlichting w erden voor elke ru im te afzonderlijk berekend en beproefd. V oor feesten werd in de salons bovendien nog een vaste gekleurde verlichting gem aakt. De le klas m uzieksalon is verlicht m et „O sira” -ontladingsbuizen v an de G. E. C. (E n g .), de eerste groote salon aan boord van een schip, die op deze wijze w o rd t verlicht. D e toegepaste „O sira” -buizen zijn ontladingsbuizen voor hoogspanningswisselstroom, die voorzien zijn van een laagje fluoresceerend poeder, d at onder invloed der u ltra violette stralen der lich tb ro n in een bepaalde k leu r fluoresceert. D it systeem biedt vele voordeelen. In de eerste plaats is het rendem ent hooger, w aardoor een zelfde verlichtings-intensiteit w o rd t bereikt m et m inder w arm te-o n tw ik k eling. V erder is h et m ogelijk, de k le u r van het licht te wijzigen, zoodat n aa r verkiezing een koel lich t o f een w arm ere tin t k an w orden bereikt. Tenslotte geven de lange un ifo rm e lich tb ronnen een zeer gelijke verlichting van h et plafo n d zonder lichte plekken en schaduwen. In de koven liggen naast elkaar drie buizen: een roode een groene en een blauwe. B randen deze alle op volle spanning, dan w o rd t een licht verkregen, dat een weinig w arm er is dan dag­ licht. D e verschillende koven zijn verdeeld in vier groepen en in elke groep k an iedere kleur afzonderlijk w orden geregeld. N iet alleen kan hierm ede de tin t van h et licht op de bepaalde

Fig. 94. DIMMER BEWEGING gew enschte graad van warm te worden ingesteld, m aar ook kan h et licht van elke k leu r in elke groep continu golfvorm ig in sterkte gevarieerd w orden, zoodat een voortdurende geleidelijke verandering der fraaie pasteltinten kan worden verkregen. Een uniek lichtspel k an daardoor aangepast w orden aan muziek en dans. D e hooggespannen wisselstroom w ordt verkregen uit het scheeps-wisselstroom net door een aantal transform atoren. Ten behoeve van h et varieeren der lichtsterkte is in de transform ato rk rin g en een smoorspoel opgenomen, die bovendien van een gelijkstroom w ikkeling is voorzien. Door varieeren van den toegevoerden gelijkstroom ontstaat een wijziging in den verzadigingstoestand van h e t smoorspoelijzer en daarm ede van de impe­ dantie van de smoorspoel. Hierdoor w ordt de primaire spanning aan de transform atorklem m en gevarieerd en daarmede de hoog­ spanning aan de secundaire zijde. Al deze apparaten zijn opge­ steld in de fan-room boven de Social H all en daar het instellen der kleuren in de Social Hall plaats vindt, moesten zij voor af­ standsbediening w orden ingericht. Ook is in de fan-room opge­ steld een dim m er m et motoraandrijving. De m otor hiervan, die door een d ru k k n o p in de Social Hall w ordt gestart, d rijft een BKAAIVunOn

no

V

n k F ig. 95. PR IN C IPE SCHEM A 5009 A G ENERATO R-BEVEILIG ING

Fig. 96. P R IN C IP E SCHEMA DIMMER OSIRA VERDICHTING

as, waarop een twaalftal armen van potentinmeters zijn ge­ monteerd. Door een magnetische koppeling kan ieder van de/e armen aan de as worden gekoppeld en deze arm beweegt zich dan langs de contacten van de potentiometer. Deze laatste regelt de gelijkstroom door de smnorspnelen en daarmede de lichtsterkte. De bediening vindt plaats op een tableau in de Soci.'l Hall, waar op het podium bij het orkest een schakellessenaar kan worden opgesteld hij den drummer, die vanaf zijn plaats de lichteffecten tijdens hef dansen kan bewerkstelligen. Voor het eerst is een dergelijke installatie met hongspannings-

Fig. 97. WAR.MKAST MET SERVEERKAST ontladingsbuizen aan boord van een schip toegepast. Weliswaar heeft de G. I*. C. reeds installaties van geringeren omvang aan­ gebracht op de Quccn Afary en de Dominion Monarch, maar geen enkele voor een dergelijke ruim te en op zoo geraffineerde wijze. Om verder nog eenige feestelijke en brilliante lichteffecten te bereiken, zijn in het centrale deel van het plafond nog 6 tooneel-spotlights verborgen aangebracht, die een lichtkegel van groote intensiteit op den dansvloer werpen. Deze spotlights hebben 3 kleurschermen, die eveneens voor electrische afstands­ bediening zijn ingericht. De bedieningsknoppen bevinden zich op de schakellessenaar bij het orkest. De middenveranda, die veelvuldig als feestzaal dienst zal doen, heeft ook een feestverlichting in verschillende kleuren gekregen, die eveneens door den drum m er golvend gevarieerd

kan worden. l)e verlichting is hier echter met gewone gloei­ lampen uitgevoerd. Naast de gewone gloeilamp van 220 W, zitten in elk ornament 2 roode, 2 w itte en 2 blauwe lampen. De verandering in lichtsterkte w ordt verkregen, doordat voor iedere kleur een dynamo is opgesteld, waarvan het veld continu

Fig, 99. DRAAISTROOMBORD gevarieerd kan worden. Daartoe w ordt de arm van eiken weer­ stand rondgedraaid via een overbrenging door een gemeenschappelijken motor, iedere arm echter met een andere overbrengingsverhouding. Op de as van iederen weerstand is tevens gemonteerd een roteerende controller, die er voor zorgt, dat bij inschakeling van een bepaalde kleur, de lampen geleidelijk opgloeien en bij uitschakeling geleidelijk gedimd worden, m. a. w. dat de be­ treffende contactors slechts in kunnen komen bij den juisten stand van den potentiometerarm. Evenzoo kan het w itte licht slechts via een dimmer worden in- en uitgeschakeld. De geheele apparatuur is opgesteld in een afzonderlijke ca­ bine op het promenadedek en w ordt op afstand bediend van het orkestpodium in de veranda. H ier zijn aangebracht een „in ” en „uit” drukker voor het w itte licht, benevens voor iedere kleur een keuze-schakelaar. Deze heeft een stand „steady” voor continue ver­ lichting en een stand „wave” voor fluctueerende verlichting. Met deze apparatuur kan dus iedere gewenschte combinatie worden be­ reikt en de lichteffecten zullen zeker het hunne bijdragen tot het ver­ krijgen van de gewenschte stemming. Voor de electrische verwarming zijn tal van nieuwe vormen o n t­ wikkeld. Alle radiatoren zijn van In vent um -Bil thoven. U itm unten doen de electrische haarden in den Ie klas ronksalon en in de luxe hutten. De keukens en pantries zijn practisch geheel electrisch ingericht. H et zuinige gebruik van de ruim te aan boord van het schip, leidt tot con­ structies, speciaal ontworpen voor het betreffende schip. Toestellen van normale afmetingen zijn bijna ner­ gens te gebruiken. Het groote fornuis is bv. een geheel speciale constructie van Voss-Wcrke. H et telt 70 kook­ platen en 10 ovens. De aansluitwaarde is 216 kW. Aan het fornuis is gebouwd een drieledige vischbraad-

den bakkersoven zijn voorzien van elementen opgesloten in stoom- en waterdichte buizen. De aansluitwaarde is 45 kW . In beide gevallen zijn de schakelaars afzonderlijk opgesteld en is daarvoor een zware hefboomschakelaar in m arine-uitvoering gebruikt. H e t draaistroomnet, • dat reeds langer dan 25 jaar op de passagiersschepen van de „N ederland” in gebruik is, is hier sterk uitgebreid. Voor de stroom levering zijn 3 om vorm ers van Smit opgesteld, elk voor 220 kVA, 2 2 0 /1 2 7 V olt, cos Q = 0,7. Voor de spanningsregeling is voor eiken om vorm er een B. B. C. snelregulateur opgesteld. De machines k u n n en parallel ge­ schakeld worden, zoowel op phaselampen als m et een auto­ matisch synchroniseertoestel, eveneens v an B. B. C. De draai­ stroom w ordt hoofdzakelijk gebruikt voor aandrijving van ventilatoren, keuken-, wasscherij- en w erkplaatsm otoren, pom ­ pen in de machinekamers, liftm otorenverlichting m et lage spanning (24 V ) en natrium verlichting. D it laatste voor ver­ lichting van laadhoofden bij het laden en lossen en voor floodlighting van den schoorsteen. De draaistroom m otoren zijn alle van het gesloten type. Voor kleinere m otoren w erden éénphase m otoren toegepast. Daarnaast zijn nog twee kleine éénphase wisselstroomomvormers aanwezig, welke alleen stroom leveren voor com> municatiemiddelen en signalen, zooals m achinetelegrafen, roerverklikker, lichtoproepsysteem, etc. In de verschillende salons zijn nog een groot aantal waaiers aangebracht. Zij zijn van het fabrikaat der General Electric Co. Ltd. en paren een grooten nuttigen luchtstroom aan een laag toerental, en, w at een zeer belangrijke factor is in deze ruim ten, vrijwel volkomen geruischloosheid. D oordat deze fans aan het 72 V wisselstroomnet zijn aan­ gesloten, konden zij worden voorzien van een éénphase m otor m et kortsluit-anlcer, waardoor collector- en borstelreparaties vermeden worden. Verm elding verdient de eigenaardige constructie van de door de G. E. C. toegepaste kortsluit-ankerm otoren: de stator vorm t, in tegenstelling m et de gewoonte, het binnenste, vaststaande deel. Daaromheen roteert h et kortsluit-anker, w aaraan de schroefbladen zijn bevestigd. In den muzieksalon le klas zijn nog 5 fans aangebracht in het m iddenvak van het plafond. Zij zijn opgesteld achter ronde roosters, die zoo zijn uitgevoerd, dat zij de lu ch t weinig weer­ stand geven en bovendien nog verspreiden. De lu ch t w o rd t van achter het plafond u it de zaal weggezogen, zoodat zij voor de ventilatie hetzelfde effect hebben als gewone.

Fig. 100. DO O RSNEDE NOODAGGREGAAT pan m et daaronder een w arm rek. De grills m et aansluitende w arm kasten, ook van Voss-W erke, zijn eveneens speciale ontw erpen, direct gem aakt voor onze speciale werkwijze en het uitreiken van m eer dan 2000 schotels binnen een uur tijds. Een belangrijk aandeel in de keukeninrichting had ook In ventum . Behalve een groot aantal w arm kasten, w aaronder ook een autom atisch op tem p eratu u r geregelde w ijnkast, heeft Inventum nog gem aakt het electrische fornuis voor het scheepskombuis, m et een aansluitwaarde van 45 k W . De G. E. C. (E ng.) droeg het hare to t de keukeninrichting bij, o. a. door het m aken van het electrische fornuis in de 3e klas en den bakkersoven. H e t 3e-klasse fornuis bevat 8 kook­ platen, 2 ovens en een w arm kast, samen m et een aansluitwaarde van 39 kW . D e drie ovens van

HULPSTROOK

O'JMAMO

Fig. 102. AANZETTEN

AUTOMAAT

VAN DEN NOODDYNAM O

als de oproepen van de salons en promenadedekken, w orden hier herhaald op een indicator, waarop de dekken van h et schip zijn aangegeven. D it veroorlooft den m aître d ’hotel zich ge­ m akkelijk te overtuigen van de vlotte behandeling dier op­ roepen. W anneer de jongen den oproep beantw oordt, d ru k t hij op den knop van het hutrelais, waardoor alle signalen op de v er­ schillende indicators, komen te vervallen.

Noodinstallatie

Ofschoon door het parallelbedrijf der generatoren de capaci­ teit van deze machines, alsmede van den aandrijvenden Diesel­ m otor en de verlichtingsapparaten h et practisch uitgesloten is, dat het schip zonder stroom van één van deze generatoren zou komen, m oet toch rekening gehouden worden dat, hetzij door een defect in de installatie, hetzij door een scheepsongeval, het electrische net spanningsloos wordt. Voor een m odern schip beteekent dat het dooven der navigatielichten, het in h et ongereede raken van allerlei electrische communicatiemiddelen, het stoppen van de stuurm achine, het stoppen van de h o o fdw erk­ tuigen, m et alle bijbehoorende hulpwerktuigen, het stilzetten van de passagiersliften, het uitgaan der verlichting etc., w aar­ door niet alleen veel ongerief veroorzaakt w ordt, m aar het schip direct in gevaar zou kunnen komen. Teneinde dit te voor­ komen is de electrische installatie zoodanig ingericht, d at op hetzelfde mom ent, waarop de spanning van de hoofdrails v er­ dw ijnt, het noodschakelbord overschakelt op de accum ulatoren­ batterij, van w aaruit stroom gegeven wordt aan alle voor de veiligheid van het schip noodzakelijke machines en toestellen, zooals bv. de navigatielichten, de beide omvormers voor de communicatiemiddelen, het radiotelegrafie-station, de s tu u r­ machine, de noodverlichting, de liften, de lenspompen, de brandbluschpomp enz.

Fig 103. ACHTERZIJDE BEDIENINGSBO RD V oor de bediening in h u tte n en salons is een m odern oproep­ systeem van de G. E. C. (E ng.) geïnstalleerd. De passagier, die op een k nop d ru k t, laat niet alleen een licht branden boven zijn h u td eu r, m aar eveneens op een groepsbord, op een dekbord in de b etreffende d ek p an try en op een centraal controlebord bij den m aître d ’hotel. D it m aakt niet alleen een controle moge­ lijk, m aar ook een nachtbediening vanuit een enkel p u n t. W o rd t nl. in een h u t op een d ru k k e r gedrukt, dan tre k t het hutrelais, d a t b u iten de deur gem onteerd is, aan en w o rd t m echanisch vergrendeld. D it relais schakelt het hutlam pje, dat bij het relais is ingebouw d, in, en tevens de lam p van den sectie-indicator. Deze laatste, die in de gangen zijn gem onteerd, zijn uitgevoerd in teak h o u t m et stainless steel frontplaat. Iedere sectie om vat zes à acht h u tten . Behalve de oproeplamp bevat de sectieindicator een relais en een zoemer, die desgewenscht kan w orden uitgeschakeld. H e t relais van den sectie-indicator herhaalt het signaal op den p an try -in d icato r, w aarvan er een is aangebracht in de p a n try van ieder dek. T en slotte w orden alle oproepen centraal geregistreerd op een controle-indicator bij het kantoor van den m aître d ’hotel. Alle signalen van de sectie-indicators voor de hut-oproepen, zoowel

H e t is duidelijk, dat de capaciteit van een batterij wel b ij­ zonder groot zou moeten zijn, indien deze nood-stroom voorziening lang zou moeten duren. O m dit bezwaar te ondervangen is bovendien opgesteld een nood-Dieselgenerator van Gebr. Stork-H eem af, met een eigen startbatterij, welke op hetzelfde mom ent, d at de spanning van de hoofdrails wegvalt, den Diesel­ m otor in beweging brengt en na een halve m inuut op volle toeren regelt, om daarna automatisch bij het bereiken van de netspanning over te gaan op het noodbord. Door deze schake­

ling w o rd t tegelijkertijd en vooraf de verbinding m et de accubatterij verbroken. D e Dieselm otor is gekoppeld m et een dynam o van 13 0 kW , welke onbepaald lang h et b ed rijf kan volhouden. Ook de brandstofvoorziening is, onafhankelijk van de voorradige noodtank, m ogelijk, direct u it de bunkers van h et schip. De electrische installatie, eveneens een belangrijk deel in den bouw van het schip, w erd uitgevoerd door de firm a Groeneveld v. d. Poll & Co., A m sterdam .

XVI. DE OFFICIEELE PROEFTOCHT N ad at de Oranje op 27, 28 en 29 Juni 1939 haar technische proefvaart hield, waarbij bleek, dat dit fraaie schip aan alle eischen ruim voldeed, werd op 13 Juli de officieele proeftocht gehouden op de Noordzee. Feestelijk gepavoiseerd lag h et nieuwe vlaggeschip van de Stoom vaart Maatschappij „N ederland” gemeerd aan de Javakade om de talrijke gasten te ontvangen. T o t de ongeveer 600 genoodigden behoorde Prins B ernhard.

schap en rechterlijke m acht, gezanten en consuls en arbeiders­ organisaties. De „N ederland” was vertegenw oordigd door verschillende leden van de directie, commissarissen en leden van den staf. Geleidelijk kw am en de vele genoodigden de statietrap naar de Oranje op; toen Prins B ernhard, als de voornaam ste Eeregast verscheen, hebben de d irecteu r van de N ederlandsche Scheepsbouw M aatschappij, de heer D. Goedkoop D zn. en de

Fig. Ï05. H ET SCHIP OP DEN PROEFTOCHT

Voorts vermelden wij de ministers van waterstaat, van justitie, van buitenlandsche zaken, van onderwijs, kunsten en w eten­ schappen, van oeconomische zaken en van koloniën; den vicepresident van den Raad van State, de commissarissen der K o­ ningin in N oord-H olland, Zuid-H olland en Lim burg, den burgemeester van Amsterdam en verschillende wethouders, den burgemeester van Haarlem, de voorzitters van de Kamers van Koophandel te Amsterdam en Rotterdam , leden van hooge regeeringscolleges en van het huis der Koningin, en vertegen­ woordigers van handel, scheepvaart en nijverheid, kunst, w eten­

directeur van de Stoom vaart M aatschappij „N ed erlan d ” , de heer J. F. van H engel hem verwelkom d. Zeer velen van de genoodigden kenden den Prins n atu u rlijk reeds, anderen liet hij zich voorstellen, en zoo vorm de hij wel­ dra h et m iddelpunt van een opgew ekt pratend gezelschap in de prachtige statiehal van het schip. H ier ontm oetten elkander de meeste leden van het demissionaire kabinet (de m inister-president, D r. H . Colijn, had aan zijn voornem en om aan den officieelen proeftocht deel te nem en, wegens gew ichtige staats­ zaken op het laatste oogenblik blijkbaar geen gevolg k u n n en

g e v e n ); verder leden v an de beide Kamers der S taten Generaal, m inisters van Staat, leden van de rechterlijke m acht, hoogge­ plaatste staatsam btenaren, hooge m ilitaire en m aritiem e au to ri­ teiten en vooraanstaande figuren in de industrieele, financieele, handels- en reederswereld van het heele land. Reeds spoedig toonde de Stoom vaart M aatschappij „ N e d e r­ la n d ” zich, evenals op de technische proefvaart, w ederom een uitnem ende gastvrouw e. Prins B ernhard bewoog zich ongedw ongen tusschen de gasten, o f toonde m et den directeur v an de Stoom vaart M aatschappij „ N ed erlan d ” zijn levendige belangstelling in de navigatie op de b ru g , w aar hij zich door den gezagvoerder, com m odore Potjer, en de andere scheepsofficieren in de geheimen hiervan liet in ­ w ijden. Eenm aal door de sluizen van IJm uiden lag de zee als een o n ­ bew ogen spiegel voor ons. N a d a t de reederijvlag door Prins B ernhard was geheschen, w aardoor h et schip in eigendom overging, vereenigden allen zich aan tafel, w aar allereerst de heer D . Goedkoop D z n . h et w oord voerde.

D e heer D . Goedkoop D zn . spreekt N a Prins B ernhard dank gezegd te hebben voor zijn aan­ wezigheid, h erd ach t hij m et gevoelvolle w oorden ir. Prins, on tw erp er van h et schip, die vóór de voltooiing h e t tijdelijke m et h et eeuwige had m oeten wisselen. V oorts betuigde hij zijn erkentelijkheid aan de S toom vaart M aatschappij „N ed erlan d ” voor de prettige sam enw erking tijdens den bouw . In alle opzichten was die sam enw erking ideaal. N a h et overlijden van den heer Prins n am de heer V an D ijk diens taak over. E r was u itm u n ten d onderling begrip tusschen alle m edew erkers. Spr. dacht hierbij in h et b ijzonder aan de eigen menschen van de w erf, onder wie er velen zijn, die nooit naar voren kom en, w erkende op kantoor, teekenk am er o f op de w erf. Die heele groep m annen b ra ch t hij den grooten dank der directie. Spr. eindigde m et h e t uitspreken van den wensch, d at de carrière van d it mooie schip onder de bekwam e leiding van kapitein B. A. P otjer en zijn staf, evenveel voldoening moge geven aan de „N ed erlan d ” als haar bouw aan de N ederlandsche Scheepsbouw M aatschappij gaf.

reeds sedert 1932 aan de plannen voor een nieuw passagiers­ schip gew erkt. H e t behoeft dus geen verw ondering te baren, dat, toen h e t schip eindelijk in den w in ter van 1936/37 besteld kon w orden, d it in ons b ed rijf een fa cto r w erd van opwekkende belangstelling. D aarnaast hebben onze voorstudies er toe geleid een schip te bouw en m et belangrijk grooter snelheid dan zijn voorgangers, w aardoor zoowel de rom p als de lijnen van het schip een nov u m beteekenden, doch eveneens ging daarmee samen, d at h e t schip van een m achine-installatie voorzien moest w orden v an veel grooter capaciteit dan wij to t n u toe kenden. O p den technischen pro efto ch t is gebleken, d at de Oranje aan de door ons gestelde eischen volkom en beantw oord heeft en in d it v erb an d h erd ach t ook spr. m et weemoed wijlen ir. H . N . Prins. O ok aan ingenieur A. H . IJsselm uiden en hen, die onder zijn leiding de m achine-installatie hebben ontw orpen, b ra ch t spr. hulde. Mede to t de redenen w aarom d it schip zoo in h et b ran d p u n t van de belangstelling kw am , moge zeker wel gerekend worden h et feit, d a t h e t den naam Oranje draagt en d at de Koningin h et schip op 8 Septem ber 193 8 te w ater h eeft gelaten en nog dezer dagen — op 4 Juli — van H a ar belangstelling deed blijken door H a a r bezoek aan h e t gereed zijnde schip. In het feit, d at h e t schip den naam Oranje draagt, w erd aanleiding gevonden in de betim m eringen van de passagiersruim ten onze gevoelens van hulde en erkentelijkheid aan h et H uis van Oranje to t u itd ru k k in g te brengen. Enkele nam en noem t spr. in dit verband, en wel van den jeugdigen bin n en -arch itect J. A. van T ienhoven, die hier zijn eerste belangrijke zelfstandige w erk v errich tte, en van een van de nestoren op d it gebied, doch nog m et jeugdig v u u r bezield, den heer Lion Cachet. Spr. gaf te n slotte eenige cijfers o m tren t den invloed, welken

D e heer J. F . van H engel spreekt O ok de oudste directeur van de „N ederland” , de heer J. F. v an H engel, rich tte zich in de eerste plaats to t den Prins en daarna to t de ministers. H ij w enschte den heer Goedkoop en diens m ede-directeuren geluk m et de prestatie, welke de w erf m et d it schip h eeft geleverd. De N ederlandsche Scheepsbouw M aatschappij heeft ook hiermede bewezen een eereplaats in de N ederlandsche scheepsbouwnij verheid in te nem en. Spr. beaam de, d at er een groote en goede sam enw erking tusschen allen is geweest bij den bouw van de Oranje. De harm onie w erd door Fig. 106. B. A. PO TJER , K A P IT E IN E N J. J. SCHRAKAMP, EERSTE OFFICIER niets verstoord. Spr. verbond aan zijn w oord van dank den wensch, d at h et de N ederlandsche Scheepsbouw M aatschappij goed moge gaan, dat de bouw van de Oranje voor ons land h eeft gehad: van de circa haar hellingen regelm atig m et w erk bezet m ogen zijn en dat de 12% m illioen gulden, welke aan h et schip besteed werden, „N ederland” in de toekom st nog verdere schepen bij de N e d er­ w erd m eer dan de h e lft in N ederlan d gedurende de bouw ­ landsche Scheepsbouw M aatschappij moge doen bouw en. periode van 2 jaren verloond. W a t de toekom st aangaat, voegde D e Oranje heeft, naar hij opm erkte, van m eet af aan in een spr. hieraan toe: Zooals bekend, is de Oranje bestemd om het groote, ja, misschien meer dan gewone belangstelling gestaan, s.s. Johan de W i t t te vervangen. Voor de Johan de W i t t hadden en voor dit fe it zijn w aarschijnlijk wel eenige redenen te noemen. Im m ers, door de ongunst der tijden is h et bijna 9 jaar wij, aldus spr., te rekenen m et een jaarlijksche zuivere eploitatie-uitgave, dus zonder een bedrag voor afschrijving hierbij geleden sinds een nieuw passagiersschip aan onze vloot w erd toegevoegd. Een dergelijke periode is in de geschiedenis van de in aanm erking te nem en, van ƒ 1.750.000. Voor de Oranje m aatschappij zeer lang. B uitendien werd, aldus spr., door ons zullen wij m et een exploitatie-uitgave van ƒ 3.200.000 per jaar

rekening m oeten houden. Voor de Johan de W i t t kw am van d it bedrag van ƒ 1.750.000 ƒ 870.000 ten goede van N ederland en ƒ 325.000 ten goede van Indië. Voor de Oranje zal van de ƒ 3.200.000 circa ƒ 1.600.000 ten bate van N ederland kom en. O p de Johan de W i t t konden regelm atig 23 5 personen te w erk gesteld worden, op de Oranje zullen steeds 370 personen ge­ plaatst zijn. Spr. brengt ook hulde aan de firm a G ebr. Sulzer u it W in terth u r, die de m otoren voor d it schip leverde. Verder spreekt hij een w oord van w aardeering to t den ge­ zagvoerder en eindigde m et h et bekende w oord: „W ie varen wil zij onvervaard, doch wake voor gevaar.” V aart gelukkig en voorspoedig.

Zijne Excellentie M inister Steenberghe spreekt N a de rede van den heer J. F. van H engel sprak m inister Steenberghe, die zeide, dat zijn belangstelling bij deze heug­ lijke gebeurtenis drieledig was. Zij b e tre ft de scheepvaart, de industrie en den handel. Als overkoepeling van deze drie be­ langen, zie ik het groote algemeene belang van de oeconomische sam enwerking tusschen N ederland en Indië. H e t is uiterm ate verheugend, dat de scheepvaart zich gedurende de laatste jaren zoo gunstig heeft ontw ikkeld. H e t percentage opgelegde sche­ pen is in ons land gedaald to t ver beneden het wereldgem iddelde. H et belang, dat de industrie bij deze opleving in de scheep­ v aart heeft, is duidelijk. Vele nieuwe schepen zijn op stapel gezet en in den scheepsbouw vinden vele handen w erk terw ijl h et inrichten van een nieuw schip ook in vele andere bedrijfs­ takken werk verschaft. De handel p rofiteert uiteraard van deze opleving en kan slechts voordeel hebben van deze belangrijke verbetering in de verbinding tusschen N ederland en Indië, w aardoor de oecono­ mische betrekkingen tusschen beide gebiedsdeelen in h e t alge­ meen zijn gediend. Als N ederlandsch m inister van oeconomische zaken wil spreker van deze gelegenheid gebruik m aken om zijn groote waardeering uit te spreken voor w at in dit opzicht in de laatste jaren in Indië is gebeurd. De m inister wilde over h et schip zelf niet alleen zijn groote waardeering uiten voor w at m en in N ederland heeft gebouw d m aar ook voor het w erk van de Zwitsersche m achinefabriek, die de m otoren heeft gebouwd. Spr. w endde zich in h e t Fransch to t de aan boord aanwezige directeuren en ingenieurs der Sulzerfabrieken en sprak zijn vreugde er over uit, dat onder den naam van O ranje nieuwe vriendschapsbanden w erden gelegd tusschen N ederland en Zw itserland.

(Foto Mij. „Nederland”)

(Foto Mij. „Nederland”) O ok over een andere verbindingsm ogelijkheid tusschen N e ­ derland en Indië wilde spr. iets zeggen. Men h eeft in de scheep­ vaart wel eens de concurrentie van de lu ch tv aa rt gevreesd; ten onrechte, m eent de m inister. H ij is ervan overtuigd, d at beide takken van verkeer elkaar omhoog brengen en dat de u itb rei­ ding van verkeersm ogelijkheden stim uleerend op h et verkeer zal werken. De m inister eindigde zijn rede m et het uitspreken van de hoop, dat dit prachtige schip de eer van N ederland en O ranje zal hooghouden, en d at h et een gelukkige v aart zal mogen hebben. Te ruim 5 u u r lag de Oranje weer in de groote sluizen van IJm uiden, w aar de gasten het schip verlieten, d at hierna de terugreis naar A m sterdam heeft voortgezet. M et bijzondere erkentelijkheid gedenken wij de groote m edew erking van alle zijden, die deze speciale uitgave behoefde en die in zoo ruim e m ate ons deel m ocht zijn. Vooral den directies der N . V. Stoom vaart M aatschappij „N ed erlan d ” en van de N . V. N ederlandsche Scheepsbouw M aatschappij zijn wij grooten dank verschuldigd. N aast deze directies m aken de schrijvers van de artikelen, wijlen ir. H . N . Prins, s. i., ir. A. H . IJsselm uiden, w. i., de heer Van T uinen, alsmede Ing. H . van D ijk, opvolger van ir. Prins, en andere heeren aanspraak op onze groote w aardeering en warm en dank. Z.

LIJST VAN LEVER AN CIERS-AD VERTEERDERS

„A g rih am a” N . V., A m sterdam

(x

l i

Engers, A. van, M eubel-Technisch Bureau, R o tterd am (xxxv)

)

A llan & Co., R otterdam -H illegersberg

(l

Esser, N .V . Afscheep- en Commissiezaak v /h . J. F., Pasoe-

)

iv

roean (xxvi)

A n d ré de la Porte & Co. N . V., P. C., H aarlem (x x x n )

Ferrum , N . V. IJzerm aatschappij, U tre ch t

A tla s-W erke A .-G ., Brem en (xiv) A verink, Gebroeders, A m sterdam

(x

Geerdink, N .V . H ., Apeldoorn

)

l iv

B arclay D av it C om pany L td., London E. C.

3

(x

l ix

)

Begem ann, N . V. K oninklijke N ederlandsche M achinefabriek Best & Co. L td., Madras S. India

(l

i

(

x x ii

Geveke & C o’s Technisch Bureau, N . V., A m sterdam (x xvn) (x

l v iii)

Groeneveld, Van der Poll & C o’s Electro Technische Fabriek, N . V., Am sterdam , R otterdam , W orm erveer (vi)

( x liv )

Boer & Co., N .V . N oord-H ollandsche A sbestfabriek v.h. J. de,

G H H G utehoffnungshütte, O berhausen (xxv) H agenuk Hanseatische-Apparatebau-Ges., N e u feld t & K uhnke

A m sterdam , R otterdam , G roningen, Breda (xxxv) Boot N . V., D . & Joh., M otorenfabriek „De Industrie” , A lphen l ix

General Electric Co. Ltd., of England, The, London

Governm ent Tourist and Publicity Bureau, Colombo (x x x i)

)

B eunderm an & Zoon N . V., W . F., R otterdam (x x x n i)

(x

l v iii)

Goedewaagen’s Koninklijke Fabrieken, Gouda

v.h. E. H ., H elm ond (x x x )

a. d. R ijn

)

en x x in )

(l )

Blinxm a, J., A m sterdam

l iv

Gemeentelijke Handelsinrichtingen, A m sterdam (om slag 2)

Becht & D yserinck, N . V. N ederlandsche Fabriek van Bronsw erken, A m sterdam

(x

(x

G. m. b. H ., Kiel (xxxvi) H arbour Board, Helsinki (xx)

)

Bosma & Florack, N .V . Metaal gieterij, A m sterdam B ow ran & Co., R obert, New castle

(x

l i

(l

ii

)

H arbour Board, Singapore (omslag 4, achterzijde) H aven van Vlissingen, N . V., Vlissingen (x ix )

)

Havendienst, Schiedam

B ran d t & Zoon, J., A m sterdam (xxxvi) B u rg h o u t & Co., Technisch Bureau, ’s-Gravenhage

(x

x v ii)

Heem af, Hengelo

(l

iv

(x

l iv

)

)

C ham bre de Com m erce d ’Alger, Algiers (x x x ix )

Heering, Ingenieursbureau Ir. R., A m sterdam (u i)

C larke C hapm an & Co. L td., Gateshead on T yne (x x ix )

Hevea, N . V.

C otts & Co. L td ., W m ., D u rb an

(x

l iv

Heveadorp

)

Vereenigde Nederlandsche (x

l iii

R ubberfabrieken,

)

Dam , Fa. H ., Fabriek voor M etaalbewerking, A m sterdam (xvi)

H obart Fabricage Maatschappij N . V., R o tterd am

Dam , Fa. W ed. H . van, Bolnes

„H olland” , N . V., H endrik-Ido-A m bacht (xxi)

(x

l ix

)

D ek k er’s H o u th an del, N . V., Zaandam

(x

(x

l i

)

„H olland” , N .V . Machinefabriek, C onstructiew erkplaats en

l v i)

Ijzergieterij, Bergen-op-Zoom (xxxvii)

Deutsche R öhrenw erke A .G ., Düsseldorf (ix ) D ictato r D eursluiter M aatschappij, N . Y., Bussum

(l

ii

)

Hollandsche D raad- en Kabelfabriek, N . V ., A m sterdam (x x i)

Diepeveen & Co., W . B., R otterdam (iv)

H orn, D r. Th., Leipzig (xxxvi)

D o rtm u n d -H ö rd e r H ü tten v erein A.G., D o rtm u n d (vn)

H o u ttu in ’s M achinefabriek, U tre ch t

Douwes, N . V. H andel-M aatschappij, D en H aag

Internationale Nautische H andel M aatschappij, N . V., ’s-G ra­

(x

l v iii)

D roogdok-M aatschappij „Soerabaja”, N . V., A m sterdam ; Soerabaja

(l

iii

(x

iii,

xxix, xxxiv,

x l i

l v

)

)

Inventum , Koninklijke Fabriek, Bilthoven (x v n i)

)

D ubbelm an, N .V . v.h. Fa. C., Slikkerveer

venhage

(x

(l

iv

J

D uiker, Technisch Bureau J., Ingenieursbureau, D en Haag, Bandoeng (xxxvi)

„Isola” , R eform Isoleer-Bedrijf, H ilversum (xxvi) Janszen, Ir. J., ’s-Gravenhage

(v

iii)

Jong, A. de, Technisch Handelsbureau N .V ., R o tterd am

Eerste N ed. W itm etaalfabriek, N . V., Loosduinen (xxxix)

Kam N . V., Gebrs., R otterdam (xxix)

Emerson W alker L td., Gateshead on Tyne (x x ix )

Kettenwerke Schlieper G. m. b. H ., G rüne i.W . (x x ix )

(x

l ii

)

Keyser & M ackay, Am sterdam, Rotterdam, Groningen, Brussel (x

Rossel, Schwarz & Co. A.G., Wiesbaden (x x ix ) Rotterdam sche D roogdok Mij., De, R otterdam (xvn)

x v iii)

Klein, Letterfabriek Bernhard, Rotterdam (xix)

Saris & Zoon, F. J., R otterdam

Kok, Fa. de W ed. H ., Am sterdam

Saval A pparatenfabriek, N . V., Princenhage (x x )

Kok, C. & N ., Am sterdam

(l

ii

(l

iv

)

(l

ii

)

Schelde”, Koninklijke Mij. „De, Vlissingen (xxiv)

)

Kok, M etaalgieterij J. P., R otterdam

(x

Schouten, N . V. Scheepsbouwmaatschappij v.h. fa. H ., M ui-

l iii)

K oninklijke Vereenigde Tapijtfabrieken, Rotterdam , A m ster­

den

(l )

Schrötter & C o’s Glashandel, N . V., A m sterdam (xxvm )

dam , D eventer, Groningen '(xLVlll) Koopman & Co., Am sterdam, Bandoeng (i)

Serck Radiators Lim ited, Birm ingham

K rom hout Motoren Fabriek D. Goedkoop Jr., N. V., A m ster­

Smit & Co’s T ransform atorenfabriek N . V., W illem , N ijm egen

(x

l ii

)

(x x x ix )

dam (xxxix) Laurence, Scott & Electromotors Ltd., Norwich, Manchester

Soc. An. des Acieries de H aine Saint Pierre et Lesquin, H aineSaint-Pierre (België) (x x x m )

(V III)

Spruyt & Zonen, N . V. H e t Landbouwhuis M. J., D en H aag

Linden, C. D. van der, ’s-Gravenhage (xxix) L obry de Bruyn, A m sterdam

(x

M itcheli C otts

l

Chemisch-Technisch Laboratorium

D r.,

( X L l)

Stephen Adam, N . V. Technisch Bureau, D en H aag

)

& Co.,

(South Africa)

Ltd., Capetown,

Johannesburg, East London, Port Elizabeth M olyn & Co., N . V., R otterdam

(l

ii

(x

l iv

(x

l ix

)

Stone & Co. Ltd., J., London (x in ) Stork-Hijsch, H aarlem (xv)

)

Stork & Co., N . V. M achinefabriek, Hengelo (x il)

)

Sulzer Brothers, Lim ited, W in terth u r (Sw itzerland) (in )

M otorenfabriek D eutz, N . V., R otterdam (xxxiv)

Surie & Lingeman, N . V. Metaalhandel v.h., A m sterdam

(x

„N ederland”, N .V . Stoom vaart Maatschappij, Amsterdam (xi)

Swaay, N .V . Industrieele Mij. Gebr. van, D en H aag

l v ii)

N ederlandsch Indische H andelsbank, N .Y ., Amsterdam

Tacke, M aschinenfabrik, K.-G., F., Rheine i. W . (x x x n )

„N A SK ”, Noordelijk Assurantie Kantoor, Groningen

(l i)

(x

l v i)

Timmermans, A. M., Pekalongan

N ederlandsche Kabelfabriek, N . V., D elft (xxiv)

Tio N.V., Technische Im p o rt Ondernem ing, R o tterd am

„N edexim po”, N . V., Am sterdam (v, vu, ix)

Todd, C. W ., A m sterdam , R otterdam (xxxiv)

N ekef, N . V., Am sterdam

Trim a N . V., Zaandam (xvi)

x v iii)

N ieuw e Honsel, De, Haarlem

(x

Verkoop

Centrale,

N . V.,

Am sterdam

(xxxvii) l v

w.

)

lv

)

Mij., N . V., A m sterdam (xxxv) (x

x v iii)

Vereenigde Javasche H outhandel Mijen, A m sterdam ( l ) Vereinigte Stahlwerke A.G., Düsseldorf (v)

)

Peelt & Co., A m sterdam Perquin

(x

V arta N. V., A ccum ulatoren Fabriek, A m sterdam

Pander & Zonen N .V ., H ., Den Haag, Amsterdam, R o tte r­ (x

l iii

Tweede N oord- en Zuid-H ollandsche T ransport-V erzekering

A m sterdam (xxxv)

dam

(x

„T ubus” Handel-M aatschappij N . V., F lendrik-Ido-A m bacht

l v ii)

N oord- en Zuid-Hollandsche Transport-V erzekering Mij., N orit-V ereeniging

)

(l i)

Nederlandsche Scheepsbouw Mij., N . V., Amsterdam ( 11) (x

(x

l

(x

i., Ir. N ., Zeist

l

(x

Verel, Ir. B. P., ’s-Gravenhage

)

(x

xxm )

x ii,

Vosswerke, Sarstedt, A peldoorn (xxxvm )

l v i)

„Picus”, N . V. H outindustrie, Eindhoven (inlegvel)

Waal & Zoon, De, A m sterdam

Pot, W illem, R otterdam (xxix)

Wagemans & Van T uinen N .V ., Am sterdam , M aastricht

Press- und W alzwerk A.G., Diisseldorf-Reisholz (xxvil)

W alker &: Co., L td., James, W oking, R o tterd am (xvm )

P uinbroek & Co., J. F., Amsterdam (xxxv)

W erf, N .V . Scheepswerf Gebr. van der, Deest (bij N ijm egen)

R adem aker & Zn,, N .V . v.h. C., Winschoten (omslag 3) „R adio-H olland” N .V ., Nederlandsche Telegraaf Maatschappij, A m sterdam ,

R otterdam ,

IJmuiden, Delfzijl,

Vlissingen,

T an d jo n g Priolt, Curagao (xiv, xxxvin) Reens, N . V. Nederlandsche Fabriek voor Betimmeringen v.h. Gebr., Am sterdam

(x

Reineveld, N . V., Machinefabriek, D elft, Den Haag, Brussel

(xxxvii)

Rollo N . V., ’s-Gravenhage (xxv)

l ii

) (l

iii

)

l v i)

W erkspoor, A m sterdam (x) W iener & Co., A m sterdam Wiese & Co., Lisbon

(x

l iii

(x

l v

)

)

W illing’s M etaalw arenfabriek, N . V., R otterdam

(l )

W it, W . C. & K. de, A m sterdam (xiv)

l v i)

Roessingh van Iterson, F., Haarlem

(x

(x

W itkow itzer Bergbau- und Eisenhüttengew erkschaft, M ährisch Ostrau 10 (x x ix )

(l i)

Worms & Co., P o rt Said, Suez, Alexandria, Cairo (xxxvii) Zwol, Fa. B. van, W aalw ijk (xxxiv)

SOC. AN. DES

A CIERIES DE HAINE SA IN T PIERRE ET LESQUIN T E H A IN E -S A IN T -P I ER RE (B E L G IË )

♦ Fabrikanten van gegoten stalen stukken, in elke vorm, voor S C H E E P S B O U W , óók voor Defensie BRUGGENBOUW HD. P IJ P L E ID IN G E N S C H E E P S M O T O R E N en andere B A G G E R M O L E N S , T IN M O L E N S In het bijzonder: Mangaan-, molybdeen-, chroomnikkel-, vanadium-, nikkelchroom-molybdeen-staal Op KEU R van: LLO YDS, V ER IT AS , RIJKSW ATERSTAAT, PROV. W A T E R S T A A T

SPEC IALITEIT: gecompliceerde, moeilijk te gieten stukken

V e r te g e n w o o rd ig in g voor N E D E R L A N D en K O L O N IË N :

W . F . B E U N D E R M A N & Z O O N N .V . - P A R K L A A N 3 0 ■R O T T E R D A M -C

„ F IX ” T E E K E N -L IN IA A L (

G EPATENTEERD NIEUW' N E D E R LA N D S C H F A B R IK A A T -

ii|tinji!»|ini|iin)inijiiiiliiiijriii|iiii^i<miiit

De „teeken-machine in zakformaat” ; vervangt driehoeken, graadboog, maatlat en puncteérpasser. (Zie recensie „Schip en W erf" 7 Juli 1939)

PRIJS ƒ 2.75, inel. fraai leder-etui, franco

V e rk rijg b a a r bij de fabrikante FIR M A B . VA N Z W O L , Chemisch Tech n isch e In d u strie , W AALW IJK, (N.-Br.) V E R T E G E N W O O R D IG E R S GEZOCHT

H E T 1 4 -D A AG SC H T I J D S C H R I F T

SCHIP EN WERF

HET LIJFORGAAN VAN VELE DUIZENDEN TECHNICI

IS HET LEIDENDE BLAD IN N E D E R L A N D , N E D E R L A N D S C H OOST- EN WEST-INDIË EN BELGIË

OP HET GEBIED VAN

SCHEEPS- EN WERKTUIGBOUW DE

N E PTU N U S : N IE T IK BEN MEER DE B EH E E R 5C H E R VAN DE Z E E ._ TEGENWOORDIG

A B O N N E M E N T S P R IJ S

B U IT E N L A N D

EN

E

U

T

ƒ8 .5 0

Z

N.V. DR UKKERIJ M . W Y T & Z ON EN PIETER DE HOOCHWEG 111 - ROTTERDAM W ES T

D IES ELM O T O R n.v .

SLECHTS

N E D . O O S T - EN W E S T - I N D I Ë

15 HET DE

D

BEDRAAGT

ƒ 7 .— per jaar

INTERNATIONALE NAUTISCHE HANDELMAATSCHAPPIJ KORTE VOORHOUT 13 - ’S-GRAVENHAGE - TELEFO O N 112134

Alle benoodigdheden voor scheeps- en machinebouw Ons d evies i s t „ S E R V IC E O E V E N "

AMSTERDAM

C .

W

.

T O D D

IS O L A T IE W E R K E N

ROTTERDAM

O O K VOOR H E T M.S. „ O R A N J E ” LE V E R D E N WIJ

M

I

F. PUINBROEK & Co. TELEFOON 50731

AMSTERDAM

M orré-Puinbroek veiligheidstoestel voor stoom­ ketels en stoom vaten

E U B I L A I R VOOR

KAPITEIN 1e MACHINIST EETZAAL 3 e KLAS OFFICIEREN BEMANNING

De klep lic h t precies op den gewenschten druk en s lu it - zonder na - bij een s p a n n i ng, die slechts 0 ,5 kg cm 2

M EU B E L - T E C H N ISCH B UREAU

A . VAN EN G ER S AVENUE CONCORDIA 4 6 - TEL. 52557 R O T T E R D A M O O S T

beneden den w erk­ druk ligt

M.S. „ORANJE” WERD VOORZIEN VAN EEN COMPLETE

K O M

LUCHTSCHUIM BRANDBLUSCH INSTALLATIE STRAALPIJPEN - KOPPELINGEN - SLANGEN

N.V. NOORD­ EN ZUID-HOLLANDSCHE TRANSPORT-VERZEKERING MAATSCHAPPIJ O P G E R IC H T 1 8 8 3

•

N.V. TWEEDE N O O R D ­ EN ZUID-HOLLANDSCHE TRANSPORT-VERZEKERING MAATSCHAPPIJ O P G E R IC H T

1887

HEERENGRACHT 1 2 4 /1 2 8

A M S T E R D A M (C .)

V o o r o n z e a fd e e li n g v e r z e k e r i n g o p p a s s a g i e r s g o e d e r e n e n n o o d h a v e n g e ld e n van N e d e r l a n d s c h O o s t - l n d i ë n a a r E u r o p a , z ic h t e w e n d e n t o t d e N . V . S t o o m v a a r t M a a t ­ s c h a p p ij N e d e r l a n d te S a b a n g , M e d a n , S e m a r a n g , S o e r a A M S T E R D A M - R O T TE R D A M - G R O N IN G E N - BRED A

b a y a , M a k a s s a r en h a r e a n d e r e k a n t o r e n in N e d . O o s t - l n d i ë

r

e n

e rg a in e

in te rie urs.

B lf e »

Jiici vonden voorname

»

}: Ü R\ X\ )T

Z( )ON

'./ 'ffJe e lirii j' L c e r b t’iv c r h iiu j

H ag enuk H A N S E A T I S C H E - A P P A R A T E B A U -G E S.

R n s ln i

D r. T h . H o r n L E IP Z IG

NEUFELDT & KUHNKE G .m .b .H . K IE L

Electrische scheeps-commando- en

Gever met kettingwiel

signaalinstallaties

E lectrische toerental-

V

N & K - snelregelaars

aanw ijsinstallaties, in

voor electrische machines

het bijzonder voor

en -installaties

boordgebruik

e r t e g e n w o o r d ig e r s v o o r

N

ederland en

K o l o n ië n :

TECHNISCH BUREAU J. DUIKER - INGENIEURSBUREAU H o o fd k a n to o r

RIJN STR A A T 30-32, DEN H AAG — F a b r i e k G O U D R IA A N K A D E 12, D E N H A A G B i j k a n t o o r v o o r N . 0 . 1 .: ZO R G V L IE TW EG 6 , B A N DO EN G ( j a v a )

Ontvanger

W O R M S« Co PORT SAID SUEZ ALEXANDRIA CAIRO

Steamship Clients 'A FS LU IT E R FSTÀND

Tbun/kering Contractors CLM branches o f Clearing & 'Foriuarding

W fD E R V EER D R U K GESLOTEN i W ORDEN „ fl

Tbonded an d free ujarehoases Ship repairing

AGENTS FOR

N.V. S T O O M V A A R T M il. „ N E D E R L A N D ” tS V. MACHINEFABRIEK CONSTRUCTIBWEgKPLAATS EN I IZ E R G M

R E IN E V E L D

DELFT

DEN HAAG

BRUSSEL

LEVERDE

WASSCHERIJMACHINES VOOR HET M.S. „ORANJE" DOOR

JARENLANGE

ERVARING

SPECIALITEIT IN SCHEEPSINSTALLATIES

R EE D S GELEVERD A A N OF IN A A N M A A K VOOR:

NIEUW AMSTERDAM OP TEN NOORT m.s. NIEUW HOLLAND M.s. NIEUW ZEELAND M.s. JOH. VAN OLDENBARNEVELT m. s . MARNIX VAN ST. ALDEGONDE M.s. DEMPO M.s. BALOERAN S.S. P. C. HOOFT ( U IT B R E ID IN G ) M.S. JAN PZ. CO EN M.s. s .s.

M.s. CHR. H U Y G E N S

N.V. NORIT-VEREENIGING VERKOOP CENTRALE A’DAM C.

„

NED. KRUISER „DE RUYTER" M.s. JAGERSFONTEIN M.s. TEGELBERG m.s . RUYS M.s. MAETSUYCKER M.s. TJITJALENGKA, e n z .

m.s. ORANJE De volledige

Radiotelegrafie

alsmede de

uitrusting (fabr. N. S. F.)

Radiorichtingzoeker

w e rd e n g ein stalleerd door en zijn in exploitatie bij:

N e d e rla n d s c h e T e le g ra a f M a a ts c h a p p ij

M O D ER N E LAM PZEN D ER

„RADIO -HOLLANDVv. Inspectie-kantoren te: AMSTERDAM - ROTTERDAM - IJMUIDEN - DELFZIJL -VLISSINGEN - TANDJONG PRIOK - CURAQAO alsmede in ALLE VOORNAME BUITENLANDSCHE HAVENS H o ofd kantoor te Am sterdam-C, Keizersgracht 5 6 2 - Telefoon 3 0 4 1 4 - 3 0 7 1 4 - 3 0 8 1 4

*

& ^

ELECTR. FO R N U IS M. S. „O R A N JE" V. D. STOOM VAART MIJ. „N ED ERLA N D "

SCHEEPSFORNUIZEN BAK- EN BRAADOVENS KIPBARE ELECTRISCHE BRAADPANNEN VISCH- EN GROENTESTOOMERS STOOM KOOKKETELS

V O S S W

E R K E

WARMKASTEN BAIN-MARIES GRILLS VOOR ELECTRICITEIT EN HOUTSKOOL AUTOMATISCHE ELECTRISCHE SPITBRADERS ELECTRISCHE TOASTAPPARATEN

S A R S T E D T

BUREAU VO O R NEDERLAND: PR. HENDRIKPL. 5, APELDO O RN

VisiE

A L G IE R S and

HARBO UR

KROM HOUT D IESELM O TO R EN VOOR

SLOEPEN

BABBITSMETAAL ONGEËVENAARDE

EN

NOOD AGGREGATEN

Z U IV E R H E ID

HO M O G ENE STRUCTUUR G U N S T IG E

W R IJ V IN G S C O Ë F F IC IË N T

VOLLE GARANTIE

N.V. EERSTE NEO. WITMETAALFABRIEK LOOSDUINEN

KRC11HDUT

TEL. 396247

K ETELSTRAAT

&

. A M S T E H D A M -IV .

1931

WILLEM SMIT & CO’S TRANSFORMATORENFABRIEK N.V. - NIJMEGEN

TOESTELLEN

en

ELECTRODEN

SMIT RESISTENS SMIT RESISTENS

VO O R HET

V LA M BO O G LA SSC H EN E E N H E ID S-K W A L IT E IT ELECTRODE

R E S IS T E N S

SMIT RESISTENS SMIT RESISTENS

N. V. Metaalhandel voorheen

S u rle & L in g e m a n

Amsterdam Vijzelgracht 28 Telefoon 4 7 8 0 3 -4 7 9 2 0

TV

)/{/<■//

ó

i

o o n

Ao. 1809

AM STERDAM

S-lsstiranHe-fjezorgers

R O K IN 7 5 - 7 9

VERZEKERING OP ELK GEBIED OOK DE

„ORANJE” WERD TIJDENS DEN BOUW DOOR ONZE BEMIDDELING VERZEKERD

—y

Op ruim e schaal met groot succes toegepast aan boord

€LPH >

M.S. „ORANJE” S.S. „N IE U W AMSTERDAM”

R ES.U $ , PAT. OFF-

FA B R IK O ID V O O R STO FFEERIN C

REC. u

M.S. „N O O R D A M ”

S,

PAT OFF-

M U R A LA RT

M.S. „Z A A N D A M ”

W ANDBEKLEEDING

en haast alle andere moderne Nederlandsche schepen

H e t w e re ld b e k e n d e C o n c e rn E. I. D U P O N T D E N E M O U R S , N e w -Y o rk , h e e ft o p d it spe cia al g e b ie d e e n o n g e ë v e n ­ a a rd e e rv a rin g yan tie n ta lle n ja re n en le v e r t e e n p r o d u k t d a t d e h o o g s te v e rw a c h tin g e n o n d e r d e m o e ilijk s te o m s ta n d ig h e d e n o v e r tr o ffe n h e e ft. O R IG IN E E L M U R A L A R T & F A B R IK O ID v rijw a r e n U dus van te le u rs te llin g .

^%%NrAEo\%G™Ro!tME): N.V. „AGRIHAMA” - AMSTERDAM D E D E K N A D E N V A N DE. „ O R A N J E ”

S I N G E L 512, T E L . 3 1 0 5 6

HOBART

zijn b eh a n d eld met

F A B R IC A G E M A A T S C H A P P I J N.V. AELBRECHTSKADE 83 R O T T E R D A M -W

B o W IÜ H K A U X EM E

K E U K E N M A C H IN E S OP D E „ O R A N JE " G E P L A A T S T :

DE BUIGZAME NADENPEK

H O B A R T meng- en klutsmachine

die tegen de grootste w arm te of koude absoluut bestand is. H ech t zich zoo snel, dat m en er o n ­ m iddellijk na gebruik over loopen kan.

H O B A R T groentesnijder Meerdere

H O B A R T aardappelschilmadiines

W e rd o. a. uitsluitend toegepast op de „ N IE U W A M S T E R D A M ”

N.V. I N T E R N A T I O N A L E N A U T ISC H E H A N D E L M AATSCH APPIJ KORTE VOORHOUT TELEFO O N

D

e

NI EUW A M S T E R D A M Q UE E N MARY N O RMA NDI E

1 3 - ’S - G R A V E N H A G E

112134

r

NOG ENKELE SCHEPEN MET HOBART MACHINES GEÏNSTALLEERD: TEGELBERG BOI S SEVAI N T J I T J A L E N G KA

S TRAT HMORE

NIEUW HOLLAND

C OLOMBI A

NIEUW ZEELAND

RUYS

en n o g vele a n d e re .

T E L E G R . : IN H A M

o

o

m

i

j

s

-

i

n

s

t

a

l

l

a

t

i

e

m et vries-, bew aar- en h a rd in g s-in rich tin g vo o r het WIJ LEVEREN VOORTS

g e k o e l d e - c o n t a i n e r installaties p a c k Sec machines ”S Z - V i k i n g ” rotecreude pompen c m u ls if ic x 'S

O n a x o t e - geëxpandeerde rubber, liet nieuwe materiaal voor isolatie en groot drijfvermogen.

m .s. „ O ran je” w e rd door ons g eleverd en g e ïn sta llee rd .

N.V.

HET LAND BOUWHUIS M. J. SPRUYT & ZONEN ’S-GBAVENHAGE

RADIATORS LIMITED BIRMINGHAM ENGLAND 11

BLACK&DECKER ELECTRISCHE

’’HIGH C Y C L E ” G E R E E D S C H A P P E N

C H E M IS C H -T E C H N IS C H L A B O R A T O R IU M D r. L O B B Y D E B R U YN ci

A D V IE Z E N EN

E X P E R T IS E DE

MACHINES VOOR BELANGRIJKE SCHEEPSWERVEN EN MACHINEFABRIEKEN

CHEMISCH- EN MECHANISCHONDERZOEK VAN ALLE MATERIALEN VOO R SCHEEPS­ B O U W E N SCHEEPSBEDRIJF 01

VRAAGT NADERE AAN

B IJ Z O N D E R H E D E N

DE V E R T EG E N W O O R D I G E R S :

PECK & CO. - AMSTERDAM NIEUWENDIJK 62-76

AMSTERDAM N - MEEUWENLAAN 20 - TEL. 60370

N a t M lg t e t a r t l

J®Pa K O K SCHANS 66 T E L E F O O N 31755

ROTTERDAM W. OTZessingbronsaCuminiumen situminQieterij LEVERANCIER VAN ALLE SOORTEN GIETW ERK S P E C IA A L IN G E R IC H T V O O R S P O E D W E R K

B u r g e s s

KNALDEMPERS voor de uitlaat van hoofd- en hulpm otoren van zeeschepen geven een u itm u n ten d e geluiddem ping m et een m inim um tegendruk.

B u r g e s s

AANZUIGGELUIDDEMPERS voor de lucht-inlaat van spoelpompen, blowers, enz.

B u r g e s s

ACOLSTI-PAD als h e t m e e st a fd o e n d e g e lu id a b s o rb e e re n d e m a te r ia a l v o o r m otorschachten, omkastingen van m otoren, bekleeding van turboblowerkamers, m achinekam ers, lucht­ kokers, enz.

B u r g e s s

GELUIDDEMPENDE TELEFOONCELLEN voor schepen, gebouwen, enz.

TIO N.V.

TECHNISCHE IMPORT ONDERNEM ING W it te I l u is - R o tte r d a m - T e l. 5 0 7 9 0

WIESE & CO. LISBON

STEAMSHIP AGENTS C H A R T E R IN G , S A L E & P U R C H A S E BUNKER

COAL

CONTRACTORS TELEGRAM S :

Agents for N .V . Stoom vaart M ij. , , N e derland” , Am sterdam N .V , K o ninklijke N ederlandsche Stoom boot M ij., Amsterdam N .V . Holland — A frik a L ijn , Am sterdam N .V . H o lla nd — W e s t-A fr ik a L ijn , Am sterdam H o lla n d — A m erika L ijn , Rotterdam N .V . H o lla nd — O o s t-A z ië L ijn , Rotterdam N .V . Holland — B r its c h - ln d ië L ijn , Rotterdam N .V . H o lla nd — A u stralië L ijn , Rotterdam

W IE S E C O

HEVEA RUBBERVLOERBEDEKKING

N.V. VER. NED. RUBBERFABRIEKEN - HEVEADORP (GLO.)

RUIM 1500 ARBEIDERS

?0 6 A c') 01

MITCHELLCOTTS.Co,

De

(SOUTHAFRICA) LTD.

*1

g

c

hauen

Agents for

aan de OZieuiue Waterioeg

NEDERLAND L IN E R O Y A L DUTCH M A IL

9 01 o

o

e d

k o

o

p

s t e

ROTTERDAM L LO YD R O Y A L DUTCH M AIL

* ?

Door gedeettetijke Offices at

tossing of betading

CAPETOWN JOHANNESBURG E A S T LONDON PORT E L IZ A B E T H

S C H IE D A M

"

?

Wmcotts S Co. Ltd.

D_

DURBAN. TELEG RAPH IC A D D R E SS “ COTTS" - A LL O FFIC ES

B LiN X M A AMSTERDAM OM VAL 38B

WERKPLAATSEN VOOR M ETA ALBEW ERKIN G

GIETERIJ- en MODELMAKERIJBENOODIGDHEDEN H IJS C H W E R K T U IG E N FABR. ORIGINEEL „LUDERS” ELECTROTAKELS° - SCHROEFTAKELS LOOPKATTEN - MUURLIEREN

CLtte artikelen in koper, brons, ijzer, nieuio zitoer, roesturij staat, zituer, enz.

VRAAGT O F F E R T E N !

N.V. IJZERMAATSCHAPPIJ

KERKWEG 76-TEL. 10116 i D ______________________■

Gebroeders AVERINK PRINS HENDRIKKADE 9 7 -9 8 - AMSTERDAM T ELE FO O N 4 0 5 0 2

t c o

m

p

l e

t e

S

c h

e

e

jQ

ó

in

v

A L G E H E E L E EETZAAL ' ° NTW-L,ON CACHET E E R S T E I k l D I ^ L l T I k l ^ R O O K S A L O N - M U Z IE K S A L O N £ IN K IC H I IINC^ L E E S S A L O N - O n tw . v . T I E N H O V E N KLAbbL

V O O R

HET

M.S.

„ O R A N J E "

G E H E E L

IN

E I G E N

F A B R I E K

V E R V A A R D I G D

MDER

D O O R

gZOMEN O P G E R I C H T

P IJP E N H A N D E L

D I J K C 271 a

HENDRIK-IDO-AMBACHT - TELEF00N D0RDRECHT 6475 (NA 19 UUR 4792 OF 3193 DORDRECHT)

DUBBELE

1 8 6 3

WORMPOMP

(BS)

Groote sorteering

Naadlooze Stalen Pijpen

H O R IZ O N T A A L EN V E R T I C A A L GESCHIKT VOOR ELKE VLOEISTOF

in diam eters van 3 0 to t 6 5 0 mm

Levering uit voorraad - Lage prijzen

F E B R U A R I

„HOUTTUIN”

„Tubus” Handel-Maatschappij n.v. VEERSCHE

1

HOUTTUIN’! MACHINEFABRIEK, UTRECHT

W I E N E R

AMSTERDAM m a a k te m

1

o. a. v o o r h e t

m .s . „ O r a n je ”

n r o e s t vrij s t a a l :

de ea.nrechtbla.deri) de trapleuningen, de patrljspoortbekleedlngen, de vitrines, de iiftdeurbekleedingen, het wi nkelfront,

de

pul eetsalon 1e klasse, enz» enz.

i n p

1

a a t k o p e r:

i st p r o f i e l b r e n s :

in d iv e rs e m a terialen :

de dansvloer

alle w. d. ramen

verlichtlngsornamenten en sierwerken In diverse salons

XLV

NEDEHIÄNDSCH INDISCHE HANDELSBANK, N.V.

MileÄ

AMSTERDAM B IJK A N T O R E N : 'S 'G R A V E N H A G E

tank-® w aluta- en e fffe cte n za k en . wan im - en emporte

EN R O TTER D AM

AGENTSCHAPPEN IN: NEDERLANDSCH-INDIË, CHINA, JAPAN,

SRITSC H-IN Dl Ë, STRAITS

R

O

O

K

S

A

SETTLEMENTS,

L

~ •L

O

H

PH ILIPPIJNEN

K L A S S E

N

S ' ■'

L

M.S. „O R A N JE” en v e le a n d e re m o d e rn e schepen z ijn v o o rz ie n van „N E G R E T T I & Z A M B R A " a a n w ijz e n d e en re g is tre r e n d e k w ik -in -s ta a l th e rm o m e te rs , e le c tris c h e

th e rm o m e te rs

en

ta n k in h o u d -m e te rs.

NEDERLANDSCHE FABRIEK VOOR BETIMMERINGEN

Bovenstaand Is een afbeelding van een stel therm om eters vo o r Diesel uitlaatgas tem peraturen.

VIH GEBR.

EGRETTI &-ZAMBRA

38, HOLBORN

VIA D U C T ,

LONDON

E, C . 1

V erteg en w o o rd ig d d o o r Ir. N. PERQUIN w .i., ZEIST

A

'HUl%

REENS

A M S T E R D A M D IS T E L W E G

8 5 - T E L . 6 00 8 1 - 6 0 0 8 2 - 6 0 0 8 3

ROO KSALON M U Z E K S A LO N V O LG E N S E I G E N O N T W E R P LEVERANCIERS OP

M.s.

„ORANJE" VAN DE 2 e KLASSE

DE BESTE ZWEEDSCHE HOUTVEZELPLAAT|

I

IN POREUS SPECIAAL VOOR KOELCELLEN in IN HARD | ___________________________POREUS___________________s/4» d ik

IMPORTRICE: H. V. DEKKER S HOUTHANDEL ■ ZAANDAM I

N.v. SCHEEPSWERF GEBR. VAN DER WERF O PG ER IC H T 1870

KU STBO TEN IN ELK M O D E R N T Y P E

DEEST

(BIJ NIJMEGEN)

NIEUWBOUW EN REPARATIE H E L L IN G 100 M E TE R

B in n en k o rt zal het betere publiek rookerige, bedom pte, o verm atig w arm e café’s, restaurants en bioscopen m ijden. W acht niet, tot het zoover is, doch volgt het voorbeeld van de M a a t s c h a p p ij „ N H o l l a n d -A m e r ik a L

i jn ,

R

o tterd a m sch e

L

lo yd

ed erlan d ”

,

en Uwer buitenlandsche collega’s e n ....................

l aat T H A N S een

CARRIER

A IR C O N D ITIO M N G SIN ST A L L A T IE aanbrengen N. V. I N D U S T R . MI J .

GEBR. VAN SWAAY B A N K A S T R A A T 134 - D EN H A A G

Zelfs in yeel noordelijker plaatsen heeft xjxjxjfv •X de airconditioning haar intrede reeds gedaan, zooals uit nevenstaande foto g van K I N O S A G A , O S L O , blijkt

$$$&

VERLICHTINGSORNAMENTEN M.S. „ORANJE" VOOR H E T M.S. „O R A N JE ” W E R D E N DOOR ONS V E R V A A R D IG D A L L E G E B O G E N G LA S V O R M E N VOOR SALONS, GANGEN EN HUTTEN WIJ V E R T E G E N W O O R D IG E N VOOR NEDERLAND EN K O LO N IË N V E N IN I S. A. V E N E T IË (MURANO) VO OR V E N E T IA A N S C H G LA S , T E N D IE N S T E V A N V E R L I C H T I N G EN W A N D V E R S I E R I N G

DE NIEUWE HONSEL HAARLEM FABRIEK V O O R VERLICHTINGSO RNAM ENTEN EN GEBOGEN GLAS - SPECIAAL SCHEEPSVERLICHTING

T R A N S V A A L S T R A A T 10 - T E L . 18712

D oor h et g e b ru ik v a n P a rk e r K a lo n z e lfta p p en d e sch roeven k u n t U een veel g o ed koopere, m a a r vo o ra l ook een betere b evestig in g verk rijg en ; d eze w o rd e n v e e l­ v u ld ig g e b r u ik t vo o r h et b ep la ten va n schepen, enz. IM PORTRICE VOOR H O LLA N D EN KOLONIËN !

N.V. HANDEL-MAATSCHAPPIJ DOEW ES NOORDW AL 3-5 -

D EN H A A G -

TEL. 110771

Goedewaagen’s

F

K oninklijke Fabrieken Gouda

a.s.

AARDEWERK MOZAÏEKEN („A K A NTH O S” )

o ic w . i i :

D eventer H andgeknoopte Tapijten in M uzieksalon en Bibliotheek.

* M oquette Tapijten in alle g a n g e n en dekken en in de hutten 2e en 3e klas.

*

T A P IJ T E N KONINKLIJKE VEREENIGDE TAPIJTFABRIEKEN RO TTERDAM -

AM STERDAM

-

DEVENTER -

Fragment. „Dillenburg” mozaïek in Akanthosuitvoering

G R O N IN G E N

Vestibule Ie klasse m.s. „Oranje”

DE I S O L AT I E K U R K

,/I t i t i m p h VO O R DE „O R A N JE " LEVER D E

DE

N.V. H. GEERDINK - A PE LD O O RN X L V III

BARCLAY' GLIJ-DAW BTS EN

S L O Ë P L 1E Ü Ë N geplaatst op M.S. ORANJE D.S.S. NIEUW AMSTERDAM M.S. CAPETOWN CASTLE en o. a. op de geheele m o d ern e v lo o t van de U nion Castle Line

D e schering der loopers en de kieldrctgers onzer davits zijn gepatenteerd.

Het vieren der 12 tons reddingbooten geschiedt met e n k e l e staaldraadloopers. Waarom dan nog zware takelblokken gebruiken ? Iedereen kan de ,,Barclay” glij-davUs ZONDER EEN IG GEVAAR bedienen.

BARCLAY DAVIT COMPANY LTD. - LONDON E. C. 3 N.V. TECHNISCH BUREAU STEPHEN ADAM, POSTBUS 362, VGRAVENHAGE VERTEGENWOORDIGD DOOR:

Fa. WED. H. YAN DAM BO LN ES

TEL. R ID D E R K E R K 305

(BIJ ROTTERD A M )

INDUSTRIE 4 TACT

DIESELMOTOREN

SCHEEPSLUCHTKAPPEN SCHEEPSSLAAPKOOIEN WINDVANGERS MUSKIETPOORTEN IJZEREN KLEERKASTEN, enz.

W ij leverden de luchtkappen, in diverse modellen, uitgevoerd in plaatkoper, voor m.s. „ O R A N J E ”

10-500 E.P.K.

Voor Stationair bedrijf, Sleep> en B e rg in g sd ie n st, Kustvaart en V iss e rij

Met hyd rau lisch e o m k e e rb e d ie n in g , o m keer-kopp eling of direct o m k e e rb a a r

D. & JOH. BOOT N.V., Motorenfabriek DE INDUSTRIE ALPHEN AAN DEN RIJN

N.V. NEDERLANDSCHE FABRIEK VAN BRONSWERKEN V O O R M iE N

HECHT & DYSERINCK CORN. DOUWESWEG 1 - AMSTERDAM N.

B & D Ventilatoren WETAG Luchtverhitters PIJPLEIDINGEN

VENTILATIE

Pijpleidingen aan boord van het m.s. „ORANJE” werden door ons aangelegd, waarvoor ruim 42.000 m eter werd verwerkt.

De

N.V. SCHEEPSBOUWMAATSCHAPPIJ v/ h

F irma

MUIDEN

H. SCHOUTEN

- T elefoon N o .

MACHINEFABRIEK

264

en

CONSTRUCTIEW ERKPLAATS

MOTORVAARTUIGEN

VOOR DE

TROPEN

DIRECTIEVAARTUIGEN SLEEPBOOTEN SCHEEPSREPARATIËN

W ilm eta ROESTVRIJ STAALWERK EN DE KOELKASTEN VOO R DE BARS; TEVENS DE COM PLETE ROESTVRIJ STALEN AANRECHTEN

LEVERDE OOK HIER W EDER HET

IN DE KEUKEN S EN PA N TRIES

„FRIGIDAIRE ” Koelinstallaties, ook voor schepen

L

N.V. WILLING’S METAALWARENFABRIEK CRISPIJNLAAÎV

8 -

TELEFOON

54747

EN

5 4 947

ROTTERDAM

C

WAT W E E T U

nNASK”

VAN ONZE OORLOGSVLOOT?

GRONINGEN G R O O T E MARKT 19

OMCCTEUK JA.Cs. POSTJr.

IN H E T H U ID IG E T IJ D S B E S T E K

KOOP ANDERS HET BOEK

Onze Strijdmacht ter Zee SAMENGESTELD DOOR P. DE JONG EN M. A. CAGELING M ET MEDEW ERKING VAN DE KO NINKLIJKE NEDERLANDSCH E VEREENIGING ,,ONZE VLOOT” EN IN G E LE ID DOOR Z . E. V IC E ADMIRAAL J. TH . FURSTNER, C H EF VAN DEN M ARINESTAF

A L LE VERZEKERINGEN C O R R ESPO N D EN T EN

TE AM STERD AM , ROTTERDAM, H A M BU R G

H E T É É N IG S T E A S S U R A N T IE - K A N T O O R MET

EEN

„K L E IN E

S PECI ALE V A A R T ” OF

U B E Z I T DAN DE N E D E R LA N D S C H E OORLOGSVLOOT IN WOORD EN B E E L D

LO N D EN

Prijs gebonden ƒ 1 . 7 5 (excl. portokosten ƒ 0.12)

IN N E D E R L A N D

O R G A N I S A T I E Z .G .

EN

V O O R

DE

VERKRIJGBAAR BIJ DEN BOEKHANDEL EN BIJ DE UITGEVERS

MOTOR-KUST-VAART

N.V. DRUKKERIJ M. WYT & ZO NEN P IE T E R D E H O O C H W E G 111 - R O T T E R D A M W E S T - T E L E F O O N

35250

F. ROESSINGH VAN ITERSON BAKENESSERG RACHT 41

HAARLEM TELEFOON

Koper- en metaalgieterij en draaierij

14843

SPECIALITEIT IN MASSAGIETWERKEN Levert gietw erken

sM

A L L E SOORTEN A L U M IN IU M ANALYSEN

op keur der

Kon. M a rine en

Scheepsw erven

V R A A GT PRI J SOPGAAF OF V E RT E G E NW O O R D IG E RS B EZO E K

TOO M VAART

AATSCHAPPIJ

N

Best & C o. LtJ. Mercliants &Agents M a J ras S. In
ED E R LA N D

Branches at:

AGENTSCHAP

P O N D IC H E R R Y

PEKALONGAN

COCANADA

JA VA

V IZ A G A P A T A M NEGAPATAM

A. M. T I M M E R M A N S BOEGISAN No. 1

-

TELEFOO N No. 3

Agents for

Tbetasten 3 ich. gaarne met regeting uan passages en expeditie uan goederen

TH E N E D E R L A N D LENE ROYAL DUTCH MAIL

LI

3

VORVTELUKE

SCHEPEN

Ook het passagiers-motorschip

„ORANJE” werd binnen en buiten afgeschilderd

^ 19 36

MET ONZE SUPERMOUNE EN CELEBRINE LAKVERVEN

cyecaJcL m e£

SU PER MOLINE L A K V E R F ^

H.VMOLYNeCO-ROTTERDAM!

DICTATOR

E v e n a l s a a n de

DEURSLUITER MAATSCHAPPIJ

C h ristia a n H u y g e n s

IS. DA COSTALAAN 38 - BUSSUM - TELEFOON 3158

Joh. v. O ldenbarnevelt M arnix v. St. A ldegonde

SPECIALE AFDEELING VO O R DE LEVERING.AAN SCHEPEN VAN:

mochten wij ook bij den bouw van het v lag gesch ip het

„Dictator" deursluiters adjunct-veeren

M

veerpaumelles

s.

ORANJE

weder onze m edew erking verleenen.

In roestvrije uitvoering

B o u w b e s la g i

O. a. leverd en wij

In „Dictator” zilver In brons

KOOIL A D D E R S

In kunsthars in alle kleuren

D I V E R S E B RONSWERKEN

Waschbakken en

AA N W IJSPLA TEN , ENZ.

gootsteenen t in roestvrij staal In gekleurd geëm. plaatijzer

N.V. M E T A A L G I E T E R 1 J

Speciale syphons

D IC TA TO R N o . 1 0 0 0

AFD. SCHEEPSBOUW

BOSMA & FLORACK U T R E C H T S C H E D W A R S S T R A A T 66 - T E L E F O O N 31955

A M ST E R D A M C.

C. & N. KOK, Amsterdam , Tel. 96230

SARI S-STONE F. J. S A R IS & ZOON

MACHINEFABRIEK ■METAALGIETERIJ

R O T T E R D A M Lil

SCHEEPSRAMEN PA

TRIJSPOOR T E N

N .V .

D R O O G D O K -M A A T S C H A P P IJ

" S O E R A BAJA " AMSTERDAM-C

TELEGRAM-ADRES:

SOERABAJA

W ESTERM ARKT 2 T E L E F O O N 42121

SOERDOK

TA NDJO N G P E R A K T E L EFO O N NO O RD 1961/1963

DOKBEDRIJF SCHEEPSREPARATIE NIEUWBOUW

F A B R IE K

AFD. V ER K O O P

M A A S T R IC H T

AM STERDAM

V O L K S P L E IN

1

TEL. 4 3 4 1

S p e c ia a l a d re s v o o r z itm e u b e le n

W E T E R IN G S C H A N S 2 5 3 TE L. 4 2 2 1 9

in h e t b e te re g e n re v o o r S c h e e p s -ln te rie u rs

LUI

H EEIIÂF

S C H E E F3SIV! A C H I N E S L e v e r i n g e r t e n b e s t e l l i n g e n woosr d e © € » r le g s « e n H a n d e l s m a r i n e wars r e c e n t e m d a t u m e , mu:

V o o r H et s.s. ,,N ie u w A m s te r d a m " ca, 35 m a c h i­

FIRMA b i WED. H. KOM

n e s m e t e e n g e z a m e n lijk v e r m o g e n v e n

BO U W K U N D I G E N EN A A N N E M E R S

V O O R D E H O itHM D -AM EiKH Cft LIJN r u im

2200 pk.

A M S T E R D A M

V O O R D E K O N IN K L IJ K E P A K E T V A A B T MIJ.

NIEUWENDAMMERDIJK

233

-

(N.) TEL.

60788

V o o r Het mus. „ M a e ts u y c k e r " een 20-tal m a c h i­ n e s m e t e e n to t a a l v e r m o g e n

v a n ca. 250 p k ,

m .s. „ B o is s e v a in "

j

6 d y n a m o 's

m .s . „ T e g e lb e r g "

\

v e rm o g e n v a n 350 kW .

U I T V O E R D E R S van het c e m e n t - en

e lk m e t een

t e g e l w e r k aan boord van de s c h e p e n :

3 m o to r s c h e p e n v a n h e t ty p e „ B a t a v ia ” to ta a l m e t e e n 4 0 -ta l m a c h in e s m e t een

v e rm o g e n

„ C H R I S T I A A N hl U Y G E N S "

v a n ± 300 pk.

V O O R T C STO O M VAART

MU„

„ M A R N I X V A N ST. A L D E G O N D E "

„N ED E R L A N D *9

V o o r d iv e r s e s c h e p e n een 4 0 -ta l m o to r e n m e t

JOHAN

V A N O L D E N B A R N E V E L T ''

e e n t o ta a l v e r m o g e n v a n ca. 600 pk.

„ORANJE"

EN Z. ENZ.

V O O R D E R O Y T ER D A M S C H E U .Ö Y B Voor 200

het

m .s.

„J a p a ra ” 3

kW. H e t n ie u w e

d y n a m o 's

s c h ip in

e lk

aanbouw

van

b ij

M ij. „D e S c h e ld e ” t e V lis s in g e n , 1 d y n a m o

de van

S P E C IA L IS T E N

IN MET C EM E N T E R E N V A N S C H E P E N

530 kW.

V O O R D E A N Q LO S A X O N P E T R O LEU M C O M P A N Y e e n 10O-tal m o t o r e n m e t een to ta a l v e r m o g e n v a n 750 p k.

¥00R

D E K O N IN K L IJK E N ED ER LA N D SCH E M A R IN E

c a . 1100 m o t o r e n m e t een to ta a l v e rm o g e n v a n ± 20.000 p k w a a r o n d e r a lle m a c h in e s v o o r : Hr. Ms. f lo t t ie lje le id e r „ T r o m p ” , d e 2e f Io ttie iJ o ie id e r f 8 m ijn e n v e g e r s , d e k r u is e r s 1938 en 1939, 4 n ïe u w e ja g e rs , b e n e v e n s e e n g r o o t a a n ta l m a c h in e s v o o r: Hr. Ms. k r u is e r „D e R u y te r” , Hr. Ms

a r tille r ie in s tr u c tie s c h ip

DOOK ONS

VERVAARDIGD

MODEL VAN

S. S. , , N I E U W

AMSTERDAM

Modellen en Maquettes

„ V a n K in s b e rg e n ",

N.V. v/h F a . € . Ï>IIBBELM AN

Hr. Ms. m ijn e n le g g e r in s tr u c tie s c h ip

T E S L I K K E R V E E R .BIJ K O T T E R DAM

„W ille m v a n d e r Z a a n ". O N D E R M E E R IN U I T V O E R I N G 3 M OD E L L E N VAN ALS. „ O R A N J E 1*

LIV

WÊSÊÊm

»ätßSm

SCHLARAFFIA” veeringe o.

-, LtJÊLiÈ..

........j a t t , IA A ,LJ l l

WÊÊBBÊSBÊBLASMlMjJ

te LAND, te WATER en in de LUCHT

mêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêêIÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊKÊÊÊÊÊIÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊIÊÊÊÊÊ

lOverat w aar bijzondere elscHcn w ord en gesteld; aan com fort er» d u u r­ zaam heid, v in d t men s w f f ^ e i^ ^ trfet'SngSHM^.^f^Uftraffrä* .p aten t veeringe,

," /

V ; ', .

'

■

„ S c h la r a f f ia ”

i SCHLARAFFIA*’ v.. ^

leverantie

\

ELECTS. DtëSÉLTMM

M-S ZAANDAM

DO RNfER W ATSRVUÉG TUKSENj

AMSTÊtHOTEL AMSTERDAM

Aa».. boord; van deze vijf 'schepen zijn alleen reeds m eer ...dan 1500 üS êêF*»

1

*%Q4t >t *?)Êjm$F-

„Schiaraffia” bovenmatrassen in

r/wM

j

jze&r.ülk.:

Iv p ^ j

1

ST eojsitfACius*!

N» d® „H iiü W-Ansterdam ", „ZAANDAM", „N oordam ", e. a., werd ook de „O ranje" toegevoegd aan de lange lijst van gebruikers der RAWl producten

N.V. V/HC. RADEMAKER & ZN. •WINSCHOTEN Fabrikante o. m. van de R A W I - S C H L A R A F F I A bovenmatrassen, scheepskooien en -bedden en metalen meubelen