N. rëekstvļvcľir

13INK16261

min 11 in ii in i in 11 ii Inspectie SZW

Ministerie van Sociale Zaken e n Werkgelegenheid

> Retouradres Postbus 9Ū801 2509 LV Den Haag

Gemeenteraad

CÌEMFFNTF HF.I ,î,FND()()KN Behand..

2 6 NOV 2013 A / B Stuk' rirefw „ Wcrkpr.. „ . „ Kopie uan: „ „ Â i r h i e ľ l X / N. r ë e k s T V ļ V c ľ i r —

m

tum . n m m Betreft Rapport 'Van schoolgaand kind tot zelfstandig jongere ACTI EF OP WEG NAAR WERK'

Directie Werk en Inkomen Programma C Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 T 070 333 44 44 www.inspectieszw.nl Contactpersoon dhr. drs. D. Lanjouw T 070 333 5 1 6 4 F 070 304 44 45 [email protected]

Onze referentie 2013-0000133397

D a

Bijlagen 1

Geachte Raad, Hierbij ontvangt u het rapport 'Van schoolgaand kind tot zelfstandig jongere ACTIEF OP WEG NAAR WERK' van de I nspectie SZW. De minister van SZW heeft het rapport naar de Eerste en de Tweede Kamer gestuurd. Hiermee is het rapport openbaar geworden. De I nspectie geeft in het rapport een oordeel over de wijze waarop gemeenten invulling hebben gegeven aan de maatschappelijke participatie van schoolgaande kinderen en de zoekperiode voor jongeren die een WWB-uitkering willen aanvragen. Deze onderwerpen maken onderdeel uit van de wijzigingen van de WWB die op 1 januari en 1 juli 2012 in werking zijn getreden. Het rapport is gebaseerd op twee onderzoeken die de Inspectie in 2013 heeft uitgevoerd, te weten 'Verordeningsplicht gemeenten maatschappelijke participatie kinderen' en 'Uitvoering aangescherpte uitkeringsvoorwaarden WWB voor jongeren'. De verkennende studie en de nota van bevindingen zijn te vinden op de website van de Inspectie: http://www.I nspectieszw.nl/actueel/publicaties. Ook het rapport treft u op deze website aan. Naar aanleiding van dit rapport wil de Inspectie uw raad een aantal belangrijke bevindingen en conclusies onder de aandacht brengen. Bestuurlijke vastlegging De Inspectie heeft vastgesteld dat slechts een klein deel van de gemeenten de verplichtingen voor de jongeren tijdens de zoekperiode bestuurlijk heeft vastgesteld: minder dan 20 procent van de gemeenten heeft de verplichtingen met betrekking tot het zoeken naar werk bestuurlijk vastgesteld, terwijl de verplichtingen met betrekking tot het zoeken van scholingsmogelijkheden door iets meer dan 10 procent van de gemeenten zijn vastgesteld. De colleges van B&W hebben de wettelijke opdracht om na de zoekperiode bij de vaststelling van het recht op bijstand rekening te houden met de houding en gedrag van de jongere tijdens de zoekperiode. De Inspectie is tegen de achtergrond van deze expliciete taakopdracht van mening dat bestuurlijke vastlegging van belang is omdat daarmee de sturing aan de uitvoering voortvloeit uit politieke afwegingen Pagina 1 van 2

of bepaalde en zo ja welke uitgangspunten nodig zijn, gelet op de lokale situatie (bijvoorbeeld arbeidsmarkt, samenstelling bevolking, politieke voorkeuren).

Directie Werk en I nkomen Programma C

Kwantitatieve informatie Veel gemeenten kunnen geen eenduidige informatie aanleveren over het aantal maatregelen dat naar aanleiding van het niet nakomen van de verplichtingen tijdens de zoekperiode is opgelegd. Met het niet op orde hebben van de kwantitatieve informatie wordt in samenhang met het veelal ontbreken van bestuurlijk geformuleerde uitgangspunten (beleidsregels), niet voldaan aan de voorwaarden voor een adequate politieke sturing die recht doet aan eventuele specifieke lokale omstandigheden.

Onze referentie 2013­0000133397

Voorîichting De Inspectie heeft geconstateerd dat bij veel gemeenten de websites voldoende toegankelijk zijn en de informatie die daarop wordt gegeven van dien aard is dat de doelgroep op de hoogte kan zijn van de mogelijkheden die gemeenten bieden om de participatie van schoolgaande kinderen te bevorderen. Echter, bij een deel van de gemeenten kon de betreffende informatie niet gevonden worden binnen een redelijk tijdsbestek. Uit beeld raken van jongeren De Inspectie signaleert dat veel gemeenten geen zicht hebben op de situatie van jongeren die zich wel gemeld hebben maar niet zijn teruggekomen voor een bijstandaanvraag.

De Inspectie heeft in een afzonderlijke brief aan het college van B&W er op aangedrongen het rapport en de conclusies te behandelen en eventuele consequenties voor zijn sturing en de uitvoering te trekken.

Hoogachtend,

x

mr. J ATÿãíĩden Bos InspäEteur-Generaal SZW

Pagina 2 van 2

ĩ

í

í

t

Inspectie SZW

Ministerie van Sotiok Werkgelegenheid

v a n s c h o o l g a a n d kind tot z e l f s t a n d i g j o n g e r e

ACTIEF OP WEG NAAR WERK

Zaken en

Van schoolgaand kino tot ïelfstandlg Jongere ACTIEF OP WEG NAAR WERK | Augustus

2013

Colofon

Programma Rapport Datum Nummer ISSN ISBN

Inkomenszekerheid V a n s c h o o l g a a n d kind tot z e l f s t a n d i g j o n g e r e ACTIEF OP W E G NAAR WERK Augustus 2013 R13/06 1383-8733 978-90-5079-2660-0

Patjlna 2 van 32

Van schoolgaand kind tot zelfstandig jongere ACTIEF OP WEG NAAR WERK | Augustus

2013

Voorwoord

De wet w e r k e n bijstand ( W W B ) dient o p t i m a a l a c t i v e r e n d te zijn richting w e r k . De eigen v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d staat d a a r b i j v o o r o p : de W W B m o e t niet a l l e e n het v a n g n e t zijn, m a a r ook e e n s p r i n g p l a n k naar werk v o o r i e d e r e e n die kan w e r k e n . D e W W B staat de laatste j a r e n sterk in űe b e l a n g s t e l l i n g . Z o heeft de h u i s h o u d i n ­ k o m e n s t o e t s b i j v o o r b e e l d tot v e e l discussie g e l e i d en is er, m e e r r e c e n t , v e e l a a n ­ dacht v o o r de t e g e n p r e s t a t i e . Ook de m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i p a t i e v a n k i n d e r e n k r i j g t d e nodige a a n d a c h t zoals blijkt uit de i n t e r e s s e v a n de k i n d e r o m b u d s m a n en v a n u i t de T w e e d e K a m e r . Ook de z o e k p e r i o d e v a n j o n g e r e n die e e n W W B ­ u i t k e r i n g w i l l e n a a n v r a g e n krijgt de n o d i g e a a n d a c h t . De t w e e l a a t s t g e n o e m d e o n d e r w e r p e n zijn d o o r de i n s p e c t i e S Z W n a d e r o n d e r ­ z o c h t . D a a r b i j is v o o r a l g e k e k e n h o e g e m e e n t e n hier invulling a a n g e g e v e n h e b b e n . E n e r z i j d s b l i j k e n g e m e e n t e n zich v e r a n t w o o r d e l i j k te v o e l e n v o o r de p a r t i c i p a t i e v a n s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n . D a a r o v e r h e b b e n v r i j w e l alle g e m e e n t e n actief b e l e i d o n t ­ w i k k e l d . A n d e r z i j d s w e t e n g e m e e n t e n v a a k niet wat er m e t j o n g e r e n g e b e u r t die z i c h wet h e b b e n g e m e l d v o o r e e n W W B ­ u i t k e r i n g m a a r na vier w e k e n niet t e r u g k o ­ m e n voor e e n a a n v r a a g v a n die W W B ­ u i t k e r i n g . Hier lijken g e m e e n t e n toch v o o r a l d o e l m a t i g h e i d v o o r o g e n te h e b b e n ; het b e p e r k e n v a n de i n s t r o o m in de W W B heeft v a n w e g e de financieringssystematiek p o s i t i e v e financiële g e v o l g e n voor de g e m e e n ­ te. D e n a d r u k bij g e m e e n t e n ligt bij het b e p e r k e n v a n de i n s t r o o m in de W W B . Het lijkt e r o p dat de u i t v o e r i n g hierin goed bezig is. D e v o o r l i c h t i n g o v e r d e d o o r de g e m e e n ­ ten o p g e l e g d e v e r p l i c h t i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e van de j o n g e r e n is op orde. D a a r n a a s t laten de C B S ­ c i j f e r s z i e n dat de i n s t r o o m b e p e r k t is. E e n b e l a n g r i j k e o p e n s t a a n d e v r a a g in d e z e periode v a n o p l o p e n d e j e u g d w e r k l o o s h e i d en de a a n k o ­ m e n d e d e c e n t r a l i s a t i e s is w a a r de j o n g e r e n g e b l e v e n zijn die niet t e r u g k o m e n v o o r een W W B ­ u i t k e r i n g .

M r . J . A . v a n den Bos Inspecteur-generaal Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Pagina 3 van 32

Van schootgaand fcínţí tot zelfstandig jongere ACTIEF OP WEG NAAR WERK ļ Augustus 20 U

P3ţjţr\a 4 van 12

Van scťiooloaand WnO tax ;eltsianűig ļ o n g t r e ACTİE7 O!» WEG N AAR WSRX | Augustus

2013

Inhoud

Colofon 2 Voorwoord 3 1

S a m e n v a t t i n g en o o r d e e l 7

2

I n l e i d i n g 11

2.1 2.2 2.3 2.4

A a n l e i d i n g v o o r d e z e r a p p o r t a g e 11 W a t heeft de I nspectie o n d e r z o c h t 12 R e f e r e n t i e k a d e r 13 L e e s w i j z e r 14

3

Beleid en s t u r i n g 15

3.1 3.2 3.3 3.4 3 5

i n l e i d i n g 15 M a a t s c h a p p e l i j k e participatie s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n 15 V e r p l i c h t i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e 17 K w a n t i t a t i e v e i n d i c a t o r e n en informatie 18 O o r d e e l 19

4 4.1

U i t v o e r i n g 21 i n l e i d i n g 21

4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

V o o r l i c h t i n g 22 O n d e r s t e u n i n g tijdens de z o e k p e r i o d e 22 C o n t r o l e en H a n d h a v i n g 23 K n e l p u n t e n 23 O o r d e e l 24

5

B e s t u u r l i j k e reactie en naschrift I n s p e c t i e 27 Bijlage: reactie D i v o s a

28

Lijst v a n a f k o r t i n g e n 31 P u b l i c a t i e s van de Inspectie S Z W , Directie werk en i n k o m e n 32

Pagina 5 van 32

Van schoolgaand vind tol zelfstandig ļ o n g e i e ACTIEF OP WEG NAAR WERK | Augustus 2013

Van scfioolgaand kind tot z e I f a a n d í ç Jongere ACTI EF OP WEG NAAR WERK | Augustus

2013

Samenvatting en oordeel

De wet w e r k e n bijstand ( W W B ) dient o p t i m a a l a c t i v e r e n d te zijn richting werk. D e e i g e n v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d staat d a a r b i j v o o r o p : de W W B m o e t niet alleen het v a n g n e t zijn, m a a r ook een s p r i n g p l a n k naar werk voor i e d e r e e n die k a n w e r k e n . O m dat a c t i v e r e n d e k a r a k t e r te b e n a d r u k k e n heeft de w e t g e v e r v a n a f 2 0 1 2 de W W B op e e n a a n t a l p u n t e n a a n g e s c h e r p t . E e n v a n de w i j z i g i n g e n in de W W B betreft het v e r k r i j g e n v a n e e n b i j s t a n d s u i t k e r i n g voor j o n g e r e n tot 27 j a a r . J o n g e r e n die een b i j s t a n d s u i t k e r i n g w i l l e n a a n v r a g e n , m o e t e n eerst zelf v i e r w e k e n n a a r werk z o e k e n . T e v e n s m o e t e n zij per i juli 2 0 1 2 k i j k e n of er v o o r h e n n o g r e g u l i e r e s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n z i j n . De e i g e n v e r a n t ­ w o o r d e l i j k h e i d v a n de j o n g e r e dient d a a r b i j v o o r o p te s t a a n , o p l e i d i n g e n werk k u n ­ n e n a l l e e n een succes w o r d e n m e t eigen i n z e t en initiatief. D a a r n a a s t z i j n g e m e e n t e n sinds 1 j a n u a r i 2 0 1 2 verplicht in e e n v e r o r d e n i n g r e g e l s te s t e l l e n o v e r het v e r l e n e n v a n c a t e g o r i a l e b i j z o n d e r e b i j s t a n d v o o r de k o s t e n v a n m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n k i n d e r e n die o n d e r w i j s of e e n b e r o e p s o p l e i d i n g v o l g e n . G e m e e n t e n w o r d e n h i e r m e e g e s t i m u l e e r d w e r k te m a k e n v a n de m a a t ­ s c h a p p e l i j k e participatie v a n k i n d e r e n . Dat is v a n groot belang met het o o g op zíjn of h a a r k a n s e n op z e l f r e d z a a m h e i d in de t o e k o m s t . 1

D e c e n t r a l e v r a a g die in dit rapport wordt b e a n t w o o r d i s : In hoe ve rre past de uitvoe ring e d op 1-1-2012 e n op 1-7-2012 van kracht e g word e n WWB-maatregelen in de praktijk to e conform d e be doe linge n van de e w e tg ev r? T e n a a n z i e n v a n de u i t v o e r i n g heeft de I nspectie g e c o n s t a t e e r d dat oe v o o r l i c h t i n g o v e r de beide m a a t r e g e l e n a a n de d e s b e t r e f f e n d e d o e l g r o e p e n op o r d e is. G e m e e n ­ ten h e b b e n o v e r w e g e n d helder g e f o r m u l e e r d a a n w e l k e v e r p l i c h t i n g e n j o n g e r e n m o e t e n v o l d o e n . Het is duidelijk w e l k e activiteiten d e z e m o e t e n o n t p l o o i e n op het g e b i e d v a n werk en s c h o l i n g en w a a r z e z i c h e v e n t u e e l m o e t e n m e l d e n v o o r o n d e r ­ s t e u n i n g of h u l p v e r l e n i n g . D a a r n a a s t h e b b e n alle g e m e e n t e n de v e r p l i c h t i n g e n v a n j o n g e r e n u i t g e w e r k t in c o n c r e t e o p d r a c h t e n . J o n g e r e n die z i c h m e t d e n v o o r e e n W W B ­ u i t k e r i n g zijn v o l d o e n d e op de hoogte v a n de i n s p a n n i n g e n die v a n h e n v e r ­ w a c h t w o r d e n . Bij de v e r o r d e n i n g s p l i c h t zijn v o o r e e n groot deel v a n de d o e l g r o e p de w e b s i t e s v a n de g e m e e n t e n v o l d o e n d e t o e g a n k e l i j k . D e i n f o r m a t i e die d a a r o p w o r d t g e g e v e n is v a n dien a a r d dat de d o e l g r o e p op de h o o g t e k a n zijn v a n de m o ­ g e l i j k h e d e n díe g e m e e n t e n b i e d e n o m de participatie v a n s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n te bevorderen. D e m e e s t e g e m e e n t e n g e v e n g e e n of slechts lichte o n d e r s t e u n i n g a a n de j o n g e r e n tijdens de z o e k p e r i o d e en h a n d e l e n d a a r m e e in o v e r e e n s t e m m i n g m e t het uit­ g a n g s p u n t dat g e m e e n t e n j o n g e r e n z o v e e l m o g e l i j k s t i m u l e r e n bij het z e l f s t a n d i g z o e k e n naar w e r k en s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n . Er zíjn e c h t e r ook g e m e e n t e n die k i e z e n v o o r z w a r e en v e r p l i c h t e o n d e r s t e u n i n g tijdens de z o e k t i j d D e z e g e m e e n t e n h a n d e l e n d a a r m e e in strijd m e t het u i t g a n g s p u n t v a n de e i g e n v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d tijdens de z o e k p e r i o d e . De I nspectie k a n g e e n a f g e w o g e n o o r d e e l g e v e n o v e r de kwaliteit v a n de c o n t r o l e en h a n d h a v i n g v a n de i n s p a n n i n g s v e r p l i c h t i n g e n ten a a n z i e n v a n de z o e k p e r i o d e , m a a r heeft de indruk op basis v a n i n t e r v i e w s e n dossīerstudie dat g e m e e n t e n s t r e n g zijn a a n de v o o r k a n t v a n het p r o c e s ­ het o p l e g g e n v a n v e r p l i c h t i n g e n ­ m a a r a a n ­ zienlijk m i n d e r s t r e n g bij het b e o o r d e l e n en h a n d h a v e n v a n d e v e r p l i c h t i n g e n n a d a t de b e t r o k k e n e z i c h na afloop v a n de z o e k p e r i o d e v o o r e e n u i t k e r i n g heeft g e m e l d .

1

MvT 3281S, p 22. Pagina 7 van 32

Van schoolgaand kind tot zelfstandig Jongere ACTIET OP WEG NAAR WERK | Augustus

2013

B e t r o u w b a r e k w a n t i t a t i e v e i n f o r m a t i e h i e r o v e r kon d o o r v e e l g e m e e n t e n niet g e l e v e r d w o r d e n a a n de I n s p e c t i e . Het v a s t s t e l l e n of e e n j o n g e r e v o l d o e n d e i n s p a n n i n g e n heeft g e p l e e g d h a n g t sterk s a m e n m e t de v a a r d i g h e d e n v a n i n d i v i d u e l e k l a n t m a n a g e r s . V e r d e r g e v e n k l a n t m a ¬ n a g e r s a a n i n m i d d e l s m e e r e r v a r i n g te h e b b e n m e t het s c a n n e n v a n s t a p e l s s o l l i c i taties d a n kort n a d a t de z o e k p e r i o d e w a s g e ï n t r o d u c e e r d . M e n w e e t i n m i d d e l s g o e d w a a r m e n o p m o e t l e t t e n o m (snel) te k u n n e n b e o o r d e l e n of e e n s t a p e l b r i e v e n d a a d w e r k e l i j k s e r i e u z e sollicitaties b e t r e f t . G e m e e n t e n o n d e r v i n d e n w e i n i g k n e l p u n t e n bij het d o o r j o n g e r e n z e l f s t a n d i g z o e k e n ŕ n a a r w e r k tijdens de z o e k p e r i o d e . De v o o r n a a m s t e k n e l p u n t e n h e b b e n b e t r e k k i n g I op de i n s t r o o m m o g e l i j k h e d e n v a n j o n g e r e n binnen het o n d e r w i j s , met n a m e de ļ b e p e r k t e i n s t r o o m m o m e n t e n en het niet t o e l a t e n v a n s o m m i g e j o n g e r e n . M i n d e r d a n 20 p r o c e n t v a n de g e m e e n t e n heeft de v e r p l i c h t i n g e n m e t b e t r e k k i n g tot het z o e k e n n a a r w e r k bestuurlijk v a s t g e s t e l d , terwijl de v e r p l i c h t i n g e n met b e t r e k ­ king tot het z o e k e n van s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n d o o r iets m e e r d a n 10 procent v a n de g e m e e n t e n zijn v a s t g e s t e l d . Wel zijn er veelal richtlijnen en w e r k i n s t r u c t i e s die op a m b t e l i j k n i v e a u zijn v a s t g e s t e l d . W a t de c i j f e r m a t i g e i n f o r m a t i e betreft geldt dat v e e l g e m e e n t e n g e e n e e n d u i d i g e i n f o r m a t i e k u n n e n a a n l e v e r e n o v e r het a a n t a l m a a t r e g e l e n dat n a a r a a n l e i d i n g v a n het niet n a k o m e n v a n de v e r p l i c h t i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e is o p g e l e g d . Ook h e b b e n v e e l g e m e e n t e n geen zicht op d e situatie van j o n g e r e n die zich wel g e m e l d h e b b e n m a a r niet zijn t e r u g g e k o m e n voor e e n bijstandaanvraag. O p b e l e i d s n i v e a u h e b b e n g e m e e n t e n a a n d a c h t v o o r de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n k i n d e r e n uit g e z i n n e n m e t e e n laag i n k o m e n . M e e r dan 9 0 procent v a n alle ge­ m e e n t e n heeft een v e r o r d e n i n g o p g e s t e l d o v e r de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n . T w e e d e r d e v a n de g e m e e n t e n heeft het b e l e i d v a s t g e l e g d in de v e r o r d e n i n g zelf. D a a r n a a s t h e b b e n v a n d e o v e r i g e g e m e e n t e n de g e m e e n t e ­ r a d e n de invulling v a n het b e l e i d o v e r g e l a t e n a a n het college v a n B & W Hier is o v e r i g e n s wel e e n kritische k a n t t e k e n i n g te p l a a t s e n : twintig procent v a n d e g e m e e n t e n heeft n a m e l i j k het begrip m a a t s c h a p p e l i j k e participatie niet i n g e v u l d . De Inspectie heeft v o o r t s de indruk g e k r e g e n dat het beleid v a a k niet is a f g e s t e m d op de s p e c i f i e k e lokale e n / o f regionale o m s t a n d i g h e d e n (de I nspectie heeft o v e r i g e n s niet o n d e r z o c h t of l o k a l e b e s t u u r d e r s e e n a f w e g i n g h e b b e n g e m a a k t of dit nodig c.q. w e n s e l i j k is). D a a r n a a s t heeft de I nspectie v a s t g e s t e l d dat g e m e e n t e n hun taak u i t s l u i t e n d kwalitatief o m s c h r i j v e n , z o n d e r zich v a s t te leggen op het t e r u g d r i n g e n v a n het c o n c r e t e aantal k i n d e r e n dat niet participeert v a n w e g e financiële b e l e m m e ­ r i n g e n . B o v e n d i e n blijkt dat o n g e v e e r 1 op de 5 g e m e e n t e n uit d o e l m a t i g h e i d s o v e r ­ w e g i n g e n de c a t e g o r i a l e b i j s t a n d in de v o r m van e e n financiële b i j d r a g e v e r s t r e k t . Dit terwijl uit de W W B e e n v o o r k e u r blijkt voor v e r s t r e k k i n g v a n c a t e g o r i a l e b i j z o n ­ d e r e b i j s t a n d in n a t u r a in v e r b a n d m e t de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n k i n d e ­ ren. Oordeel O p het g e b i e d v a n u i t v o e r i n g h e b b e n g e m e e n t e n de v o o r l i c h t i n g op orde. G e m e e n ­ t e n h e b b e n o v e r w e g e n d h e l d e r g e f o r m u l e e r d aan w e l k e v e r p l i c h t i n g e n j o n g e r e n m o e t e n v o l d o e n . Het is duidelijk w e l k e activiteiten d e z e m o e t e n o n t p l o o i e n op het g e b i e d v a n werk en s c h o l i n g en w a a r ze zich e v e n t u e e l m o e t e n m e l d e n voor o n d e r ­ s t e u n i n g of h u l p v e r l e n i n g . D a a r n a a s t h e b b e n alle g e m e e n t e n de v e r p l i c h t i n g e n van j o n g e r e n u i t g e w e r k t in c o n c r e t e o p d r a c h t e n . ļ E n k e l e g e m e e n t e n g e v e n i n t e n s i e v e o n d e r s t e u n i n g tijdens de z o e k t i j d e n h a n d e l e n ļ d a a r m e e in strijd met het u i t g a n g s p u n t v a n de eigen v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d tijdens į de z o e k p e r i o d e . De i n s p e c t i e k a n g e e n a f g e w o g e n o o r d e e l g e v e n o v e r de kwaliteit v a n de c o n t r o l e en h a n d h a v i n g v a n de i n s p a n n i n g s v e r p l i c h t i n g e n t e n a a n z i e n v a n de z o e k p e r o d e , m a a r heeft de indruk op basis v a n i n t e r v i e w s en d o s s i e r s t u d i e dat g e m e e n t e n s t r e n g z i j n a a n de v o o r k a n t v a n het proces - het o p l e g g e n van v e r p l i c h t i n g e n - m a a r a a n Paglna 8 van 32

Van sctioolgaand kind tot zelfstandig jongere ACTIEF OP WEG HAAR WERK | Augustus

2013

zienlijk m i n d e r streng bij het b e o o r d e l e n en h a n d h a v e n v a n de v e r p l i c h t i n g e n nadat d e b e t r o k k e n e z i c h na afloop v a n de z o e k p e r i o d e voor een uitkering heeft g e m e l d . B e t r o u w b a r e k w a n t i t a t i e v e i n f o r m a t i e h i e r o v e r k o n door veel g e m e e n t e n niet g e l e v e r d w o r d e n a a n de I n s p e c t i e . B i j n a alle g e m e e n t e n h e b b e n een v e r o r d e n i n g m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i p a t i e v a n s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n v a s t g e s t e l d en de v o o r l i c h t i n g h i e r o v e r is o v e r w e g e n d v o l doende toegankelijk. Op beleidsniveau hebben gemeenten voldoende aandacht voor m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i p a t i e , ook al o n t b r e k e n k w a n t i t a t i e v e d o e l s t e l l i n g e n e n w o r d t v a a k a a n g e s l o t e n bij m o d e l t e k s t e n . De Inspectie is positief o v e r de a a n w e z i g h e i d v a n a m b t e l i j k e r i c h t l í j n e r o v e r de v e r p l i c h t i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e , w a a r m e e v o l d o e n d e r u i m t e is v o o r m a a t w e r k e n de risico's v a n w i l l e k e u r k u n n e n w o r d e n v o o r k o m e n . De Inspectie o o r d e e l t v e r d e r d a t d o o r het veelal o n t b r e k e n v a n bestuurlijk g e f o r m u l e e r d e u i t g a n g s p u n t e n ( b e l e i d s r e g e l s ) en het niet op o r d e h e b b e n van de k w a n t i t a t i e v e i n f o r m a t i e niet v o l d a a n w o r d t a a n d e v o o r w a a r d e n voor e e n a d e q u a t e politieke s t u r i n g die recht doet a a n e v e n t u e l e s p e c i f i e k e l o k a l e o m s t a n d i g h e d e n . B o v e n d i e n o n t b e r e n de a m b t e l i j k e richtlijnen de z o r g v u l d i g h e i d s e i s e n die de A w b a a n d e t o t s t a n d k o m i n g v a n b e l e i d s r e g e l s stelt en k a n ter m o t i v e r i n g v a n een besluit niet w o r d e n v o l s t a a n met e e n verwijzing naar een ambtelijke richtlijn.

Pagina 9 van 32

Van schoolgaand Vind tot zelfstandig jongere ACTIEF OP WEG NAAR WERK I Augustus 2013

Van schoolgaand llnd tot zelfstandig jongeie ACTIEF OP WEG NAAR WERK | Augustus

2013

2

Inleiding

2.1

A a n l e i d i n g voor d e z e r a p p o r t a g e De W W B dient o p t i m a a l a c t i v e r e n d te zijn richting w e r k . De e i g e n v e r a n t w o o r d e l i j k heid staat daarbij v o o r o p : de W W B moet niet a l l e e n het v a n g n e t zijn, m a a r ook e e n s p r i n g p l a n k n a a r w e r k v o o r i e d e r e e n die kan w e r k e n . O m dat a c t i v e r e n d e k a r a k t e r te b e n a d r u k k e n heeft de w e t g e v e r v a n a f 2 0 1 2 de W W B op e e n a a n t a l p u n t e n a a n gescherpt. E e n v a n de w i j z i g i n g e n in de W W B betreft het v e r k r i j g e n v a n een b i j s t a n d s u i t k e r i n g v o o r j o n g e r e n tot 27 j a a r . J o n g e r e n die e e n b i j s t a n d s u i t k e r i n g willen a a n v r a g e n , m o e t e n eerst zelf vier w e k e n naar werk z o e k e n en per 1 juli 2 0 1 2 kijKen of er v o o r hen nog r e g u l i e r e s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n zijn. De eigen v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v a n d e j o n g e r e dient v o o r o p te s t a a n , opleiding en werk k u n n e n alleen een succes w o r den m e t eigen inzet en initiatief. D a a r n a a s t zijn g e m e e n t e n s i n d s 1 j a n u a r i 2 0 1 2 verplicht in e e n v e r o r d e n i n g regels te s t e l l e n o v e r het v e r l e n e n v a n c a t e g o r i a l e b i j z o n d e r e b i j s t a n d v o e r de k o s t e n v a n m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n k i n d e r e n die o n d e r w i j s of een b e r o e p s o p l e i d i n g v o l g e n . G e m e e n t e n w o r d e n h i e r m e e g e s t i m u l e e r d w e r k te m a k e n v a n de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie van k i n d e r e n . Dat is v a n groot b e l a n g met het oog op zijn of haar k a n s e n op z e l f r e d z a a m h e i d in d e t o e k o m s t . 2

O m te b e r e i k e n dat j o n g e r e n leren of w e r k e n of zich d a a r zelf actief voor i n s p a n n e n is het v a n belang dat g e m e e n t e n en UWV de n i e u w e m a a t r e g e l e n in de W W B g o e d u i t v o e r e n . De Inspectie heeft d a a r o m in h a a r m e e r j a r e n p l a n 2 0 1 3 - 2 0 1 4 a a n g e k o n d i g d , dat zij in de j a r e n 2 0 1 2 - 2 0 1 4 wil v o l g e n w e l k e s t a p p e n o n d e r n o m e n w o r d e n o m d e n i e u w e m a a t r e g e l e n ten a a n z i e n v a n j o n g e r e n v o o r te b e r e i d e n en uit te v o e ren en tot w e l k e r e s u l t a t e n dat leidt. In de r i s i c o a n a l y s e ten b e h o e v e v a n de o n d e r z o e k s p r o g r a m m e r i n g v o o r 2 0 1 3 v o o r de Inspectie k w a m naar v o r e n dat de b e l a n g r i j k s t e risico's v o o r de g o e a e w e r k i n g v a n d e n i e u w e W W B - m a a t r e g e l e n l i g g e n op het terrein van d e a a n s c h e r p i n g v a n de uitkeringsvoorwaarden voor jongeren. In een e e r d e r o n d e r z o e k n a a r de i m p l e m e n t a t i e v a n d e z e m a a t r e g e l heeft de Ins p e c t i e g e c o n s t a t e e r d dat g e m e e n t e n nog g e e n beleid h a d d e n o v e r d e s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n v a n j o n g e r e n . Hierin schuilt een belangrijk risico dat j o n g e r e n een W W B - u i t k e r i n g o n t v a n g e n , terwijl zij nog s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n h e b b e n . W a t de h a n d h a v i n g v a n d e z e m a a t r e g e l betreft z a g de Inspectie ook e e n risico. A l s j o n g e r e n o n v o l d o e n d e i n s p a n n i n g e n p l e g e n o m a a n werk te k o m e n of o m t e r u g n a a r s c h o o l te g a a n , heeft dit g e v o l g e n v o o r de h o o g t e v a n of h u n recht op b i j s t a n d . In w e l k e situatie (of o m s t a n d i g h e d e n ) er echter s p r a k e is van o n v o l d o e n d e i n s p a n n i n g e n was d o o r g e m e e n t e n niet b e l e i d s m a t i g v a s t g e s t e l d . D a a r d o o r b e s t a a t het risico dat j o n g e r e n e e n (volledige) u i t k e r i n g o n t v a n g e n , terwijl zij z i c h o n v o l d o e n d e h e b b e n i n g e s p a n n e n o m werk te v i n d e n of dat h u n a a n v r a a g wordt a f g e w e z e n op o n d u i d e l i j k e g r o n d e n . D a a r n a a s t k a n dit leiden tot v e r s c h i l l e n in de b e o o r d e l i n g of e e n j o n g e r e v o l d o e n d e g e d a a n heeft tussen k l a n t m a n a g e r s b i n n e n een g e r r e e n t e . Ook c o n s t a t e e r d e d e Inspectie dat er g e m e e n t e n zijn die tijdens de z o e k t e r m í j n j o n g e r e n o n d e r s t e u n e n en uitgebreid c o n t r o l e r e n . Dit gaat in t e g e n de d o e l s t e l l i n g de e i g e n v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v a n de j o n g e r e n te v e r g r o t e n . De vorige s t a a t s s e c r e t a r i s van S o c i a l e Z a k e n en W e r k g e l e g e n h e i d ( S Z W ) heeft eind juni 2 0 1 2 de Inspectie g e v r a a g d een v e r k e n n e n d e s t u d i e uit te b r e n g e n n a a r de w i j z e w a a r o p g e m e e n t e n o m g a a n m e t de v e r o r d e n i n g p l i c h t v o o r de v e r s t r e k k i n g v a n c a t e g o r i a l e bijstand in v e r b a n d m e t de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n schoolgaande kinderen. 1

MvT 326 l S , p 22. ?ŭţjma "i 1 ^ar\ 3 "2

Van schoolgaand ijnd tot zelfstandig Jongere ACTI EF OP WEG NAAR WERK | Augustus

2013

D e z e v e r o r d e n i n g p l i c h t is tijdelijk i n g e v o e r d v o o r t w e e j a a r , d a a r n a z a l het effect worden geëvalueerd. De s t a a t s s e c r e t a r i s wilde w e t e n of g e m e e n t e n de v e r o r d e n i n g p l i c h t h e b b e n inge­ v u l d , of zij ter z a k e s p e c i f i e k e b e l e i d s p l a n n e n h e b b e n o n t w i k k e l d en hoe zij het be­ grip m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i p a t i e h e b b e n i n g e v u l d . De h u i d i g e r e g e r i n g heeft o v e r i g e n s in het r e g e e r a k k o o r d ' B r u g g e n s l a a n ' a a n g e g e ­ v e n dat de i n d i v i d u e l e b i j z o n d e r e b i j s t a n d voor d a a d w e r k e l i j k g e m a a k t e k o s t e n w o r d t v e r r u i m d en dat c a t e g o r i a l e b i j z o n d e r e b i j s t a n d v o o r a a n n e m e l i j k e k o s t e n w o r d t b e p e r k t . C a t e g o r i a l e b i j z o n d e r e bijstand v o o r g e z i n n e n m e t k i n d e r e n n de v o r m v a n a a n v u l l e n d e z o r g v e r z e k e r i n g en s t a d s p a s v o o r c u l t u r e l e , m a a t s c h a p p e l i j k e en s p o r t i e v e v o o r z i e n i n g e n wordt d a a r e n t e g e n u i t g e b r e i d . D e r i s i c o a n a l y s e en het v e r z o e k v a n d e s t a a t s s e c r e t a r i s leiden er toe dat de I n s p e c ­ tie ín d e z e p r o g r a m m a r a p p o r t a g e v o o r a l a a n d a c h t s c h e n k t a a n de t o e p a s s i n g d o o r g e m e e n t e n v a n d e z o e k p e r i o d e v o o r j o n g e r e n tot 27 j a a r en de i n v u l l i n g door g e ­ m e e n t e n v a n de v e r o r d e n i n g p l i c h t betreffende de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n uit a r m e g e z i n n e n . De m a a t r e g e l v a n de z o e k p e r i o d e ís v o o r a l bedoeld o m de e i g e n v e r a n t w o o r d e l i j k ­ heid v a n j o n g e r e n te b e k l e m t o n e n . De m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n s c h o o l ­ g a a n d e k i n d e r e n is v a n b e l a n g o m de k a n s e n op z e l f r e d z a a m h e i d in de t o e k o m s t te v e r g r o t e n , w a a r d o o r k i n d e r e n later de e i g e n v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d ook k u n n e n waarmaken. 2.2

W a t heeft de I n s p e c t i e o n d e r z o c h t De i n s p e c t i e geeft in d e z e r a p p o r t a g e e e n o o r d e e l in h o e v e r r e g e m e e n t e n de z o e k ­ p e r i o d e v o o r j o n g e r e n t o e p a s s e n en de v e r o r d e n i n g p l i c h t m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i ­ p a t i e s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n i n v u l l e n c o n f o r m de b e d o e l i n g e n v a n de w e t g e v e r t e n a a n z i e n v a n e e n a c t i v e r e n d stelsel en het b e v o r d e r e n v a n de z e l f r e d z a a m h e i c . Bij de v e r o r d e n i n g p l i c h t heeft de I nspectie o n d e r z o c h t of g e m e e n t e n de v e r o r d e n i n ­ gen h e b b e n o p g e s t e l d , h o e het begrip m a a t s c h a p p e l i j k e participatie īs i n g e v u l d , w e l k e v o o r z i e n i n g e n zijn g e t r o f f e n , hoe die zijn v o r m g e g e v e n en of de r e l e v a n t e i n f o r m a t i e t o e g a n k e l i j k is v o o r de d o e l g r o e p . Bij de z o e k p e r i o d e ís de u i t v o e r i n g in de praktijk o n d e r z o c h t , waarbij a s p e c t e n als i n v u l l i n g v a n d e v e r p l i c h t i n g e n t í j d e n s de z o e k p e r i o d e , v o o r l i c h t i n g o v e r de v e r p l i c h ­ t i n g e n , c o n t r o l e en h a n d h a v i n g van de v e r p l i c h t i n g e n , o n d e r s t e u n i n g tijaens de z o e k p e r i o d e en door g e m e e n t e n e r v a r e n k n e l p u n t e n a a n de orde zijn g e k o m e n . De b e v i n d i n g e n en het o o r d e e l v a n de I nspectie zijn g e b a s e e r d op t w e e o n d e r z o e ­ k e n . Bij het o n d e r z o e k v e r o r d e n i n g p l i c h t gaat het o m een k w a n t i t a t i e f o n d e r z o e k o n d e r 84 N e d e r l a n d s e g e m e e n t e n op basis van e e n s t a t i s t i s c h v e r a n t w o o r d e s t e e k ­ proef en dito a n a l y s e m e t h o d e n . Door de aard van het o n d e r z o e k ( r a a d p l e g i n g v a n o p e n b a r e w e b s i t e s ) w a s g e e n s p r a k e v a n n o n ­ r e s p o n s . G e g e v e n de aard v a n de d a t a v e r z a m e l i n g betreffen de c o n c l u s i e s en b e v i n d i n g e n niet per definitie het g e h e l e a r m o e d e b e l e i d v a n g e m e e n t e n m e t b e t r e k k i n g tot de m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i p a t i e v a n k i n d e r e n , m a a r alleen die o n d e r d e l e n v a n het beleid die in de o p e n b a r e b r o n n e n zijn terug te v i n d e n . De I nspectie gaat er v a n u i t dat dat wel het o v e r g r o t e c e e l is. Bij het o n d e r z o e k z o e k p e r i o d e j o n g e r e n heeft de I nspectie 100 g e m e e n t e n een v r a ­ genlijst g e s t u u r d m e t het d o e l o m de uitvoering v a n de a a n g e s c h e r p t e u i t k e r i n g s ­ v o o r w a a r d e n v o o r j o n g e r e n tot 27 j a a r in kaart te b r e n g e n . Alle b e n a d e r d e g e m e e n ­ ten h e b b e n d e v r a g e n l i j s t i n g e v u l d , de r e s p o n s b e d r a a g t d e r h a l v e 100 procent. T e ­ v e n s is bij dit laatste o n d e r z o e k in vijf g e m e e n t e n de u i t v o e r i n g n a d e r in k a a r t g e ­ bracht d o o r b e s t u d e r i n g v a n b e l e i d s d o c u m e n t e n en v e r o r d e n i n g e n , i n t e r v i e w s m e t b e l e i d s m e d e w e r k e r s , d o s s i e r s t u d i e s e n g r o e p s i n t e r v i e w s m e t t e l k e n s twee tot v i e r k l a n t m a n a g e r s . I n é é n g e m e e n t e is e e n a a n t a l i n t a k e g e s p r e k k e n b i j g e w o o n d

Pagina 12 van 32

van schoolgaand kind tot zelfstancig jongere ACTIEF O P W E G NAAR WERK | Augustus

2.3

2013

Referentiekader H e t t o e z i c h t v a n d e i n s p e c t i e is gericht op de b i j d r a g e v a n g e m e e n t e n a a n het realis e r e n v a n de b e l e i d s d o e l s t e l l i n g e n v a n de r e g e r i n g op het terrein v a n w e r k e n i n k o m e n . A c t i v e r i n g en het b e n a d r u k k e n v a n de eigen v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d s t a a n d a a r bij v o o r o p . In het k a d e r v a n d e z e r a p p o r t a g e b e t e k e n t d e z e d o e l s t e l l i n g dat g e m e e n t e n de v e r o r d e n i n g p l i c h t zo g o e d m o g e l i j k i n v u l l e n , zodat door het b e v o r d e r e n v a n m a a t s c h a p p e l i j k e participatie de k a n s e n op z e l f r e d z a a m h e i d in de t o e k o m s t w o r d e n v e r g r o o t . W a t de z o e k p e r i o d e voor j o n g e r e n betreft b e t e k e n t dit dat de j o n g e r e n bij het z o e k e n n a a r werk en scholing w o r d e n a a n g e s p r o k e n op n u n e i g e n verantwoordelijkheid. F o r m e e l is het de taak v a n het uwv o m de j o n g e r e v o o r te lichten ever de v e r p l i c h tingen tijdens d e z o e k p e r i o d e ( W W B , artikel 4 4 , t w e e d e lid, sub a) Dit v e r g t g o e d e a f s p r a k e n t u s s e n U W V en het c o l l e g e van B & W v a n de g e m e e n t e w a a r d e j o n g e r e w o o n a c h t i g is. Het college heeft i m m e r s de w e t t e l i j k e o p d r a c h t o m na de z o e k p e r i o de bij d e v a s t s t e l l i n g van het recht op bijstand r e k e n i n g te h o u d e n m e t d e h o u d i n g en g e d r a g van de j o n g e r e tijdens de z o e k p e r i o d e ( W W B , a r t i k e l 4 3 v i e r d e lid). A l s het c o l l e g e achteraf m o e t b e o o r d e l e n of de j o n g e r e zich v o l d o e n d e heeft i n g e s p a n n e n tijdens de z o e k p e r i o d e , zal het voor de j o n g e r e bij het b e g i n v a n de z o e k p e r i o de duidelijk m o e t e n zijn w a a r hij of zij op w o r d t b e o o r d e e l d . Bij de b e o o r d e l i n g v a n de i n s p a n n i n g e n is enerzijds s p r a k e v a n m a a t w e r k en a n d e r z i j d s zal m o e t e n w o r d e n g e b o r g d dat g e e n w i l l e k e u r o n t s t a a t . Het v o o r k o m e n v a n w í l l e k e u r en het m o g e l i j k m a k e n v a n m a a t w e r k kan w o r d e n bereikt d o o r het o p s t e l l e n van r e g e l s die w o r d e n g e h a n t e e r d bij de b e o o r d e l i n g en die r u i m t e laten v o o r het l e v e r e n van m a a t w e r k . D e r g e l i j k e regels k u n n e n b e s t a a n uit m í n of m e e r in a l g e m e n e t e r m e n g e f o r m u l e e r de u i t g a n g s p u n t e n e n / o f m e e r u i t g e w e r k t e c o n c r e t e r e g e l s . D e Inspectie v e r w a c h t v a n g e m e e n t e n dat zij d e r g e l i j k e regels h e b b e n o p g e s t e l d . De Inspectie v e r w a c h t b o v e n d i e n dat de colleges v a n B & W - gelet op h u n e x p l i c i e t e t a a k o p d r a c h t ín de W W B - m e e r a l g e m e n e u i t g a n g s p u n t e n h e b b e n g e f o r m u l e e r d of a f g e w o g e n h e b b e n of dergelijke u i t g a n g s p u n t e n in de s p e c i f i e k e situatie v a n h u n g e m e e n t e n o o d z a k e l i j k zijn. Bij u i t g a n g s p u n t e n valt te d e n k e n a a n de k e u z e of j o n g e r e n en de m a a t s c h a p p i j uiteindelijk beter af zijn m e t e e n v o o r i e d e r e e n g e l d e n d e s t r e n g e invulling v a n de v e r p l i c h t i n g e n en strikte h a n d h a v i n g bij o v e t r e d i n g of m e t een a a n p a k w a a r m e e r r e k e n i n g wordt g e h o u d e n m e t i n d i v i d u e l e o m s t a n d i g h e d e n . De Inspectie ziet een dergelijke rol v a n de c o l l e g e s o m d a t d a a r m e e de s t u r i n g a a n de u i t v o e r i n g voortvloeit uit politieke a f w e g i n g e n of b e p a a l d e en zo ja w e l k e uitg a n g s p u n t e n nodig zijn, gelet op de lokale situatie ( b i j v o o r b e e l d a r b e i d s m a r k t , s a m e n s t e l l i n g b e v o l k i n g , politieke v o o r k e u r e n ) . Er is v e r d e r ook een j u r i d i s c h e r e d e n o m te v e r l a n g e n dat c o l l e g e s van B&W regels h e b b e n o p g e s t e l d . Regels o p g e s t e l d d o o r het c o l l e g e zijn i m m e r s b e l e i d s r e g e l s in de zin v a n de A l g e m e n e wet b e s t u u r s r e c h t (Awb) en door de e i s e n van de A w b g e l d e n h o g e r e z o r g v u l d i g h e i d s e i s e n v o o r d e r g e l i j k e r e g e l s . Nog b e l a n g r i j k e r is dat ter m o t i v e r i n g van e e n bes uit o m e e n u i t k e r i n g al dan niet t o e t e k e n n e n of een s a n c t i e op te l e g g e n s l e c h t s v o l s t a a n k a n w o r d e n m e t e e n v e r w i j z i n g n a a r e e n v a s t e g e d r a g s l i j n indien d e z e is n e e r g e l e g d in e e n b e l e i d s r e g e l ( A w b , art. 4 : 8 2 ) . 3

O m j o n g e r e n duidelijk te k u n n e n m a k e n wat e r van h e n w o r d t v e r w a c h t en o m a a n het eind v a n de z o e k t i j d vast te k u n n e n stellen of de i n s p a n n i n g v a n de j o n g e r e v o l d o e n d e is g e w e e s t , v i n d t de Inspectie dat d e v e r p l i c h t i n g e n die g e m e e n t e n o p l e g g e n aan j o n g e r e n specifiek en m e e t b a a r m o e t e n zijn. J o n g e r e n m o e t e n op d e hoogte gesteld w o r d e n van het g e m e e n t e l i j k beleid ten a a n zien v a n de z o e k t i j d o m a a n hun v e r p l i c h t i n g e n te k u n n e n v o l d o e n . De i n f o r m a t i e die a a n de j o n g e r e wordt v e r s t r e k t m o e t d a n ook tijdig, juist en volledig zijn zodat d e j o n g e r e op de h o o g t e is of k a n zijn v a n de v e r p l i c h t i n g e n w a a r a a n hij g e d u r e n d e d e z o e k t i j d e n bij de a a n v r a a g dient te v o l d o e n .

' Gemeentelijk beleid en beleidsregels: de toegevoegde waarde van beleidsregels voor ûe kwaliteit van de gemeentelijke öeschikklngverlening (2008) Tollenaar. Albertjan. Pagina 13 van 32

Van schoolgaand U n a tot zelfstandig longere ACTIEF OP WEG NAAR WERK | Augustus

2013

G e d u r e n d e de z o e k t i j d s t a a t de eigen v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v a n de klant c e n t r a a l . Uit de W W B leidt de I n s p e c t i e de v o l g e n d e criteria af v o o r de o n d e r s t e u n i n g g e d u r e n d e de z o e k t i j d : Het c o l l e g e biedt g e d u r e n d e v i e r w e k e n na de m e l d i n g g e e n o n d e r s t e u n i n g a a n a l l e e n s t a a n d e n en a l l e e n s t a a n d e o u d e r s j o n g e r d a n 27 jaar e n g e h u w d e n w a a r v a n beide e c h t g e n o t e n j o n g e r d a n 27 j a a r zijn ( W W B , artikel derde lid, o n d e r d e e l a en b). Het c o l l e g e n e e m t g e d u r e n d e de vier w e k e n na de m e l d i n g g e e n a a n v r a a g in b e h a n d e l i n g ( W W B , a r t i k e l 4 1 , v i e r d e lid). A l l e e n bij een zeer d r i n g e n d r e d e n k a n bijstand w o r d e n v e r l e e n d ( W W B , artikel 16). 7

Het college v e r l a a g t de b i j s t a n d o v e r e e n k o m s t i g de d o o r de g e m e e n t e r a a d v a s t g e s t e l d e a f s t e m m i n g s v e r o r d e n i n g als de v e r p l i c h t i n g e n niet of o n v o l d o e n d e z i j " n a g e k o m e n ( W W B , artikel 18, t w e e d e lid en artikel 8, e e r s t e lid o n d e r b). G e e n recht op b i j s t a n d heeft de j o n g e r e uit wiens h o u d i n g en g e d r a g i n g e n o n d u b b e l z i n n i g blijkt dat hij de v e r p l i c h t i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e niet w i ; n a k o m e n ( W W B , artikel 13 t w e e d e lid, o n d e r d e e l b). 2.4

Leeswijzer Per h o o f d s t u k p r e s e n t e e r t de Inspectie de b e l a n g r i j k s t e b e v i n d i n g e n en s p r e e k t h i e r o v e r e e n ( d e e l ) o o r d e e l uit. H o o f d s t u k 3 g a a t o v e r het b e l e i d en de sturing v a n g e m e e n t e n ten a a n z i e n v a n de b e v o r d e r i n g v a n de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n uit a r m e g e z i n n e n en de invulling v a n de v e r p l i c h t i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e in dit h o o f d s t u k g a a t de I n s p e c t i e ook in op de k w a n t i t a t i e v e d o e l s t e l l i n g e n en i n f o r m a t i e bij g e m e e n t e n . In h o o f d s t u k 4 g a a t d e Inspectie in op u i t v o e r i n g s a s p e c t e n als v o o r l i c h t i n g o v e r b e l e i d , o n d e r s t e u n i n g tijdens de z o e k p e r i o d e en c o n t r o l e en h a n d h a v i n g v a n de v e r p l i c h t i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e V e r d e r beschrijft dit hoofdstuk de coo' g e m e e n t e n bij tíe u i t v o e r i n g v a n de z o e k p e r i o d e e r v a r e n k n e l p u n t e n .

Pďg.nd

ld

var»

32

v a n schoolsaano Wnn lot Tte'lstanOig l o n r ļ t i t ACTIEF O? WSG HAAR SN ERK 1 Augustus

2013

3

Beleid en sturing

3.1

Inleiding Het k a b i n e t s b e l e i d is er in eerste plaats op gericht o m te v o o r k o m e n c a l j o n g e r e n aan de zijlijn v a n d e a r b e i d s m a r k t k o m e n te s t a a n . G e b e u r t dit t o c h , d a n is het be­ langrijk dat zij zo snel m o g e l i j k de w e g naar werk of de w e g t e r u g naar s c h o o l v i n ­ d e n . Dat begint bij de j o n g e r e zelf. J o n g e r e n m o e t e n leren op e i g e n b e n e n te s t a a n , k a n s e n te b e n u t t e n en zich te o n t w i k k e l e n tot z e l f s t a n d i g e en v e r a n t w o o r d e l i j k e b u r g e r s . Dit is niet alleen e e n principieel u i t g a n g s p u n t . M o t i v a t i e , e i g e r nítiatief e n inzet zijn ook sterk b e p a l e n d v o o r het succes v a n opleiding en werk. D a a r o m geidt in de W W B een apart r e g i m e v o o r j o n g e r e n , w a a r b i j de e i g e n v e r a n t ­ w o o r d e l i j k h e i d o m te w e r k e n of te leren v o o r o p staat. D e j o n g e r e die zich m e l d t voor e e n b i j s t a n d s u i t k e r i n g bij de g e m e e n t e of het U W V , k a n d e z e g e d u r e n d e de eerste vier w e k e n niet a a n v r a g e n . Het U W V en de g e m e e n t e s t i m u l e r e n j o n g e r e n in d e z e p e r i o d e zelf werk te m a k e n v a n werk of zijn m o g e l i j k h e d e n te o n d e r z o e k e n b i n n e n het o n d e r w i j s . De w e t g e v e r laat de n a d e r e invulling v a n de v e r p l i c h t i n g e n v a n j o n g e r e n tijdens de z o e k p e r i o d e o v e r aan de g e m e e n t e n . G e m e e n t e n m o e t e n a a n g e v e n wat zij precies v a n de j o n g e r e v e r w a c h t e n g e d u r e n d e d e z e z o e k p e r i o d e . Dit geldt z o w e l v o o r het z o e k e n naar w e r k als het o n d e r z o e k e n van de s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n W a t b e t r e f t het m o e t e n z o e k e n naar werk, k u n n e n g e m e e n t e n b i j v o o r b e e l d b e p a l e n h o e v e e l sollicitaties per week de j o n g e r e n m i n i m a a l m o e t e n d o e n , of en bij h o e v e e l u i t z e n d b u r e a u s zij zich m o e t e n i n s c h r i j v e n en een a c t u e e l c u r r i c u l u m v i t a e m o e t e n m a k e n . Ten a a n z i e n v a n de s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n m o e t e n g e m e e n t e n b e p a l e n m e t welk s c h o l i n g s n i v e a u zij de j o n g e r e n v o l d o e n d e t o e g e r u s t a c h t e n v o o r de ( r e g i ­ o n a l e ) a r b e i d s m a r k t . Ook is het a a n g e m e e n t e o m a a n te g e v e n hoe j o n g e r e n m o e ­ ten a a n t o n e n dat zij h u n s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n o n d e r z o c h t h e b b e n en w e l k e do­ c u m e n t e n zij d a a r t o e m o e t e n o v e r l e g g e n . Z o a l s h i e r b o v e n a a n g e g e v e n , wordt v a n j o n g e r e n v e r w a c h t dat zij zich o n t w i k k e l e n tot z e l f s t a n d i g e en v e r a n t w o o r d e l i j k e b u r g e r s . M a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i p a t i e v a n s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n draagt bij a a n z e l f r e d z a a m h e i d w a a r d o o r d e z e k i n d e r e n z i c h k u n n e n o n t w i k k e l e n tot z e l f s t a n d i g e en v e r a n t w o o r d e l i j k e burgers, f^ede d a a r o m zijn sinds 1 j a n u a r i 2 0 1 2 g e m e e n t e n verplicht in een v e r o r d e n i n g r e g e l s te stellen o v e r het v e r l e n e n v a n c a t e g o r i a l e b i j z o n d e r e bijstand v o o r de k o s t e n v a n m a a t ­ s c h a p p e l i j k e participatie v a n k i n d e r e n uit g e z i n n e n m e t e e n laag i n k o m e n , die o n ­ d e r w i j s of e e n b e r o e p s o p l e i d i n g v o l g e n , waarin de g e m e e n t e n invulling g e v e n a a n het begrip m a a t s c h a p p e l i j k e participatie. In dit hoofdstuk w o r d t eerst i n g e g a a n op de invulling d o o r g e m e e n t e n v a n d e v e r ­ p l i c h t i n g e n rond de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie van s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n , v e r ­ v o l g e n s op het beleid ten a a n z i e n van de z o e k p e r i o d e en tot slot op de b e s c h i k b a a r ­ heid v a n k w a n t i t a t i e v e i n d i c a t o r e n en i n f o r m a t i e ten a a n z i e n v a n d e z e o n d e r w e r p e n . Het h o o f d s t u k w o r d t a f g e s l o t e n m e t het o o r d e e l v a n de i n s p e c t i e .

3.2

M a a t s c h a p p e l i j k e participatie s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n Meer d a n 90 procent van alle g e m e e n t e n heeft e e n v e r o r d e n i n g o p g e s t e d w a a r i n zij hun beleid h e b b e n v a s t g e l e g d o v e r de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a r s c h o o l ­ gaande kinderen. O n g e v e e r 80 procent van de g e m e e n t e n geeft a a n w a t zij v e r s t a a n o n d e r m a a t ­ s c h a p p e l i j k e participatie. Bijna 60 procent van d e z e g e m e e n t e n o m s c h r i j f t dit b e g r i p als het d e e l n e m e n a a n s p o r t i e v e , culturele en e d u c a t i e v e activiteiten d o o r s c h o o l ­

^agina 15 van 32

Van schoolgaand vind coc zetístandig jongere A C T I E F O P W E G M A A R W E R K | Augustus

2013

g a a n d e k i n d e r e n v a n o u d e r s m e t e e n laag i n k o m e n . Deze f o r m u l e r i n g k o m t n a g e ­ noeg o v e r e e n m e t de f o r m u l e r i n g in de m o d e l v e r o r d e n i n g v a n S t i m u l a n s z 4

Meer d a n de helft v a n de g e m e e n t e n geeft tevens a a n wat zij als h u n taa». z i e n . D e z e t a a k f o r m u l e r e n zi) in alle g e v a l l e n kwalitatief. D e helft v a n d e z e g e m e e n t e n f o r m u l e e r t de taak als v o l g t : de g e m e e n t e r a a d b e s c h o u w t het als zijn taak o m de m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i p a t i e te b e v o r d e r e n en het a a n t a l s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n d a t b e l e m m e r i n g e n o n d e r v i n d t in die participatie d o o r d e financiële positie v a n h u n o u d e r s , terug te d r i n g e n . G e m e e n t e n l e g g e n zich dus niet v a s t op het t e r u g c m g e n v a n c o n c r e t e a a n t a l l e n k i n d e r e n dat niet participeert. Op b e l e i d s n i v e a u h e b b e n de g e m e e n t e n a a n d a c h t v o o r d e m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i ­ patie v a n k i n d e r e n uit g e z i n n e n m e t e e n laag i n k o m e n . T w e e d e r d e v a n de g e m e e n t e n heeft het beleid v a s t g e l e g d in de v e r o r d e n nç zelf D a a r n a a s t h e b b e n v a n d e o v e r i g e g e m e e n t e n de g e m e e n t e r a d e n de invulling van het beleid o v e r g e l a t e n a a n het college v a n B & W . in d e z e g e v a l l e n heeft het c o l l e g e v a n B & W de o p d r a c h t g e k r e g e n de v e r o r d e n i n g uit te w e r k e n in b e l e i d s r e g e l s R u i m e e n k w a r t v a n d e z e g e m e e n t e n heeft in de v e r o r d e n i n g het c o l l e g e de o p ­ d r a c h t g e g e v e n o m z i c h periodiek te v e r a n t w o o r d e n o v e r het g e v o e r d e beleid. 5

E e n d e r d e v a n de g e m e e n t e n heeft in de v e r o r d e n i n g een o p d r a c h t a a n het college v a n B & W o p g e n o m e n o m bij d e u i t v o e r i n g s a m e n te w e r k e n met d e r d e n BI J de uit­ w e r k i n g v a n deze o p d r a c h t blijkt het v o o r a l te g a a n o m s a m e n w e r k i n g met het J e u g d s p o r t f o n d s , het J e u g d c u l t u u r f o n d s en de S t i c h t i n g L e e r g e l d . E e n klein a a n t a l g e m e e n t e n biedt in v e r b a n d met het v o e r e n v a n een s p e c i f i e r d o e l ­ g r o e p e n b e l e i d v o o r z i e n i n g e n met v o o r r a n g a a n p e r s o n e n uit d e z e d o e l g r o e p e n a a n . Het g a a t hier o m k i n d e r e n v a n g e s c h e i d e n o u d e r s , k i n d e r e n v a n o u d e r s met s c h u l ­ d e n p r o b l e m a t i e k en k i n d e r e n met t a a l a c h t e r s t a n d . V a n de g e m e e n t e n m e t e e n v e r o r d e n i n g heeft bijna t w e e d e r d e e e n h a r d h e i d s c l a u s u ­ le in de v e r o r d e n i n g o p g e n o m e n . H i e r m e e heeft de g e m e e n t e r a a d het college v a n B&W de b e v o e g d h e i d g e g e v e n o m af te w i j k e n v a n de b e p a l i n g e n uit de v e r o r d e n i n g in o n v o o r z i e n e g e v a l l e n of in g e v a l l e n dat t o e p a s s i n g leidt tot o n b i l l i j k h e d e n G e m e e n t e n b i e d e n e e n groot a a n t a l u i t e e n l o p e n d e v o o r z i e n i n g e n a a n . Bijna drie kwart v a n de g e m e e n t e n biedt v o o r z i e n i n g e n aan die gericht zijn op a c t i v i t e i t e n in s c h o o l v e r b a n d zoals s c h o o l r e i s j e s en l e e r b e n o d i g d h e d e n . V o o r activiteiten b u i t e n s c h o o l v e r b a n d biedt bijna twee derde v a n de g e m e e n t e n e e n v o o r z i e n i n g a a n Hier­ bij gaat het vooral o m s p o r t i e v e en s o c i a a l ­ c u l t u r e l e a c t i v i t e i t e n . G e m e e n t e n b l i j k e n v o o r e e n belangrijk d e e l de v o o r z i e n i n g e n in financiële v o r m te v e r s t r e k k e n . Bij drie k w a r t v a n de g e m e e n t e n is d a a r v a n s p r a k e . E e n klem deel v a n d e g e m e e n t e n v e r s t r e k t de v o o r z i e n i n g e n in natura en e e n iets g r o t e r d e e l h a n t e e r t beide v o r m e n . Het betreft hier z o w e l de c a t e g o r i a l e b i j z o n d e r e bijstand als de i n d i ­ viduele b i j z o n d e r e b i j s t a n d . H o e w e l uit de W W B een v o o r k e u r blijkt voor v e r s t r e k k i n g v a n c a t e g o r i a l e b i j z o n d e r e b i j s t a n d in n a t u r a bij k o s t e n in v e r b a n d met de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n k i n d e r e n , blijkt dat 21 p r o c e n t v a n d e g e m e e n t e n uit d o e l m a t i g h e i d s o v e r w e g i n g e n de c a t e g o r i a l e b i j z o n d e r e b i j s t a n d in de v o r m v a n e e n financiële b i j d r a g e v e r s t r e k t . 6

4

Sĩlmuřansrf ís een not­for­profltorganlsatle op het terrein van sociale zekerheid, welzijn en zorg en I s opgeitcnt door

VWG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en Divosa (Vereniging van managers van sociale d i e n s t e o 1

Deze bevinding van de I nspectie sluit aan bl) de conclusie un hei rapport "Kinderen I n armoede in rrecenana­ van het Verwey­Jonker I nstituut van 25­6­2013. Hierin staat o.a. op pagina 6: 'DJârnêêSt htbũen álle çemtīenten een eigen

armoedebeleid'.

' De WV/B bepaalt dat de categoriale bijzondere bijstand met beuekkJng tot de Vosten I n verband met maatschappe­ lijke participatie van schoolgaande kinderen in natura moet worden verstrekt, tenzij dit naar het oorűeei var» net college van B&W leidt tot een ondoelmatige uitvoering (artikel 48, lid 4, WWB). Pag nŕ» :6 van 32

Van schoolgaand kind tot zelfstandig jongere A C T I E F OP W E G N A A R W E R K | Augustus

2013

Risico d a a r b i j is dat het geld dat voor de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n k i n d e r e n b e d o e l d is, a a n g e w e n d w o r d t voor a n d e r e z a k e n . D e v o o r z i e n i n g e n w o r d e n vooral als i n d i v i d u e l e b i j z o n d e r e bijstand v e r s t r e k t . Bij r u i m de helft v a n de g e m e e n t e n is dat het g e v a l . Een k w a r t v a n de g e m e e n t e n v e r ­ strekt de v o o r z i e n i n g e n als c a t e g o r i a l e b i j z o n d e r e b i j s t a n d . D e o v e r i g e g e m e e n t e n h a n t e r e n beide v o r m e n v a n b i j z o n d e r e b i j s t a n d . 7

3.3

V e r p l i c h t i n g e n t i j d e n s de z o e k p e r i o d e D e I nspectie c o n s t a t e e r t dat g e m e e n t e n o v e r w e g e n d h e l d e r h e b b e n g e f o r m u l e e r d a a n w e l k e v e r p l i c h t i n g e n j o n g e r e n m o e t e n v o l d o e n . Het is duidelijk w e l k e a c t i v i t e i ­ ten d e z e m o e t e n o n t p l o o i e n op het gebied v a n werk en s c h o l i n g en w a a ­ ze zich e v e n t u e e l m o e t e n m e l d e n v o o r o n d e r s t e u n i n g of h u l p v e r l e n i n g . E v e n a l s ten tijde v a n het i m p l e m e n t a t i e o n d e r z o e k blijkt e c h t e r dat slechts een klein d e e l v a n de g e ­ m e e n t e n ( m i n d e r d a n twintig p r o c e n t v o o r werk en iets m e e r d a n tien p r o c e n t voor s c h o l i n g ) de v e r p l i c h t i n g e n bestuurlijk heeft v a s t g e s t e l d . Alle g e m e e n t e n h e b b e n de v e r p l i c h t i n g e n v a n j o n g e r e n u i t g e w e r k t ir c o n c r e t e o p ­ d r a c h t e n . I n iets m e e r d a n de helft v a n de g e m e e n t e n is er s p r a k e van e e n u n i f o r m e set v a n v e r p l i c h t i n g e n die voor i e d e r e j o n g e r e b i n n e n de g e m e e n t e geldt I n de o v e ­ rige g e m e e n t e n w o r d e n de v e r p l i c h t i n g e n a f g e s t e m d op de situatie, m o g e l i j k h e d e n en b e l e m m e r i n g e n v a n de j o n g e r e . Alle j o n g e r e n die in staat zijn te w e r k e n , m o e t e n z o e k e n n a a r v a c a t u r e s , zich in­ s c h r i j v e n bij u i t z e n d b u r e a u s , en solliciteren op r e l e v a n t e v a c a t u r e s . O n g e v e e r 70 procent v a n de g e m e e n t e n heeft het aantal sollicitaties g e n o r m e e r d dat de j o n g e r e g e d u r e n d e de z o e k p e r i o d e dient te v e r r i c h t e n . S o m m i g e g e m e e n t e n h a n t e r e n een u n i f o r m e o n d e r g r e n s , w a a r b i j drie tot vijf sollicitaties per w e e k het m e e s t w o r d e n g e n o e m d . V a n d e z e n o r m k a n a f g e w e k e n w o r d e n bij j o n g e r e n die b e l e m m e r i n g e n e r v a r e n o m het werk te h e r v a t t e n , zoals d a k l o o s h e i d , v e r s l a v i n g of g e e s t e l i j k e of p s y c h i s c h e p r o b l e m a t i e k . G e m e e n t e n die e r v o o r k i e z e n o m het aantal sollicitaties niet te n o r m e r e n g e v e n aan dat het n o r m e r e n er toe k a n leiden dat j o n g e r e n g a a n s o l l i c i t e r e n op f u n c t i e s w a a r ­ op zij weinig kans m a k e n o m a a n g e n o m e n te w o r d e n . I n dat geval v o l d o e n zij wei a a n h u n v e r p l i c h t i n g e n , m a a r v e r w a c h t de g e m e e n t e d a a r v a n g e e n effect ín t e r m e n van werk. O p het gebied v a n s c h o l i n g h a n t e e r t o n g e v e e r d e helft v a n d e g e m e e n t e n één v a s t ­ s t a a n d e set v a n v e r p l i c h t i n g e n v o o r alle k l a n t e n . D a a r n a a s t is de k l a n t m a n a g e r in o n g e v e e r e e n k w a r t v a n de g e m e e n t e n vrij o m te b e p a l e n a a n w e l k e ver p l i c h t i n g e n de j o n g e r e m o e t v o l d o e n en in e e n beperkt a a n t a l g e m e e n t e n kiest de k l a n t m a n a ­ g e r de v e r p l i c h t i n g e n uit een lijst v a n m o g e l i j k e v e r p l i c h t i n g e n . De m e e s t v o o r k o m e n d e v e r p l i c h t i n g voor j o n g e r e n op het g e b i e d v a r s c h o l i n g is dat d e z e langs m o e t e n g a a n bij het R M C . O n g e v e e r d e helft v a n de g e b e e n t e n v e r ­ plicht j o n g e r e n o m bij het R M C a d v i e s in te w i n n e n o v e r h u n m o g e l i j k h e d e n b i n n e n het o n d e r w i j s . O n g e v e e r e e n d e r d e v a n de g e m e e n t e n verplicht j o n g e r e n o m langs te g a a n bij e e n s t u d i e a d v i s e u r e n / o f bij het j o n g e r e n l o k e t . G e m e e n t e n die d e z e v e r p l i c h t i n g h a n t e ­ ren, l e g g e n d e z e in t w e e derde v a n de g e v a l l e n op a a n alle j o n g e r e n e n ín e e n d e r d e v a n de g e v a l l e n a a n e e n deel v a n de j o n g e r e n . 8

1

Zie bijvoorbeeld ook uit "Kínderen I n armoede in Nederland" van het Verwey­Jonker I nstiīuu: van 25­6­2013 pagina

7: "Vereer is hel vaak onduidelijk 1

of het çeto dat aan de ouders wordt verstrekt

wei bij de t'nőeren

terechtkomt

"

RMC staat voor Regionale Meld- en Coördinatiefunctie. Pagina 17 van 32

van schoolgaand kind tot ierfstandsg jongere A C H i f OP w t G N A A R W É R K Í .Augustus 2 0 1 1

3.4

Kwantitatieve indicatoren en informatie Maatschappelijke

participati e

schoolgaand e

e kind er n

In p a r a g r a a f 3,2 is a a n g e g e v e n dat g e m e e n t e n h u n t a k e n bt) d e m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i p a t i e v a n j o n g e r e n uit a r m e g e z i n n e n kwalitatief h e b b e n g e f o r m u l e e r d , m a a r z i c h niet c o m m i t t e r e n op het t e r u g d r i n g e n van het a a n t a l k i n d e r e n dat niet p a r t i c i ­ peert. 1

Zoekperiode Veel g e m e e n t e n konden desgevraagd geen eenduidige informatie aanleveren over het a a n t a l m a a t r e g e l e n dat n a a r a a n l e i d i n g v a n het met n a k o m e n v a n de .­erpitch­ t i n g e n t i j d e n s de z o e k p e r i o d e is o p g e l e g d . Ook het a a n t a l m e l d i n g e n k o r met altijd door g e m e e n t e n aangeleverd worden Het is de v r a a g wat er g e b e u r t m e t j o n g e r e n die na de z o e k p e r i o d e m e ! t e r u g k o m e n o m e e n u i t k e r i n g a a n te v r a g e n . S o m m i g e g e m e e n t e n g e v e n op basis v a n a n a l y s e s die zij u i t g e v o e r d h e b b e n a a n dat de m e e s t e v a n h e n werk h e b b e n g e v o n d e n of zijn b e g o n n e n m e t e e n o p l e i d i n g . V e e l g e m e e n t e n lijken hier e c h t e r g e e n z i r h t op te hebben. Cijfers v a n het C B S g e v e n e e n indicatie dat de a a n g e s c h e r p t e u t t k e n n g s v o o r w a a r d e n v o o r j o n g e r e n er t o e leiden dat m i n d e r j o n g e r e n e e n b e r o e p d o e n op tîe W W B , De o n t w i k k e l i n g v a n het a a n t a l b i j s t a n d s u i t k e r i n g e n v e r s t r e k t a a n j o n g e r e n iaat stnds d e i n t r o d u c t i e v a n d e z e m a a t r e g e l e n een f o r s e d a l i n g zien (zie figuur ì i ) D e z e o n t w i k k e l i n g is t e g e n g e s t e l d a a n d e l a n d e l i j k e t r e n d dat het totaal a a n t a l ver strekte W W B uitkeringen juist toeneemt.

Figuur 3.1

Mutatie

aante l

bijstandsuitke ringe n

in 2012 t o v van de ze lfde

maand

:n SOJ1

S.0%

ũ.0%

J J - ļ n

Bti

ia

»r

^ ei

n

il

m

m

tg

ip

iI l a

1

mv

S.0%

J.0,0%

­15.0»

zO.0%

m W W f l uitkeringen verstrekt aan jongeren

' Dat betekent overigens met dat de/e

m Totaal verstrekte W W B u t t k c n R P "

nŕormatie n.et get eg*str eerd wordt

Van schootgaand kind tot zelfstandig jongere A C T I E F O P W E G N A A R W E R K | Augustus

3.5

2013

Oordeel D e i n s p e c t i e heeft in zijn rapport ' I m p l e m e n t a t i e z o e k p e r i o d e j o n g e r e n g e o o r d e e l d dat de c o n c r e t e , z i c h t b a r e b e s t u u r l i j k e a a n d a c h t v o o r e e n b e l e i d s m a t i g e invulling v a n d o o r de w e t g e v e r o p e n g e l a t e n n o r m e n is a c h t e r g e b l e v e n , 1 0

Ook o o r d e e l d e d e i n s p e c t i e tige i n f o r m a t i e niet op orde wordt bemoeilijkt, hetgeen b e t e k e n t v o o r het b e r e i k e n

dat e e n aanzienlijk deel v a n de g e m e e n t e n ne c i j f e r m a had w a a r d o o r e e n g o e d e s t u r i n g en b e h e e r s i n g e r n s t i g naar het oordeel v a n d e Inspectie een a a n z enlijk risico van de b e l e i d s d o e l s t e l l i n g e n v a n de w e t g e v e r

Het o n d e r z o e k dat a a n het h i e r b o v e n g e n o e m d e rapport ten g r o n d s l a g ' a g is uitgev o e r d in de periode v a n juni tot en met a u g u s t u s 2 0 1 2 , De o n d e r z o e k e n die a a n d e huidige r a p p o r t a g e ten g r o n d s l a g liggen zijn u i t g e v o e r d g e d u r e n d e het eerste half jaar v a n 2 0 1 3 , De i n s p e c t i e m o e t c o n s t a t e r e n dat op beide h i e r b o v e n g e n o e m d e a s p e c t e n w e i n i g v o o r u i t g a n g is g e b o e k t Nog s t e e d s blijkt dat slechts een klein deel v a n de g e m e e n t e n de v e r p l i c h t i n g e n bestuurlijk heeft v a s t g e s t e l d . M i n d e r d a n 20 p r o c e n t v a n d e g e m e e n t e n h e e f t de v e r p l i c h t i n g e n m e t b e t r e k k i n g tot het z o e k e n n a a r werk bestuurlijk, v a s t g e s t e l d , terwijl de v e r p l i c h t i n g e n met b e t r e k k i n g tot het z o e k e n v a n s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n d o o r iets m e e r d a n 10 procent van de g e m e e n t e n zijn v a s t g e s t e l d B o v e n s t a a n d e lijkt te i m p l i c e r e n dat g e m e e n t e l i j k e b e s t u u r d e r s a n d e r s a a n k i j k e n t e g e n de n o o d z a a k v a n c o n c r e t e bestuurlijke b e l e i d s m a t i g e invulling en s t u r i n g . G e m e e n t e n h e b b e n wel ambtelijk o v e r w e g e n d helder g e f o r m u l e e r d d a n w e l k e verp l i c h t i n g e n j o n g e r e n m o e t e n v o l d o e n . Het is duidelijk w e l k e activiteiten d e z e m o e ten o n t p l o o i e n op het g e b i e d v a n werk en s c h o l i n g en w a a r ze zich e v e n t u e e l m o e ten m e l d e n v o o r o n d e r s t e u n i n g of h u l p v e r l e n i n g . D a a r n a a s t h e b b e n alle g e m e e n t e n d e v e r p l i c h t i n g e n van j o n g e r e n uitgewerkt in concrete o p d r a c h t e n j o n g e r e n die zich m e l d e n v o o r e e n W W B - u i t k e r i n g zijn v o l d o e n d e op de h o o g t e v a n de n s p a n n i n g e n die van h e n v e r w a c h t w o r d e n . W a t de c i j f e r m a t i g e i n f o r m a t i e betreft, geldt dat veel g e m e e n t e n g e e n e e n d u i d i g e i n f o r m a t i e k u n n e n a a n l e v e r e n o v e r het a a n t a l m a a t r e g e l e n dat n a a r a a n l e i d i n g v a n het niet n a k o m e n van de v e r p l i c h t i n g e n tijdens d e z o e k p e r i o d e is o p g e l e g d en verd e r dat veel g e m e e n t e n g e e n zicht lijken te h e b b e n op de s i t u a t i e van j o n g e r e n díe zich wel g e m e l d h e b b e n m a a r niet zijn t e r u g g e k o m e n v o o r e e n b i j s t o n d a a n v r a a g . Bij het o n d e r z o e k naar de v e r o r d e n i n g p l i c h t m.b.t. de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie van s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n blijkt dat bijna alle g e m e e n t e n i n m i d d e l s e e n d o o r de gemeenteraad vastgestelde verordening hebben. T o c h is o o k hier w e l een kritische k a n t t e k e n i n g te p l a a t s e n : o n g e v e e r t w i n t i g proc e n t v a n de g e m e e n t e n heeft het begrip m a a t s c h a p p e l i j k e participatie niet i n g e v u l d , w a a r de W W B dit wel v e r e i s t . V a n de g e m e e n t e n die dit begrip wei h e b b e n i n g e vuld heeft bijna zestig procent g e k o z e n voor d e tekst v a n d e m o d e l v e r o r d e n i n g v a n S t i m u l a n s z . Dit w e k t d e indruk dat d e z e g e m e e n t e n de invulling niet n e b b e n a f g e s t e m d op de s p e c i f i e k e lokale e n / o f regionale o m s t a n d i g h e d e n , terwijl de d e c e n t r a l i s a t i e g e d a c h t e en de daarbij b e h o r e n d e grotere b e l e i d s v r i j h e i d v a n g e m e e n t e n juist is g e b a s e e r d op de v e r w a c h t i n g dat g e m e e n t e n b e t e r in staat zijn b e l e i d af te s t e m m e n op die s p e c i f i e k e o m s t a n d i g h e d e n . Of l o k a l e b e s t u u r d e r s hier e e n a f w e g i n g h e b b e n g e m a a k t of in h u n g e m e e n t e n a a n l e i d i n g is v o o r specifiek b e l e i d h e e f t de Inspectie niet o n d e r z o c h t . V e r d e r o m s c h r i j v e n g e m e e n t e n hun taak op dit g e b i e d uitsluitend k w a l i t a t i e f , w a a r door echte p r e s t a t i e - i n d i c a t o r e n o n t b r e k e n . 11

De Inspectie is positief o v e r de a a n w e z i g h e i d van a m b t e l i j k e richtlijnen o v e r de v e r plichtingen tijdens de z o e k p e r i o d e , w a a r m e e v o l d o e n d e r u i m t e is voor m a a t w e r k e n

" R12/06 decemöer

2012.

" Artikels. Iitì2, onderdeel d, W W B Pagina 19 van 32

Van schoolgaand kind tot zelfstandig Jongeie A C T I E T 0" WEG N A A R W E R K | Augustus 2013

de risico's v a n w i l l e k e u r k u n n e n w o r d e n v o o r k o m e n . D e I nspectie oordeelt v e r d e r dat d o o r h e t v e e l a l o n t b r e k e n v a n bestuurlijk g e f o r m u l e e r d e u i t g a n g s p u n t e n {ũe­ l e i d s r e g e l s ) en het niet op o r d e h e b b e n v a n de k w a n t i t a t i e v e i n f o r m a t i e niet v o l d a a n wordt a a n de v o o r w a a r d e n v o o r e e n a d e q u a t e politieke s t u r i n g die recht doet a a n e v e n t u e l e s p e c i f i e k e l o k a l e o m s t a n d i g h e d e n . B o v e n d i e n o n t b e r e n de a m b t e l i j k e richtlijnen de z o r g v u l d i g h e i d s e i s e n die de A w b a a n de t o t s t a n d k o m i n g v a n b e l e i d s ­ regels stelt en kan ter m o t i v e r i n g v a n e e n besluit niet w o r d e n v o l s t a a n met e e n v e r w i j z i n g n a a r een a m b t e l i j k e richtlijn.

Pagina 20 van 32

Van schoolgaand kind tot zelfstandig jongere ACTIEF O P w E G NAAR WERK | Augustus

2013

Uitvoering

Inleiding Dit h o o f d s t u k gaat v o o r n a m e l i j k o v e r de u i t v o e r i n g d o o r g e m e e n t e n v í - . oe z o e k p e riode voor j o n g e r e n . De u i t v o e r i n g s a s p e c t e n v a n de v e r o r d e n i n g p l i c h t "ijn b e h o u d e n s een a s p e c t o v e r de v o o r l i c h t i n g , niet v e r d e r o n d e r z o c h t .

Figuur

4.1

Conceptueel

model

Gemeente

Jongere

Beleidsbepaling

1 2

Melding

3

Zoektijd

4

2 ' Melding

Bepalen verplichtingen f voorlichting 1

Uitkeringsaanvraag

Controle

Handhaving A f s t e m m i n g bij t o e k e n n i n g Negatieve beschikking aanvraag

De Inspectie heeft voor het o n d e r z o e k n a a r de z o e k p e r i o d e voor j o n g e r e n g e b r u i k g e m a a k t v a n een c o n c e p t u e e l m o d e l dat o p g e s t e l d is a a n de h a n d v a n de p r o c e s s t a p p e n die k u n n e n w o r d e n o n d e r s c h e i d e n bij de u i t v o e r i n g v a n d e z o e k t i j d . A c h t e r e e n v o l g e n s k u n n e n d a a r i n de v o l g e n d e s t a p p e n w o r d e n o n d e r s c h e i d e n 1.

2.

3.

4.

5.

De g e m e e n t e heeft e e n v i s i e op de v e r p l i c h t i n g e n v a n j o n g e r e n bij het z o e k e n naar werk of m o g e l i j k h e d e n in het o n d e r w i j s . Uit die v i s i e volgt e e n oeleid of uitvoeringsrichtlijnen, D e z o e k t i j d begint ats de j o n g e r e zich bij het U W V inschrijft als w e r k z o e k e n d e , Kort na de m e l d i n g bepaalt de g e m e e n t e a a n w e l k e v e r p l i c h t i n g e n tíe j o n g e r e g e d u r e n d e de z o e k t i j d moet v o l d o e n en w o r d t hij h i e r o v e r v o o r g e l i c h t , De j o n g e r e w o r d t v e r v o l g e n s g e a c h t o m z i c h v i e r w e k e n in te s p a n n e n c o n f o r m de e i s e n v a n de g e m e e n t e G e d u r e n d e de z o e k t i j d staat d e e i g e n v e r a n t w o o r d e lijkheid v a n de j o n g e r e c e n t r a a l . Na vier w e k e n k a n de j o n g e r e zich ( w e e r ) m e l d e n bij de g e m e e n t e (2" m e l d i n g ) . Dan volgt e e n g e s p r e k o v e r de i n s p a n n i n g e n tijdens de z o e k t i j c D a a r i n stelt de g e m e e n t e vast of de j o n g e r e a a n zijn v e r p l i c h t i n g e n heeft v o l d a a n D e j o n g e r e kan v e r v o l g e n s een u i t k e r i n g s a a n v r a a g i n d i e n e n . D a n volgt e e n toets op d e r e c h t m a t i g h e i d ( v o o r l i g g e n d e v o o r z i e n i n g e n , f r a u d e r i s i c o ) . D e c o n t r o l e r e n d e k l a n t m a n a g e r kan bij o n v o l d o e n d e i n s p a n n i n g van ce j o n g e r e a d v i s e r e n o m de a a n v r a a g af te w i j z e n of hij kan a d v i e s g e v e n tot a f s t e m m i n g v a n de u i t k e r i n g bij t o e k e n n i n g . 12

1 1

Oe rechtmatigheid valt bulten het bestek van dit onderzoek Pagina 21 van 32

v a n schoolgaand kind tot zelfstandig jongere A C i l E f OP WEG NAAR WERK I Augustus

2013

O p elk m o m e n t t u s s e n m e l d i n g en t o e k e n n i n g k a n de j o n g e r e a f z i e n v a n oe u i t k e ­ r i n g . Dit k a n het g e v a l z i j n , o m d a t de j o n g e r e werk g e v o n d e n heeft of a a n een o p ­ leiding b e g i n t , m a a r o o k o m d a t de j o n g e r e bij n a d e r i n z i e n , o m w e l k e r e d e n d a n ook afziet v a n een u i t k e r i n g . Al d e z e g e v a l l e n w o r d e n a a n g e d u i d als de p r e v e n t i e v a n d e uitkering. In dit h o o f d s t u k g a a t d e I nspectie a c h t e r e e n v o l g e n s in op de v o o r l i c h t i n g , de ( f i n a n ­ ciële) o n d e r s t e u n i n g tijdens de z o e k p e r i o d e , de controle en h a n d h a v i n g en oe d o o r g e m e e n t e n bij d e u i t v o e r i n g e r v a r e n k n e l p u n t e n Het hoofdstuk wordt a f g e s l o t e n m e t een o o r d e e l v a n de I nspectie. 4.2

Voorlichting De d o e l g r o e p m o e t b e k e n d k u n n e n zijn m e t de v o o r z i e n i n g e n die g e m e e n t e n h e b ­ ben g e t r o f f e n op het g e b i e d v a n m a a t s c h a p p e l i j k e p a r t i c i p a t i e v a n s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n uit a r m e g e z i n n e n , zodat zij d a a r ook g e b r u i k v a n k a n m a k e n , Het a a n ­ w e z i g zijn v a n i n f o r m a t i e op de w e b s i t e van de g e m e e n t e en de t o e g a n k e l i j k h e i d d a a r v a n acht de I n s p e c t i e g o e d e , zij het enigszins s e l e c t i e v e i n d i c a t o r e n o m vast te k u n n e n s t e l l e n d a t d e d o e l g r o e p b e k e n d k a n zijn m e t d e ( i n h o u d v a n de) v o o r z i e ­ ningen. 1 3

Uit o n d e r z o e k v a n de I nspectie blijkt dat bij veel g e m e e n t e n de w e b s i t e s v o l d o e n d e t o e g a n k e l i j k zijn en d e i n f o r m a t i e die d a a r o p wordt g e g e v e n v a n dien aard is dat de d o e l g r o e p op de h o o g t e kan zijn v a n de m o g e l i j k h e d e n die g e m e e n t e n b i e d e n o m de p a r t i c i p a t i e v a n s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n te b e v o r d e r e n . E e n deel v a n de g e m e e n t e n heeft e c h t e r nog s t a p p e n te zetten in d e v e r b e t e r i n g v a n de i n f o r m a t i e v o o r z i e n i n g via de g e m e e n t e l i j k e w e b s i t e . D a a r k o n de b e t r e f f e n d e i n f o r m a t i e niet g e v o n d e n w o r d e n b i n n e n een redelijk t i j d s b e s t e k . " O m te k u n n e n v o l d o e n a a n h u n v e r p l i c h t i n g e n tíjdens de z o e k p e r i o d e is net b e l a n g ­ rijk dat j o n g e r e n tijdig, j u i s t e n volledig w o r d e n v o o r g e l i c h t over d e eisen die de w e t g e v e r en de g e m e e n t e a a n h e n s t e l l e n . De I nspectie c o n s t a t e e r t dat dit m de o v e r g r o t e m e e r d e r h e i d v a n d e g e m e e n t e n het geval is, Ten tijde v a n het i r n p l e m e n ­ t a t i e o n d e r z o e k in 2 0 1 2 w a r e n veel j o n g e r e n nog op de b e p e r k t e v o o r l i c h t i n g van het U W V a a n g e w e z e n . I n m i d d e l s w o r d e n j o n g e r e n die zich bij het U W V m e l d e n n de m e e s t e g e v a l l e n direct d o o r v e r w e z e n naar de g e m e e n t e w a a r zij b i n n e n e n k e e d a ­ g e n v o o r g e l i c h t w o r d e n . Hierdoor is de j u i s t h e i d en v o l l e d i g h e i d v a n öe v o o r l i c h t i n g o v e r g e m e e n t e s p e c i f i e k e v e r p l i c h t i n g e n in het a l g e m e e n v e r b e t e r d . K l a n t m a n a g e r s g e v e n a a n dat slechts een beperkt a a n t a l j o n g e r e n na afloop van het m e l d i n g s g e s p r e k niet g o e d weet wat er v a n hen v e r w a c h t wordt. Dit ligt v o l g e n s hen dan niet a a n het feit dat d e i n f o r m a t i e die v e r s t r e k t wordt onjuist of o n v o l l e d i g is, m a a r m e t n a m e a a n het feit dat s o m m i g e j o n g e r e n er m o e i t e m e e hebber, o m i n f o r m a t i e g o e d te v e r w e r k e n en te o n t h o u d e n . K l a n t m a n a g e r s p r o b e r e n d t te o n ­ d e r v a n g e n door de a f s p r a k e n één v o o r één m e t d e j o n g e r e d o o r te l o p e n B o v e n d i e n g e v e n de m e e s t e g e m e e n t e n na afloop v a n de v o o r l i c h t i n g e e n schrifteigk o v e z i c h t m e e van de v e r p l i c h t i n g e n die a a n hen zijn o p g e l e g d . Tijdens de v o o r l i c h t i n g s g e ­ s p r e k k e n die d e I n s p e c t i e heeft b i j g e w o o n d k w a m e n er g e e n a a n w i j z i n g e n naar voren dat j o n g e r e n niet g o e d b e g r e p e n wat er v a n h e n v e r w a c h t w e r d . r

4.3

O n d e r s t e u n i n g t i j d e n s de z o e k p e r i o d e Met d e introductie v a n d e z o e k p e r i o d e beoogt de w e t g e v e r de z e l f s t a n d i g h e i d en eigen v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v a n j o n g e r e n te b e v o r d e r e n . I n t e n s i e v e o n d e r s t e u n i n g tijdens de z o e k p e r i o d e is niet ín lijn met dit u i t g a n g s p u n t . Een klein deel v a n d e g e m e e n t e n v e r p l i c h t alle j o n g e r e n o m gebruik te m a k e n v a n o n d e r s t e u n i n g b'j het z o e k e n n a a r werk. O n g e v e e r e e n d e r d e o n d e r s t e u n t een deel v a n de j o n g e r e n , b i j ­ 15

Í J

Zie ook aanbeveling l b van de kinderombudsman op pagina 8 van net rapport "Kindeicn I n armor­re ^

Nederland"

van het Verwey­Jonker I nstituut van 25­6­2013. '* De inspectie heefl hier 10 minuten volgens een vast zoekprotocũl naar gezocht. í !

Onder I ntensieve ondersteuning wordt bijvoorbeeld het verstrekken van een re­lntegratievoorzlening verstaan, pjcNna ?2 van 32

Van sűioolgaanü Wnü tol icKttamJI g ļ o n g t r t ACTI EF OP V / E G NAAR WERK | Augustus

2013

v o o r b e e l d als er s p r a k e is v a n c o m p l e x e p r o b l e m a t i e k , als de j o n g e r e niet z e l f s t a n ­ dig a a n zijn v e r p l i c h t i n g e n k a n v o l d o e n of als de j o n g e r e d a a r o m v e r z o e k t Het gaat o v e r het a l g e m e e n o m lichte v o r m e n v a n o n d e r s t e u n i n g z o a l s hulp bij net z o e k e n n a a r v a c a t u r e s en a d v i e s bij het opstellen v a n s o l l i c i t a t i e b r i e v e n en CV I n een be­ perkt aantal g e v a l l e n wordt m e e r i n t e n s i e v e o n d e r s t e u n i n g g e n o e m d zoals b e m i d d e ­ ling n a a r werk. O n d e r s t e u n i n g bij het o n d e r z o e k e n van de m o g e l i j k h e d e n b i n n e n het o n d e r w i j s k o m t in iets m i n d e r d a n de helft van de g e m e e n t e n v o o r . H e t g a a t o v e r het a l g e ­ m e e n o m v e r w i j z i n g naar a d v i s e r e n d e instanties z o a l s R M C of j o n g e r e r i i o k e t die de m o g e l i j k h e d e n v a n de j o n g e r e n b i n n e n het o n d e r w i j s in k a a r t b r e n g e r G e m e e n t e n zijn z e e r t e r u g h o u d e n d m e t het v e r s t r e k k e n v a n g e l d e n tijdens de z o e k p e r i o d e . S l e c h t s in zeer s c h r i j n e n d e g e v a l l e n ( b i j v o o r b e e l d e e n d r e i g e n d e huis­ u i t z e t t i n g ) is m e n bereid hiertoe o v e r te g a a n . 4.4

C o n t r o l e en H a n d h a v i n g Als j o n g e r e n na de z o e k p e r i o d e bij de g e m e e n t e t e r u g k o m e n o m een a a n v r a a g in te d i e n e n , gaat de g e m e e n t e na of zij v o l d a a n h e b b e n a a n de v e r p l i c h t i n g o m vier w e ­ k e n z e l f s t a n d i g te z o e k e n n a a r werk of s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n . D o o r g a a n s m o e t e n j o n g e r e n in e e n g e s p r e k a a n t o n e n w e l k e i n s p a n n i n g e n zij ont­ plooid h e b b e n . !n v e e l g e v a l l e n d i e n e n zij hierbij b e w i j s s t u k k e n te o v e r l e g g e n . O n g e v e e r de helft v a n de g e m e e n t e n stelt van elke o p g e l e g d e v e r p l i c h t i n g vast of d a a r a a n is v o l d a a n , d e a n d e r e helft v o r m t z i c h e e n g l o b a l e r beeld van de i n s p a n n i n ­ g e n . Als k l a n t m a n a g e r s twijfelen a a n het v e r h a a l van de j o n g e r e n , k j n n e n zij er toe o v e r g a a n o m a a n v u l l e n d e c o n t r o l e s te v e r r i c h t e n . I n de p r a k t i j k k o m t d n w e i n i g v o o r . G e m e e n t e n c o n t r o l e r e n o v e r het a l g e m e e n i n t e n s i e v e r (op) de i n s p a n n i n g e n m e t b e t r e k k i n g tot het z o e k e n n a a r werk dan (op) de i n s p a n n i n g e n gericht op het vinden van scholingsmogelìjkheden. Uit de interviews die de I nspectie g e h o u d e n heeft k o m t n a a r v o r e n dat k l a n t m a n a ­ gers tijdens de g e s p r e k k e n die zij met j o n g e r e n v o e r e n , d o o r g a a n s oe n a d r u k leg­ gen op het b e p a l e n of j o n g e r e n s c h o l i n g s m o g e l ì j k h e d e n h e b b e n , en niet op de v r a a g of zij hier v o l d o e n d e n a a r g e z o c h t h e b b e n . G e m e e n t e n g a v e n bij de enguēte a a n dat k l a n t m a n a g e r s in staat zijn o m v a s t te s t e l l e n of j o n g e r e n zich g e d u r e n d e d e z o e k p e r i o d e v o l d o e n d e h e b b e n i n g e s p a n n e n o m werk te v i n d e n . Tijdens de interviews die de I nspectie m e t k l a n t m a n a g e r s ge­ voerd heeft, w e r d dit beeld e n i g s z i n s g e n u a n c e e r d . Een en a n d e r hangt sterk s a m e n m e t de v a a r d i g h e d e n van i n d i v i d u e l e k l a n t m a n a g e r s . V e r d e r g e v e n k a n t m a n a g e r s aan i n m i d d e l s m e e r e r v a r i n g te h e b b e n met het s c a n n e n v a n s t a p e s se ^citaties d a n kort n a d a t de z o e k p e r i o d e was g e ï n t r o d u c e e r d . M e n w e e t i n m i d d e l s g o e d w a a r m e n o p m o e t letten o m (snel) te k u n n e n b e o o r d e l e n of een s t a p e l b r i e v e n d a a d w e r k e l i j k s e r i e u z e sollicitaties betreft. Veel gemeenten konden desgevraagd geen eenduidige informatie aanleveren over het aantal m a a t r e g e l e n dat n a a r a a n l e i d i n g van de z o e k p e r i o d e is o p g e l e g d . Op basis v a n de interviews en d o s s i e r s t u d i e heeft de I nspectie d e indruk dat k l a n t m a ­ n a g e r s t e r u g h o u d e n d zijn met het o p l e g g e n van m a a t r e g e l e n . Er d o e n z i c h daarbij o v e r i g e n s a a n m e r k e l i j k e v e r s c h i l l e n voor t u s s e n i n d i v i d u e l e k l a n t m t i n a c e r s en g e ­ meenten.

4.5

Knelpunten G e m e e n t e n zijn o v e r het a l g e m e e n positief o v e r de g e ï n t r o d u c e e r d e ' r a a t r e g e l e n , m e t n a m e v a n w e g e d e b e p e r k e n d e w e r k i n g op de i n s t r o o m v a n j o n g e r e n in de WWB. Er is uit het o n d e r z o e k n a a r de i n v u l l i n g van de z o e k p e r i o d e e e n a a n t a l k n e l p u n t e n n a a r v o r e n g e k o m e n . De b e l a n g r i j k s t e u i t v o e r i n g s p r o b l e m e n h e b b e n b e t r e k k i n g op de s c h o l i n g s v e r p l i c h t i n g . naglna 23 van 32

Van schoolgaand Wnd tot zdísJandlg J o n g n ŗ ACTI EF OP WEG NAAR WERK | Augustus

2013

D o o r d a t v e e l opleidingen, m a a r twee i n s t r o o m m o m e n t e n per j a a r h e b b e n , is het voor j o n g e r e n v a a k niet m o g e l i j k o m direct aan de o p l e i d i n g v a n h u n k e u z e te b e ­ g i n n e n . V a a k m o e t e n j o n g e r e n dus n o g e n i g e tijd o v e r b r u g g e n o m a a n de omleiding v a n h u n k e u z e te k u n n e n b e g i n n e n H i e r d o o r k a n er, o n d a n k s dat de j o n g e r e (op t e r m i j n ) s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n heeft, niet in a l l e g e v a l l e n v o o r k o m e n w o r d e n dat de j o n g e r e i n s t r o o m t in de b i j s t a n d . O n g e v e e r een k w a r t van de g e m e e n t e n e r v a a r t dit als k n e l p u n t . G e m e e n t e n g a a n ook v e r s c h i l l e n d o m m e t de v e r p l i c h t i n g e n v a n d e j o n g e r e tijdens d e z e o v e r b r u g g i n g s p e r i o d e , s o m s is er alleen een v e r p l i c h t i n g o m tijdelijk w e r k te a a n v a a r d e n en s o m s m o e t alle a l g e m e e n g e a c c e p t e e r d e a r b e i d w o r d e n a a n v a a r d . Ook g e v e n g e m e e n t e n a a n dat s o m m i g e o p l e i d i n g e n j o n g e r e n b o v e n e e n b e p a a l d e leeftijd w e i g e r e n , of j o n g e r e n o m a n d e r e r e d e n e n í o i j v o o r b e e l d e e r d e r e u i t v a l ) niet t o e l a t e n . Met b e t r e k k i n g tot het z e l f s t a n d i g z o e k e n n a a r w e r k s i g n a l e r e n de m e e s t e g e m e e n ­ ten relatief w e i n i g k n e l p u n t e n . S l e c h t s e n k e l e v a n d e d o o r d e I nspectie g e s p r o k e n r e s p o n d e n t e n zijn v a n m e n i n g dat de nadruk op z e l f s t a n d i g h e i d en eigen v e r a n t ­ w o o r d e l i j k h e i d (die d e w e t g e v e r m e t de g e n o m e n m a a t r e g e l b e o o g t ) niet g o e d a a n ­ sluit bij d e a a r d v a n de d o e l g r o e p . Ook w i j z e n e n k e l e g e m e e n t e n op de positie v a n k w e t s b a r e j o n g e r e n die niet z e l f s t a n d i g in staat k u n n e n w o r d e n g e a c h t o m werk te v i n d e n . A n d e r e g e m e e n t e n geven j u i s t a a n dat er v o l d o e n d e m o g e l i j k h e d e n zijn v o o r het l e v e r e n v a n m a a t w e r k bij k w e t s b a r e j o n g e r e n , 4.6

Oordeel Voorlichting De I nspectie is v a n o o r d e e l dat g e m e e n t e n de v o o r l i c h t i n g o v e r de m o g e l i j k h e d e n v a n het b e v o r d e r e n v a n m a a t s c h a p p e l i j k e participatie v a n s c h o o l g a a n d e k n d e r e n via de g e m e e n t e l i j k e w e b s i t e op o r d e h e b b e n . Dit geldt e v e n e e n s v o o r de voorlichting a a n j o n g e r e n o v e r h u n v e r p l i c h t i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e . I n v e r g e l i j k i n g m e t het e e r d e r e i m p l e m e n t a t ī e o n d e r z o e k va i de Inspectie is b o v e n d i e n s p r a k e v a n een a a n z i e n l i j k e v e r b e t e r i n g , doordat j o n g e r e n die zich m e l d e n bij U W V in de m e e s t e g e v a l l e n direct w o r d e n d o o r v e r w e z e n n a a r de d e s b e t r e f f e n d e g e m e e n t e , w a a r zij b i n n e n e n k e l e d a g e n w o r d e n voorgelicht Ondersteuning De w e t g e v e r h e e f t m e t d e i n v o e r i n g v a n d e m a a t r e g e l v a n d e z o e k p e r i o d e n d e W W B e e n o m s l a g willen m a k e n ten o p z i c h t e v a n de W I J . U i t g a n g s p u n t daarbij is dat de g e m e e n t e n de j o n g e r e n z o v e e l m o g e l i j k s t i m u l e r e n zelf actief op zoek te g a a n naar w e r k of s c h o l i n g s m o g e l i j k h e d e n te o n d e r z o e k e n . D e m e e s t e g e m e e n t e n H a n d e ­ len in o v e r e e n s t e m m i n g m e t dit u i t g a n g s p u n t . Lichte o n d e r s t e u n i n g bh p r o b l e m a t i e k of v e r w i j z i n g n a a r a d v i s e r e n d e instanties passen n a a r het o o r d e e l van de i n s p e c t i e bij het u i t g a n g s p u n t v a n de w e t g e v e r . Er is echter e e n klein a a n t a l g e m e e n t e n dat kiest v o o r z w a r e en v e r p l i c h t e o n d e r s t e u n i n g tijdens de z o e k t i j d . D e z e g e m e e n t e n h a n d e l e n d a a r m e e niet c o n f o r m het u i t g a n g s p u n t v a n de e i g e n v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d tijdens de z o e k p e r i o d e . Controle e n Handhaving V e e l g e m e e n t e n k o n d e n g e e n e e n d u i d i g e i n f o r m a t i e g e v e n o v e r het aantal m a a t r e ­ gelen dat n a a r a a n l e i d i n g van o n v o l d o e n d e i n s p a n n i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e is o p g e l e g d . I n de d o o r de I nspectie u i t g e z e t t e e n q u ê t e g e v e n g e m e e n t e n zelf a a n o v e r het a l g e m e e n de o p g e l e g d e v e r p l i c h t i n g e n redelijk intensief te c o n t r o l e r e n , m a a r uit de d o o r de I nspectie g e h o u d e n interviews m e t de k l a n t m a n a g e r s en het v e r r i c h t e d o s s i e r o n d e r z o e k moet dit beeld toch e n i g s z i n s b i j g e s t e l d w o r d e n Hier­ d o o r is de I nspectie niet goed in staat e e n a f g e w o g e n oordeel te g e v e n over de k w a ­ liteit v a n de controle en h a n d h a v i n g v a n d e i n s p a n n i n g s v e r p l i c h t i n g e n tijdens de z o e k p e r i o d e nadat de b e t r o k k e n e zich na afloop van de z o e k p e r i o d e voor e e n uitke­ ring heeft g e m e l d . D e i n s p e c t i e heeft de indruk op basis v a n i n t e r v i e w s e n d o s s i e r ­ s t u d i e dat g e m e e n t e n s t r e n g zijn aan de v o o r k a n t van het p r o c e s ­ het o p l e g g e n v a n v e r p l i c h t i n g e n ­ m a a r a a n z i e n l i j k m i n d e r streng bíj het b e o o r d e l e n en h a n d h a ­ ven v a n de v e r p l i c h t i n g e n . ^ag'na 2

4

van 32

Van schoolgaand kind tot iellslandlg Jongere ACTSEF O P W E G NAAR WESX I Augustus

2013

Knelpunten Oe v o o r n a a m s t e k n e l p u n t e n h e b b e n b e t r e k k i n g op de i n s t r o o m m o g e l j k T e o e n v a n j o n g e r e n b i n n e n het o n d e r w i j s De Inspectie wijst ín dit v e r b a n d op de g e z a m e n l i j k e brief v a n d e m i n i s t e r s v a n S Z W en O C W d . d , 7 m a a r t 2 0 1 3 a a n de w e e d e K a m e r w a a r i n e e n g e z a m e n l i j k e a a n p a k van de j e u g d w e r k l o o s h e i d wordt a a n g e k o n d i g d en de b e n o e m i n g v a n e e n a m b a s s a d e u r voor de a a n p a k . I n m i d d e l s ís e e r a m b a s s a d e u r jeugdwerkloosheid benoemd, ondersteund door een adviesgroep waarin jongerenb o n d e n , w e r k g e v e r s , U W V , V N G , S B B , M B O - r a a d e n H B O - r a a d zijn v e r t e g e n w o o r digd. T

1 6

lfc

SSB staat voor Stichting SarnenwerUng Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. Pagina 25 van 32

v a n stíioolgaand kind tot íelfstandtg jongere ACTIEF O P WEG N A A R WERK t Augustus

2013

^iigtna 26 van 3?

Van schoolgaand Vina (ot j c l l a a n d l ç Jongere A C T I E F OP WEG N AAR WERK ) Augustus ÎOiľ»

Bestuurlijke reactie en naschrift Inspectie

S a m e n v a t t i n g reactie D i v o s a D i v o s a is v e r h e u g d dat d e I nspectie tot een o v e r w e g e n d positief o o r d e e l is g e k o m e n o v e r d e u i t v o e r i n g d o o r g e m e e n t e n v a n de z o e k p e r i o d e v o o r j o n g e r e n er, d e m a a t ­ s c h a p p e l i j k e participatie van s c h o o l g a a n d e k i n d e r e n . D i v o s a vindt de c o n c l u s i e v a n de I nspectie dat g e m e e n t e n die k i e z e n voor z w a r e e n v e r p l i c h t e o n d e r s t e u n i n g tijdens de zoektijd d a a r m e e h a n d e l e n in strijd m e t het u i t g a n g s p u n t v a n de eigen v e r a n t w o o r d e i i j k h e i d tijdens de z o e k p e r i o d e e e n e r g s t e r i e l e , strikte c o n c l u s i e . D i v o s a refereert a a n h a a r e e r d e r e i n b r e n g fc i net v o o r s t e l v a n wet w a a r b i j zij b e z w a a r heeft geuit t e g e n de v e r p l i c h t i n g v a n o n d e r s t e u n i n g s ­ onthouding V e r d e r geeft D i v o s a a a n dat het enerzijds v a n u i t de eigen v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v a n j o n g e r e n o v e r b o d i g is dat g e m e e n t e n zicht h e b b e n op j o n g e r e n die zich wel m e l d e n m a a r g e e n b i j s t a n d s a a n v r a a g i n d i e n e n en het a n d e r z i j d s v a n u i t de d o e l s t e l l i n g e n v a n d e W W B wel r e l e v a n t is. Tot slot geeft D i v o s a a a n dat het g e s i g n a l e e r d e k n e l p u n t v a n de b e p e r k t e i n ­ s t r o o m m o m e n t e n in het o n d e r w i j s en het niet toelaten v a n s o m m i g e j o n g e r e n v o o r h a a r a a n l e i d i n g ís om de s t a a t s s e c r e t a r i s te v r a g e n o m h a a r collega v,»r O n d e r w i j s te v r a g e n het ­ al j a r e n b e s t a a n d e ­ knelpunt v a n de b e p e r k t e i n s t r o o m m o g e l i j k h e ­ den op te l o s s e n . Naschrift reactie I nspectie S Z W D i v o s a b e s t r i j d t niet z o z e e r de i n h o u d van de c o n c l u s i e o v e r de o n d e r s t e u n i n g tij­ d e n s de z o e k p e r i o d e , m a a r m e e r het b e l e i d s m a t i g e u i t g a n g s p u n t in de W W B dat z w a r e o n d e r s t e u n i n g tijdens de z o e k p e r i o d e in strijd is m e t de eigen v e r a n t w o o r d e ­ lijkheid en z e l f s t a n d i g h e i d . Het is niet aan de I nspectie o m hier verder een o o r d e e l o v e r te g e v e n . Het uit beeld r a k e n van j o n g e r e n vindt de I nspectie een belangrijk s i g n a a l , m a a r heeft hier v e r d e r g e e n oordeel over.

Pagina 27 van 32

van schoolgaand Unci tot zelfstandig jongere ACTIEF O P W E G HAAR WERK | Augustus

Bijlage: reactie Divosa

2013

Koningin Wiiheimmataan 5 | 3527 L A Utrecht Postbus 27S8 I 3500 GT Utrecht

Divosa

T 030 - 233 23 37 ļ info?5XJivosa.ni ING 194416 I KvK 40532318 Midden Nederland

Inspectie SZW Dienst Werk en I nkomen Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid T a v. de heer mr J A van den Bos Postbus 90801 2509 LV DEN HAAG

CWe TrfenW**

1 30071 9 augustus 2013 Bestuurlijke reactie concept programmarapport age "Van schoolgaand kind tot zelfstandige jongere ACTI EF OP WEG NAAR WERK"

Geachte heer van den Bos, Hartelijk dank voor het toezenden van het concept van de pfogrammafapportage 'Van schoolgaand kmd tol zelfstandige jongere ACTI EF OP W E G NAAR W E R K " De nota geeft een beeld van beleid, stunng en uitvoering van de wijze waarop gemeenten m de afgelopen penode vorm gegeven hebben aan de verplichtingen tijdens de zogeheten zoekpenode voor jongeren en van de maatschappelijke participate van schoolgaande kinderen Het verheugd ons dat de Inspectie tot een overwegend posŵef oordeŵ is gekomen U heeft mi) gevraagd te reageren op de conclusies en het oordeel zoals geformuleerd door de inspectie Met betrekking tot de verplichtingen tijdens de zogeheten zoekpenode voor jongeren luidt één van de belangrijkste conclusies uit de rapportage met betrekking tot de uitvoering van de wetgeving als volgt "De meeste gemeenten geven geen of slechts lichte ondersteuning aan de jongeren tijdens de zoekpenode en handelen daarmee m overeenstemming met het uitgangspunt dat gemeenten jongeren zoveel mogelijk stimuleren bij het zelfstandig zoeken naar werk en scholingsmogelìjkheden Er zijn echter ook gemeenten d « kiezen voor zware «n verplichte ondersteuning tijdens de zoektijd Deze gemeenten handelen toarmee m strijd met het uitgangspunt van de eigen verantwoordelijkheid tijdens de zoekpenode " Divosa is van mening dat dit wel een erg stenete stokt op de onderhavige maatregelen gefocuste, conclusie ts Gemeenten zijn ons inziens door het niet mogen ondersteunen van jongeren tijdens de zoekpenode van 4 weken in een spagaat WecìM gekomen Doet van de W W 8 « primair om mensen weer aan het werk te krijgen en als dat door omstandigheden (tijdelijk) niet lukt ts er recht op een uitkenng WIJ zijn er van overtuigd dat de gemeenten die tijdens de vier weken wachttijd ingezet hebben op meer en verplichte ondersteuning dat doei voor ogen hebben Overigens wordt uit het rapport met geheel duidelijk wat de Inspectie onder zware en verplichte ondersteuning verstaat Wellicht kan de inspectie onderzoeken welke handelwijze van gemeenten tof het beste resultaat heeft geleid namelijk de hoogste uitstroom en de laagste instroom vanwege werk of scholing We refereren hierbij aan eerdere inbreng vanuit Divosa (en v N G ) waann we bezwaar hacden tegen de verplichting van ondersteuningsonţhouding en waarbij we aangaven dat we het belangr­jk vinden dat gemeenten daann zelf een afweging kunnen maken en nog meer maatwerk kunnen leveren

www.divosa.ni

i Ook het inspectierapport laat zien dat een ai te afstandelijke benadering nadelen heeft Vermeldenswaardig vinden WIJ de volgende opmerking " Ook hebben veel gemeenten geen zicht op de situatie van jongeren die zich wel gemeld hebben maar niet zijn teruggekomen voor een bi|Standaanvraag " Als de eigen verantwoordelijkheid van jongeren zo nodig voorop dient te staan lijkt het zicht op jongeren die zich wei gemeld hebben maar niet ztjn teruggekomen voor een bijstandaanvraag tamelijk overbodig Vanuit een oogpunt van de centrale doelstelling van de W W B voor deze categorie {werk of scholing) is de opmerking natuurlijk we relevant Ook hier is de eerder genoemde spagaat aan de orde 1

I

De conclusie dat "Gemeenten weinig knelpunten ondervinden OIJ het door jongeren zelfstandig zoeken naar werk tijdens de zoekpenode "En dat "De voornaamste knelpunten betrekking hebben op de instroommogelijkheden van jongeren binnen het onderwijs met name de beperkte instroommomenten en het niet toelaten van sommige jongeren ts voor Divosa aanleiding om de staatssecretans te vragen om haar collega van Onderwijs te vragen het - ai jaren bestaande - knelpunt van de beperkte instroommogelijkheden op te lossen Voor het overige en met betrekking tot de maatschappelijke participatie van schoolgaande kinderen geeft dit rapport ons geen aanleiding tot het maken van verdere opmerkingen

-i

Met vriendelijke groet.

s

V.

Renê Paas Voorzitter

www.divosa.nl

'ísr. s ŵ o o V ţ i b r i ŭ Wr,ŭ VU itV.SUTŵlî ļ w ņ t ţ ţ fcCTOf O ? V í K i 5IAW, ' I Í T O ļ SiuyLrbWiS 2011.

Lijst van afkortingen

Awb B&W CBS

cv Divosa

A l g e m e n e wet b e s t u u r s r e c h t Burgemeester en Wethouders C e n t r a a l B u r e a u voor de Statistiek Curriculum vitae N e d e r l a n d s e v e r e n i g i n g v a n g e m e e n t e l i j k e m a n a g e r s op net terrein v a n p a r t i c i p a t i e , werk en i n k o m e n ( v o o r h e e n V e r e n i g i n g va D ­ e c t e u r e n 1

HBO MBO OCW RMC ROC SBB SZW VNG UWV Wet S U W I WÍJ WWB

voor Sociale Arbeid) Hoger Beroepsonderwijs Middelbaar Beroepsonderwijs O n d e r w i j s , C u l t u u r en W e t e n s c h a p R e g i o n a a l M e l d ­ en C o ö r d i n a t i e p u n t Regionaal Opleidingen Centrum Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven S o c i a l e Z a k e n en W e r k g e l e g e n h e i d Vereniging Nederlandse Gemeenten Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Wet s t r u c t u u r u i t v o e r i n g s o r g a n i s a t i e werk en i n k o m e n W e t I n v e s t e r e n in J o n g e r e n Wet werk en bijstand

'aņina 31 van 3 2

Van sdioolgaanü kind tot zelfstandig Jongere ACTIEF o n WEG N AAR WERK ļ Augustus 2013

Publicaties van de Inspectie SZW, Directie werk en i n k o m e n

2013 R13/01 R13/02 R13/03 R13/04 R13/05 R13/06 R13/07

De S o c i a l e V e r z e k e r i n g s b a n k V e r a n d e r p r o g r a m m a S V B Tien De i n v l o e d v a n o n t h e f f i n g e n op de a r b e i d s p a r t i c i p a t i e v a n w v v B ' e r s R e g i e r o l g e m e e n t e n bij r e g i o n a a l a r b e i d s m a r k t b e l e i d O v e r s i g n a a l , s a n c t i e en i n c a s s o D i e n s t v e r l e n i n g aan o u d e r e (45+1 b i j s t a n d s g e r e c h t i g d e n V a n s c h o o l g a a n d kind tot zelfstandig j o n g e r e A C TI E F O P W E G N A A R WERK V e r o r d e n i n g s p l i c h c g e m e e n t e n m a a t s c h a p p e l i j k e participatie «. ncieren

2012 R 1 2 / 0 1 I n f o r m a t i e ­ u i t w i s s e l i n g van de S U W l ­ k e t e n m e t a n d e r e partijen R12/02 T u s s e n W a j o n g en w e r k ; het v i n d e n v a n de j u i s t e w e r k p l e k R12/03 S a m e n d e focus op w e r k Een landelijk beeld van de s a m e n w e r k i n g t u s s e n p r o f e s s i o n a l s werk e n i n k o m e n e n de g e z o n d h e i d s z o r g R12/04 B r e d e r e kijk op g e g e v e n s R12/0S Werken met beperkingen R 1 2 / 0 6 I mplementatie zoekpenode jongeren R12/07 Regierol van g e m e e n t e n bij r e g i o n a a l a r b e i d s m a r k t b e l e i d

Pag-r-a J2 van 32

De I nspectie SZW maakt deel uit van het m i n i s t e r i e van S o c i a l e 'Uken en Werkgelegenheid I n s p e c t i e SZW P o s t b u s 820 ļ 3500 AV Utrecht T e l e f o o n 0800 5151 (gratis) w w w . i n specti eszw. n i . Fotografie Mare B l o m m a e r t A u g u s t u s 2013 vijfkeerblauw.nl | s s s - 6 1 9 1 1 1