(n \n

trBTJR Orgoonvon de A L E X A N D ERRU E BV E R E N I G I N G ie voorSchookeindspelstud \rï. R

U) (1 \ \+'

sf'

R\ \. \

S \

ffie$ \fl /

t{

\ \ {\ (1

\À

s\ \ (n

\n

+.

I

Redactioneel door Harold van der Heijden H c l a a sm o c s ti k o p d c A R V E S - b r 1 eenkomst van november verstck latengaan Als ik mc goed hcnnner *as dat dc eerstckccr sinds de oprichtingvan ARVES dat ik niet aanu'czigkon zijn, en daar wil ik het eigenlijk ook bij houden. Zodocndemistte ik wel drie belangrijke ondcrwerpen.Ten eerstenatuurhlk de overdrachtvan de voorzittershamer van Rob Bertholéc aan Jurgen Stigtcr. Afgczien van zijn inzet voor het algemcenARVES-belangheeft Rob ook altryd oog gehadvoor ons clubblad. Natuurlijk uil ik hem speciaaldaarvoor op dczc plaatsnog bedanken. J u r g e nS t i g t c rb c w r y sm t ct zijn uitvocrige bijdrage aan dit nummcr, b c s t a a n du e i t c c n p e r s o o n l r j k ci n troductieen cen bclcidsplan,dat ik ms zelfs sat EB{/R bctrcft ook gecn zorgen behoeftc makcn om d e t o c k o m s t J. u r g c n ,v e e l s u c c e s ! Het tu,eedebclangrijke onderdeel dat ik misliep, uaren de voordrachtenvan IgnaceVandecastccle en GerardBouma. Gelukkig heb r k v a n V a n d e c a s t e e l ei n m i d d c l s wel zrln fraaic boek, en stuurdq Bouma zijn voordracht (met nog ecn aantal nict gepresenteerdc v o o r b e c l d e n )a l s k o p i j v o o r d i t n u m m e ri n . Ook ecn bclangrijkonderwerprvat miJ betreft uas de oproep voor meerkopryvoor LBIIR. Ik vreesdc d a t d i t n u m m c r n c l e e n se r g d u n zou kunnen rvordcn.Harm Benak nam dezetaal
r n d c o r c n k l o n k . E n n a e n i g cn a dcnkcn bleekdat te kloppcn.Want (minimaal) twec beroemde componistcn rvoondenin deze plaats. Allereerst William Anthony Shinkman (1847-1933).ln I'he OxJórd (lonpanion to Chess lees ik dat hij op zesjarige lecftryd van Bohcmia naar de USA cmigrecrdc, en dat hij uiteindeluk in I 893 'Ciq Clerk' (gemeentcsecrctaris) van Grard Rapids werd. Zi1nb11nÍulm was: 'the Wizard of Grand Rapids'. Otto Wurzburg (1875l 9 5 l ) i s z e l f s g c b o r e ni n G r a n d Rapidscn woondedaar gcdurcndc zijn gchelclcven.Hrj wcrkte in hct plaatselijke postkantoor. Beidcn maakten hoofdzakelijk problcmcn, maar toch zr.1nvan hen ook enkelc studiesbekend(Wurzburg: 2 in mijn bcstand,allcbci samcn met Shinkman,en var Shinkman n o g I 6 a n d e r es t u d i e s )I.k , o f b c t c r gezcgdmijn vrouw, ondemam natuurlrjk enkelepogingcnom ter plekkc nog sporcnvan bcidc hcrcn te vrndcn, maar helaastcverg e e f s . . .E r i s b l i j k b a a r g c e n schaalclub (mccr) in Grand Rapids.In ccn bar vond ik nog ecn s c h a a k t a l cm l , a a rd r e l c c k m c n i c t z o o u d d a td a a rS h r n k m a nn o g o o i t e e n v a n z i j n p r o b l c m e no p k a n hebbengedemonstrccrd. Naar aanlcidingvan mrln boekbcs p r e k r n gi n h e t v o r i g c n u m m e r 'l'he over hct boek P labv Rrothersheb ik nog uat geconespondcerd m e t d e s c h n j v e rT i m o t h r W h i t w o r t h . B i J n a d e ri n z i c n ( ! ) b l e c k o o k d c e n i g ek r i t i c k d i s i k z o o n gevccr had, namehlk hct ontbrcken van eenindex voor studicsdic rn de tekst zijn opgenomen,nict te k l o p p e n !Z i e b l a d z i j d e1 4 3 . Ik gafook nog enkeleontbrckendc studies. Whitrvorth mcldt dat dc pion van a5 absoluutnoodzalclijk i s o m 3 L e 5 + t e k u n n c nu c c r l c g gen. cn dat dc autcursdat ook vcr-

melddcn rn hun vcrzamcld rvcrk v a n 1 9 2 8 .H e t f e i t d a t d i t z o c x o l i c i c t g e n o c m dw e r d z o u k u n n c n b c tekenendat icmand daarvoorheeft geclaimddat dc pion overbodigis. z o r c d c n e c íW h r t w o í h . D e v e r s i c van Dc Fcrytervan no. I 16 is gemaaktomdat hij twee pionnenwildc besparcn,maar bovendienom c c n w i n s t s t c l l i n gv a n L o p e r+ p i o n tcgen Toren te bereiken met de pion niet vcrder dan dc vijfde nj, zo schrijftWouter Mecs me. Whitu'orth meldt nog dat diagramnummcr 3 in mijn boekbcspreking uaarschijnlijk ecn voorloper is van nummer I l2 en dat diagram4 n o . 1 4 6 u i t h e t b o e k i s , z o n d e rd e ecrstevicr zetrcn.lk heb later nog vrer anderestudicsvan de Platov's ontdckt.Ook daaroverheeftWhituorth al dc nodigc informatic verstrckt. Mogclijk kom ik daarop nog cen kcer tcrug in ,l?BtUimocht blijkcn daar behoefte aan te bestaan Soortgclijke'opschoonactrcs' rvordcn ondemomen voor Mattison cn Kubbel. Gnag ontrang ik ueer veclkopr.y voor het volgcndc nummer Het hefst natuurlijk op diskettc. Uw favorietc tckstvcnverkingspakket zou best een andcrc kunncn zrrn d a r d c m r . ; n eS t u u r d a a r o ma l t i j d n a a s t c c n n o m a a l g e s a v e db c stard ook een ASCIl-bestard mce. en gcurg ook cen print (mocht het echt nict lukkcn). Diagrammen xrijven is nrct zinvol, omdat ik van\!cge rcdenenvan uniformitert dic toch opnieuw aanmaak. O o k b c s t a n d e nv i a m o d e m z r r n zcèr *clkom lnccm dan cvón vooraf tclcfonisch contact op). Maar denk nu niet dat kopij per fax o f g c u o o n o u d e r w e t sp e rb n e f n i e t mag. Graag! De uiterste inleverdatum voor kopij voor EBUR 1995/t is I maart 1995.

Uw nieuwevoorzitter door JurgenStigter Hierbr.ywilikmijevenkortvoors t e l l e n .I k b e n 4 l j a a r e n w i s k u n dige (logica en grondslagen van de wiskunde), onlangs gepromoveerd in de informatica (kennisgestuurde systemen). Vanjongs af aan ben ik geinteresseerdgeweest in het eindspel vanwege de mogelijkheid die het biedt om (wiskundige) zekerheid te krijgenoverdewaardevaneenstelling - voor opening en middenspel is dit nog niet haalbaar. Bij mijn club, U.S. (Universitaire Sporwereniging afdeling Schaken van de Universiteit van Amsterdam), hebben we heel wat punten verdiend met het goed analyseren van afgebroken partijen. Ik herinner me bijvoorbeeldaaneenT-eindspelmeteen pluspion waarin ik door behoedzaam manoeuvreren erin slaagde om mijn K in 20 zetten e€n Psprong te laten maken (de rest van de stukken stond nog ofweer op dezelfde plaas). Toen (na ruim90zetten)wildemijntegenstander eindelijk opgeven (en wonnen we de wedstrijd met 4l/2-51/2, ondanks de prognose 5-5 van de tegenstander).Bij zulke analyses treden vaak studie-

achtige wendingen op! Ik heb zo'n 15 jaar KNSB-competitie gespeeld; mijn KNSB-rating is ruim 300 punten lager dan die van mijn voorganger (doordat ik teveel blunders maak ofdoordat de opening mij teveel energie kost), maar mijn recente ICCFrating maar liefst 2400 (internationale correspondentieschaakrating). lk ben een keer clubkampioen geworden (omdat men mij uit het eeÍste team had gezet), en 5 jaar penningmeester geweest van U.S. (huidige naam na fusie met WatergraafsmeeÍ en daamaweermetMEMO: Euwe). Mrjnlieftrebberij(diemijvande bestudering van de schaakopening afhoudt) is het verzamelen van schaakboeken, waarbij ik naast boeken op het gebied van bi(bli)ografie, (culturele) geschiedenis, psychologie, filosofie, computerschaak &c., i.h.b. eindspelboeken verzamel. Mijn totale collectie is beschrevenop círca2750 systeemkaaÉen geordend naar auteur (en jaar voor toernooiboeken). Mocht u een schaakboekzoeken, dan kan ik u daarbij helpen!

Een opvallend probleem is het feitdatergeenbibliografievan de schaakliteratuur bestaat; hoogstensdeel bibliografieèn en catalogi van bibliotheken. Voor het gebied dat de ARVES bestrijkt bestaat hetzelfde probleem (zie punt 4 van de beleidsnotitie). Ik ben lid van de KNSB, NBC, CSVN,ICCA,ARVESendezogenaamde Kónigsteingruppe die de oorsprong van het schaak bestudeerd. Inplaatsvanbeloftestedoenverwijs ik naar de beleidsnotitie. Ik hoop dat de ARVES een toekomstmetveel ledenenvolactiviteiten tegemoet zal gaan! Tenslotte nog een vraag: in een partij kwam ik eens tot de volgende soort van positie: Wit: pion b2, Kg3, Pc4; Zwart: Kg5, pionnen e5, f5, 94. Wit bleek in staat om de drie verbonden vrijpionnen tegen te houden en met zijn vrijpion te promoveren.Zijn er studies met dit materiaal (te maken)?

BELEIDSNOTITIE en OPROEP Hieronder volgt een lijst van onderwerpen die van belang zryn voor onze vereniging. Aanvullingen en ideeën zrjn natuurlryk altrjd welkom. Vooraf de meesl praktische en urgente punten I I ].

l. Het maken van pÍomotremateriaai. Er wordt gedacht aan het maken van een introductienummer van ÁBUR. Hierin kunnen goede stukjes uit het verleden staan,

maar vooral stukken voor begrnners. Verder is natuurhjk iedere andere interessante kopij (maar niet te moeilijk!) geschikt. Tevens moet er een folder (bijv. een A4-tje) komen met een korte om-

Dit is een uittreksel uit de volledige lust, maar met extra commentaar

3 schrijving van ARVES (voor open dagen, markten, &c.). Tenslotte zou er ook een inleidend artikel in Schakend Nederland hierbij aan moeten sluiten. O P R O E P : R e d a c t e u r ( s ) .i d e e ë n en bijdragen gevraagdl 2. Meer in de openbaarheid treden. M.b.v. het onder l. genoemde materiaal zou ARVES betere mogelijkheden hebben om in de openbaarheid te treden, bijv. op open dagen van het Max Euwecentrum. Verder zouden we veel beter gebruik moeten maken van onze "bekende" leden.

brbhografie van de eindspelliteratuur van groot belang. Een praktische methode die tevens kan bijdragen aan een beteretoegankeh.ykheidis de volgende. beg i n m e t l r j s t e nv a n d e a a n w e z i g e literatuur in grote collectiesen de bekende,maar onvolledige bibliografieën, aangevuld met een lijst van niet aanwezige, maar schijnbaar wel bestaande literatuur voorzover deze niet op een anderelijst voorkomt. Voeg deze lijsten samen, verspreid het resultaat en verbeter aan de hand van reactles daarop. Tenslotte kan ooit nog een echte "weten-

Korte liJst beleidsnotities. De ARVES houdt zich bezig: ï compositie van eindspelstudies ï theorie van eindspelen * praktische eindspelen Daartoe behoren de volgende activiteiten: mmponeren + organiserentoemooien beoordeling van toemooien maatstaven voor de beoordeling ._ PCCC gedragscode voor componisten (2) - PCCC anticipaties - zie ontsluiting + onderzoek naar het proces van componeren kunstmatige (dwz computer-) studies i organiseren (ARVES) brjeenkomsten onderlinge contacten voordrachten publikaties

schappelijke" bibliografie gemaakt worden (zoveel mogeli_yk 3. Meer samenwerken met veraan de hand van bekende exemwante organisatieszoals de proplaren). Tevens zou het dan mobleembond. Dit heeft als voorgelijk worden om (bijna) alle deel dat je samen sterker staat. eindspelstudies in een database Verder lijkt de Probleembond op te nemen (heeft Harold tenvrij veel op de ARVES (ze hebmrnste nog wat te doen). ben onder andere hetzelfde proO P R O E P : C a t a l o g u sv a n u w bleem als de ARVES. vergrry- eindspelcollectie, bijdragen en zend ledenbestand!). ideeên voor ontsluiting van eindspelliteratuur gaame sturen ontsluiting (eindspel & studies) 4 . O n t s l u i t i n ge i n d s p e l l i t e r a t u u r . a a n . J u r g e n S t i g t e r , M o l s l a a n t ARVES bibliotheek De beschikbaarheid van de 1 6 8 . 2 6 1 I C Z D e l f t . o f b e l .0 1 5 t openbarebibliotheken eindspelliteratuur is teleurstel138317 ï particuliere bibliotheken Iend door de moeilijke toeganke* bibliografie (maken!) lijkheid en de onbekendheid met + databases het bestaan iiberhaupt van UIF (user interface) verbeteren eindspelpublicatiesen -bronnen. Daarom is het maken van een Rob Bertholee [brief I 8-9-94]: "Een idee wat ik zelf al heb vanaf het moment dat ik qevraaqdwerd a l s v o o r z i t t e rv a n A R V E S , i s h e t o p s t e l l e nv a n e e n p r o t o c o lt e r b e s c h e r m i n gv a n e r n Á p e l s t - u d r e s als geestelgk eigendom. ARVES is op te vatten als branchevereniging,namehjk in de eindspelcompositie.ARVES is hierin uniek in Nederland (en zelfs in de werelà). Het staat de vereniging vri.j om regelgeving voor haar leden op te stellen. de bedoeling is om hierin de ongeschrevenerecode die voor de eindspelcompositiebestaat,vast te leggen. deze kan dan, volgens goed rechtsgebruik,algemeen bindend verklaard worden voor de gehele branche, dus ook voor de niet-leden. Het resultaatzou moeten zijn een beterebescherming van de componist en zijn geesteskind.Om hiertoe te geraken,zal een reglement kunnen worden opgesteld,waarin dit belang centraal staat. wat echter noodzakehjk is, is een orgaan binnen de vereniging, brjvoorbeeld een commrssremet expertlse rn anticipatieonderzoeken correctheidsanalyse,die over voorkomende problemen en geschillen een uitspraak doet. mijn advies is om die uitspraak bindend te laten ziin.,,

I

+ begrijpehjk maken van studies en theorie (mbv KI) (3) systematiek * overzichten artikelen tijdschriften (EBUR, EG (4)) boeken (boek van hetjaar, publicatiefonds) recensles I promotiemateriaal / populaire inleidingen introductienr. EB{./R " cursussen

contacten * uitwisseling EBUNEG databases toernooi-aankondigingen en uitslagen(INFOBlatt) onderling- zie organiseren bijeenkomsten * KNSB rubriek SN inlegvel in SN * MEC bijeenkomsten aankondigingenactiviteiten t FIDE: FlDE-commissiePCCC (PermanentCommission for

== 1-6 t t t ChessComPosition) suppl. * Probleembond * Teletekst(huisschakers) [voeg oploswedstrijdtoel r overig schaakclubs voordrachtenmap cursusVolksuniveniteit (VU) CSV I, lCCl (computerschaak) NBC (5) * oploswedstrijden ook Te[zie letekstl

Zíe lCCÁ-joumal June 1994, p. 5l-62. Self-annotating elementary endgames (Rainer Seidel); ibid. p.75-77: Weak zugzwang: statistics on some chess endgames (Ingo Althoefer, Bernhard Walter); ibid. p.78-80. More, and more perfect prose (John Nunn) en (p. 81-82): [Review of'l Secrets of pawnless endings. Verder zie: Chess Art in the Computer Age (Noam D. Elkies) inAmerican Chess Journal Number 2. Een manier om de verspreiding in the voormalige Sovjet-Unie te ondersteunen is de invoering van 'steunabonnementen": (Westerse) abonnees betalen een extra abonnement voor een behoeftige abonnee; hetzij voor een door henzelfaan te wijzen persoon, hetzij via een lÍst van daarvoor in aanmerking komende mensen (die John Roycroft zou kunnen (helpen) opstellen). De methode is in de wetenschappelijke wereld op dit moment heel gebruikelijk (bij wiskunde/informatica). Nederlandse Bond van CorrespondentieschakeÍs; zie bijv. serie over pionneneindspelen door Van Perlo in Schaakschakeri nge n.

Ilelaas do or lgnace Vandecasteele Recentontdekte ik dat de mooie studie van Oldrich Duras uit 1933(Ceskoslovensky Sach), helaas, nevenoplosbaar is. Na f.Tg6! TÍE 2.Teó La5 3.Te7 IjE wint niet alleen 4Tet Tht s.TgE! TxgE 6fxgEl!, maarook 4.Tb7! met 4...L- 5.Tb8+ TxbS

ó.axb8D+ KxbS 7.f8D mat. Speeltzwart na 4.Tb7l b.v.I*7 of Lc7 dan slaat de torcn eerstde loper: 4...h7 5.Txe7Td8 6.Te8 TxeS 7.fxe8D mat of 4...Lc7 5.Txc7Td8 ó.Tb7(ofTe7) Td6+ 7.Kb5 Td8 (er is niet beter) 8.Tb8+etc....Jammer!

5

On) solvedMysteries door llarm Benak Over studie I I waren de menrngen nogal verdeeld. Over een ding waren alle oplossers (4 stuks) het echter eens, en dat was de volgende variant (wrt. Kd3 LhS d2, f6; zwart: Ka5 Lds fa, L g7) l.KR Lel 2.Lrg3 Lxg3 3.Ke4 LeI 4.Kd5 Lxb4 5.Kcó remise Marcel van Herck was van mening dat zwart veel sterker had, e n l i e t h e m 1 . . . K e l l s p e l e n .V o l gens hem was dat winnend. Willink dachtdat na l...Kel wit remise kon maken met 2.Le7. Omstreeks dezelfde tijd ontving ik een brief van Harold, met daarrn bericht dat Alain Pallier, de ontdekker van de twee studies, ook de oplossing had! Hry had via Jean Mennerat fotokopieén van de handgeschrevenoplossing gekregen. Wat nu dus volgt, is de door de componist bedoelde oplossrng. I KR (l t.xg3? Lxg3 2 Kxg3 Ke2 3 Kf4 Kd3 4.KR Kc3 5 Ke3 Kxb4) l...Kel! 2.Lxg3 Lxg3 3.Ke4! en nu 3...Ld6 4.Kd5 Lxb4 5.Kc6 of 3...Ke2 4.Kd5 Kd3 5.Kc5 of 3...Lf2 4.Kd5 Kd2 5.Kc6 remise. D u s l . . . K e 1 ! i s i n d e r d a a ds t e r k , maar niet genoeg vooÍ de winst! Volgens mrj kan wit echter ook remise maken met de zet van Wiflink: l.Kf3 Kel 2.Le7 KdZ 3 Ld6 Kc3 4.Ke2Kc4 5 Kfl Kd5 6.Le7t enzwartkomt niet verder. Is dit correct of niet? O v e r s t u d i e l 2 w a r e na l l e o p l o s seÍs het met de oplossing van F i s c h e re e n s I k g e e f h i e r d e v a rianten van Mees.

11

/: a///r:

* "%é-th

x: 'm%

l 2 ) F i s c h e r :w i n s l

l3) ? remise

Lf6l gxf6 (t Ld7? kg5! 2 h6 gxh6 3.f6 c2 4.f7 clD 5 f8D Da3+; I Lg6r c22 f6clD 3 fxg' Da3+ 4 Kd7 Dxa4+ 5.Kc7 hxg6 6.g8D Kxh5) 2.Lg6t hxg6 3.hxg6 c2 4.g7 clD 5.g8D+ Kf5 6.Dh7+ Kg5 7.Kf7 en winr. Het is overigens nog onduidelryk wie F. Fischer nu precieswas. Er ts weinig over hem bekend, Harold vond in Le Monde des Echecs dat zijn voornaam Felix is (klinkt frans, nietwaar?),maar dat hij in Londre (Londen) woonde op het moment van publicatic van zijn studies. Wie meer over hem weet, kan schrijven. Dan nu de nieuwemysleries Van studie ll is de componist o n b e k e n d .D e s t u d r ew e r d r n g e zonden voor het Nederlandse Schaak Bond toernooi 1922I 9 2 3 . D e o p l o s s i n gi s n o o i tg e p u bliceerd. Over studie l4 is alleenbekend dat deze gemaakt is door M.DutÍeeuw.

Uw reactles, nleuwe mystenes en andere opmerkingen kunt U weer opsturen naar onderstaand adres (LET OP; ik ben verh u i s d ! ) . S t u u r t U s . v . p .w e l L j w bij.drage twee weken voor de dead-line van de EBUR. Harm Benak Hogewoerd 40-A 23ll

HN Leiden

TochCorect door lgnace Vandecasteele

l) wit aan zet wint

Op de jaarlijkse ledenvergadering in novernber, demonstreerde ik een originele studie uit de introductie van mijn pas verschenen boek óy'sadies op 64 velden. Ik toonde aan dat Wit in bovenstaand diagram na l.Kf2 a4 niet

kon winnen met de voortzetting 2 . e 4 ? .M e n z i e : 2 . . . a 3 3 . K g 3 h 2 4.Kh3 a2 5.Lb2Kgl 6.Ld4+ Khl 7.1,e5 Kgl 8.Lxh2+ Kf2 9.Le5 Ke3 en het witte pionnetje sneuvelt. Remise dus. Toen ik de leden de juiste voortzetting voorschotelde, namelijk l.Kf2 a4 2.Lb2ll a3 3.l,at ! (de pointe van de vorige zet) 3...a2vervolgde ik met 4.e4. De schrandere Marcel van Herck merkte toen terecht oD dat ook hier 4.Kg3 wint. En daar heeft hij gelijk in. Maar indien Zwart niet 3...a2 speelt, maar 3...h2!, dangaat4.Kg3 niet. Men zie weerom: 4...Kgl 5.Ld4+ Kfl 6.Kxh2 Kxe2. En het witte pionnetje sterft "op zijn kot,. Enkel 4.e4! is hier dan winnend. EeÍr zet als bijvoorbeeld 4.LÀ4 geeft slechts pat na 4..a2 5.d

al D 6.LxaL Hetverderespelverloopgaatna4.e4!alsvolgt:4...a2 5.Kg3 Kgl 6.1-d4+Khl 7.Kh3l alD 8.Lxal Kgl 9 Ld4+ Khl l 0 L e 5 K g l l l . L x h 2 + .E n w i t wlnt. Tochcorrectdus!ln hetboekziin de zetten3...a2en4...h2om onbegrijpelijkeredenenverwisseld en dus fout. Te corrigerendus met e€nrodestift. Ter verduidelijking nogmaalsde oplossing van de studie:t.Kf2 a4 2.Lb2!t a3 3.Le1! h2'1.4.c41 a2 5.Kg3 Kgr ó.Ld4+ Khl 7.Kh3! elD E.Lxal Kgl 9.Ld4+ Kht l0.Le5 Kgl 1l.Lxh2+. Bedankt voor de opmerkzaamheid,Marcel.

naschrift van de redactie Wij vonden nog enige variaties op dit thema in andere studies. De eerste (diagram 2) had Harm Benak ooit op reletekst geplaatsg de andere ontdekte Harold van der Helden in zr.lndatabase. 2) Balazs,J 3e prijs Wenen Trn 1964 l.Lhl! Kbl 2.Le4+ Krl 3.Ka3 hlD 4.Lrhl Kbl 5.Le4+ Kat 6,Ld5 wint

i ;,? ;) alf 2) wit aan zet wint

3) wit aan zet wint

3) Perkonoja,P 2e prijs Apu 1959 (1357#322) l.Lfs+ Krc3 2.Lbl Pd3+ 3.Kdl! Pxc5 4.Pa4+Pxa4 5.bxa4Kb2 6.La2 Kxa2 7.Kc2 h5 8.a5 h4 9.a6 h3 10.a7h2 l l . a 8 L ! ( l l . a 8 D ?h 1 Dl 2 . D x h l ) ll...Kal l2.Kb3 a2 l3.Le4t hlD l4,Lxhl Kbl 15.Le4+Kal l6.Lg6! fxg6 17.í7 wint

,

L.

4) Mugnos,J Carlsson,O Finales Arti stic os Razonodos 1976 l.Le4! h3! 2.Kc2lh2t 3.Kb3! f3 4.LxR hlD S.Lxhl Kb16.Le4+ Kal 7.Lxc6 Kbl 8.Le4+ Kal 9.Ka3! có 10.Lxcó Kbf ll.Le4+ Kat l2.Ld5 wint

,

"

4) wit aan zet wint

5) wit aan zet wint

5) Molsjanovski,J Isvestia 1925 1.Le5a4 2.d4! crd4 (2...c43.d5 c3 (3...a34.d6a2 5.d7c3 6 d8D alD 7.Dd5+) 4.d6 cZ 5.Lf4l) 3.Lxd4 a34.Kg3!a2 5.Kh3alD

6.I.xal Kgl 7.Ld4+ Khl E.Le5 wlns

ARVES-uitgaven door Ton van Oosterhout De volgende boeken of clubbladen zrjn nog leverbaar. Bij bestelling van het boek h,ndgame Stutly (.lomposingin the Netherland.sworden geen portokosten in rekening gebracht,bij de andere boeken/trldschriften wel. i)ndgame Study Compo.sing in'l'he Netherlands Carel Mann Chess Men in the lindgamc Study l-3 Eíndspelkun.st Over Zetdv'ang, I'.RIIll le pargang 1989 4 llRUIl ?-epargang 1990 4 ERL|R3e jaargang 1991 3 LIIL)R 4e jaargang 1992 4 ERtIR 5e pargang 1993 4 I'.RIllt 6e jaargang 1994 4

nummers nummers nummers nummers nummers nummers

Í r s"f l o,Í 1s,f ]sÍ to.-

f t0.l o,"f '7,s0 Í ,f 10,Í to.,f 10,-

D e b o e k e nk u n n e n b e s t c l dw o r d e n b i j b o v e n g e t e k e n d (ea d r e s :M a x H a v e l a a r l a a n3 4 1 , I l 8 - l L W A m s t e l v e e n )e n z u l l e n m e t n o t a w o r d e n t o e g e s t u u r dH . e t v e r s c h u l d i g d eb e d r a gd i e n t d a n t e w o r d e n o v e r g e m a a k t op het grronummer 54095 t n v Arves, L-aren.

Welkezet gurgvooraf.r(3) doorWouter Mees Citaat van Donner (De Ko"De ning, p.lDl): schakeris 'straks' gericht. Hoe op het de situatie ontstond waarin hij staat moet hem volkomen onverschillig laten. Op geen enkele wijze is het voor hem interessant hoe zijn positie een zet geleden was. Hij gaat vaÍr zet tot zet...". Dat geldt nu juist niet voor de ein dspelstudiecomponist. Die heeft zich tot taak gesteld 'heden': het de gewenste (eind)stand, van uit het'verleden': de gezochte (begin)stand, te laten herleven. Een niet geringe mentale ommezwaai voor de partijspeler pur sang! En al is mijn moeizame vorige stukje niet bedoeld als ontmoedigingsbeleid, propaganda voor de studiecomponist zou er toch anders uit moeten zien. Het valt nu eenmaal niet te ontkennen: de compositie is moeilijk. Nog steedsgeldt: loloinspiratie, 99 transpiratie. Al ploeterend moet men verder zien te komen, een andere weg is er niet. Toch hebben mijn stukjes wel enkele reacties opgeleverd; echter nog niet van nieuwelingen. De stelling van Moeschenko (vorige nummer p. l6) werd door Van Herck, Benak en Muzerie gereproduceerd. Benak en Mu'vrijwillig' zerie zijn daarbij nog wat verder gegaan; Be-

nak door tevens een klerne uitbreiding (helaas nog incorrect) te produceren, en Muzerie door nog wat verder 'terug te stappen' (zie diagram l). Dat is het ware componistenbloed! Wel is de waaÍschuwing op zijn plaats dat de strijdT+P tegen D volkomen afgegraasd terrein is, en originele vondsten praktisch uitgesloten zijn. Moeschenko's studie was ook allerminst origineel. Goed oefenterrein, zeker, echter geen illusies! Voor ongeduldige lezers volgt nu eerst (onder verwijzing naar de over de notatie gemaakte afspraken) een beknopt antwoord op de bij de stellingen2 en 3 uit het vorige nummer gestelde vraag. Van nr.2 (Kf4, Tal; Kh5, Dg6) was de voorafgaande zet 9...Dglx(wL)g6, na 9.Lbl -96+ of 9.Lblxg6+ van wit. Verwezenlijkt in een studie van Goerwitsj & An.Koeznetsov (zie diagram 2). Echter bleek de uitspraak dat er maar eén plausibele retrozet zou zijn onjuist. Marcel van Herck geeft namelijk als alternatief 9...Kh4x(wD)h5, na 9.Dh8x(zP)h5. Op diagram 3 zijn uirwerking. Wie maakt een alerte opmerking over het standveld van de wT? Van nr.3 uit het vorige nummer (Kf6, Tg2; Kh7, Dg8) kwam als enige plausibele

voorafgaande zet slechts 9...Db8x(wD)g8 in aanmerking, na 9.h7-g8D+ (of 9.f7xg8D). Waarom moest de dame van b8 af komen? Wederom van Van Herck een uitwerking (dragrans_4). Bezitters van Mat v Etjoedach (Nadareishvili & Akobija. 1990) zullen twee andere nagenoeg passende uitwerkingen kunnen vinden (dtagrara 'naBe5 en 6). Waarop slaat noeg'? Maar nu de behandeling van de tweede stelling uit mijn eerste stukje. De stand was: Khl, Tel, pi a4, e7; Ke8, Tb2, met zwart ÍurÍl zet', en gevraagd werd de vooraÊ gaandezet van wit. Maakthet eigenlijk verschil of een zwaÍte dan wel een witte retrozet gevonden moet worden? Brj een goed geslaagde studie is er op elk moment maar eén goede zet voor wit; die dus beter is dan alle andere zetten. Daarentegen is voor zwart nooit een goede zet voorhanden. hoe briljant of diepzinnig de poging ook is. Zijn zetmogelijkheden 'slecht' (alzijn alle even thans bij winststudies; bij remisestudies ligt dat anders, waarom?), immers gedoemd 'in om schoonheid te sterven'. Dus: Bij het zoeken van een witte retrozet dient men beducht te zijn voor (vanuit de

9 retrostand) een concurreren'betere' de zet, die dus een nevenoplossingzou veroorzaken.Bij een zwarte retrozet moet men attent zijn op een 'betere' mogelijkheid, die onoplosbaarheidzou veroorzaken. In beide gevallen gaar het er om zetten op te sporen, die te goed zijn. En het misschien wat verrassende antwoord is dan ook dat het weinrg verschil maakt of een zwarte dan wel witte retrozet gezocht moet worden. Altijd is de eerste stap een analysevan de stelling. In dit geval gaat alles 'volgens het boekje'. Om remise te maken zal zwafl azn zel een pion moeten veroveren. Slechts 9...Ta2, 9...Tb4of 9...Tb7komen in aanmerking. Na 9 ..Ta2 l0.Te4 is de winst m a n i f e s t( 1 0 . . T b / c l I l . a 5 etc.) Op 9 ..Tb7 (dreigr l0...Txe7) of 9...Tb4 volgt 10 a5 Tb5 11.a6 Tb6 12.aj Ta6. Hoe nu verder? De mooie combinatie l3.TÍrI K x e ? ( o f l 3 . . . T x a 7l 4 . T g à r en l5.Tg7+) l4.Tg8! TxaT l5.Tg7+ staat in alle leerboekjes. I{et is duidelijk dat 13.Tfl? onvoldoende is. de toren moet op afstand schaak kunnengeven.Dit leidt tot de belangrijke conclusie dat de beginstandmet wK op gl in plaatsvan hl remise op zou leveren. En nu dan de retrozet. Dat er t a l v a n m o g e l i j k h e d e nz i l n zal geen opzien baren. Doelmatig is hier misschien het elimineren van mogelijkheden,die niet in aanrnerkinu

kornen.ZoaIs 9.e6-e7,orndat dan nagenoeg elke andere witte voorzetting eveneens tot wlnst zou leiden_Of een slagzet op e7, zoals 9.d6x(zpi)e7, omdat 9 Te 1x(zpi)e7+even goed is. Zo ook: 9.a3-a4(9.Tel-e3 is even goed); 9.Kg I -h I (9.Tel-e4 evengoed);9.Tclel (9.Tcl-c7 even goed). NÍaar 9.a2-a4, 9.Tal-el of 9.Tgl-el zijn wel degehlk zonder concurrenlie,om niet te spreken van alle slagzetten op a4, e I ofh I . Is daarmeede kous aP Bestmogelijk dat op deze manier eenmooie studie te fabriceren valt. Maar van één pikanterie van de stellinÍr is dan geen gebruik gemaaktl de positie van de wK op h I en nlet op gl De mogelijke retrozetten 9.K(in schaal!)h2hl of Kg2-hl, en géén concurrerendezetten zoals Ku2gl?. waren nog niet in beschouwinggenomen.Een typisch studie-zetje,dat aaneen 'gewoon' eindspeleen 'buitengewoon' smaakje geeft. Speurneuzenstellen zich dan direct de vraag wat de vorige retrozet geweest zou kunnen zijn. Zot 8.KR-g2 Tb3-b2+ (9.Kg2-hl) correctzijn?? En zo komen Van Herck en Muzene tot de stelling:KÍf . Te I, pi a2, e7; Ke8, l'b2. rnct als wlnstvoortzetting(in'gewone' notatie):La4 Tb3+ 2 Kg2 'tb2+ 3 11111 etc. Correcr! Op diagram 7 de studie van Koroljkov, waar deze opgave aan ontlcend is_Zó eenvoudig. Maar wel drie bladzi.jden analysewerkin zijn boek!

Als nieuwe opgave diagranr 8. Er is maar eén plausibele retrozetvoor zwart. Even een vraagle: Doet dat er nu wat toe, ofniet? N.B Niet alleenvoor 'gevorderden'.Ook een tachrigjarige kan 'beginneling' zr.yn l) H.Muzerie

1) wrt wrnl

Winst door l.f8D t,xe5+ 2.Pxe5 Dxf8 3.Tc5+ etc. 2) A.Goerwitsj & A.G.Kocznetsov le e.v. Sjachmuny1967

2) wil winl

l.l,bl l'f6+ (de wK rnoet w c g l )2 . K e 5 !' I f l 3 . ' t x a l s J !

10 4.Pe2 92 5.Pf4+! Txf4! 6.Kxf4 glD 7.Lxg6+ Dxg6 8.Thl mat 3) M.van Herck

5) W.Mees Nederland 5e e-v. Schakend l9E3 (correctie)

6 . K x c 5 D a 4 7 . e 8 DD x e 8 8.Tb3 Df8+ 9.Kcó+ Kb8 l0.La7+ KxaT I l.b8D+ D x b S1 2 . T a 3m a t 7) W.A-Korolkov Comm. 2e prijs Oezbekistan FK&Sp 1954(Izbr.Etj. nr-8E)

,, ,r',

5) wit wint 3) wit wint

Winst door l.Pg6+ Dxg6 2 . h 8 D +P h s + ( o f 2 . . . D h 5 3.Ta2Kh3 4.Dc8+)3.Dxh5+ ( K ) D x h 54 . T h l m a t 4) M.van Herck

Winst door l.Ph7+! KxhT 2.Ke5+ Pfs 3.Kf6! Dd8+ 4.Kxf5 Dd5+ 5.Kf6+ Kg8 6.Lh7+ KxhT 7.g8D+Dxg8 8.Thl mat 6) Y.Dorogov BakinskiRabotsjil9E6

% % ,[\."%,, %"%,% t,

% % u% t ,ffi%,tr'%e% 7) wit wint

Winstdoor1.Td8+Kg7 2.e7 dlD+ 3.Txdl Kf7 4.Tel Ke8 5.e4Tb3+ ó.Kg2Tb2+ 7.Khl endeopgegeven stand is bereikt.Zie verdertekst.

A

%

4) wit wint 6) wrt wint

Winst door l.Th7+ Kg8 2.Th8+ KxhS 3.g7+ LxgT+ 4.hxg7+ Kg8 5.Lh7+ KxhT 6.g8D+DxgS7.Th2mat

Winst door l.Tbl Dh4+ 2.Tb4 Dxb4+ 3.Kxb4 Lc5+ 4.Kc4 elD 5.Le3 Dh4+

8) welke zet van zwart ging voorafl

Boekbespreking:

t1

Man & Paqrd, 130schitterendeschaakstudies door Harold van der Heijden ARVEs-lid Robert Tirnmer doet met zijn rubriek Man en I'aard in de KRO Mikrogid.s en Studio al sinds 1988 goed werk om de schaakstudieonder de aandacht van een groter publiek te brengen.Iedere week selecteerthij een eenvoudige studie (beperkt materiaal, heldere oplossing zonder al le veel zijvarianten). Desnoodswordt de inleiding van de studieweggelaten. De vraagstelling bij dc 'wit stellingis nooit koÍu'eg 'wit speelten wint' of aanzet r n a a k lr e m i s e ' .r n a a rz o d a n i g dat dc aandachtmet€en wordt getrokken. Bijvoor'De beeld: z w a r t ek o n i n g z i t lehlk in de tang.Wat denkt u, kan hij zich nog ti jdig loswer'Wit ken?'. of zal snel met een pikante rernisevariantop de proppen moeten komen, wil hij niet door de klerne r.rijpion op a2 onder de voeten worden gelopen. Wat staatwit te doen?'.En ook de oplossingen worden in dezelfde stijl toegelicht. Al eerder verschenentwee boekjes: 61 Ilrj:otrdcra St'hookstttdiL'.s en 64 llij:ondtrc .\t ltaaktlrrrlrt,r //. rvaalin dc rubrickenvan Robert J'irnrnergcbundcldzijn. Ecn

paar weken geledenzag ik in de Mikrogids dat inmiddels het aantal rubrieken de 200 ruim had overschreden.dus ik zat al rnin ofmeer te wachten op het verschijnen van deeltje III. Maar....,het boek dat nu voor me ligt bhjkt opeens 130 studieste bevattenl Ecn mysterie waar Harm Benak niet vies van zou zijn. Na te hebben vastgestelddat het nieuwe boek (toch) geen enk e l e s t u d i eu i t d c l w e ev o r i g e boekjes bevat, ben ik tot de slotsom gekomen dat de rubriek in Mtkrogrtls u,aarschijnh.lk later is gestart dan die in Studro.

ler tijden, levert met 6 studies nog de grootste bijdrage. Wel verrassend is dat van onze vlaamsevriend. en mrniatuur-addict I gnaceVandecasteelegeen enkele studrern eén van de drie boekjes te vinden is. Maar met onzc ARVES-uitgifte 6l .stutlies op 61 velden tot zijn beschik'I'immer king zal dit in de toekomst ruimschoots goed kunnen nraken.

Gezien de doelgroep zullen de ARVES-expertsniet veru a c h l e n s p e c i a l i s t i s c hvee r handelingen in lv,lan& I'uard, I 3() .schittL'rende sc'haakyludieste zullen aanC e z i e n d e s e l c c t i e - c r i t e r i a treffen. Maar om zelf ook een voor de studiesdie ik boven h a ll ' - i n - e i n d s p e l s t u d igeesï n al noernde,zouje verwachten teresseerdebordschakerover d a t b e p a a l d e c o m p o n i s t e n de streepte kunnentrckkenrs bovenmatig aan bod zouden d i t b o e k j e e e n u i t s t e k e n d kornen. Toch is Timrner cr hulprniddel Dus een aardig weer in geslaagdeen brede p r e s e n t 1 ev o o r o n d e r d e keus te rnaken.Dc 130 stu- kcrstboorn? dies zijn aÍkotrstig van l0l v e r s c h i l l e n d e c o m p o n i s t e n Man & Pasrd, 130 schitte(sorns gezarnenlilkwerk). r e n d e schsakstudies hetgeen voldoende zegt. l)e (ISBN 90 213 22116) ongekroonde koning van de door Robert Timmer is ' elernentairestudies'(etudet- verschenen bij uitgeverij t e s ) , P o g o s . y a n t so,o k n o g (lantecleer en kost eens de Ineest productieYe 12,50. c i n d s p c l s t u d i e - c o r n p o nails- t f

t2

Voordracht door Gerard Bouma í) F.Saavedra Weekly Citizen 18.05.1895

% % % I ) wit aan zet winl

De wereldberoemde stelling van Saavedra (een verder praktisch onbekendeschaker) is een van de meest afgedrukte studies ter wereld. Een deel van het motief kwam voor in een partryFentonPotter (1875). Barbier ontdekte een pat-resource voor zwart, en publiceerdehet nevenstaandediagram (maar met de pion op c7) met als onderschrift. Zwart speelt en maakt remise (405 1895) Saavedra ontdekte toch een wlnstgang voor wlt, deed niets anders dan de pion op c6 plaatsen en het onderschrift veranderen in. Wit speelt en wlnI. l.c7 Td6+ de koning moet vluchten, maar waarheen? 2.Ka7? of 2.Kb7? en zwart maakt remisemet 2...Td7!Op 2.Ta5?? wint zwart zelfs met 2...Tc6! En op 2.Kc5? maakt zwart een omt r e k k e n d eb e w e g i n g m e t 2 . . . T d l 3 . c 8 D ?T c l + e n z . B l 1 1 f td u s n i e t s anders over dan 2.Kb5! Td5+ 3.Kb4 Td4+ 4.Kb3 Td3+

5.Kc2! Aha, nu kan de torem niet meer op c1 achter de witte koning komen! Maar zwart heeft nog een laatste kardoes: 5...Td4!! en nu volgt op 6.c8D? '7.Dxc4 (wat anders?) en TcA+l PAT!! Dat was wat Barbier gevonden had. Maar Saavedra ontdekte de zet wa&rmee hij onsterfelijk zou worden: 6.cET!! en wtt wint toch, want er dreigt 7.Ta8+ gevolgd door mat, waartegen zwart maar één verweer heeft: 6...Ta4 maar nu heeft wit de.1udogreep 7.Kb3!! en dreigt daarmee zowel 8.Kxa4 als 8.Tc1#. Daartegen is zwart machteloos, dus DOEK! Alles op een rijtje: 1.c7 Td6+ 2.Kb5 Td5+ 3.Kb4 Td4+ 4.Kb3 Td3+ 5.Kc2 Td4! 6.c8T! Ta4 7.Kb3! en 8.KxT of 8.Tcl# Verbluffende eenvoud & ideeènrijkdom ! (Tim Krabbé).

2) A.A.Troitzki Bohemia19'12

werken. EeÍst moet pion f6 opgeruimd, omdat zwart anders op een gegeven moment (gedekt) Te5 kan spelen. Daarna moet de koning naar de d-lijn, vervolgens de toren naar de ongunstiger flijn om tenslottena I 8.Ke2 uitgerangeerd op R achter te blijven. (Red: De correcte beginstelling is gegeven in diagram 2; na l.dxó Tcl+ 2.Kf2! Txh I onstaat de stelling die Bouma hier verder behandelt). 1.e7 Th2+ 2.KB Th3+ 3.Kf4 Th4+ 4.Kf5 Ths+ 5.Krf6 Thó+ (le fase af) 6.Kf5 Ths+ 7.Kf4 Th4+ E.Kf3 Th3+ 9.Ke2 Th2+ (2e fase af) l0.Kd2 Th3+ tl.Kd4 Th4+ l2.Kds Th5+ t3.Kd6 Th6+ l4.Pf6! Txfó+ (3e fase af) l5.Kd5 Tfs+ l6.Kd4 Tf4+ l7.Kd3 Tf3+ l8.Ke2! en de promotie van pion e7 is verzekerd. Deze studie belicht het thema KONINGSWANDEL op een ultieme wijze (Red. zie echter EBUR 199411 p.11 , EBUR 1994/2 p.20 en EBUR 1994/3 p. I 7). Constructief j uweel !

3) A.Kraemer& H.Graseman DeutscheSchachblátter 1965

2) wit aan zet wint

In diagram 2 zien we hoe Trottzkr de schaakvluchtvan de witte konins liefst vier maal weet te be-

Kraemer en Graseman laten ons in diagram 3 zien dat ook in een probleem de koning op reis kan. Die reis is zelfs avontuurlijker dan bry Troitzki: hier wordt de k o n i n g o n d e r w e gd o o r o r d i n a i r voetvolk lastig gevallen. Na 1.Ke5 dreigt 2.Le7# wat zwart op geen enkelewrjze dekken kan. Er

I

13 Een zwarte (door wit afgedwongen) koningswandel zien we tn nr. 4. De motivering is (als in nr. 3 ) n i e t e r g s u b t i e l .d e z w a r t e p i onnen zrjn le sterk om er als wrt je gemak van te nemen. De koningsjacht dient ertoe de opstelling van de witte stukken te verbeteren tot er een mat-aanval mogelijk is Eerst moet de loper mobiel gemaakt. 3) wit geeft mat in 6

rest dus zwart niets anders dan een schaakjacht. l.Ke5 f6+ 2.Ke4 Lxc2+ 3.Ke3! dlP+ 4.Kd2 blP+ 5.Kcl en en 6.Ld1#; 4...flP+ 5.Kel 6.Ld7#; 3...flP+ 4.Kf2 dlP+ S.Kel en 6-Ld7#; 4...hlP+ 5.Kft en 6.Ld7#; 3...Ta3+ 4.Lxa3 dlP+ 5.Kd4 en 6.Ld7#; 4...flP+ 5.Kf4 en 6.Ld7#. De witte koning vindt een veilig toevluchtsoord in de manegevan zrjn tegenstander!Hoe leuk gevonden ook. nr. 2 toont dat dit thema meer geschikt is voor een eindspel.

l.Pe2 dxe2 2.Le5+ Kbl 3.Tb6+ Kcl 4.Lf4+ Kdl 5.Td6+ Kel 6.Lg3+ KfI 7.Tfó+ Kgl 8.Lf2+ Kfl (want na 8.. Khl volgt Th6#) 9.Lc5+ Kel l0.Lb4+ Kdl l1.Td6+ Kcl 12.La3+ Kbl l3.Tb6+ Kal l4.Le7 clD l5.Lfó+ Db2 16.Txb2 glD+ l7.Tb6+ Dd4 18.Lxd4#. Een leuke vondst. de veroordeeld (koning) mag nog even een ommet3e maken - maar denk erom. niet te ver - en wordt dan gedwongen terug te keren in de dod e n c e lo p a l .

zien. namelijk minor-promotie tot toren. Eerst even de foutieve poglngen: I b8D? Tf2+l 2.Dxf2 pat!; Lg8D? Tg4+! 2.Kxg4 patt, I h8D? Th2! 2 Dxh2 patt. 2.Da8+ Ta2 of 2.g8D+ Txh8. En de oplossing (eenvoudig, maaÍ zeeÍ helder. waarmee we zren dat we in een probleem in zeer geconcentÍeerde vorm een thema kunnen uitwerken): l.g8T! Th2 2.TaE+ Ta2 3.h8D# (dreiging); l...Tg4+ 2.Kxg4 Ka2 3.TaE#: l...Tf,l+ 2.Dxf,l Kbl 3.Tgl#; l...TrgE 2.hrg8T Ka2 3.TaE# (de tweede torenpromotie).

6) Th. Siers & W.Wittwer British Chess Federation Í936

5) A.Kraemer SchwerzerSchachzeitung 193'l

4) G.Sachodjakin

3e prijs SjachmatniListok í93Í /:r.:a:::..

'r:ritt,t,.:. ï: ",.1,/t'

%

/iz,ffi

.

7/t 'r":; :/tt,7zL L",'l|:l L':.,:; /.,/.:/.:

4) wit aan zet winl

5) wit geeft mat in 3

Diagram nr. 5 laat ons (in probleemvorm) liefst tweemaal een ander motief uit Saavedra'sstand

6) wit geeft mat in 3

Siersen Wittwer laten ons in probleem 6 een wel zeer subtiele onder-promotie zien. Wie denkt onmiddellijk aan een paardprom o t i e o p a 8 a l s d e z w a r t ek o n r n g op hl staat?Maar zie: I a8D? Pc5i 2 Ka7 Pb7! en wit heeft geen tempozet om zwart tot een paardzet te dwingen. En een anderetweede (konings-)zet verstopt óf de b-lijn voor de toren

14 ( 2 . K b 5 t P d - l l l ? ) ó f h e e f tz w a r t de mogelijkheid opnieuw schaak te geven (2.Ka5t Pb7+! 3.Ka4 P c 5 + !) . D a a r o m ( d i t m a a l z o n d e rp a t - m o tief, maar om wit een tempozet te verschaffen). 1.a8P! PcS+ 2.Ka7l Pb'l 3.Pc7l en 4.Tb1#; 2...Pb3 3.Tb4 en 4.Tb1# of 4.Th4#. In probleemjargonr ver verwuderde paard-promotie (entfernte Spríngerumwandlung).

7)G.J.Bouma o r i g i n e e l( 1 9 9 3 )

1:,'*

l.a8D g5 2.Db8 94 3.Da7! KxcS 4.Lef.# N a d e d e r d ez e t i s w r t ' s s t e l l r n g dezelfde als in de vóórstand,met dien verstandedat de pion op a7 door een dame is vervangen,een manoeuvre die zowel doelloos (want wit maakt op geen enkele wijze gebruik van de krachtstoename die door de promotie ontstond) als noodzakelijk is (want w i t m o e t o p e e no f a n d e r em a n i e r drie zetten verliezen). Voor een meer orthodoxe uitvoering van de aimless promotion zie probleemnr. I 7.

3.Td7# (P-promotie rs nodrg daar c6 gedekt moet worden); l...exd4 2.d8T Kf6 3.Td6#; l...exÍ4 2.d8L Kdó 3.Ta6#. Ook dit is een beroemd probleem, omdat het in niet te verbeteren vorm (een zogenaamde Letáform, weer een duitse term) een toch vrij lastig te bewerken thema geeft.

9) F.Kóhnlein Miinchener NeuesÍe Àlachr. 1903

8) O.W0rzburg(naarHoeg)

A %'.1 ,rr,rt L,;: ir. 'a:/t7:z':' |& 72,/./r:. '//,1.,,.

Pittsburg Ga zetle Ti mes 1914

,t: . t1.,..

*

/;t

:,t :l') :a,.

/t

tl,'r. ,..,::.,.1.

;:./:: 9) wrt geeft mat in 4

W e h e b b e nv e r s c h r l l e n d em r n o r p r o m o t l e sg e z r e n .S o m s e l e g a n t , soms subtiel. Maar kan nu ook een promotie tot daÍne (zo men r r r l e t n n r a l o r - p r o m o l r ep) u i l t r g cn geestrg ztln? Zte probleem nr. 7 A l s z w a r t ' s z e t t e nm e t p l o n 9 6 u l t g e p u t z r y n ,m o e t h 4 w e l K x c 8 spelen met Le6# als gevolg. Níaar wat doet wrt rn dre trydt Het e n r g es t u k d a t b e w e g c nk a n i s d e pron a7, dus promotie is geboden Om na 95 en 94 ook nog zetten te hebben zil n we gedwonu r n t o t e e n z o g e n a a n r d eA I N í I.l:SS PROMOTION (doclloze [ ) fo m o t l c ,

8) wit geeft mat in 3

I)ragram 8 rs een vroege maar puntgave uitwerking van de zogenaamde Allumwandlung (meestal afgekort tot AUW), een (onvertaalbare) duitse term waarmee wordt aangeduid dat eenpion rn verschrllende varianten tot alle mogelrlke stukken promoveert. l.d7 | Kei /f7 z.dEl)+ Ke6 3.De7#, 1...KÍ6/n 2.dttD+ Kg6 3.Dg5# (daarom rs hier 2 d8'l' niet goed); l...Kd6 2.r/8Pexf4

Probleem nr. 9 rs zwaarder gebouwd dan wat we tot nu toe zagen, mailr de maker heeft zrch dan ook een zeer moeihjke opgave gesteld. een probleem te s c h e p p e nw a a r d e v i e r p Í o m o t r e s achter elkaar in één variant te zien zijn (het is dus een seriële

AUw) Dat gaat als volgt: l.if8D Kb4 2.h8L KxcS 3.b87 Kd6 4.eEP# B r j v a r i a n t e n :2 . . K a 4 3 . L c 3 ( d u s daarom kon 2.h8D nret!) en 4 Da8#, | ..Kd2 2 Dn+ enz. (dit gaatook na L..Kd4). Men ziet hoeveel wit materiaal nodig is voor dit idee Het lrjkt g e m a k k e l i . ; l e ro m z o v e e l w i t t e

15 kracht te gebruiken, maar niets is minder waar: de spoken nevenoplossing en dual zijn hier levensgrootaanwezig (hier zijn de spoken gegarandeerd getemd).

11)L.Jarosi 1e Prijs Schachmatji w.USSR1983

3.Lxf4 en 4.Le5#; l...axblP, 2.axbEP!Prd2 3.Dcl! Pe4! 4.Pc6#. ONVERGETELIJK! 12) A.O.Herbstmann

10)W.Jërgensen

L.'Echiguier 1928

Arbejder-Skaf1950

l l) wit geeft mat in 4

l0) wit geeft mat in 3

Door de sterk gegroeide constructieve vaardigheid slaagt men er tegenwoordig zelfs in om verschillende tasks met elkaar te verbinden. In probleem l0 zien we bijv, de verbinding van AUW met de PICKANINNY (vier varianten door zetten van een zwarte pion op de 7e rij). Een (maxrmum-)task hebben we ale een probleem een maximum laat zien, bijv. vier promoties (AUW), vrer pionvarianten (PICKANINNY), aclrt door een paard (PAARDWIEL) Na de goede (vluchweldgevende) sleutelzet zrjn de hoofdvarianten: l.L6 lxz6 2.cET Kd7 3.Dd8#; 1...f6 2.c8Dl f5 3.Dc6#, l...rf5 2.cEP+l KcS 3.Dxe7#, l...fxg6 2.cEL! Kc7 3.Lre5#. Als zwart ergens in de oplossing Kc5 (Kc7) speelt volgt altijd DxeT# (Lxe5#)

De BABSON-TASK in probleem nr. I I is het toppunt van alle super-tasks, jarenlang voor onmogelrlk gehouden- een frans problemist (Pierre Drumare) heeft22 jaar,letterlijk dag in dag uit, aan het verwezenlijken van deze task gewerkt- Vergeefs. De Babson task (genoemd naar de man die het idee kreeg) eist dat een ZWARTE AUW beantwoord wordt door een WITTE AUW. Hels moeilijk, zoals wel blijkt uit het trieste gevaI Drumare. En wat gebeurt? Een, niet eens zeer bekende, russisch problemist maakt met verbluffend gemak een schitterend werkstuk. alsof het helemaal geen moeite kost. Tim Krabbé zegt: "Met twee touwtJes en een spijker heeft hij een brug over de oceaan gebouwd". Hier zijn de hoofdvarianten (de overige varianten worden aan de lezer over gelaten): l.a1 axblDl Z.qxbEDt De4 3.Drf4 Dxf4 4.Txf 4#; l...axblT. 2.arbET Trb2 3.Txb3 Kxc4 4.Da4#; l...axblI.l 2.qxb8l.t Le4t

l2) wit aan zet wint

Na het geweld van het vorige probleem kunnen we even op adem komen met nr. 12. Het ls een eenvoudige eindspel-studie met één minor-promotie die tevens een goede overgang vormt naar de volgende problemen met het EXCELSIOR thema. Drt EXCELSIOR therna heeft als inhoud het oprukken (vaak vanaf de basislijn) en promoveÍen van een pion (Excelsior steeds hoger). Hier op zijn eenvoudigst: l.h4 Kg2! 2.Kf4! Kh3 3.h5 Kh4 4.h6 KhS 5.h7 Kg6! 6.hET!; ó.h8D? pat!; 2.anden? Kg3! en de zwarte f-pion rukt op. Na de KONINGSWANDELINGEN en de MINOR-PROMOTIE is het EXCELSIOR-thema ha derde facet van Saavedra's studie dat we beschouwen. De volgende problemen geven ons in verschillende verschijningsvormen allemaal dat thema.

1ó 13)N.D.Gorgiev E.V. Ceskoslovensfty Sacf, 19 3 0

14)Sam Loyd 2e Pr.Zendingstoernooi Parijs

//2

7 l

.i3

%it :

,./,

'///i/,

'ru,

%'% //, %,9 7t.:,t 7,t,ffiQ: % 7li;L"%,.L

tl % % %,//z

l3) wit aan zet maakt remrse

l4) wit geeft mat in 5

(Red:m.i. T.B.Gorgieven is hier verwarring met N.D.GÍigoriev). De studre nr. 13 zou men een voorbeeld van een gefrustreerde excelsior kunnen noemen. Tegen promotle van de zwaíe h-pion kan wit weinig uitrichten. Laten we he1eens proberen: 1 a 4 ? h 6 ! 2 a 5 h 5 3 a 6 h 4 4 . a ' 7h 3 5 c 6 h 2 ó c 7 h l D # . I a 3 ?h 5 l 2 a 4 h4 3.a5 h3 4a6 h2 5.a7 hlD+ 6 c6 Dxc6#. Zwan pas zijn antwoord aan wi[s beginzet aan! Maar dat spelletle kan wlt ook spelen:

Probleem nr. l4 is het oorspronkelijke Excelsior-probleem.Sam Loyd, de geniaalste problemist die ooit geleefd heeft, maakte dit probleem in de "Morphy Chess Rooms' (in 1858)voor de vuist weg, wat men maar opschepperrl vond. Maar het is geboekstaafd dat er op dit probleem is gewed. Wr1 weten dat het thema Excelsior is, dus dat een pion op moet rukken, maar de stakker waarmee Loyd wedde wist dat niet en raadde dus nooit dat pion b2 de held van het stuk was (hij hield h e t o p P a l ) . L a t e n w e e e n sz i e n :

1.c6!! h6 2.a3! h5 3.a4 h4 4.e5 h3 5.a6h2 6.a7 hlD pet! Als zwart een toren haalt: 6 .hl'f, dan antwoordt wit7.c1 en wordt hij ook pat gezet óf zwart moet hem met een koningszet bevrijden waarna de apion promoveert. Dus het is remise! Men noemt een studie of een probleem waar de éne partry erop wacht welk initiatief de ándere partij ontplooit CONTRAPROBLEMEN I c6!! h6 (hs) 2.a3 (a1\\ etceteÍa

t . b 4 ! d r e i g tn u 2 . T d 5 e n T f 5 g e volgd door mat op de ondersterry, zwart moet dus: l...Tc5! spelen, maar nu komt de pion goed op gang: 2.bxc5 dreigt Tbl# dus moet zwart wel 2...a2 antwoorden. Onze held gaat verder met 3,c6! dreigt opnieuw Td5 & Tf5. Het enige antwoord is nu 3...Lc7, maar dan is Pa8 verlamd, en er volgt 4.cxb7 en bxaSD#. Alles op een nltye: l.á4! TcS 2.bxc5 a2 3.c6 Lc7 4.cxh7 en 5.hxu8D#.

Zorcts zrct men ln een partu nlet vaak! Terecht een onvergetelrlk probleem. Later is men er natuurhjk rn geslaagd de onvolkomenhedenvan L o y d ' s s p o n t a n es c h e p p r n g t e verbeterenen veel economischere bewerkingen te maken, zoals onze nr. 15. Een prachtig gelukt oeuvre, dat wel, met een extÍa puntigheidje.Zie maar. l.e4? Kb6 2.e5 Kc6 3.e6 Kd6 4.?? Wit is te enthousiastbegonnen en zou eigenlijk na de tweede zet even de pas willen inhouden. En dat kan een pion, alleen moeten we het - vooruitziend - op de l" zet doen:

15) P.Rasch Nielsen

Skar(bradeÍ 1951

l5) wit geeft mat in 7

l.e3!! Kb6 2.e4 Kc6 3.e5 (precies op tijd!) Kbó (zwart heefi nu niet anders!) 4.e6 Kc6 5.e7 Kd6 6.e8T! Kc6 7.Te6#, 5...Kb6 6.eED Ke7 7.De3#. Een bijzonder leuke vondst! Het is een kwestie van persoonhjke smaak of men de spontaniteitvan Loyd of de - als een edelsteengeslepen constructie van Rasch Nrelsenperfereert Laten we zeg-

L I

gen dat ze beiden bestaansrecht hebben.

'17)E.Zepler 3e EV TT Dresd. Anzeiger í 930

16) D.Przepiorka De utsch e SchachbI átíer í9íí

werkt. Aansporing!? Het lijkt me een erg moeilijke opgave. Ik geef nog wat losse problemen en studies die wel enkele raakvlakken met de studie van Saavedra hebben. maar toch met een veel losser verband daarmee,

í8) E.Zepler Ie Pr. OstrauerZeitung í928

^ffiL:lt L l7) wit geeft mat in 3

l6) wit geeft mat in 6

Probleem nr. I 6 is weer een veel zwaarder probleem, een toestel noemt men dit wel. De inhoud is rijk en verklaart ook de zware stand.De oplossing is moeilijk te vinden (het was dan ook een probleem urt een oploswedstrijd), hoewel wit van begin tot eind met korte (eenzettige) dreigingen werkt. Het is een voorbeeld van een gedeeltelijke Excelsior. Al is dat in de beginstand moeilijk te zien. wit moet de toren van c5 naar c8 dwingen, hem daar helemaal door eigen stukken doen omringen, en zo verlammen, waama het bescheidenpionnetle van bó onhoudbaar oprukt. De hoofdvariant gaat: l.DÍ7 dreigt 2.Dd7# l...Pb8 2.gxf6 dreigt 3.Del# 2...Ld8 3.LcE dreigt 4.De6# 3...Trc8 4.cxd5 dreigt 5.De6# 4...Pc7 5.b7! en 6.bxc8P#. De overrge varianten laten we aan de ijverige student over. Een probleem om lang en rustig te bestuderen.

Dit is weer een zogenaamde - een AIMLESS PROMOION DOELLOZE PROMOTIE - (zie ook nr. 7). Dat wil dus zeggen dat wit geen enkel doel nastreeft (dan het verliezen van een tempo). Aimless promotion is wel vaker vertoon waarbij een foutieve Loperpromotie meteen een Dame uitsluit. waardoor men een Toren moet kiezen. Mutatis mutandis geldt heeelfde voor een foute Torenpromotie. Moeilijker is het een Paardpromotie nodig te maken. Zie: l.h8L? Kxe3 2.Pe4en zwartstaat pat! , I h8T? Kxg3 2.Db2 en weer is zwart pat. Daarom moet. l.h8P! Kxe3 2.Pe4 Kd4 3.Pc2# (r.v.m. 2.Pe4 is l.e4? als sleutel onbruikbaar); 1...Itug3 2.Db2 Kh3 3.Dg2#; l...Kgl 2.Pg4 Krhl 3.Df1# (i.v.m. 2.Pg4 is l.g4? als sleutel onbruikbaar). Het paard stáat als Jan met de korte achternaam op h8, maar zonder die paardpromotie was het probleem onoplosbaar!Voor zover mij bekend is dit thema nooit in een eindspelstudie be-

l8) wit aan zet maakt remise

Het doelbewust spelen op pat, het p a t a l s v e r d e d i g i n g s m i d d e l ,i s een ander motief in Saavedra's eindspel. Ook in onze nr. 18 speelt dit een rol, en wel als volgt: 1.96 hrg6 2.f6 d4 3.Th1!! (geen schrijffout!) Tfs+ 4.Kg1 Trf6 pat;3...Td5 4.f7 TdB 5.Tel Kb7 6.TeE Td5 7.Tb8+ remise (7.fBD? Tf5? en zwart wint); 1...d4 2.g7 TrfS+ 3.Kgl Tg5+ 4.Khl TrgT 5.TeE+ Ka7 6.TrE+ etc. Een studie met een probleemachtige pointe: het is zeer verrassend dat de steÍkste zet van de sterke toren het volkomen opofferen van zijn zetkracht is (de zogenaamde KLING MANOEUVRE)

18 (Red:helaasis dezestudieincorrect gebleken:na l...d4l 2.g7 Txf5+ 3.Kgl Tg5+4.Khl TxgT 5.Te8+Kb7 6.Tb8+is het helem a a l g e e n r e m i s e .6 . . . K c 7 7.Tc8+Kd7 8.Tc7+Ke8 9.Tc8+ Kf7 l0.Tc7+ Kg6M 1.Txc6+ Kg5 l2.Tc5+Kg4)

20)D.Kutzborski 1e Pr. EuropeEchecs1971

L%- 1,. ". L

19) A.Kraemer Deutsche Schachzeitung

19s5

21) wit geeft mat in 4

20) wit geeft mat in 6

Een ontzettend doorzettend Plonnetje bewonderen we in nr. 20. l.Lf3? DxfS 2.xh Dx|3 met schaak, daarom moet eerst de koning h3 verlaten:

19) wit geeft mat in 6

I.let voorkomen van een lasttge pionpromotie is het thema van nr. 19. l d8D? (of l.b8D?) faalt oP l...exf I D 2.Df8 (Dd2)+ Pg7 ( P e 3 ) + 1t Hoe raken we dat overbodige en alleen maar hinderlijke paard oP fl kwrlt? Dat gaat als volgt. l.dEP! Pd6 2.Pf7+! PxfT 3.Pe3 Pd6 4.Pf5+! Pxf5 5.b8D en 6.DE# of Df4# Een voorbeeld van de punttge constructies (met gebrurk van slechtsminrmale middelen) waar Kraemer in uitblonk. Zre bty v o o r b e e l do o k n r . 5 .

I Lc8!! Db3+ 2 Kh4 Db4+ 3.Lg4+ Db8 4.LR DxfS 5.c7+ DxR 6.c8D#. Correctheidsvariant(daarvoor is pion c5 jammergenoeg nodig): 2...Dh3+ 3.Krh3 Kb8 4.Ld7+ Kc7 5.Tc8#. Wit offert zijn beide offrcieren om met alleen een pionnet1e te winnen.

Een MING (ANNIHILATION) in de studie weinig of niet bewerkt thema. l.Tf8? faalt op l...Pe6 2.Tfl PdE+ 3.??,daarom moet Pe6 ontkracht worden. l.Te8! Pxe8 2.h8D? (ziet er verschrikkelijk uit, maar:) 2...c4! 3 . ? ? ; 2 . L c 1 ?P c 7 ! 3 h 8 D P b 5 ! e n weeí komt wit niet verder. De oplossing is: l.Te8! dreigt (bijv. na Pt5) 2.Tel Pe7+ (Pd4+) 3.Kxc5 (Lxd4) en 4.Tal#. 1...Pxe8 2.LÍ6t Prf6 3.h8D en 4.Dd8# ofDal# al naar gelang zwart speelt. De bedoeling van 2.Lf6 is het zwarte paard in draf te houden, zodatP c7 onmogelijk is.

2 1 )G . J . B o u m a 1e EV ProbleeÍnbrad1955 Nr. 21 sluit goed aan bij het vorige probleem. Ook hier offert wit zijn beide officieren om met een promoverende pion te kunnen wlnnen.Maar de motivering van de offers is geheel anders. W i t h e e f th r e r a l l e e nl a s t v a n z i j n s t u k k e n .z o n d e rT h 8 e n L b 2 g i n g meteen h8D. Die twee moeten dus op een ofandere manier wegraken. ln dit geval door zogen a a m d eV E R N I E l ' I G I N G S R U I -

22)A.Kraemer Denkenund Raten1929 Hoewel in deze vrij onbekende studie van Kraemer geen complete AUW te zien is, vind ik dit in al zijn eenvoud een erg leuke illustratie van onderPromoties. l.g7 Da2 2.g8D? blD! 3 Da8+ Kb3 4.Db8+ Kc3! 5.Dxbl pat!, 2 g8D? blD! 3.Dh7+ Kc3! 4 Dxbl pat!

19

Q:%. ,,m

L'm %a A"%

22) wit aan zet wint

Maarwit heeftnatuurlijkeenantwoord: l.g7 cj 2.g8D c2 3.Dh7 Kcl 4.Dh1# (na 3...K- volgt 4.Dxc2 etc.); l...Ka2 2.g8T! blD 3.Ta8+ Kb3 4.Tbt+ Kca s.Trbl etc.; 4...Kc2 S.Trbl Krbl 6.c7 etc.; l...Kc2 2.g8L! blD 3.Lh7+ Kc3 4.Lxbl ac.; 3...Kcl 4.Lxbl Kxbl 5.c7etc. 23) C.Becker íe EV Ctess Liíe í988/89 Studienr. 23 maakteen interessantevergelijkingmetnr. I 5 mogelijk.Ook hier moetwit beginnen met de pas in te houden,en ook hier een torenpromotieals snule attischzout.Nr. 23 en nr. l5 zijn dus congenialeminiaturen.Als extra'szienwe in nr. 23 nog een wit paardofferop de 4' zet.Ik vind hetverwonderlijkdat het in deze tijd nog mogelijk is

23) wit aanzet wint

24) wit geeftmat in 7

zulke (originele!) eenvoudige de voorstand nog grondig verstellingente vindenzijn. Oplos- stopt is, en omdat die promotie sing: pas op het bord verschijnt na een f.c3:! Pfs 2.c1 Pd6 3.c5 Pb7 4.c61Pd85.c7 Pb7 ó.c8?l Pre5 ?.Tc5 Pb7 E.Tc6#. Voor mij is de keustussennr. l5 en nr. 23 moeilijk- Een eindspelliefhebberkiest natuurlijk onmiddellijk voor deze laatste stand. (De standna de 4c zet is de beginstandvan een beroemdestudie van H.G.M.W*fink - Op de Hoogte- Okt. 1918:W: Ka4, pi a5,c6 - Z'.Ka6, Pd8pi a7 - | .c7l Pb72.c8T!etc ) 24) G.J.Bouma origineel (í992) De laatste stand toont ons een moeilijk te vinden Excelsror, omdatde promoverende pion in

zeer verborgen zwarte parade. Ogenschijnlijk kan wit met l.Pe3 Le5 2.Pc4 Lc7 (wat anders?) 3.tempozet en 4.Pc5 resp. Pe5 5.Pc6# makkelijk winnen, maar zwart heeft een parade: l.Pe3? Lxb2+ 2.Kbl Lal | 3.Pc4 b2t 4.Pa5 en zwart staat pat! (KLINGMANOE{.IVRE). Daarom moet wit het anders aanpakken: l.Kbl! Lxb2 2.Ph4! Lel! 3.g3! (een andere tempozet is niet geschik! zie de d zet);3.-L 4-Pf3 Lf6 5.e5 Lxe5 6.Pg5 etc.; 3...b2! 4.Pg6! hrgó 5.h7 g5 6.hEP g4 ?.Pf7#. Omdat ó...g4 mogelijk moet zijn is 3.g4? niet goed.

20

De Saavedra-studieIV door Gerrit J. Wiersma In mijn ogen bevat het Saavedra-thema de volgende elementen. a. De gezamenlijke mars van de witte koning en de zwarte toren b. De zwarte toren die om pat te anticiperen naar d4 (e4) gaat c. De zet c8T (Í8T) minorpromotle d. het gebruik van deze toren met de matdreiging De gezamenlijke mars van de witte koning en de zwarte toren is eigenlijk van C.E.Barbier die de stelling het eerst publiceerde met de opgave 'wit begint en maakt remise'. Deze manoeuvre was toen ook al niet nieuw. Em.Lasker had enkele jaren ervoor de volgende studie laten zien in de l.ondener l:ortnightlY:

l.f7 Txe6+ (1...Tc82.Pc7+ Mijn konklusie is dat alleen K- 3.Pe8Tc6+4.Kg7)2.K95 de punten b. c. en d. van beTe5+ 3.Kg4 Te4+ 4.Kg3 lang zijn. Te3+ 5.Kí2 enz. En ook was bekend de volgende studie van Kling en Horwitz ttit The ChessPlayer van 1853.

E.L.Pogosjants,U, 1976.

%E % ,:

% rrry, ,.ffi,

% %z % % 2) wit aan zet wint 3) wit aan z€t wint

l.96 Txhó 2.g7 Th5+ 3.Kf4 Th4+ 4.Kf3 Th3+ 5.Kg2 enz. Bovenstaande studies vond ik in het boek Schaakkuriosa (1974) van Tim Krabbe. In "rondom c8T!" het hoofdstuk schrijft hij over minorpromoties in het algemeen en de ' Saavedrain het biizonder.

I ) wlt aan zet wlnt

De volgende studie is dus ook 'Echte geen Saavedra', al doet de stand er enigszins aan denken.

1.fóTg8 (anderskomt 2.Kg5 en 2.Kg6) 2.Íxe7TxgT+ 3.Kh3 Th7+ 4.Kg3 Tg7+ 5.Kf2 Tf7+ ó.Tf4 Txf4+ 7.Ke3Tfl 8.Ke2enz.

2l

De Saavedra-sfudie V doorH.arold van der Heijden Inmiddels dreigt deze artikel-serie uit te groeien tot een vaste rubriek. Helaas heb ik tot nu toe van geen van de getalenteeÍde componisten uit het ARVES-Iegioen een nieuwe Saavedra-studie mogen ontvangen. Ik maak me sterk dat er iemand toch in moet kunnen slagen nog een versie te maken waarbij de zwarte koning niet al meteen op a I staat. Ik stuitte toch weer op een paar nieuwe versies. Zoals het een echte filatelist betaamd wil ik 'uitgiften', dle en ik ga er voor het gemak van uit dat u ook een verzamelaar bent. Studie 3l en 32 vond ik pas nu rn mijn bestand, omdat ik bedacht dat ik de zoek-criteria mogelijk iets te streng had gezet (m.a.w. op het moment dat wit tot toren promoveert, mogen er nog andere stukken op het bord staan!)

3l) H.Hennings [ +0732. I lb6al] S\dsvensl
%

1l.c8D Tb3+ l2.Ka5 Txa3+ 13.Kb6Tb3+ l4.Kc7 Tc3+ l 5 K d 7 T x c 8 1 6 . K x c 8K c 3 l7.Kd7 Kd4) enwint. Leuk hoedewitte koningha halve bord oversteekt.En de vereiding 2.Kf8? mag er ook wezen... Filatelisten zijn ook verzot op misdrukken.Bij het doorbladeren van wat oude schaaktijdschriften ontdekte ik dat de studie van Troitzky die in EBUR 1993/2blz 8, no.26 wordt gegeven, in werkelijkheideencorrectie is. De misdrukmag hier niet ontbreken:

"4m.

L%

"21%%,á% '4 ',&***

26a) A.Troitzky I +0430.32d5a61

5.p CeskeSlovo 1924 l.h7 Trg5+ 2.Kd6 ThS 3.Kc7

'ffi

l"l' / r =,/ . 1 /'' f .ffi

h

1

t

3 l ) H e n n i n g s :w i t w i n t

32) Kalandadze: wit winl

l.c1 Tg2+ 2.Kf7 (2.Kf8? Txh2 3.Kg7 Tg2+ 4.Kf6 Tf2+ 5 Ke5 Te2+ 6.Kd4 Txd2+ 7.Kc3 Tdl 8.Kc2 Td4 9.Kb3 (9.c8P Ka2) 9 . .T d 3 + l 0 . K b 4 K b 2 1 l c 8 D Tb3+) 2...Tf2+ 3.Kg7 Tg2+ 4.Kf6 Tf2+ 5.Ke5 Te2+ 6.Kd4 Trd2+ 7.Kc3 Tdl 8.Kc2 Td4 9.cET (9.c8D? Tc4+ l0.Dxc4 9 . K b 3 ?T d 3 + l 0 K b 4 K b 2

26a) Troitzky: wit wint Le6 4.KbE LdS 5.Txd5 Trd5 6.h8T Td6 7.Kc7 echter ook 1.Ke4!wint.

22

En tóchwaszecorrect! door JulienVandiest ....alleen had de auteurvan die studie het op een gans andere manier moeten aanpakken. 'ons Anno 1966 was aller AJR' zo vriendelijk een studie van me te publiceren waar we beiden geen graten ín zagen, enkel lekker vis. Nochtans was er méér dan een vuiltje aan de lucht!

I) wrt aanzet wint

Blijkbaar gingen alle EG-freaks hier akkoord met 1.d7+! DxdT (l. .Kxd7 2.Pd6+ of l...Ke7? 2.d8D+ Ke6 3.Dd6 mat) 2.DhE+ Ke7 3.Dfó+ Ke8 (3...Kf8? 4.Pe5+) 4.De5+! Kftt (4...De7? 5.Db8' Kd7 6 Dbó | , met mat in 2) 5.Pd6! D94+! (5...h1D? 6.Dh81 Ke? 7.Df6 mat) 6.Kh7! (6 Kh6? Dd7! en er is niets meer) 6...Dg8+ 7.Kh6 Df7! (Il faut bien) 8.PxÍ7 hlD, en nu zette de auteur verder met 9.Pd6?! Dcl+ (want er dreigde oàk mat op g7) 10.Kh7 Dbl+! (Na l0 Dc2+? I LPf5, kan de zD niet naarc7 en volgt er onverbiddellijk l2.De? m a t . A n d e r z r j d sz o u h e t o n m i d d e l l i j k e 1 0 . . D c 7 + ?n i g l 9 . . 6 , 1 . w e g e n sI I K h 8 ! D e 7 1 2 D f 5 i )

ll.Pf5! (Maar niet I l KhS? Dg6!, met remise). Zwart beschikt thans over twee mogehjkheden: a) 11...Db7+ 12.Kh8! Db4 (r2...Dd7? 13.Df6+ Ke8 l4.Pg7+, of 13...Df7 l4.Dd6+ Ke8 | 5.Pg7+) I3-Pd6, en mat is onafwendbaar, b) I r...Db4(!) 12.De6! (Niet langer 12.Kh8? wegens 12...h3 l 3 Pdó? Dh4+. Op l2.Pd6? volgt natuurlijk weer 12...Dbl+, enz.) 12...Db7+ (Zoniet 13.Dg8 mat) r3.Kh6 (l3.Kh8? Db2+ l4 Kh7 Db7r, enz., of l3.Kg6? Dc6t-, e n z . )1 3 . . . D c 7( 1 3 . . . D M I 4 . D f 6 + en l5.Kd6, met ondekbaar mat, o f 1 4 . . . D b 71 5 . D f 6 + ,m e t d a m e winst) l4.Df6+ Ke8 (of 14...Df7 l5.Dd6+ Kg8 l6.Pe7+ Kf8 l7.Pg6+ Ke8 l8.Db8+ Kd7 l9.Pe5+, alweer met damewinst) l5.Pg7+ Kd7 I6.De6+ KdE l7.De8 mat. Dat is allemaal goed en wel, maar getuigt in feite van superieure schaakblindheid. Immers, na 8,..hlD is het direct uit, als wit maar de goede vooÍtzetting kiest! Een knaap van een nevenduivel werd hier door niemand opgemerkt. Maar intussen zryn we nog niet zo ver. Daar dit type van stelling me bleef boeren, kreeg ik het jaren later in mrjn hoofd de positie te 'veredelen', en van de gelegenheid gebruik te maken om ze te voorzien van een inleiding die me pittiger voorkwam. Het resultaat is de studie van diagram 2, d i e i n 1 9 8 8 w e r d o p g e n o m e ni n Szachy en daar zelfs een onderscheiding verwierf. Maar andermaal werd de nevenduivel door

niemand ontwaard! Erger nog: de auteursoplossingloopt geheel spaak op de juiste tegenzet van zwart, terwijl het de nevenoplossing is die het'doet'.

I ) wrt aan zet wrnl

Na l.Pc7+! (l.Dxg5? alD 2 Pc7+ Kf8 =) l...Kd? 2.Dn+l (2.Dxg5? alD 3.Dd5+ Ke7 4.Dó+ Kf8 5.De8+ Kg7 6.Pe6+ 111t6:) 2...De7, kunnen we er weer op los gaan zoals in de vorige studie. Dus 3.Dd5+ Kc8 4.Dxb7+ KdE 5.Dd5+ Kc8! 6 . P e 6 !D b 4 + ( W e e r n i e t 6 . . . a l D ? 7.Da8+ Kd7 8.Dc6 mat) 7.Ka7! Db8+! E.Ka6 Dc?! 9.Pxc7 alD. 'auZet wit nu verder - zoals de teursbedoeling'was - l0.Pó?!, dan luidt het vervolg: l0...Dfl+ 1l.Ka7! Dgl+! l2.Pc5! (l2.Ka8? Db6! -), met als mijn 'troetelzet' 12...Dg4?l f3.Dd6! 'veredeDg7+ 14.Ka6! h2! (De ling') l5.Dc6+! Dc7 (15 Kb8? l1.Pd7+l DxdT 18 Dxd7 hlD l9.Dd8 mat) ló.Da8+! Db8 17.Dd5! Dc7 lE.Dfs+! KbE l9.Pd7+ Kc8 20.Pb6++ KdE 22.DíI| mat - en hier zien we de

LJ

componist behaaglijk achterover leunen in zijn fauteuil. Ten onrechte,want na het onmiddellijke 12...Dg7+l is wit eraan voor de moeite.Immers, na l3.Ka6 Df6+ l4.Pe6 Dfl+, enz., heeft hrj zichzelf op de mallemolen geplaatst, 'voor de hand liggende' en na het l3.Ka8? speelt zwart eenvoudig 13...Dg21,en de penning van de wD zet het zwarte remiseschaap op stal. 1966 en 1988...Eerst enkele weken geleden viel mijn oog op die onoplosbaarheid,en deed ik mijn uiterste best om daarbij een glimlach te produceren. Die groeide echter onverwacht uit tot een flink uit de kluiten gewassen lach, toen ik plots ontdekte dat wit wel degelijk wint, maar het alleen gans anders aan boord 'promoet leggen. Want na de bleemzet' 1l.Pa8!! is het ineens uit. Er dreigt dan 12.Pb6+, gevolgd door ma! en daar is geen kruid tegen gewassen.I I ...Dg6+ 1 2 . P b 6 +K c ? l 3 . D d 7 + , e n m a t volgt, of ll...Db2+ l2.Ka7 (De pointe: de zD kan niet naar f/!) l2...Dgl+ l3.Pb6+, weer met mat. Beslist een merkwaardig geval, een studie die correct is in weerwil van haar auteur. en dit dan

nog met behulp van een vemietigend hoekpaard! Steedsde uitdijing van mijn lach in de hand werkend. kwam ik zopas tot de bevinding dat het hier de zoveelsteinstantiebetreft 'much van about nothing', want het te illustreren thema kan veel e c o n o m i s c h e re n ' e e n d u i d i g e r ' op het bord worden gebracht (diagram 3).

.rffi

%

,,ffi, % I ) wit aan zet wint

l.h7 b2 2.h8DblD 3.De5+Kd8 (Listiger 3 ..Kd7. Niet 3...Kf8? 4.Df6+ Ke8 5.Df7+Kd8 6 Pó+ Kc8 7.Dc7 mat, of 4...Kg8 5.Df7+Kd8 6.Df8mat)4.Dd5+! Kc8! (4 .Ke7.e8?5.Deó+Kd8 6.Pfl+ Kc7 7.Dd6+Kc8 8.Dd8 mat, of 4..Kc72 5.Pó+, idem) 5.Pe6!(5.Pf7?Dfl+ ó.Ka7Dgl+

7 Ka8 Db6! 8 Pd6+Kc7 =) s...Dfl+ 6.Ka7 Dgt+! 7.Pc5! (Weerniet. 7.Ka8?Db6! =. Had gespeeld, wit echter4.Dd6+? dan zou thans gevolgd zijn 6.Ka7 Dff/+! en7...Db7+.Enhadzwart, in de tekstvoortzetting,gekozen voor 6...DÍ2?,dan zou er geen verdedigingmeer zijn na 7.Pc5, m e t o n d e k b a a rm a t o p d 7 ) 7...Dg41(Wéer listiger dan 7...Dg7+8.Ka8!a3 9.Dc6+Dc7 l0.De6+ Kd8 ll.Pb?+) E.Dd6! (Thans zou 8.Ka8? geen hout meer snijdenwegens8...a3!,en 9.Pe6 gaat niet langer op, want dan volgt er 9...Da4)E...Dg7+ (Zoniet 9.Db8 mat) 9.Kaó! (9.Ka8? Dg2+, snz., of 9 Kb6? Db2+l0.Ka6De2+I l.Ka7Db5! =) g...Dfl(!) (of 9...a3l0.Dcó+ Dc7+ - 10...Kd8ll.Pó+ Ke7 l2.Dc7+ Kxeó l3.Dxg7 l l . D e 6 + K b 8 l 2 . P d 7 +K c 8 l3.Pb6+ Kd8 I4.Dg8+Ke7 l5.Pd5+) 10.Dc6+ Kd8 (10...Dc7 I l.De6+, enz.) 1 l . P b 7 + K e 7 1 2 . D d 6 +K e E l3.DdE mat. Geserveerd.samen met een schietgebedjeter bezweringvan des studiekomponisten aartsvijand: de laftrartig verscholennevenduivell

Demonstructie door Harold van der Heijden ciaal algoritme om snel mat in xx te kunnen vinden. Na I .Lb5 vond het inderdaad een mat in maximaal 8 zetten na 2...Pd5!, bryv. 3.Le8 Pe7 4Lf7 Ld1 5 Lh5 Ló 6J.e8 Lfl 7 .Lxf7 Kxfl 8 94 Pg6 mat. Een nieuwe methode om (matachtige) studies te controleren?

Harm Benak stuurde me een oÍlgrnele studre voor plaasing in I-RUR. t.Lb5! Lg4 2.g3 LfS 3.g4 Lxg4 4.Ld'lt, Ldl 5.La4! remise Mijn computer (toch een 60 MHz Pentium) ging hiermee op toeÍnoolniveau akkoord. Toch was ik niet overtuigd en testte ook met een probleem-oplos programma (Alybadix). Dat hanteerteen spe-

Jammer, Harm.

Benak. remrse

aÁ

STUDES van Th.D.vanScheltinga doorWouter Mees Zoals u hebt kunnen lezen is Theo van Scheltinga, een van oÍrze groten uit de vorige generatie,in juli van dit jaar op tachtigarige leeftr.;d overleden. ln het oktobernummer van Schakend Neder' lond heeft Hans Bouwmeester "Herinnering.." aan hem geeen wijd. Daarin stáat vermeld dat Van Scheltinga tijdens de bezetting enige tijd in een sanatonum heeft doorgebracht, maar zijn ziekte, mede danlzij zijn sterke geest, heeft weten te overwlnneÍI. Niet algemeen bekend, - ofschoon: onder insiders wel degeluk! - is dat in deze periode van gedwongen inactiviteit enkele studies zijn ontstaan. Bij wrlze van arbeidstheraple,mogen wU zeggen. De enkele maal dat dezn studies ter sprake werden gebracht wuifde hij dat weg: het waren maar niemendalletjes. Een understatement.zijn studies ziln van behoorhjk kaliber. Toch zal men de naam Van Schelttnganiet in het "HlstoÍische Boek" aantref"Waarom fen Op míjn vraàg niet?" kreeg ik het vreemde antwoord - maar ik hoop dat ik ha niet goed verstaan heb - :"Je kunt toch niet iedereennoemen". Een topspeler die eens van Tartakower gewonnen heeft, en tegen Al-

jechin remise heeft gemaakt is "iedereen", ook al heeft hij niet "slechts" vier of v1f studies op zijn naam staan. Maar oordeelt u zelf.

l.g7 Pc82.Lb5+Kd4 3.ta4 Lg8 4.Kxc2,of 2...Kc33.Lc4. Het middelis ergerdandekwaal.

Th. D. van Scheltinga De Schaakwereld,1942 Th. D. van Scheltinga

Tijdschríft, í 941 (correctie)

wit aan zet maakt remtse

wrt aan zet maakt remlse

l.g7 Pc8 2.Lgó+ Kc3 3.Lh7 Pe7 4.g8D Prg8 5.Lxg8 a4 6.Lh7 a3 7.Lxc2 a2 E.Lbr alD(T) Pat. Echter onoplosbaar:l...Pc6 2.Lg6+Kc3 3.Lh7 Pb4! -+, remedle: eerste zet coupeÍen. In de oorspronkelijke stelltng stond de wL op e8. Dan gaat ook

Niet 1.Te7? Kd6t 2.a7 Kxe'l 3.a8D Kxf/! remise. Daarom: 1.Kb4!, een tempozet l'..gs 2.Kc3 94, en nu gaat wel: 3'Te7! Kd6 4.a7 KxeT 5.aED KxfT ó.Dcó! drergt 7 Dc7+, maar niet 6 Da6? 93! 7.Dh6 Tf6 8 Dh7+ Kf8 9.Dh5 Kg7: of 7.Dd6 TB+ 8 Kxo4 92:

ZJ

Teletekst door Harm Benak 2) A.Motor, 1989 B e d o e l d eo p l o s s i n g l . P b . { ! Pxb4! 2.Txb4elT! 3.Te4!Thl 4 . T h 4 T b l 5 . T b 4T a l ó . T b l l Tra3 7.Tb3remrse. W e e r l e g g r n gl . P b 4 l P b 2 ! ( c n 'l dus geen ...Pxb4l maar L..Pxb4??).

Zoals iedereen (hopelijk) weet, wordt teletext (pagina 4 I 9) sinds begin van dit jaar door ARVES veÍzoÍgL. Ik krijg studies van mensen, dre ik vervolgens beu c r k , e n d a n o p t e l e t e k s tz e t . Er z)jn al aardig wat reacties van klkers binnengekomen. Al die reactleswaren terug te voeren op fouten op teletekst, waardoor s t u d i e so n o p l o s - o f n e v e n o p l o s baar werden. Hieruit blijkt dat er flink wat mensen naar teletekst kijken, en dat die ook goed opletten. Helaas heeft ons dit nog geen lidmaatschap opgeleverd, maar o n z e n a a m s b e k e n d h e r dg r o e i t hierdoor wel (en ik hoop in de toekomst dan ook geen brieven meer te ontvangen die beginnen m e t " G e a c h t eh e e r A r v e s . . . " ) . Tot nu toe zr..yner drie studies gevonden die (waarschlnlijk) gekraakt zr.1n.De eerste heb ik zelf gevonden, de andere twee zr.yndoor de Heer Penninck (uit Belgie) ontdekt. Vooral de derde weerlegging is zeer verrassend.

:iy l) Pogosjants;wit wint

l) E.Pogosjants, 1989 Bedoelde oplossing. LPxe6 fxe6+ 2.Ke5!! Kg7 3.Phó! Ituh8 4.Kf6! e5 5.Kf7 e4 ó.KfÍl e3 7 .PFl mat. Dual: l.Ph6! en zwart verliest ook.

t:11:::,,

'll:;', 'l.l:.:':,1

3 ) K a s e k o .r e m r s e

3) D.Kaseko, 1989

In alle drie gevallen neem ik het diagram zoals dat op teletekst heeft gestaan. De echte studie kan langer zijn. Dit omdat de studie vaak niet in zr.1ngeheel op teletekstoast.

2) Motor: remise

Bedoelde oplossing. LPfdT+ Ka7 2.Pc8+ Ka8 3.Pb6+ Ka7 4.Pc8+ Ka6 S.PbE+ Ka5 6.Pcó+ Ka4 7.Pbó+ Ka3 S.KcJ!! dlD 9.Pc4+ Ka2 l0.Pb4+ Kal I l.Pc2+ Kb I l2.Pd2+ Kc I l3.Pb3+ Kbl l4.Pd2+ Ka2 15.Pb4+ Ka3 l6.Pe,l+ Ka4 l7.Pb2+ en remise, E c h t e r n a 5 . K b 4 ! ! g a a tz w a r t g e forceerd mat in Merkwaardig dat de componlst dlt overzien heeft. Ik hoop dat ik U hierdoor weer gemotiveerd heb on zelf ook weer eenswat aan te leveren voor teletekst. Tot nu toe hebben s l e c h t sd r i e m e n s e nw a t a a n g e l e v e r d : d i t m o e t v e e l b e t e rk u n n e n !

6ejaargangnummer4 Inhoudsopgave Rcdactioneel Urv nieuu'evoorzitter Helaas (Un)solvedMl steries Toch Correct ARVES-uitgaven Wclke l.etging \oorafl (3) Man & Paard. Boekbespreking: schaakstudies I 30 schittercndc Voordracht IV Dc Saavedra-studie V Dc Saavedra-studie En tóch was ze correct! Dcrnonstructie STUDIESvan Th.D.vanScheltinga Tcletckst

Haroldvan der Heijden JurgenStigter lgnaceVandecasteele Harm Benak IgnaceVandecasteele Ton van Oosterhout WouterMees Harold van der Herlden GerardBouma Gerrit J.Wiersma Haroldvan der He4den JulienVandiest Haroldvan dcr Heijden WouterMees Harm Benali

pag I 2 4 5 b

7 8 II 12 20 2l 22 23 24 25