N r 51 Januari Na Monumentum, dat de oorlogsmonumenten

Nr51 Januari 2014

Magazine van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis

woord vooraf De 100e verjaardag van de Groote Oorlog is eindelijk gekomen. De drukte heeft al een paar maanden toegenomen: colloquia over het onderwerp schieten als paddenstoelen uit de grond, publicaties volgen elkaar in ijltempo op… Het Koninklijk Legermuseum volgt het gebeuren op de voet en speelt een voorname rol in het levend houden van de herinnering, toch wel het hoofddoel van deze herdenkingen. Die herinneringsplicht gaat hand in hand met het herinneringstoerisme. De vzw “Tourisme autrement” organiseerde op 21 februari 2013 jongstleden een wetenschapsdag over het onderwerp: “Wanneer toerisme de herinnering aanspreekt”. Daar kwamen tal van specialisten-historici en professionals uit het toerisme op af. Er werd onder andere aandacht besteed aan een enquête van de ULB. Daaruit blijkt dat 51% van de ondervraagden belangstelling toont voor de Eerste Wereldoorlog.



Pagina 7 l

In de kijker… De Groote Oorlog, binnenkort 100 jaar geleden De jongste maanden werden er in het Legermuseum tal van evenementen en tentoonstellingen rond de Eerste Wereldoorlog georganiseerd. Na Monumentum, dat de oorlogsmonumenten in de kijker zette, belichtte het museum een minder bekend aspect van het conflict: de deelname van de Belgische vloot aan 14-18. Vervolgens was er de tentoonstelling van de Stichting Auschwitz, België 1914 - 1945. Levensverhalen van getuigen in het oog van de storm, met getuigenissen van mannen en vrouwen uit deze twee vreselijke conflicten. Deze tentoonstelling wijst ook de weg naar een andere, opmerkelijke tentoonstelling. Opmerkelijk door de duur (1 jaar) van de tentoonstelling en door de oppervlakte die ze in beslag neemt (2500 m2). Met als titel 14-18, dit is onze geschiedenis, geeft ze in februari het startschot voor een hele reeks herdenkingen. En in Frankrijk heeft het Musée de la Grande Guerre de Meaux onderdak aangeboden

aan onze tentoonstelling War & Game(s). Er is ook nog een “grootboek” verschenen in samenwerking met In Flanders Fields alsook enkele speciale tijdschriftennummers. Een aardig programma om te ontdekken…

DEFENSIE LA DéFENSE LA DEFENSIE LADéFENSE DéFENSE

14-18 op zee Op 19 april 2013 waren meer dan 200 gasten, militairen van de Marinecomponent, oudgedienden en journalisten, van de partij om kennis te maken met het werk van Freddy Philips, 14-18 op zee. Parallel met deze boekvoorstelling knipten viceadmiraal, Marc Ectors, en de algemeen directeur van het museum, Dominique Hanson, het lintje door van de vernieuwde Marinezaal. Als lid van de vereniging “De vrienden van de sectie Marine van het Koninklijk Museum van het Leger” en als maritiem freelancefotograaf en -journalist overloopt Freddy Philips de vaak miskende geschiedenis van Belgische schepen en zeelui tijdens de Eerste Wereldoorlog. Deze zeer gedetailleerde en rijkelijk geïllustreerde studie

België in de wereldconflicten Voor we van start gaan met de herdenking van de 100e verjaardag van 14-18, is het toch belangrijk om de herinnering en de ervaringen levendig te houden zoals die werden beleefd door de Belgische bevolking tijdens de beide wereldoorlogen. De levensloop evoceren van de mannen en vrouwen die getuige zijn geweest van deze twee tragische momenten, en hun verhaal vertellen, een verhaal dat de geschiedenis is geworden van ons land, onze Geschiedenis, dat is precies wat de rondreizende tentoonstelling voor ogen heeft van de Stichting Auschwitz: België 1914-1945. Levensverhalen van getuigen in het oog van de storm, in het Koninklijk Legermuseum te zien was van 6 september tot 15 december 2013. België werd tijdens de Eerste Wereldoorlog meteen bezet, waarbij de bevolking niet gespaard bleef van geweld en deportaties naar kampen. Na het beëindigen van de vijandelijkheden werd België echter een gastland, een toevluchtsoord voor bevolkingsgroepen die door het uiteenvallen van de Rijken, in 1918, nog kwetsbaarder waren geworden dan vóór het conflict. Vele mensen

Binnenkort een belangrijke tentoonstelling: 14-18, dit is onze geschiedenis!

is het resultaat van jaren onderzoeksen vergelijkingswerk van informatie die Freddy Philips wist te putten uit een hele reeks bronnen. Deze studie is ongetwijfeld een naslagwerk voor iedereen die is geïnteresseerd in de Groote Oorlog en in onze maritieme geschiedenis. De belangstelling vanwege de pers en uit zeevaartmiddens was dus zeer groot. De marinecollecties van het museum zijn voortaan ondergebracht in een moderne ruimte van 400 m². De nieuwe Marine-zaal verzamelt verschillende collectiestukken uit het zeeen zeevaartpatrimonium. De bezoeker kan er kennismaken met tal van documenten, foto’s, films, maquettes en uniformen, maar ook met een PAP, een telegeleid mijnenbestrijdingstuig dat werd gebruikt aan boord van de Belgische mijnenvegers, of met een

vinden er een onderkomen, hopen er zowel economische als politieke veiligheid te vinden en er een gezin te stichten. Kortom, na de verwoestingen van 1914-1918, wordt België een land van hoop. Korte tijd daarna echter steken de verschrikkingen opnieuw de kop op, eerst door de opkomst van het fascisme in Europa, vervolgens met de Spaanse

Hoe heeft dit eerste wereldconflict onze levens beïnvloed? Een tentoonstelling als ontmoetingsplaats tussen de geschiedenis van elkeen en de Geschiedenis. U ontdekt hoe ze onze emoties beroert. Deze geschiedenis gaat ons aan en is tegelijk ons verleden en onze toekomst …

40mm-luchtdoelkanon van Bofors. In deze zaal, die de evolutie van de Belgische marine toont vanaf 1831 tot nu, wordt de Groote Oorlog uiteraard niet vergeten …

Burgeroorlog. En uiteindelijk met de Tweede Wereldoorlog als trieste climax. Deze tentoonstelling heeft echter niet alleen een herdenkende, maar ook een historische functie. Ze probeert het antwoord te geven op de vraag: hoe kunnen we een verhaal vertellen dat niet enkel een onderdeel is van de Grote Geschiedenis, maar ook betrekking heeft op de ervaringen van groepen mensen en individuen? Dankzij getuigenissen en documenten - de archieven - hebben we daar toegang toe. Deze tentoonstelling laat ons ook kennismaken met de levensloop van een aantal bevoorrechte getuigen wier toekomst al te vaak werd stukgeslagen door deze zeer bewogen periode. Het lot van de Joodse bevolking die wordt getroffen door een nieuw antisemitisme; individuen, Joden en niet-Joden, die weerstand bieden. Actie, tegenpropaganda en redding. Een tentoonstelling met een didactische functie waar de geschiedenis en de herinnering worden verduidelijkt, met elkaar interageren, elkaar aanvullen en elkaar dragen.

Ontmoeting met de bedenkers van de tentoonstelling: Christophe Gaeta (scenograaf) en Henri Dupuis (scenarist) Deze tentoonstelling werd niet opgevat als een boek, aldus Christophe Gaeta, maar als een film. Ze probeert de bezoeker te verbazen. De storytelling (de manier waarop verhalen worden verteld) vormt de kern van de tentoonstelling. Maar hier wordt de toeschouwer een hoofdrolspeler in het verhaal. Hij stapt als het ware in de Eerste Wereldoorlog. In het begin van het parcours duwen we de bezoeker niet meteen de loopgraven in: we nemen hem eerst mee naar de grote wereldtentoonstellingen. Aan de vooravond van het conflict beleeft Europa hoogdagen met de ontwikkeling van de industrie. En een beter decor dan het gebouw van het Koninklijk Legermuseum bestaat er

niet, omdat dat toen ook grote internationale expo’s huisvestte. Lerend spelen Spelend leren, de scenograaf ziet het eigenlijk omgekeerd. De tentoonstelling werd in de eerste plaats opgevat als een plek om te ontspannen, waar de bezoeker, door de emoties en ervaringen die ze doet ontstaan, een zekere kennis kan opdoen en hij of zij zin krijgt om verder te gaan. Hier geen getuigenissen van een schare oudjes, maar acteurs die scènes naspelen uit het dagelijkse leven. De kunstmatigheid wordt uitgevlakt door een ingenieus schimmenspel. Unieke collectiestukken Ook voorwerpen kunnen een verhaal vertellen. Ze krijgen dan ook een plaats in echte decors zoals een café, een gevangenis, waar je als bezoeker de gebruikte materialen ook echt kunt ruiken. Met het oog op een optimale bewaring, worden de uniformen uitgestald in een kast en worden de zeldzame collectiestukken achter glas bewaard. Dankzij de uitgebreide collecties van het Koninklijk Legermuseum, kan de tentoonstelling tal van stukken exposeren. Sommige zijn zelfs vrij uniek te noemen. Op deze manier worden de collecties 14-18 nieuw leven ingeblazen

alvorens ze in een latere fase te integreren in een nieuwe gemoderniseerde en permanente tentoonstellingszaal. Een internationale tentoonstelling Ook al is de tentoonstelling toegespitst op België, dat neemt echter niet weg dat ze een internationale uitstraling heeft, aldus Henri Dupuis. Als enige land dat vier jaar lang werd bezet, heeft België zowat 50 nationaliteiten zien passeren op het slagveld. Zo bevat de ingang een zeer Europees onderdeel. De tentoonstelling biedt ook een unieke vergelijking tussen de Belgische koning Albert I en de Duitse keizer Wilhelm II, van de hand van wetenschappers van het Koninklijk Legermuseum. De gevolgen van oorlog worden op een zeer visuele manier voorgesteld. Kunstige video’s worden geprojecteerd op hypermoderne grote schermen. De nieuwe technologieën spelen een belangrijke rol in de tentoonstelling. 20 jaar na Ik was 20 in 45, een tentoonstelling die ook te zien was in het Koninklijk Legermuseum, dompelt 14-18, dit is onze geschiedenis de bezoeker onder in deze zeer bewogen periode, laat ze hem proeven van de emoties, met een duidelijke, maar toch ook verteerbare wetenschappelijke nauwkeurigheid.

Tarieven Vol tarief : 12€ Verminderd tarief : groepen (vanaf 20 pers.) en 65+ : 9€ Kinderen (6 en 18 jaar), studenten en militairen : 8€ Familie package : 2 volwassenen + 2 kinderen : 32€ (+ 6€ voor extra kinderen) Schoolgroepen : 6€ Jongerengroepen tussen 6 en 18 jaar (vanaf 20 pers.): 6€ Kinderen jonger dan 6 jaar : gratis Artikel 27 aanvaard - B-EXCURSIE

Bezoek van Wilhelm II, Duitse Keizer, aan het Belgische hof, op 26 oktober 1910. Praktische informatie:

14 - 18, dit is onze geschiedenis! Van 26 februari 2014 tot en met 26 april 2015 Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Jubelpark 3 - 1000 Brussel Openingsuren Van dinsdag tot vrijdag behalve maandag : 9u00 tot 17u00 Weekend, feestdagen en schoolvakanties : 10u00 tot 18u00 Bezoektijd : 1u30-2u00

Reservatie voor scholen en groepen is verplicht (vrije en geleide groepen). Gids 65€/gids voor 1u30 bezoek (max. 20 pers./gids) : reservatie verplicht Talen Nederlands, Frans, Engels, Duits Info en reservatie Tel : +32 (0)2-549.60.49 - Fax +32 (0)2-549.60.49 [email protected] www.expo14-18.be

Een tentoonstelling van het KLM in Meaux De tentoonstelling War & Game(s), die in 2011 te zien was in het Koninklijk Legermuseum, was tot eind december in het Musée de la Grande Guerre de Meaux (Frankrijk) getoond. De catalogus van de tentoonstelling is net uit voor de inhuldiging.

Soldaatjes als speelgoed voor kinderen of pionnen in de handen van strategen?
De tentoonstelling confronteert de foto’s van Virginie Cornet met speelgoed uit de Groote Oorlog, waardoor hedendaagse creaties en collectiestukken als het ware een dialoog met elkaar aangaan. Ze probeert de bezoeker te doen begrijpen hoe de denkbeeldige wereld van het spel kinderen de Eerste Wereldoorlog deed

beleven, en hem ertoe aan te zetten stil te staan bij dit verband tussen fictie en werkelijkheid.
 
Een interactief en ludiek bezoek voor iedereen!
Via een spelboekje, dat ze meekrijgen met het toegangsticket van het museum, werden de kinderen echte acteurs van de tentoonstelling. Tijdens hun bezoek konden ze immers tal van spelletjes spelen: memory, ganzenspel, torentjes omgooien …

Defensie in de kijker Aan de hand van zijn collecties en evenementen wil het Koninklijk Legermuseum de belangrijke rol onderstrepen die de Belgische militairen van gisteren en van vandaag spelen in onze geschiedenis. Zo pakte het museum vorige lente uit met de tentoonstelling Landmijnen, verraderlijke wapens, die het opmerkelijke werk van onze Belgische ontmijners belicht. In het kader van de nauwe banden die het museum onderhoudt met de verschillende eenheden van Defensie, sieren een groot aantal collectiestukken een aantal ambassades, kantoren van militaire attachés of van hogere officieren. Zo heeft het museum onlangs nog twee zeeschepen op een zeer symbolische manier getooid. Prinselijke inhuldiging

Meer informatie: http://www.museedelagrandeguerre.eu/wargames De catalogus van de tentoonstelling War & Game(s) is te koop voor € 20. Bestellen per brief: ter attentie van P. Van Nieuwenborgh, Jubelpark 3, 1000 Brussel per mail: [email protected] of per fax : +32 (0)2 737 78 02

Tijdens de vernissage van de tentoonstelling Landmijnen, verraderlijke wapens, die draait rond foto’s van slachtoffers en van ontmijners in actie, opende H.K.H. Prinses Astrid feestelijk deze opmerkelijke tentoonstelling, die werd gerealiseerd in samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van Defensie, de Dienst voor de bestrijding van land-

mijnen van de Verenigde Naties en Handicap International. Prinses Astrid, die al jaren de strijd tegen antipersoneelsmijnen ondersteunt, was heel enthousiast over het werk dat werd verricht door het technische team van het museum en door de militairen van het Departement Genie tijdens de zeer gesmaakte demonstraties.

pijnlijk verslag uit over de zware gevolgen van deze verraderlijke wapens; ze laten ook zien welke inspanningen worden geleverd om ze te neutraliseren. Ontmijningsuitrustingen, uniformen, mijnen uit de collecties van het KLM en van het Departement Genie illustreren de Belgische ontmijnings operaties van de Eerste Wereldoorlog tot vandaag.

Zo’n vijftig VN-foto’s van slachtoffers en ontmijners in actie brengen een

Meer info op www.klm-mra.be

H.K.H. Prinses Astrid volgt met interesse een demonstratie van het Departement Genie ter ere van de inhuldiging van de tentoonstelling Landmijnen, verraderlijke wapens.

Het KLM op zee Alvorens het ruime sop te kiezen om deel te nemen aan de antipiraterijoperatie “Atalanta” rond de Hoorn van Afrika, ontving het fregat F931 LouiseMarie twee reproducties van schilderijen uit de collecties van het museum. De eerste reproductie toont de schoener Louise-Marie van de Koninklijke Belgische Marine ter hoogte van Oostende in 1842. Dit schilderij is van de hand van marineschilder Paul Jean Clays (1817-1900).

De tweede reproductie is een aquarel van het fregat F931 Louise-Marie, van de Belgische marineschilder Frank Thibau. Ook aan boord van het fregat F930 Leopold I zijn voortaan drie reproducties uit onze collecties te zien. Eén ervan beeldt Koning Leopold I af, het tweede zijn Koninklijke Sloep en het derde de brik “Duc de Brabant” van de Koninklijke Belgische Marine (1830-1862) omgeven door pakijs. Het fregat werd onlangs uitgerust met een

nagelnieuw systeem voor terrorismebestrijding, waardoor het helemaal klaar is voor zijn komende missies. Bedoeling van deze schenkingen is om de herinnering levendig te houden aan de tradities die onze marine sinds 1831 voortzet, onder andere via de naamgeving van schepen. Op die manier kunnen de betrokken eenheden, tijdens hun vele diplomatieke tussenstops, een deel van de rijkdommen tonen uit de collecties van het museum.

Woord vooraf l En dat het Koninklijk Legermuseum op de vijfde plaats prijkt als oord van herinnering. Aan Nederlandstalige kant zijn er heel wat herdenkingsprojecten die door het gewest worden gefinancierd. Er is dus duidelijk grote belangstelling voor de herdenkingen en de rol van het Koninklijk Legermuseum daarin wordt alom erkend. Het is geen toeval dat de persconferentie waarmee het herdenkingsprogramma op federaal niveau werd aangekondigd, op 21 mei 2013 in ons museum werd georganiseerd, met als decor de unieke vliegtuigen uit de collectie 14-18. Bijna 50 journalisten waren aanwezig om te luisteren naar Eerste Minister Elio Di Rupo en de Vice-Eerste Ministers Pieter De Crem, Minister van Defensie, en Didier Reynders, Minister van Buitenlandse Zaken. Ze kregen daarbij het gezelschap van de Commissaris-Generaal van de Herdenking van de Eerste Wereldoorlog, en van de Adjunct-Commissaris-Generaal.

Ook het aantal partnerschappen met andere instellingen en instanties, zowel Belgische als buitenlandse, nam toe - tot onze grote tevredenheid. Zo verleende ons museum onderdak aan een tentoonstelling van de Stichting Auschwitz: België 1914-1945. Levensverhalen van getuigen in het oog van de storm. Deze samenwerkingsverbanden zorgen ervoor dat heel wat uiteenlopende projecten geconcretiseerd kunnen worden, projecten met een essentiële boodschap: de herinnering van onze geschiedenis. Zo heeft het documentatiecentrum van het museum heel onlangs een database online gezet waarmee de bevolking makkelijker kan grasduinen in de herinnering en voorouders kan opsporen. Via de database kunnen namelijk vanop afstand verwijzingen naar persoonlijke militaire dossiers worden opgevraagd. Het uploaden van andere praktische dossiers of databases zullen volgen. Allerlei soorten edities voor een breed publiek zoals De oorlog vanuit de lucht of Pipo, de oorlogshond, zullen verder uitgewerkt worden. Ook krijgt ons museum steeds meer aanvragen om voorwerpen

te ontlenen uit onze collecties. Op een aantal zijn we ingegaan, maar jammer genoeg kunnen we niet aan elk verzoek een positief gevolg geven. Dit heeft te maken met het feit dat een groot deel van onze - meestal zeldzame – stukken aan bod komen in de toptentoonstelling die we in februari eerstkomend aan het publiek zullen voorstellen: 14-18, dit is onze geschiedenis! U ziet het: al onze museumteams zijn druk in de weer om de uitdaging van deze 100e verjaardag met succes aan te gaan. En ook onze preventiespecialisten zitten niet stil. Want voorkomen is beter dan genezen. Voor de veiligheid van de collecties, het personeel en u, beste bezoekers, hebben we een compleet noodinterventieplan uitgewerkt. We hebben alles dus in stelling gebracht om het jaar alvast goed te beginnen. Mij rest dan nog enkel u een memorabel 2014 toe te wensen.

Dominique HANSON Algemeen Directeur

Kalender • Activiteiten in het Museum 15 februari: lezing door de Luitenant-Kolonel v/h Vliegwezen 
Eric Rombouts : Le Réduit national – Anvers et les ponts sur l’Escaut en 1914 (georganiseerd door de vzw KVVL) Deze reproductie van de schoener Louise-Marie hangt momenteel in het fregat dat ernaar vernoemd is, dankzij het KLM. 22 februari: Museum Night Fever, Balkan Fever

Vanaf 4 tot 7 maart: (krokusvakantie): parcours familiespel: Operatie Heropbouw!

15 maart: lezing door de heren . P. Dubrunfaut et P-Y. Fiévez : “Armes de collection – la nouvelle loi” (georganiseerd door de vzw KVVL)

• Tentoonstelling 26 februari: lezing door de heer Freddy Philips : “Les marins en mer 14-18” (georganiseerd door de vzw Marine)

Vanaf 26 februari 2014 tot 26 april 2015: 14-18, dit is onze geschiedenis.

* Contact voor de lezingen en de uitstap: vzw KVVL: +32 (2) 737 78 90 (dinsdag of donderdag, van 9u30 tot 15u30) [email protected] vzw Marine : +32 (2) 737 79 56 [email protected]

Het KLM leeft

exploitatievergunning heeft gekregen voor de site. Toch zijn er nog een paar enkelingen die nog niet helemaal het belang beseffen van preventie.

Jong bloed Het gebeurt regelmatig dat jonge mensen uit het hoger of universitair onderwijs met hun enthousiasme en expertise hun steentje bijdragen tot de werking van het museum. Ze zijn een zuurstofkuur voor het museum en groeien uit tot heuse ambassadeurs van de instelling. Op die manier kan het museum zijn belangrijkste taak vervullen: het doorgeven van kennis en knowhow. Zo verwelkomden we van 1 februari tot 17 mei 2013 twee dynamische stagiairs, Laurent en Gaëtan, laatstejaars informatietechnologie van de Hogeschool van Namen, Luik en Luxemburg (Henallux – Haute École de Namur – Liège – Luxembourg).

De informatica van het Legermuseum wordt momenteel helemaal vernieuwd. Nadat eerst de hele computervloot werd vervangen, wordt nu werk gemaakt van de internetsite. Die hangt momenteel nog af van de aansluiting van de Koninklijke Militaire School, maar migreert binnenkort naar het Belnet-netwerk en zal dus ook worden gekoppeld aan het netwerk van de naburige Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. Door deze verandering van netwerk zal niet alleen een snellere verbinding, maar ook een zeer hoog debiet mogelijk worden. Er komen ook preciezere toegangsparameters voor het personeel van het museum. Aan dit project wordt al een aantal jaar gewerkt, wat te maken heeft met de admi-

nistratieve en technische complexiteit ervan. Het is echter in een stroomversnelling terecht gekomen dankzij Laurent, die zich heeft beziggehouden met de offerteaanvragen voor de firewall en met de analyse daarvan op basis van de behoeften van het museum. Hij heeft trouwens ook een oplossing bedacht voor het beheer van de mails waardoor het publiek nu sneller en persoonlijker van antwoord gediend kan worden. Gaëtan, gespecialiseerd in programmeren, werkt aan de ontwikkeling van een iPad-app over onze externe site, de Bunker Kemmel. Nadat hij het geschikte programma had gevonden, kon hij tal van foto’s en filmpjes over de site integreren in een zeer gebruiksvriendelijke navigatie. U kunt binnenkort het resultaat van hun werk bewonderen…

Een groener museum Dit is nog een uitdaging voor het Legermuseum. En om die tot een goed eind te brengen, volgt onze preventieadviseur een milieuopleiding van twee jaar in het Universitair Centrum van Charleroi. Afvalbeheer is uiteraard belangrijk, al was het maar omdat de verwerking van afval handen vol geld kost, maar er zijn ook andere maatregelen waar momenteel aan gewerkt wordt zoals de aanleg van een fietsenparking voor werknemers en bezoekers.

Grootscheepse preventie ! Het goede verloop van de activiteiten en opdrachten van een museum gaat vaak gepaard met tal van gevaren. Maar zoals het spreekwoord zegt, is voorkomen beter dan genezen. Preventie bespaart tijd, energie en geld en vermindert de risico’s aanzienlijk. Sinds een paar jaar kent preventie een exponentiële ontwikkeling, net als de wetgeving en de voorschriften ter zake. Om dat allemaal in goede banen te leiden, heeft de directie eind 2010 een preventieadviseur in dienst genomen. We nemen dit enigszins miskende en veeleisende beroep even onder de loep. De wetenschappers van het museum volgen bovendien van heel nabij de gevaren waaraan de collecties mogelijk worden blootgesteld en analyseren ze voortdurend. Ze nemen deel aan opleidingen en ze werken mee aan een project dat wordt ondersteund door het wetenschapsbeleid. Met als resultaat een hele reeks initiatieven…

Preventieadviseur, een complex beroep Elektromecanicien Thierry Horbach volgde gedurende twee jaar een extra opleiding rond preventie. Daarbij deed hij chemische en technische kennis op, met name omtrent de toepassing van de wetgeving in de werkplaatsen. Dat stelt hem in staat om advies te geven over de opslag of het gebruik van gevaarlijke producten (oplosmiddelen, asbest enz.) Na een ervaring van 10 jaar in de preventiesecties van de militaire kwartieren, zette hij de stap naar het Koninklijk Legermuseum.

meest bij deze problematiek zijn betrokken, zijn de restaurateurs, het veiligheidspersoneel en de chauffeurs. Maar hij besteedt ook aandacht aan problemen die te maken hebben met hygiëne, ergonomie en stress. Een uitstekend waarnemingsvermogen en een grote luistervaardigheid zijn belangrijke troeven.

Al heel snel werden veranderingen zichtbaar. Sommige werkplaatsen werden tijdelijk gesloten om de werkomstandigheden van de restaurateurs te verbeteren: vervanging van materiaal, herstelling van de vloer, grondige schoonmaak …

Een veiliger museum Waken over de veiligheid van werknemers is een must. Daartoe wordt elke werkpost nauwkeurig omschreven. Maar ook de veiligheid van de bezoekers geniet absolute prioriteit. De adviseur heeft daarom een gedetailleerde risicoanalyse Zijn eerste opdracht: instaan voor uitgevoerd, de evacuatiecircuits het welzijn van de werknemers. Hij herbekeken en de pictogrammen analyseert de risico’s waarmee het verbeterd. Het Rampenplan, in gepersoneel te maken krijgt, inforval van brand of overstromingen… meert het personeel en verschaft is klaar. Een en ander heeft ertoe advies. De personeelsleden die het De restauratieatelier van de vliegtuigen kon worden gegeleid dat het KML een nieuwe moderniseerd dankzij de steun van de preventieadviseur.

Een mobieler museum Het museum is reeds voor een stuk toegankelijk voor mensen met een beperkte mobiliteit. Maar er worden binnenkort nieuwe inspanningen geleverd: er zal worden gewerkt aan een gelijkvloerse toegang vanop de Esplanade, er zullen tentoonstellingen worden gehouden die van bij de start zijn aangepast aan mensen met een beperkte mobiliteit.

Collectierisico’s onder de loep Op 27 en 28 juni 2013 namen twee wetenschappers van het Koninklijk Legermuseum deel aan een workshop over de evaluatie van risico’s met betrekking tot museumcollecties. Deze workshop werd georganiseerd door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium. De De deelnemers van de workshop “evaluatie van risico’s opleiding werd verzorgd door met betrekking tot museumcollectie’s” in volle actie. een eminente specialist uit Canada, Rob Waller, die nog heeft gewerkt onderdeel van de onderzoeksprioriteiten voor het Canadese Natuurmuseum. Het uitgewerkt door het wetenschapsbeleid. praktische gedeelte van de workshop vond Een betere bewustwording van de omgeplaats in het Koninklijk Legermuseum. De vingsfactoren, energiekosten, afvalbeheer, tentoonstelling van collecties in een hisde regels inzake veiligheid van de collectorisch gebouw brengt immers een aantal ties, het personeel en de bezoekers noopt risico’s met zich mee met betrekking tot ons tot een herziening van de procedures hun conservering. Het komt er dus op aan en de praktijken inzake het manipuleren om de belangrijkste risico’s te onderscheien in collectie brengen van onze stukken. den en de prioriteiten te kiezen om op een Dit vergt ook de ondersteuning van gepast doeltreffende manier te kunnen investeren wetenschappelijk onderzoek om te kunnen in oplossingen. komen tot een geïntegreerde bewaring. De 47 deelnemers uit België en elders, De beste praktische benadering van een uit museum- en patrimoniummiddens, dergelijk complex onderzoek is pas mogeleerden er de risico’s te identificeren waaraan collecties worden blootgesteld. lijk wanneer de verschillende partners met Vervolgens probeerden ze om het belang elkaar aanvullende expertises kunnen ervan te evalueren en bekeken ze welke samenwerken: chemische laboratoria, middelen kunnen worden ingezet om deze conservators van collecties en wetenschaprisico’s te controleren en strategieën uit pers die zijn gespecialiseerd in bewaring. te werken om ze terug te dringen. Daarna komt dan de essentiële fase waarbij het Het projectvoorstel waaraan het mukostenplaatje wordt geëvalueerd om de seum meewerkt, wordt gerealiseerd meest geschikte oplossing te kiezen. De in samenwerking met de Universiteit uitwisseling van ervaringen en knowhow Antwerpen, waar verschillende deparvan de verschillende partners vormde evetementen bij betrokken zijn, en met de neens een belangrijk onderdeel van deze Koninklijke Musea voor Schone Kunsten. ontmoeting. Bedoeling van het project is om een systeem te ontwikkelen dat de kwaliteit Preventieve bewaring, een kwestie van van het binnenklimaat moet controleren en teamwork dat kan worden gebruikt door de collectieHet Koninklijk Legermuseum is ook nauw conservators, ook om de doeltreffendheid betrokken bij het project “Brain-be”, van de controlemaatregelen te evalueren. dat wordt gefinancierd door Belspo, het Federaal Wetenschapsbeleid, en streeft Op die manier bestrijkt de preventie tal van naar een beter beheer van de collecties. domeinen die ook van essentieel belang Bedoeling van dit project is het onderbrenzijn voor de organisatie van het museum. gen van de onderzoeksbehoeften van Met als resultaat: personeel dat zich optide wetenschappelijke gemeenschap, in maal kan ontplooien, bezoekers die in de wetenschappelijke instellingen, universiteibest mogelijke omstandigheden worden ten en onderzoekscentra. De preventieve conservatie en de methodes voor duurzame onthaald en collecties die beter bewaard blijven. conservatie en opslag vormen dus een

twee kielen van Belgische revolutionairen uit 1830.

Het museum gaat internationaal ! Van Leipzig tot Waterloo, van Utrecht tot Rastatt … onze collectiestukken reizen door heel Europa! De slag om Leipzig in oktober 1813 is een keerpunt in de geschiedenis van Europa. De Franse keizer Napoleon staat er oog in oog met een coalitie van machtige vijanden en moet uiteindelijk het onderspit delven. Deze nederlaag, in wat soms ook de Slag der Naties wordt genoemd, luidt het einde in van het napoleontische tijdperk. De keizer moet afstand doen van zijn troon en wordt op 18 juni 1815 definitief verslagen in Waterloo. Twee eeuwen later wil Europa de herinnering aan deze gebeurtenissen ophalen. Daartoe werd een zeer gevarieerd programma uitgewerkt. Verschillende tentoonstellingen, van Leipzig tot Waterloo, illustreren deze bewogen periode van 1813 tot 1815. Het Koninklijk Legermuseum speelt een belangrijke rol in deze herdenking! Onze verzameling uniformen en uitrustingsstukken uit het begin van de 19e eeuw geniet immers wereldwijde faam, wat voor een deel te maken heeft met hun zeldzame karakter en hun perfecte staat. Belgische organisatoren, zoals bijvoorbeeld in Bassenge, en buitenlandse collega’s brengen ons regelmatig een bezoek om deze voorwerpen en collectiestukken te bestuderen die vaak in bruikleen worden gevraagd voor tijdelijke tentoonstellingen. Het is dan ook helemaal niet vreemd dat tal van instellingen ons daarom komen opzoeken. Het Koninklijk Legermuseum heeft op die manier uitleenoperaties opgezet met vijf buitenlandse instellingen!

Onze zeldzame stukken in Duitsland … Zo organiseert het museum van de stad Leipzig de tentoonstelling Helden nach Maß. 200 Jahre Völkerschlacht (Helden op maat. 200 jaar Slag der

Nog steeds in Nederland, deze keer in het Centraal Museum van Utrecht, vermelden we de reeds gesloten tentoonstelling In Vredesnaam. De Vrede van Utrecht 1713, waar een kinderharnas te zien was dat nog werd gedragen door de kleine Prins van Beieren, Jozef-Ferdinand (1692-1699). Een opmerkelijk stukje smeedkunst! Sterker nog, het kinderharnas prijkte zelfs op de cover van de catalogus. Het hoefde dan ook niet te verbazen dat het harnas zijn weg zou vinden naar een ander land, Duitsland en het kasteel van Rastatt.

Het uitlenen van stukken: een hele klus De armprothese van Pierre François Joseph Durutte, een Franse generaal die vocht aan de zijde van Napoleon : een uniek stuk van het KLM ! Naties), die het verhaal vertelt van de helden en de legendes van de slag en ook aandacht besteedt aan de overlevenden van het conflict. Onder de vele instrumenten en medische werktuigen bevindt zich een opmerkelijk stuk uit ons museum: de armprothese van Pierre François Joseph Durutte (17671827), een Franse generaal die vocht aan de zijde van Napoleon, zowel in

Leipzig als in Waterloo. Het Museum voor militaire geschiedenis van Dresden organiseert Blutige Romantik – 200 Jahre Befreiungskriege (Bloedige romantiek – 200 jaren bevrijdingsoorlogen), met prenten over de slag van Leipzig. Om de uniformen van alle oorlogsvoerende partijen te kunnen laten zien, wilden onze Duitse collega’s van ons het hoofddeksel van een Russische officier van het Pavlovsky-regiment lenen. Dit unieke hoofddeksel, samen met dat van geallieerden en vijanden van toen, kan nog worden bewonderd tot 16 februari 2014.

Collectiestukken uitlenen (zowel in België als in buitenland) vergt een enorm voorbereidend werk. Al een aantal weken worden uitleenaanvragen voor 2014 met betrekking tot de herdenking van de 100e verjaardag van de Eerste Wereldoorlog met spijt in het hart afgewezen. Elke officiële aanvraag met een gedetailleerde beschrijving van het tentoonstellingsproject zet een heel administratief uitleendossier in gang. De betrokken collectiebeheerders bepalen zelf of de gevraagde stukken de reis aankunnen en bepalen dan een verzekeringswaarde, omdat

Een restauratrice van het KLM stelt nauwkeurig de standaard bij van het Russische hoofddeksel met zijn tegenhanger van het Militärhistorisches Museum van Dresden. alle voorwerpen die het museum verlaten, uiteraard verzekerd moeten zijn! De geselecteerde stukken worden dan gedetailleerd beschreven, gefotografeerd en - indien nodig - gerestaureerd. De lener vraagt vervolgens aan een gespecialiseerde onderneming om de voorwerpen eventueel te komen inpakken volgens onze richtlijnen. Deze onderneming houdt zich dan bezig met het vervoer, dat echter steeds wordt gesuperviseerd door

één van onze medewerkers. Op de bestemming is diezelfde medewerker verantwoordelijk voor het uitpakken en de plaatsing van het voorwerp in de vitrine. Door deze nauwgezette aanpak kan een heel team van professionals borg staan voor een vlekkeloze reis van deze kostbare stukken, die in de vier hoeken van de wereld dienst doen als ambassadeurs van het Koninklijk Legermuseum.

… en in Nederland Onze noorderburen, van hun kant, herdenken de 200ste verjaardag van het Koninkrijk der Nederlanden. Na het vertrek van de Fransen in 1813, werd het land opnieuw onafhankelijk. Wij Willem, de koningen die Nederland bouwden in paleis Het Loo, vertelt het verhaal van de drie eerste Hollandse koningen. Niet minder dan 15 collectiestukken van het KLM zijn de grens overgestoken: niet alleen uniformen en wapens van het Hollandse leger uit de periode 18151830, maar ook een buste van de man die koning Wilhelm II zou worden, naast

Meer info over de tentoonstellingen in het buitenland: In Duitsland Blutige Romantik 200 Jahre Befreiungskriege Tijdelijke tentoonstelling tot 16 februari 2014 Militärhistorische Museum der Bundeswehr – Dresden www.mhmbw.de

Helden nach Maß. 200 Jahre Völkerschlacht Tijdelijke tentoonstelling tot 2 maart 2014 Stadtgeschichtliches Museum Leipzig www.stadtgeschichtliches-museum-leipzig.de Frieden für Europa. 1714 – 2015 : 300 Jahre Rastatter Frieden 6 maart – 15 juni 2014 Wehrgeschichtliches Museum Rastatt www.wgm-rastatt.de

In Nederland In Vredesnaam. De Vrede van Utrecht 1713 Afgesloten op 22 september 2013 Centraal Museum www.centraalmuseum.nl Wij Willem, de koningen die Nederland bouwden Objectentheater tot 27 april 2014 Paleis het Loo – Apeldoorn www.paleishetloo.nl

2014

Beste wensen

De heer Dominique Hanson, Algemeen Directeur, de leden van de Beheerraad, van de Wetenschappelijke Raad en van de Jury, evenals alle medewerkers van het KLM DEFENSIE

wensen u het allerbeste voor het nieuwe jaar.

Beste lezers, Voor u ligt de laatste papieren uitgave van het infoblad Vizier. Om budgettaire redenen (stijging van de verzendkosten) en omwille van het milieu, zal het tijdschrift Vizier vanaf 2014 enkel nog in elektronische vorm verschijnen. Daarom nodigen we u uit om ons uw e-mailadres mee te delen via onze internetsite. U ontvangt dan ook onze maandelijkse nieuwsbrief, zodat u op de hoogte blijft van de recente activiteiten van het museum. We danken u voor uw begrip.

Info KLM :Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Jubelpark 3 B-1000 Brussel T : 02/ 737 78 11 http://www.museedelarmee.be Toegang: gratis Wereldwijd gekend voor zijn verzameling wapens, uniformen, pantsers en vliegtuigen. Recente oorlogen worden op dynamische wijze in beeld gebracht. Tijdelijke tentoonstellingen en animaties voor groot en klein. Panorama - Audiogidsen met speciale kinderparcours - Shop - Air Café. Een noodzakelijke stap naar een beter begrip van onze geschiedenis

Open van dinsdag t.e.m. zondag van 9u tot 12u en van 13u tot 16u45 Vanaf 26 februari 2014 : weekend en schoolvakanties : van 10 uur tot 18 uur Gesloten Elke maandag, 1 januari, 1 mei, 1 november, 25 december, verkiezingsdagen. Onthaal / Info: T : 02/ 737 78 33 - F : 02/ 737 78 02 [email protected] Educative dienst en Documentatiecentrum Christine Van Everbroeck T : 02/ 737 79 07 - F : 02/ 737 78 02 [email protected] [email protected]

Verantwoordelijke uitgever Dominique Hanson - Algemeen Directeur T : 02/ 737 78 00 - F : 02/ 737 78 02 [email protected] Redactiesecretaris - Public relations Marie-Hélène Billwatsch Communicatieverantwoordelijke T : 02/ 737 78 27 - F : 02/737 78 02 [email protected] Vertaling Diane Vanthemsche T : 02/737 78 09 [email protected] Opmaak Didier Giorgetti T : 061/24 21 24 [email protected] ISSN 1373-8453