~~n-dehkrant nummer 118 I negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

~~n-DeHkrant nummer 118 I negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

2

Colofon: Midden-Delfkrant nr. 118 Verschijnt viermaal per jaar Losse nummers € 3,80 Gedrukt op chloorvrij gebleekt papier Redactie: Arie van den Berg Piet Houtenbos Arie van der Kooij Pia van Oord (coördinatie) Frits van Ooststroom Redactie-adres: Midden-Delfkrant, Kasteellaan 3, 2636 HW Schipluiden, [email protected] Fotografie: Frits van Ooststroom, Vlaardingen Pia van Oord, Schipluiden Paul Meuldijk, Vlaardingen Basis lay-out: Frits van Ooststroom, Stad en Streek Cultuurhistorie Productie en druk: Drukgroep Maasland BV, Maasdijk Overname van artikelen is in vele gevallen mogelijk in overleg met de redactie. Kopij en suggesties voor kopij zijn van harte welkom bij de redactie. Verantwoording Publicatie van artikelen behoeft niet te betekenen dat de daarin vervatte meningen het inzicht van de Midden-Delfland Vereniging weergeven. Abonnementen op de Midden-Delfkrant zijn alleen mogelijk door lid te worden van de Midden-Delfland Vereniging. De minimum contributie bedraagt € 15,- per jaar. Aanmelding door storting op postrekening 3928463 ten name van de MiddenDelfland Vereniging te Hoek van Holland, onder vermelding van 'nieuw lid'. U kunt ook bellen: (0174) 51 75 60 of schrijven: ledenadministratie MiddenDelfland Vereniging, Oranjedijk 58, 3151 XR Hoek van Holland. Opzegging van het lidmaatschap I abonnement uitsluitend schriftelijk aan de ledenadministratie. Opzegging kan slechts geschieden tegen het einde van het verenigingsjaar en met inachtneming van een opzegtermijn van vier weken. negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

Midden-DeHkrant

Redactioneel

Voor u ligt het zomernummer van de Midden-Delfkrant, boordevol nieuws en verhalen en mooi op tijd voor de Midden -Delfland Dag. Wat er die dag allemaal te doen is, leest u aan in het los bijgevoegde programmaboekje. In dit nummer veel aandacht voor het kunnen genieten van het landschap en zijn 'kostgangers': een bijzonder project van Natuurmonumen ten in de Vlietlanden, een artikel over wat er te beleven valt van de historische Poldervaart, een verhaal met alles wat u altijd al over bijen en hun imkers hebt willen weten en tot slot een overzichtje van de boerderijen in Midden-Delfland waar bezoekers welkom zijn. Verder wordt ook aandacht besteed aan verleden én toekomst met artikelen over een spectaculaire opgraving die deze zomer in Vlaar-

dingen wordt uitgevoerd, een uiteenzetting over spoeling als koeienvoer en een stuk over de nieuwe inrichting van het bedrijventerrein Harnaschpolder. Het zomernummer bereikt u eerder dan de al langer beloofde special over Planten en dieren van Midden Delfland. Zij lagen uiteindelijk vrijwel gelijktijdig bij de drukker, dus de veel dikkere special kunt u binnenkort ook tegemoet zien. Wij zijn tenslotte erg gelukkig met de medewerking van fotograaf Paul Meuldijk; u treft hem voor het eerst aan in de Midden -Delfkrant, niet alleen op de voorzijde maar ook op verschillende plaatsen binnen in het nummer.

Pia van Oord

Midden-Delfland Vereniging Beschermvrouwe Midden-Delfland Vereniging J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart Bestuur Midden-Delfland Vereniging Covert van Oord, voorzitter Telefoon (015) 380 81 45 Wim van Horssen, (tijdelijk) secretaris Telefoon (010) 473 62 66 Kees van der Sar, p enningmeester Telefoon/fax (0174) 51 75 60 José Chung-Lavrijssen Telefoon (010) 591 52 51 Alex Kemps Telefoon (015) 214 34 01 Arie K. van der Kooij Telefoon (010) 592 49 94 Bert Mostert Vlaardingsekade 57, 2636 BD Schipluiden

Website www.middendelflandvereniging.nl M idden-Delfland Vereniging Secretariaat: Kasteellaan 3 2636 HW Schipluiden Telefoon 06 42 10 54 07 (overdag) [email protected] Postbank 3928463 (Midden-Delfland Vereniging te Hoek van Holland) Verenigingenregister Haaglanden V 397143 Werkgroep Ruimtelijke Ontwikkeling Midden-Delfland p /a Bert Mostert/Dirk Post Telefoon (015) 380 83 25 Werkgroep Historie en Landschap Midden-Delfland p/a Frits van Ooststroom Trekkade 20,3137 KD Vlaardingen Telefoon (010) 474 25 98

Mirjam Wamars Telefoon (010) 435 20 54

Werkgroep Paden Midden-Delfland p/a Hein van Bohemen Holierhoek 36, 2636 EK Schipluiden Telefoon (015) 380 99 40

Dirk Post Telefoon (015) 380 83 25

Foto omslag Paul M euldijk, zwanenfamilie langs de Woudweg, Vlaardingen

Midden-DeHkrant

Van de voorzitter

zoveel van de mensen in het gebied vraagt.

De zomer bruist in Midden-Delfland van activiteit. Alles lijkt samen te komen: het gebied groeit en bloeit in grote schoonheid, het werk van boeren om de wintervoorraad kuilgras en hooi op peil te brengen gaat soms dag en nacht door, de koeienuiers staan gespannen van de romige melk, vogels brengen hun vliegvlugge jongen de laatste fase voor de zelfstandigheid door en de maaiers en sloters proberen de onstuimige voorjaarsgroei de baas te blijven. En uitgerekend op dat moment komen de stedelingen er ook nog bij om te genieten van al dat schoons en al die activiteit. Het kan allemaal niet op, de rust van het platteland is er paradoxaal genoeg juist in de zomer één van grote bedrijvigheid en inzet. Onlangs vertelde ons bestuurslid Cees van der Sar, dat er in de zomer soms niet eens tijd was voor de plicht van de gelovige boer: het dagelijks lezen uit de bijbel. Zo ontstond het begrip 'd e hooipsalm', psalm 117 die, zoekt u het even na, de kortste van alle 150 psalmen is. God zal wel gezien hebben dat het goed was, omdat de Delflandse boer druk was met zijn eigen scheppingswerk in de polder.

negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

3

Juni is ook de 'genietmaand', zeker voor de bezoekers van de MiddenDelfland Dag op 18 juni. Onder het motto 'genieten, natuurlijk' is ieder weer uitgenodigd om mee te doen aan de meer dan 80 activiteiten die er tussen 10 en 17 uur zijn; in het los bijgevoegde programmaboekje vindt u het hele overzicht. Geweldig als je je realiseert dat het overwegend liefdewerk is van de organisatoren, in een tijd die al

Liefde voor het gebied spreekt ook weer uit dit nummer van de Midden-Delfkrant en uit de vele activiteiten die er door bestuur en vrijwilligers van de MiddenDelfland Vereniging worden uitgevoerd en ondersteund. Het klinkt wat soft, m aar straks zal op de een of andere manier ook de liefde voor Midden-Delfland het cement moeten worden van een 'Beleidsvisie voor Midden-Delfland'. Een uitdaging om ambtelijke en bestuurlijke taal en instrumenten die normaal in zo'n stuk staan te 'bezielen' met ons genieten, onze verwondering en de rust die Midden-Delfland kenmerkt. Als vereniging zijn we volop betrokken bij dit proces, door discussie, door inspraak op allerlei plannen, maar niet minder door mooie wandelkaarten uit te geven en uw steun aan het gebied vorm te geven.

Covert D. van Oord

Foto Pau/ Me1tldijk

4

Midden-OeHkrant

Bijen houden in Midden-Delfland

Bijen stéken ... Dat is meestal de eerste gedachte van iemand die iets over bijen hoort. Ja, de bij prikt met haar angel maar de pijn is meestal van korte duur. Soms volgt hevige jeuk, maar ach, het gaat allemaal weer over tenminste als je niet allergisch bent. Een bij steekt eigenlijk alleen maar als ze klem zit, geen uitweg ziet of als zij een dreiging ontdekt voor het voortbestaan van het volk. Bijen die je in de open natuur tegenkomt zullen je vrijwel nooit aanvallen. Laat ze maar rustig hun gang gaan, doe zelf een stapje naar achteren en geniet van de schoonheid en vastberadenheid van het insect. Bijen en hun familie Hebt u al eens gehoord van de orde der Vliesvleugelen (Hymenoptera)? Ik niet totdat ik mij met de bijen ging bezig houden. Tot deze orde behoren namelijk bijen, wespen en mieren omdat zij vliezige vleugels hebben, vaak onopvallend van kleur. Bijen komen vrijwel over de gehele wereld voor, tot zelfs boven de poolcirkel. Er zijn ca. 20.000 soorten bijen, die in grootte variëren van een halve mm. tot wel veertig mm. Zonder uitzondering zijn ze ongelooflijk belangrijk voor de natuur. Alle bijensoorten hebben de bekende insnoering, wespentaille genoemd. Het voedsel dat voor jonge bijen wordt klaargemaakt bestaat uit een mengsel van nectar en stuifmeel, dat bijenbrood wordt genoemd. Meestal wordt het stuifmeel op een of ander lichaamsdeel van het vrouwtje naar het nest gebracht, in de cel afgestreken en daarna met nectar bevochtigd. Alle bijen worden met dit bijenbrood groot gebracht in tegenstelling tot de wespen die hun jongen altijd voeren met dierlijk voedsel. Bijen die stuifmeel verzamelen hebben daarvoor een verzamelapparaat Bij hommels en bijen is dit het korfje aan de achterpoten. De solitaire bijen missen deze korfjes. Zij verzamelen het stuifmeel met de haren op het lichaam. De solitaire bij, zoals de metselbij die vochtige aarde gebruikt om haar nest in te bouwen, de zandbij die eenvoudige nesten maakt in de grond of de wolbij die pas in jw1i te voorschijn komt en in holle plantenstengels of boorgangen van dood hout haar nest bouwt, slaat in iedere cel of kinderkamer al het voedsel op, dat een enkele larf voor diens hele ontwikkeling nodig heeft. Veruit de meeste bijensoorten negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

leven solitair, dat wil zeggen dat ieder vrouwtje een eigen nest maakt. Deze nesten kunnen ver van elkaar voorkomen maar ook dicht bij elkaar liggen. Mensen kunnen voor bijen geschikte plekjes maken: bosjes takjes ophangen van de vlierstruik of de braam. Verschillende gaten boren in houtblokken of een blik of buis vullen met dode holle stengels. De h oningb ij De honingbij onderscheidt zich van de solitaire bijen onder andere doordat zij een gemeenschappelijke

Rondedans of kwispeldans

huishouden voert. In Nederland leeft de honingbij (Apis Mellifera) in de zomer wel met 60.000 bijen in een volk. Er is maar één koningin, die - in de top van het seizoen ongeveer 1500 eitjes per dag kan produceren. In een bijenvolk bestaat een taakverdeling. De jonge (werk)bijen verzorgen de larfjes en voeden de koningin. Als ze wat ouder worden gaan ze het volk verdedigen. Na ongeveer drie weken in de kast te hebben geleefd en gewerkt krijgen ze een taak waarmee ze naar buiten mogen: ze gaan water, stuifmeel,

Midden-DeHkrant

boomstammen gehouden, later in korven. Tegenwoordig houden we bijen in kasten met losse raampjes. Op deze manier kunnen we in de bijenstal veel makkelijker kijken hoe het volk er voorstaat en is de honing eenvoudiger te oogsten. In de raampjes bouwen de bijen de raten, die bestaan uit zeskantige cellen. Als een cel vol is met ingedampte en door de bijen bewerkte nectar, wordt het afgesloten met een wasdekseltje (verzegeld). Op die manier blijft de kwaliteit van de honing gewaarborgd.

nectar en propolis halen. Water wordt gebruikt voor de klimaatregeling. Propolis is een harsachtige stof die van boomknoppen wordt gehaald en bacteriedodend is. Van de nectar wordt door toevoeging van onder andere enzymen en door indikking, honing gemaakt. De bijen kunnen ongeveer 4 tot 5 kilometer vliegen om daarna weer feilloos terug te keren naar het volk en de verzamelde lekkernijen af te geven aan de bijen die binnen dienst doen. Hoe dichterbij het voedsel te vinden is hoe meer ze binnenhalen. Door middel van de zogenaamde bijendans of kwispeldans geven de bijen aan elkaar door wat ze onderweg hebben waargenomen. De danseres beschrijft een figuur van een ingedeukte acht, waarbij tijdens de doortocht van het rechte stuk hevige kwispelbewegingen worden uitgevoerd met het achterlijf. Het dansritme geeft de volgbijen informatie over de afstand tot de drachtbron: hoe verder de bron, des te trager de dans. Bovendien wordt de zoekrichting aangeduid. De bijen kunnen de hoek die ze waarnemen tussen de drachtbron en de zon, overbrengen naar het raatoppervlak: de kwispeldans beschrijft op het verticale raakvlak dezelfde hoek ten opzichte van de loodlijn als de optische hoek tussen de voedselplaats en de zon. Vroeger werden bijen in holle ne enentwinti ste iaar an nr. 2. ·uni 2005

Nectar De bijen verzamelen nectar uit klieren onder in de bloem, soms van nectarklieren op andere delen van de plant, maar ook uit suikers die door bladluizen worden afgescheiden, de zogenaamde honingdauw. Nectar bevat veel water. Dit verschilt per plantensoort, per gebied en per jaargetijde en varieert tussen de 40 en 80%. Verder bevat nectar verschillende soorten suikers, mineralen en sporenelementen. Honing bevat gemiddeld 17,2% water (het mag nooit meer zijn dan 19-20%), 38,2% vruchtensuiker (fructose), 31,3% druivensuiker (glucose), 10,1% meervoudige suikers en 3,2% overige stoffen zoals enzymen, vitaminen, mineralen, zuren, aminozuren, inhibine (een verzameling van stoffen die de ontwikkeling van bacteriën tegen gaat) en aromastoffen. De suikers in de honing worden direct in het (menselijk) lichaam opgenomen waardoor ze snel energie geven.

5

Bestuiving Bloei, bestuiving en bevruchting spelen een belangrijke rol bij de vorming van vruchten. De aanplant van voldoende bomen en planten van elkaar goed bestuivende rassen en de juiste teeltmaatregelen zijn belangrijke aandachtspunten om goede vruchten te krijgen. Bestuiving gebeurt echter niet alleen door de wind. Ook dieren hebben hierin een belangrijke taak en van de dieren zijn de insecten veruit het meest van belang. De bestuiving kan dus mede verbeterd worden door de aanwezigheid van bijen. Bij een aantal planten zoals grassen en hazelaar zijn de bloemen speciaal ingericht voor bestuiving met behulp van de wind. Kenmerkend voor deze bloemen is dat ze weinig kleur hebben en geen of weinig nectar produceren. Bloemen die door insecten bestoven worden, onderscheiden zich daarvan. Ze zijn vaak groot of hebben grote bloeiwijzen en zijn rijk van kleur; ze produceren meestal nectar en geurstoffen en minder stuifmeel dan bloemen voor windbestuiving; en ze bezitten

Boomstam

Bosje van vlier of riet

Boomstam

6

Verschillende manieren van stuifmeel verzamelen

Korfje van een honingbij

Buikharen behangersbij

stuifmeel dat gemakkelijk plakkerig gemaakt kan worden of dat al plakkerig is. Omdat de nectarklieren op de bodem van de bloem zitten, passeert de bij, op zoek naar nectar, de kleverige stempel. Stuifmeelkorrels die tussen de haren van de bij zitten, blijven dan plakken op de stempel. Bijen zijn bloemvast Ze bevliegen tijdens een vlucht één bepaalde soort bloemen, bijvoorbeeld appelbloesem. Ze gaan niet, zoals hommels, van appel naar paardebloem en omgekeerd. Bijen zijn ook plaatsvast. Iedere dag bezoeken ze bloemen op ongeveer dezelfde plaats. Pas als die bloemen geen nectar of stuifmeel meer leveren gaan ze naar een andere plaats. Bijen gaan alleen op de bloemen af. Dit in tegenstelling tot wespen, die als er vrijwel geen eten meer te halen is, op de zoete geur van je bier* of je glaasje limonade af komen. Ervaring en onderzoek hebben geleerd dat de door insecten bestoven vruchten en groenten vaak groter en gezonder zijn. Natuur in de woonomgeving Wat kunnen we doen om meer insecten en dus ook een betere kwaliteit van onze woon en werkomgeving te krijgen? Veel gemeenten zijn bezig met een overschakeling naar meer ecologisch gericht groenbeheer en maaibeleid. Geprobeerd wordt ecologisch waardevolle plekken aan te wijzen en te behouden. Door middel van groene verbindingen, zoals bloeiende bermen, wordt de natuur verleid de stad binnen te komen.

Midden-DeHkrant

Ook voor Midden-Delfland (gemeente, boeren, tuinders, burgers en buitenlui) ligt hier een taak. Bermbeheer, bloeiende akkerranden en het aanplanten van plantensoorten die zorgen voor een afwisselend voedselaanbod voor vlinders en bijen in de tuinen, op binnenplaatsen en balkons. Wa1meer voldoende bloeiende planten voor bijen, vlinders en andere insecten aanwezig zijn, is indirect de voedselvoorziening voor vele andere dieren gewaarborgd. U kunt in uw eigen tuin meehelpen door het aanplanten of zaaien van bijvoorbeeld Monnikskap, Stokroos, Violier, Goudsbloem, Sierkalebassen, Ridderspoor, Duizendschoon, Kaardebol, Zomerazalea, Zonnebloem, Balsemien, Judaspenning, Kaasjeskruid, Phacelia, Afrikaantjes, Herfstaster, Lievevrouwebedstro, Gebroken hartjes, Distels, Lavendel of Koekoeksbloem. Nectar en stuifmeel heten in imkerjargon 'dracht'. Voor de bijen zou het goed zijn als braakliggende terreinen en landbouw-akkergronden tussen de teelten door, ingezaaid worden met 'drachtplanten' als mosterdzaad, phacelia of een mengsel van wilde bloemen. Het is voor de insecten en daarmee voor het voortbestaan van veel andere diersoorten van groot belang dat er weer meer dracht in de polder komt. Hu~o Koole ap&2005, Imkerij de Bijzaak

Geraadpleegd: - www.vbbn.nl (Vereniging ter Bevordering bijenteelt in Nederland) - 'Bijenhouden met succes', H.J. van Gooi, Culemborg 1980 - 'lmkersencyclopedie', J.J. Speelziek e.a., Ede 1987 - 'Bijen en bestuiving', brochure van PPO, Wageningen, maart 2004. - 'Werkboek Bijenhouden', J.J. Speelziek, Ede 1981 - 'Einfach imkem ', Dr. G. Liebig, StuttgartBirkach, 1998 - '1 mail des imkerns', Dr. F. Pohl, 2005

Bijenteelt in MiddenDelfland In Midden-Delfland worden vanouds bijen gehouden. Er zijn tegenwoordig in de regio tientallen imkers actief. Hoewel het er meer zijn dan vroeger, neemt het totale aantal bijenvolken af; bijen houden is nu vaker een hobby terwijl het vroeger broodwinning was. We kennen in de regio nog een professioneel bedrijf, Van der Drift in Maasland, die 's zomers wel 700 volken en volkjes heeft die vooral werken voor de bestuiving van teelten. De imkers zijn verenigd in een landelijke vereniging (Vereniging ter Bevordering van de Bijenteelt in Nederland) en die heeft weer regionale werkgroepen. Hier in de buurt zijn drie werkgroepen actief: Midden-Delfland, Westland en Rotterdam. De Broekpolder herbergt een bijenpark, waar imkers hun bijenkasten neer kunnen zetten; in Vlaardingen is het sinds kort zelfs beleid is om geen bijen meer toe te staan binnen de bebouwing.

Bij verschillende Midden-Delflandse bijenhouders kunt u ook honing kopen. Tijdens de Midden-Delfland Dag presenteren diverse imkers zich op verschillende locaties. Dan kunt u met hen kennis maken en hen vragen stellen over hun vak. Kijk in het programmaboekje.

Midden-OeHkrant

7

Cursus beheer boerderijerven succes

Op het erf van de familie K. va11 ' t Hoog wordt hier gedemonstreerd hoe wilgen worden geknot en nieuwe fruitbomen moeten worde11 geplant. Foto's: Pia van Oord

Afgelopen najaar en winter is de cursus Beheer en gebruik cultuurhistorische boerderijerven MiddenDelfland tweemaal met veel succes gegeven. In een dikke cursusmap, 8 avonden en twee zaterdagse excursies is een schat aan informatie gepresenteerd. De in totaal 40 deelnemers waren over het algemeen dik tevreden, met de ervaringen opgedaan bij de eerste serie kon de tweede nog verbeterd worden. De cursusblokken omvatten: de ont-

nf>Q"f>ll f> ntwinti 2"s te iaar2"an2" nr. 2. iuni 2005

staa.nsgeschiedenis van het landschap en de bewoning van MiddenDelfland, de streekeigen boerderijontwikkeling, planologische spelregels, welstandscriteria en subsidiemogelijkheden, beeldbepalende landschapselementen en erfbeplantingen, veranderend gebruik en het maken van een inrichtingsplannen. Bij de excursies werden treffende voorbeelden bezocht van karakteristieke boerderijen.

De cursus was het initiatief van de stichting Midden-Delfland is Mensenwerk, de agrarische natuurvereniging Vockestaert en LTO Delflands Groen. Bij voldoende belangstellig kan de cursus volgend najaar weer worden georganiseerd. Voor nadere informatie en belangstelling kunt u zich melden bij: [email protected]

8

Midden-DeHkrant

Het Harnaschgebied 111et de verschillende bedrijven locaties, linksonder de bassins van de RWZl; het onbebouwde gebied in het midden is het nieuwe woongebied (bron: Bedrijvenschap Ha masciiPolder).

teitsplan, waarin de kwaliteit van de openbare ruimte met nadruk hoog in het vaandel staat.

De ontwikkeling van de Harnaschpolder en haar relatie met het bijzondere landschap van Midden Delfland Bij de kern Den Hoorn wordt sinds enkele jaren gewerkt aan de ontwikkeling van de Harnaschpolder. Dit glastuinbouwgebied wordt de komende jaren getransformeerd tot een grootschalige woon- en werklocatie. Het is in allerlei opzichten een bijzondere ontwikkeling. Er worden in de Harnaschpolder ruim 2000 woningen gebouwd, maar het is geen zogenaamde VINEX-locatie; in de Harnaschpold er is één van de grootste afvalwaterzuiveringsinstallaties (RWZI) van Europa in aanbouw; en er wordt in de Harnaschpolder een bedrijventerrein ontwikkeld, dat zich qua omvang kan meten met de grotere bedrijventerreinen in de regio Haaglanden. De vraag is hoe deze ontwikkelingen zich verhouden tot één van de kerntaken van de gemeente Midden-Delfland, te weten het behoud van het cultuurhistorisch landschap van Midden-Delfland. Hoewel er op het eerste gezicht weinig relaties aanwezig lijken te zijn, is er en wordt er bij de stedenbouwkundige opzet van de

genoemde ontwikkelingen uitgegaan van een zo groen mogelijke invulling. Dit in het kader van de ligging nabij het groene MiddenDelflandgebied, dat direct aan de overzijde van de A4 ligt. Het bedrijventerrein HarnaschPolder integreert nadrukkelijk het cultuurhistorisch landschap en maakt zoveel mogelijk gebruik van de hoofdelementen daarvan. Het bedrijventerrein is hier een mooi voorbeeld van. Niet alleen levert het Bedrijvenschap HarnaschPolder per vierkante meter uit te geven bedrijventerrein een financiële bijdrage aan het Groenfonds Midden-Delfland, ook geeft het plan feitelijk invulling aan een groene inpassing. Deze lijn is met name vanuit het College van de voormalige gemeente Schipluiden uitgezet en resulteerde uiteindelijk in de opstelling van een beeldkwali-

De hoofdontsluitingsweg die door het gehele bedrijventerrein loopt, de Harnaschdreef, wordt ingericht als een laan met een tweedubbele bomenrij en groene hagen. De combinatie van de brede groene laan met de parallellopende Kreekzone, een open, waterrijk gebied met natuurlijke bloemrijke oevers, geeft de locatie naast de functie bedrijventerrein ook een recreatieve functie en een belangrijke natuurwaarde in waterkwaliteit en oevervegetatie. Op andere plekken dringt het cultuurhistorisch landschap van Midden-Delfland het bedrijventerrein binnen via de oude linten van de Woudselaan en de Harnaschwetering. De diverse fietsverbindingen door het bedrijventerreinen, tot slot, worden zodanig ingericht dat er een directe logische route ontstaat vanuit Den Hoorn en Delft Noord naar Midden-Delfland. Voor de andere partners in het bedrijvenschap vormde deze grote rol voor het groen in het bedrijventerrein toch een bijzondere stap, gelet op het feit dat bij andere bedrijventerreinen niet zoveel ruimte wordt gegeven aan een optimale 'groene' invulling. De vertegenwoordiger van de gemeente Midden-Delfland in het Dagelijks Bestuur van het bedrijvenschap, wethouder Piet van den Berg, heeft zich dan ook de afgelopen periode sterk gemaakt om vast te houden aan de genoemde uitgangspunten voor de verdere ontwikkeling van het bedrijventerrein. Bedrijventerrein HarnaschPolder als woon-werklocatie vlakbij MiddenDelfland wordt op een 'groene wijze' geprofileerd. Het is de bedoeling om op dit punt onderscheidend te zijn van andere bedrijventerreinen, met name die langs de A4 zijn gelegen. De komende jaren zal het bedrijventerrein HarnaschPolder vanuit deze groene invalshoek verder worden ontwikkeld.

Gerard van Zomeren Bedrijvenschap HarnaschPolder

Midden-Delfkrant

9

Oproep

De Harnaschpolder valt officieel net buiten het MiddenDelflandgebied. Door de aanwezigheid van de A4 lijkt het er echt van geïsoleerd. De A4 sluit bovendien een 'hoek ' van de Woudse Polder in, gelegen westelijk van de Harnaschwetering, nu aan het bedrijventerrein HarnasehPolder toegevoegd. Dat schept verplichtingen, zo zou je kunnen zeggen . Bovendien vormt het een door zijn ligging een van de toegangen tot Midden-Delfland. Hoe is dit gegeven straks nog te herkennen in de rueuwe plannen? Die vraag werd aan het bedrijvenschap voorgelegd, dat in opdracht van de betrokken gemeenten Midden-Delfland, Delft en Den Haag bezig is het gebied te ontwikkelen.

Mijn mooiste plekje in Midden-Delfland Het komende jaar zal de MiddenDelfkrant een fotocolumn bevatten die door de lezers, misschien moeten we hier zeggen de kijkers, wordt gevuld. De column krijgt de titel Mijn mooiste plekje. We roepen u op om een foto van Midden-Delfland in te sturen, met een (korte) toelichting, waarin u het verhaal achter uw keuze vertelt. Het gaat dus niet in de eerste plaats om de mooiste foto, een artistieke prestatie, maar om een voor u bijzondere locatie met een hoge visuele of emotionele waarde. Wij zijn benieuwd naar de beeldverhalen en ruimen er een mooie plaats voor in. Inzendingen kunt u sturen naar het redactieadres.

Uit onze winkel Al deze artikelen zijn ook zeer geschikt om cadeau te doen Prijs excl. verzendkosten € 3,00

incl. verzendkosten € 4,60

€ 4,00 € 5,00

€ 5,60 € 6,60

Speciale uitgaven van de Midden-Delfkrant 'Boerderijen & Erven' en 'Historie & Landschap' 48 resp. 60 pagina's met veel waardevolle informatie, (kleuren)foto's en illustraties. Teksten door kenners van de streek.

€ 5,00

€ 7,00

Gewone nummers van de Midden-Delfkrant

€ 3,80

€ 5,00

€ 12,00

€ 14,00

Mooie bouwplaat van de authentieke boerderij 'In 't Rietveld'

€ 3,00

€ 4,00

Nieuw: Mapje met 6 wandelkaarten, deel2 leden: Fullcolour, schitterend vormgegeven en handzaam. niet leden: De prij voor dez mapj i verhoogd, van deel 1 is een herdruk in uitvoering.

€ 4,00 € 5,00

€ 5,60 € 6,60

Set van 6 dubbele wenskaarten (nieuw: verlaagde prijs) Foto's van schilderachtige locaties in Midden-Delfland, stijlvol uitgevoerd. Mapje met 6 wandelkaarten no 1 en nu ook deel 2! Full colour, schitterend vormgegeven en handzaam. Met interessante beschrijvingen van de vele bezienswaardigheden onderweg.

leden: ruet leden:

"Kreen en Gruizig", Interessant boekje over de streektaal van Delfland door Henk Tetteroo, 143 pagina 's.

Cultureel erfgoed Midden-Delfland € 5,00 Inspiratiebron voor beheer en ontwikkeling van het agrarische cultuurlandschap en streekeigen boerenerven. Een uitgave van Midden-Delfland is Mensenwerk en Vockestaert.

€ 7,25

Als u in het bezit wilt komen van een van deze publicaties, maakt u het bedrag incl. verzendkosten over op giro 3928463 t.n.v. Midden-Delfland Vereniging te Hoek van Holland, onder vermelding van 'gewens te bestelling: aantal en omschrijving publicatie'. Verzeker u ervan dat uw naam. en adres staan vermeld. U ontvangt de bestelling dan per post. negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

Midden-Delfkrant

10

Archeologische vondsten in Vlaardingen van nationaal belang Grote opgraving gepland in Vergulde Hand West In de afgelopen jaren hebben archeologen van het Vlaardings

Archeologisch Kantoor (VLAK) van de gemeente Vlaardingen het toekomstige bedrijventerrein Vergulde Hand West op archeologische waarden geïnventariseerd. Door het trekken van sleuven troffen zij de restanten aan van goed geconserveerde resten van negen nederzettingen. Er zijn palen, vlechtwerkwanden, huisvloeren en haarden van boerderijen ontdekt. De resten van de nederzettingen bevinden zich in de top van het veen waardoor deze restanten zeer goed bewaard zijn gebleven. Bijzonder is dat het terrein resten herbergt uit diverse perioden. Hierdoor is het heel goed mogelijk om de wederzijdse relatie tussen mens en landschap door de eeuwen heen te bestuderen. Deze mogelijkheden zijn binnen de Nederlandse archeologie vrij zeldzaam, reden voor het Rijk om dit gebied van nationaal belang te achten en verder onderzoek te steunen. Dit onderzoek zal op 6 juni 2005 van start gaan en gaat twintig weken in beslag nemen. De verslagen van het voorafgaande onderzoek en de onderzoeksagenda van het komende werk zijn op de archeologische website raadpleegbaar: www.archeologie.vlaardingen.nl. Boomstamkano De Vlaardingse archeologen hebben ook een boomstamkano ontdekt. Het vaartuig stamt uit 800 voor Christus en is bijna tien meter lang. De kano is gemaakt uit een eik met een doorsnede van circa 85 cm. Voor deze periode zijn kanovondsten nog zeer zeldzaam. Bijzonder is dat de kano een binnenbetimmering lijkt te hebben, wat voor prehistorische kano's nog niet eerder is vastgesteld. De kano is tevens een aanwijzing dat het veengebied mogelijk al bewoond werd rond 800 voor Chr. Daarmee zou het gaan om de oudste veenbewoning in WestNederland. De kano is na de ontdekking weer toegedekt met aarde en zal deze zomer verder worden onderzocht. De archeologen zullen de kano lichten en laten conserveren, zodat dit zeldzame vaartuig later voor het publiek te bezichtigen zal zijn.

Het proefsleufonderzoek in het plangebied Vergulde Hand West bracht restanten van negen nederzettingen aan/zet licht uit verschillende perioden: Vroege IJzertijd, Midden-Ijzertijd, Late Ijzertijd, Romeinse Tijd en de 11e/12e eeuw, een boomstamkano uit circa 800 voor Chr. (Foto T. de Ridder, VLAK, gemeente Vlaardingen) negenen twintigste jaargang nr. 2, juni 2005

Subsidie Het Rijk heeft de archeologische resten gekwalificeerd als van nationaal belang. Om het archeologische onderzoek mogelijk te maken dat noodzakelijk is om het toekomstige bedrijfsterrein te ontwikkelen, heeft de gemeente Vlaardingen een subsidieverzoek ingediend bij het ministerie van OC&W. Het totale onderzoek kost circa € 2 miljoen. Na een positief advies van de ROB is een subsidie toegekend van € 862.060,voor het archeologische onderzoek in het plangebied Vergulde Hand West.

Tijdens het proefsleufonderzoek op de Vergulde Hand West kwa111 er een mim negen 111eter lange boo111sta111kano aan het licht uit circa 800 voor Chr. (Foto Yuri Eijskoot, VLAK, gemeente Vlaardingen)

Midden-Delfkrant

11

Het is daarmee een erkerming dat Midden-Delfland archeologische resten van nationaal belang herbergt. Bedrijventerrein De onderzoekslocatie ligt direct ten westen van het huidige industriegebied De Vergulde Hand. Het gebied is 23 hectare groot en is nu in gebruik als weiland. Het plangebied maakt onderdeel uit van het project Rivierzone. Om woningbouw langs d e rivier mogelijk te maken, zullen in de toekomst bedrijven hiervandaan worden verplaatst naar een nieuw bedrijventerrein. Hiervoor heeft men De Vergulde Hand West op het oog. In een volgende Midden-Delfkrant zullen we terugkomen op deze grote opgraving en verslag doen van dit sparmende onderzoek.

Detail van een verbinding aan de acilterzijde van de boomstamkano. Dergelijke verbindingen zijn nog niet eerder aangetroffen bij prehistorische boomstamkano's (Foto Corné van Woerdenkon1, VLAK, gemeente Vlaardingen).

Tim de Ridder, gemeentearcheoloog Vlaardingen

Wonen in woorden Delflands taal "De taal is gansch het volk", zeggen onze Zuiderburen en zij kunnen het weten, want de studie van dialecten en streektaal is er altijd levend gebleven. Bij ons is dat wel anders geweest, maar gelukkig is er weer veel belangstelling voor het streekeigene en dus ook voor streektaal. De toenemende druk tot culturele eenvormigheid zal daaraan niet vreemd zijn. Dan hoeven we niet alleen te denken aan de Amerikaanse invloeden, maar ook aan de Europese eenwording. Daarom was het eerste deel van Henk Tetteroo over de streektaal van Delfland meer dan welkom ('Kreen en gruizig'). Voor degenen die het lot van het eerste boekje hebben gevolgd was het duidelijk dat er onvermijdelijk een tweede deel zou volgen. Vorig jaar is het uitgekomen, getiteld 'Wonen in woorden', en ook al weer met succes. Het belang van dit boekje is op de eerste plaats gelegen in het vastleggen van streektalige zaken die (dreigen te )verdwijnen. Daarnaast wekt het de belangstelling voor het streekeigene en bevordert het de interesse in taal. Ook stimuleert het de lezer (zo is het mij ook vergaan) om zelf na te gaan hoe en wat er in zijn omgeving werd en wordt gesproken. Het aardige van het boekje is dat negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

het naast de feitelijke vastlegging van Delflands taal er ook en passant iets van taalkunde wordt gedoceerd. Zo leren we wat een productief procédé (blz. 38) en wat een svarabakhtivocaal is (blz. 106). Omdat ik zelf ook een grote belangstelling heb voor streektaal, heb ik het boekje aandachtig en met plezier gelezen. Het is vlot geschreven met soms toespelingen of meer dan dat, op wat de schrijver van andere dan taalkundige zaken vindt. Hoewel ik het niet storend vind, hoort dat toch eigenlijk niet thuis in deze uitgave. Voor wie dit wel storend vindt, geeft het boekje ruim voldoende compensatie in de vorm van allerlei bekende en minder

bekende woorden en uitdrukkingen uit Delfland en omgeving. Als leek/ liefhebber heb ik veel van mijn gading gevonden. Het inspireerde me ook zelf weer eens wat na te lezen. Zo vond ik in een boekje over het Zuid-Hollands uit 1965 de uitspraak, dat van de dialecten uit onze provincie nog maar weinig over is 1• Anno 2004, toen 'Wonen in woorden' uitkwam, zal dat alleen nog maar minder zijn, reden te meer om de uitgave van het boekje te verwelkomen. Gezien het terechte succes van de boekjes tot nu toe vraag ik me af hoe veel delen nog zullen verschijnen en wanneer de tijd rijp is voor een synthese van alle gegevens. Voor de schrijver een uitdaging, voor zijn lezers om reikhalzend naar uit te zien!

Bert Mostert Henk Telteroo 'Wonen in woorden ', Over de streektaal van Delfland (2), 2004 Quanies Uitgevers, 176 bladzijden, prijs: 14,50 eu ro. ISBN 90-5959-027-9 Van het eerste boek over het Delflands 'Kreen en gruizig' zijn inmiddels meer dan 2600 exemplaren verkocht. ' Jo Daan en K. Heeroma ZUIDHOLLA N DS N.V. NoordHollandsche Uitgevers Maatschappij 1965

Midden-DeH.krant

12

Een tochtje langs de Poldervaart, met aandacht voor natuur en historie

De Poldervaart is de vroegere verbinding van de Schie bij Kandelaar met de rivier en is in een rechte lijn naar de uitwateringssluizen gegraven, nabij de huidige BeneluxtunneL Als waterweg is de Poldervaart in onbruik geraakt, maar als landschapselement herontdekt. Onlangs is de Poldervaart Vereniging opgericht om de belangstelling voor het gebied te vergroten en het waar nodig te beschermen. Reden om wat meer in te zoomen op dit gebied en zijn hoeder. Tijdens een recreatief uitje langs de Poldervaart kan m en diverse historische objecten zien die deze eeuwenoude vaart begeleiden. Naast een zestal molens - deels bewoond zijn de sluizen bij Kandelaar en bij Vijfsluizen nog goed herkenbaar, evenals de contouren van de nederzetting Spieringshoek, niet ver van de spoorlijn naar Hoek van Holland. De ontgraving van deze waterloop aan het eind van de 13e eeuw- een soort deltawerken - was letterlijk monnikenwerk. De verstedelijking in de jaren zestig tastte de vaart danig aan door wijziging van de waterhuishouding en plaatselijke demping, zoals voor de aan-

I

CYP

I

hv i ntia.;;;h:.'> .

n:r na

l

r ?

1

1

1

n

lag van rijksweg 20. Met steun van de Provincie en recent ook de Stadsregio werd de Poldervaartzone eind jaren negentig toegankelijker gemaakt door aanleg van bruggen (onder de sporen o.a .) en regionale fietspaden. Ook werd een deel van de vaart opnieuw uitgegraven en in ere hersteld, vergezeld van ecologisch interessante punten. Nog enkele van dergelijke deelprojecten wachten op uitvoering. Vanuit Midden-Delfland kan men de Poldervaart volgen vanaf Kandelaar aan de Schie, maar ook bereiken via de Harreweg, het Kethelpark en d e Kerklaan.

Anderzijds kan de stedeling de Poldervaart vanuit Schiedam als aanlooproute nemen voor een bezoek aan Midden-Delfland. In planologentaal heet dit een 'recreatieve hoofdroute' en een 'stadlandverbinding'. Het Regioplan Rotterdam (RR2020) kwalificeert een stad-landverbinding als 'essentieel voor de leefbaarheid' en stelt 'de wisselwerking tussen regiopark (bedoeld wordt Midden-Delfland) en het stedelijk gebied als centrale opgave'. Ook meldt d e nota dat d e ruimtelijke kwaliteit van dergelijke routes langs vaarten nog wordt verhoogd, wanneer natuur en recreatie kunnen 'inspelen op cultuurhistorische waarden'. Dit lezend verwacht je dus een glorende toekomst voor het Poldervaartgebied, maar de praktijk baart de nodige zorgen. Het probleem zit niet in de papieren voornemens - ook in Schiedam niet maar in de voortdurende verleiding tot het bebouwen van grazige weitjes. Lokale bouwpla1metjes dreigen de laatste jaren het ruimtelijk beleid te gaan dicteren, in plaats van

De Poldervaart op de knnrt van Kruikius (1712), gelegen tussen Schie e1 111S

Vlan rd ingen-Schiednni .

Midden-Delfkrant

andersom. a een omstreden ziekenhuisplan kwam vorig jaar het bouwplan Spieringshoek met een 65m hoge woonkolos in de oever van Poldervaart, amper ruimte latend voor een fietspad. Het windrecht (de 'molenbiotoop') van de nabij gelegen monumentale Babbersmolen werd even vergeten. Voorts kwam de gemeente Schiedam in 2004 met een eigen 'Ruimtelijke Ontwikkelingsvisie', voorzien van kaartjes waarin de Poldervaartzone zo ongeveer ontaardt in een lange woonboulevard, tot veler schrik. In de gemeenteraad is dat weliswaar afgezwakt, maar de gevaren zijn daarmee nog niet geweken. Het 'Groenstructuurplan Schiedam' uit 1995 en ook alle Schiedamse nota's nadien kwalificeren de Poldervaart als ecologische corridor, als ruimtelijke ruggengraat, als groenblauw lint, maar in de praktijk is de aandacht voor recreatieve en ecologische projecten nogal in een dip geraakt ten gunste van bouwplannen. Op basis van dat Groenstructuurplan zijn projecten uitgevo rd om de tocgankelijkh id en de natuurwaarde van het gebied te verhogen. Met de aanleg van bruggen en paden, de herstelde waterloop met ecologische gebiedjes zijn vele miljoenen geïnvesteerd, met stetm van de Provincie en de Stadsregio. Het bebouwen van de Poldervaart-oevers zou dus niet alleen een groot kwaliteitsverlies zijn maar ook een onbegrijpelijke kapitaalvernietiging. Om dergelijke bedreigingen en bouwverleidingen te weerstaan zou de Poldervaartzone een beschermde status moeten krijgen, bijvoorbeeld als bufferzone zoals voor MiddenDelfland effectief bleek. In feite zit een dergelijke aanpak al sinds 1995 in de pen met het voorgenomen bestemmingsplan Groene Long, dat formeel het ruimtegebruik moest regelen, als uitwerking van het Groenstructuurplan. Bij herhaling ook zeer recent - werd dit bestemmingsplan Groene Long opgepakt maar even snel weer in de bureaula gestopt, omdat het bouwplannen in de weg kon zitten. Het blijkt dus nodig dat burgers de waarden van het Poldervaartgebied verdedigen en bepleiten. De recent opgerichte Poldervaart Vereniging

Herstelde Poldervaart, nabij Beatrixpark/ Bijdorp, reellts het nieuwe f ietspad.

negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

De sluis van Vijf sluizen (gezien met de rug naar havenkranen, snelwegen ed).

beoogt die waarden te beschermen en te versterken. Het gaat daarbij om natuurwaarden, recreatieve waarden en om cultuurhistorische waarden. Het lijkt de MiddenDelfland Vereniging wel. Om die doelstellingen te verwezenlijken ontplooit de vereniging verschillen-

de activiteiten, zoveel mogelijk samenwerkend met gelijkgestemde organisaties. Zoals het onderzoeken en het bepleiten van gewenste oplossingen bij instanties belast met ontwikkeling en beheer, het doen van eigen onderzoek van flora & fauna en cultuurelementen en het

13

14

Midden-Delfkrant

De Poldervaart ruim 7 eeuwen oud

De Poldervaart 11nbij spoor naar Hoek van Holland, ten Z van RW20/Bijdorp.

informeren van derden over deze ontwikkelingen. Inmiddels krijgt de vereniging veel bijval van allerlei personen en groeperingen, waaronder een tiental bewonersverenigingen en gelijkgerichte organisaties zoals d e MiddenDelfland Vereniging, de KNNV, de Historische Vereniging Schiedam, de Schiedamse Molenstichting, stichting Beukenhof, Volkstuinverenigingen ed. Van meet af aan werd de Midden-Delfland Vereniging als partner gezien en die samenwerking krijgt ook vorm met dit artikel en met deelname aan de Midden-Delfland Dag. In vervolgartikelen kunnen wij verder uitweiden over de historische elementen van de Poldervaart, verslag doen van ruimtelijke plannen of van eigen voorstellen ter versterking van recreatieve en ecologische aspecten. Behalve over d e nog zichtbare historische objecten zijn nog veel verhalen te vertellen van vervlogen historiën: over het 'Windas', een overtoom om schuiten vanuit de poldersloot in de hoger gelegen vaart te hijsen, over het verhaal van de geuzenscheepjes op de Poldervaart in 1574 op weg naar het ontzet van Leiden, verhalen over 'de Blauwe Brug' in Bijdorp met het vermaarde 'café d e Halve Maan', over verdwenen gemalen of over de grote overstroming die in 1903 het hele ommeland blank zette.

De Babbers111olen, klaar voor restauratie tot co111plete poldermolen. Foto's Everhard ter Haar negen entw inti gste jaargang nr. 2, juni 2005

Ook op de Midden-Delfland Dag van 18 juni kunt u nader kennismaken met het Poldervaartgebied, vanaf Kandelaar aan de Schie, waar de Poldervaart begint, maar ook via de Harreweg en het Kethelpark, waar Natuurcentrum de Boshoek is gelegen. De Poldervaart Vereniging zal de weg wijzen en toelichtingen verzorgen. De stadsmens uit Schiedam en Vlaardingen-Oost kan de Poldervaart als aanvliegroute nemen voor een bezoek aan Midden-Delfland, bijvoorbeeld vanaf Spieringshoek of de tuinen van het Vijfsluizengebied, waar de molenvrijwilligers de aanstaande restauratie van de Babbersmolen zullen toelichten.

Op de kaart van Kruikius is goed te zien, dat d e Poldervaart dwars door al eerder aangelegde polders is gegraven. De verkaveling loopt over de vaart gewoon door. We hebben de oudste vermeldingen opgezocht. De Poldervaart is omstreeks 1280 aangelegd (schatting van C. Hoek). Hij leidt dit af van gegevens uit het grafelijk leenregister. In 1282 blijkt de Poldervaart midden in een perceel (een leen) de grens te zijn. Het ambacht Vrijenban heeft op 1 mei 1321 hier sluisonderhoud. In 1317 wordt in de rentmeestersrekening van de graaf van Holland 'die viskerie Babartspolre' genoemd. Dit betreft de visserij in de Poldervaart In 1334 wordt dezelfde visserij aangeduid als 'die vischerie Babbespolre metten sluisen'. Er is dus alle reden om zuinig te zijn op de Poldervaartzone: niet alleen is het een landschapselement van formaat en een natuurlijke route de stad uit en Midden-Delfland in, maar het heeft een respectabele leeftijd en bergt daarmee een schat aan informatie. Een stuk van ons collectieve geheugen.

Met dank aan Jacques Moerman

Everard ter Haar de Poldervaart Vereniging Schiedam mailadres: depoldervaart@kabelfoon. net postadres: Ringvaart 16 3124 PB Schiedam

Midden-DeHkrant

15

Woningbouw in de Broekpolder? De Broekpolder blijft in het middelpunt van de politieke belangstelling staan. In de vorige Midden-Delfkrant berichtten wij dat het Recreatieschap binnenkort een concept plan voor de kwalitatieve verbetering van deze polder het licht zal laten zien. Nu trekt de Broekpolder vooral de aandacht vanwege de voorstellen die erover zijn verschenen in het Ruimtelijk Plan Regio Rotterdam (RR2020). Dit 'ontwerp'plan, dat het gehele gebied tussen Bergschenhoek, IJsselmonde, Oostvoorneen de Maasvlakte bestrijkt, beoogt in deze regio zorg te dragen voor meer Kwaliteit (voor wonen en werken), meer Variatie (tussen en in de diverse gebiedsdelen) en meer Tempo (in de aan te brengen te veranderingen). Des te verwonderlijker is het, dat de opstellers van het plan, de provincie Zuid Holland en de Stadsregio Rotterdam, in de Broekpolder de bouw van 500 grotere woningen voorzien. Zoals zij mochten verwachten stuit dit op grote weerstand en niet alleen bij de Vlaardingse bevolking, maar ook in de buurgemeenten Schiedam en Maassluis. De samenstellers van RR2020 hebben slechts een enkele medestander: burgers die van mening zijn dat de woningnood alleen opgelost kan worden door ook de unieke Broekpolder voor een deel op te offeren aan de alsmaar voortgaande stadsuitbreiding en het oprukkende verkeer. Het overgrote deel van de bevolking is echter faliekant tegen. Dit bleek ondermeer tijdens de hoorzitting die eind april georganiseerd werd in de

Grote Kerk van Vlaardingen. Meerdere vertegenwoordigers van politieke partijen en burgerlijke initiatieven als de Programmaraad grepen op deze avond die door zo'n 150 belangstellenden werd bezocht, de kans om in te spreken en uit een te zetten waarom woningbouw in de Broekpolder juist ft.mest zal zijn voor het woon - en leefklimaat in onze regio. Vele duizenden handtekeningen van verontruste burgers konden aan de aanwezige vertegenwoordigers van de stadsregio Rotterdam, de burgemeesters van Maassluis en Schiedam worden overhandigd. Eén ding staat momenteel wel vast. Er leeft onder de bevolking een grote weerstand tegen elke aantasting van het groen, de natuur en de rust van de Broekpolder.

Doorzetting van de plannen voor woningbouw in deze kostbare oase aan de rand van het MiddenDelfland zal de bevolking van Vlaardingen, Schiedam en Maassluis nog verder in het harnas jagen. De Midden-Delfland Vereniging steunt de organisaties die zich tegen de Broekpolderplannen van RR2020 keren. RR2020 wordt eind 2005 aan Provinciale Staten van Zuid Holland en de Regioraad aangeboden. Deze instanties stellen het plan uiteindelijk vast. Tot dat moment vindt er overleg plaats, ondermeer met de gemeenten in de regio en zullen de diverse groeperingen uit de bevolking elke mogelijkheid aangrijpen het democratisch besluitvormingsproces te beïnvloeden. Afhankelijk van de ontwikkelingen zal de Midden-Delfland Vereniging besluiten zelfstandig bezwaar aan te tekenen tegen de gang van zaken of zich bij één van de groeperingen uit de burgerij van Vlaardingen aan te sluiten. Wordt vervolgd.

Arie van der Kooij

Boerderij Woudweg 2, zoals 't niet 111eer is te z1en . Foto's Pnul Me1ildijk negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

Midden-Delfkrant

16

Historisch jaar op De Vlietlanden Natuurmonumenten 100 jaar jong Oude, kleurrijke tijden herleven op De Vlietlanden. De oppervlakte bloemrijk hooiland groeit flink en de middeleeuwse boerderij van Grote Adriaan wordt herbouwd. Elk voorjaar verschieten De Vlietlanden van kleur. Het 'bloemseizoen' begint met de knalgele dotterbloemen, dan barst een kleurenballet los van echte koekoeksbloemen, moeraskartelblad, grote ratelaar en natuurlijk duizenden orchideeën.

Verruiging terugdringen Hooiland onderhouden kost veel tijd en dus geld. Door teruglopende overheidssubsidies was Natuurmonumenten, beheerder van De Vlietlanden, de laatste tijd genoodzaakt een deel van het hooiland te laten verruigen tot rietland. Rietland is botanisch minder waardevol dan dotterbloernhooiland. Bovendien biedt het drogere rietland de oordse woelmuis onvoldoende bescherming. Deze zeldzame muizensoort kan alleen in natte gebieden overleven. Het dier kan de concurrentie met aard- en veldmuis namelijk niet aan. Deze concurrenten kunnen beduidend minder goed tegen water en dus is de oordse woelmuis veilig in nattigheid. In De Vlietlanden leeft een vrij grote populatie oordse woelmuizen. Natuurmonumenten heeft daarom besloten een belangrijk deel van het rietland weer om te vormen tot bloemrijk en waardevol hooiland. Hiertoe wordt het oude riet gemaaid en afgevoerd. Bomen en struiken worden gerooid en greppels worden gegraven om weer boezemwater in de hooilanden te krijgen. Het ministerie van LNV betaalt een deel van de omvormingskasten en het beheer van de eerste jaren.

Bloemrijk lwoiland met vern ieuwde greppel, op de achtergrond de Vlaa rdingsekade.

De bloemen staan in de hooilanden, die deel uitmaken van de Vlietlanden. Deze zijn nooit ingepolderd en de bodem is er nog zo is als eeuwen geleden. Dankzij een hoge waterstand blijft de bloemenrijkdom in stand. Hooilanden zoals die in de Vlietlanden zijn erg zeldzaam. Nederland telt hiervan nog maar 300 hectares, waarvan 100 hier in Midden-Delfland en 200 in Overijssel.

Herbouwde boerderij van Grote Adriaan. Foto's Pia van Oord negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

Midden-OeHkrant

- ~-

.....

)

17

---------------------~

Trots op MiddenDelfland maar ook bezorgd?

Help dan mee de Midden -Delfland Vereniging groter en sterker te maken De Midden-Delfland Vereniging groeit snel, maar het draagvlak voor onze activiteiten is nooit groot genoeg. Ook u heeft vast nog wel een vriend(in) of goede kennis die Midden-Delfland net zo'n warm hart toedraagt als u zelf. Geef hem/haar daarom op als lid en u ontvangt een cadeaubon ter waarde van € 5,00, te besteden in onze winkel. Lid:

Naam Detail van kaart van De Vlietlanden, 111et Middelvliet en boerderij van Grote Adriaan, Ja u ]ansz Potter (1568).

Adres Postcode

Middeleeuwse boerderij herbouwd De boerderij van Grote Adriaan is een van de drie boerderijen die vroeger in De Vlietlanden stonden. In het kader van het 100-jarig bestaan van de vereniging, gaat Natuurmonumenten deze boerderij nabouwen. Samen met vrijwilligers uit de streek, de Midden-Delfland Vereniging en de knotploeg Maasland wordt de boerderij gebouwd met materiaal afkomstig

Detail houtskelet.

uit De Vlietlanden zelf. Het frame van de (lage) muren en de kap worden gemaakt van elzen- en essenhout. Met vlechtwerk van wilgentenen worden de wanden gemaakt. Het vlechtwerk wordt volgestopt met plaggen en ingesmeerd met modder die ter plaatse is opgebaggerd. Het hoge dak bestaat uit riet en zeggen.

E-mailadres

N ieuw lid: Naam Adres Postcode

De boerderij is gebouwd ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van Natuurmonumenten in 2005 en blijft dan ook maar tot eind van het jaar staan. In die tijd is de boerderij prima te zien vanaf het fietspad bij de werkschuur van Natuurmonumenten en vanaf café Vlietzicht aan de Vlaardingervaart Alle excursies van Natuurmonumenten komen er ook langs en deelnemers kunnen even het vlietland op om de sfeer van vroeger te proeven.

Monica Wesseling en Barry Teunissen Vereniging Natu urmonumenten

negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

Woonplaats ...

. ..

Woonplaats .. . Telefoon E-mailadres ...

18

Midden-Delf.lrrant

Verenigingsnieuws Mirjam Wamars nieuw bestuurslid De ledenvergadering van 26 april heeft Mirjam Wamars benoemd tot lid van het bestuur van de MiddenDelfland Vereniging. Zij volgt Jaap Pieters op die helaas voortijdig zijn lidmaatschap heeft beëindigd. (Het goede nieuws is dat Jaap wel actief blijft in werkgroepen en in Vockestaert). Mirjam zal naast de portefeuille van ledenwerving en Midden-Delfland Dag ook zorg dragen voor een betere relatie met Vlaardingen en het gemeentebestuur aldaar. Op de site van de vereniging is de nieuwe complete taakverdeling binnen het bestuur te vinden. Voor haar cv zie hiernaast.

De Midden-Delfland Vereniging onderzoekt samen met enkele veehouders in het gebied de mogelijkheden om een grondbank MiddenDelfland op te richten. De grond, met name de grondprijs en het feit dat steeds meer grond in niet agrarische handen komt, is een cruciale factor voor de toekomst van een goed boerenbedrijf. De MiddenDelfland Vereniging zoekt naar de mogelijkheid om met 'groene fondsen' 400 ha grond te verwerven en die tegen een redelijke pachtprijs uit te geven aan (jonge) veehouders. Een eventueel prijsverschil tussen rente en pacht zou moeten worden opgebracht door het Groenfonds Midden-Delfland, met als motivatie het duurzaam (natuurvriendelijk) gebruik van de grond. Geldschieters mogen zich altijd melden bij het bestuur van de vereniging! Op 19 januari, 16 februari en 16 maart heeft de Midden-Delfland Vereniging drie discussieavonden gehouden over de toekomst van Midden-Delfland. Thema's waren het 'economisch draagvlak', de 'bestuurlijke toekomst van MiddenDelfland' en het 'nieuwe landschap' van Midden-Delfland. De avonden werden elk door zo'n 75 tot 100 mensen bezocht en liepen vooruit op de ontwikkeling van een officiële 'gebiedsvisie' voor MiddenDelfland. De verslagen van de avonden zijn op de site van de vereniging te vinden. De samenvattingen ervan worden ingebracht in de gesprekken over de gebiedsvisie. De voorzitter van de Midden-Delfland Vereniging is op persoonlijke titel uitgenodigd om zitting te nemen in een 'regiegroep' voor de gebiedsvisie.

Ook de uitkomsten van door de Midden-Delfland Vereniging geïnitieerde 'beheersconferentie' van 17 juni as. zullen worden ingebracht in de visievorming. Najaarsexcursie Eemlandhoeve 17 september Tijdens de eerste gespreksavond van 19 juni over het 'economisch draagvlak' voor Midden-Delfland sprak Jan Huijgen van de Eemlandhoeve (vlakbij Amersfoort) over de kansen van het 'verbreed' boerenbedrijf. Veel mensen vroegen het bestuur van de vereniging of het niet mogelijk was om een gezamenlijk bezoek te brengen aan de Eemlandhoeve. In overleg met de boeren natuurvereniging Vockestaert hebben we besloten om de najaarsexcursie van de MiddenDelfland Vereniging te benutten om de Eemlandhoeve te bezoeken. Als het mogelijk is wordt dit bezoek gecombineerd met het bezoek aan een ander voorbeeldproject, zodat we u op 17 september een complete informatieve dagtocht (9 uur vertrekken per bus en 17 uur weer thuis) gaan aanbieden. Er kunnen naar verwachting maximaal zo'n 60 leden (van de MiddenDelfland Vereniging en Vockestaert) mee. Reserveert u daarom snel alvast een plaatsje via [email protected] en let verder op onze website voor de nadere details (kosten en programma). Bus vol is vol!

De Midden-Delfland Dag 2005 Als bijlage bij dit nummer van de Midd en-Delfkrant vindt u het programmaboekje voor de MiddenDelfland Dag op 18 juni as. Het is ook dit jaar weer een uitvoeriger programma dan vorig jaar. De liefde voor Midden-Delfland blijkt bij velen niet alleen uit het bezoeken van Midden-Delfland en het lidmaatschap van een MiddenDelfland Vereniging, maar ook uit het feit dat vele (honderden?) vrijwilligers zich op een zaterdag in juni willen inzetten om de duizenden bezoekers aan MiddenDelfland te ontvangen en bezig te houden. De creativiteit is groot. Er zijn nieuwe spelvormen, van toneel tot pop, van noors wandelen tot buikglijden, er zijn vele vormen van 'genieten', van nieuwe 'Midden-Delfland Moppen ' tot een 'deli street' er is een grote variëteit aan verplaatsen, wandelen, fietsen en al dan niet georganiseerden varen. De geplande historische opening van de Midden-Delfland Dag in Maasland doet recht aan de lange geschiedenis van Midden-Delfland, die in verkavelingen, oude boerderijen en dorpskernen is terug te zien. Jasper van Egmond (die een opvallende gelijkenis vertoont met burgemeester Rodenburg van MiddenDelfland) zal zijn onderdanen en de burgerij van de omliggende steden een privilege van 'natuurlijk genieten' geven. Als het weer ons goed gezind is, verwachten we ook dit jaar weer velen op de meer dan 80 kleinschalige activiteiten in heel MiddenDelfland.

Midden-OeHkrant

Let ook op de mogelijkheid om dit jaar drie boerenbedrijven te bezoeken en te zien hoe de veehouderij in Midden-Delfland in haar werk gaat. Extra programmaboekjes zijn op vele plaatsen in Midden-Delfland en in de omliggende steden te vinden, kijk anders voor de samenvatting-per-uur van het hele programma in alle kernen en locaties op de site van de vereniging www.middendelflandvereniging.nl. Mocht u meerdere boekjes willen

verspreiden of de vereniging die dag willen bijstaan als vrijwilliger, meld dat dan zo spoedig mogelijk per e-mail op secretariaat@ middendelflandvereniging.nl

Nieuw bestuurslid Mirjam Warnars

komt daar de Werkgroep Zuidbuurt/Korte Buurt t.b.v. Midden-Delfland Dag 2005 bij en sinds kort is zij ook actief in de clustervergaderingen van Vockestaert t.b.v. cluster 'Zuid'.

Als nieuw bestuurslid van de Midden-Delfland Vereniging is Mirjam Wamars aangetreden. Op de site staat een uitgebreid cv, hier een samenvatting. Mirjam is in 1959 in Rotterdam geboren, volgt de lagere school in de buurt van Marseille en het Emmauscollege weer in Rotterdam. Werkt vanaf 1977 bij diverse buitenlandse & Nederlandse rederijen, sinds 1991 bij Maersk Sealand, in diverse leidinggevende & commerciële functies. Maakt in 1980 per vrachtschip de reis Kaapstad Rotterdam; daarna zullen meer grote bootreizen volgen. Is van 1985 tot 1995 FNV vakbondskaderlid, voor zowel de beambtensector in de havens. Trouwt in 1981 met Reinard Maarleveld, komt naar VlaardingenAmbacht en wordt in 1985 moeder van dochter Esther. Verhuist in 1989 naar boerderij Hoeve Avondrust aan de Zuidbuurt te Vlaardingen en begint met de renovatie ervan. Tevens hernieuwde aanplant van de hoogstam boomgaard. In 1998 komt de eerste oogst van de bomen en dit is tevens startpunt van een nieuwe hobby: jam maken. Na 2 jaar wordt de jamvoorraad te groot voor eigen consumptie en start de verkoop op speciale markten in de omgeving van Vlaardingen onder de naam van Hoeve Avondrust. Vanaf 2002 werkzaam als salescoördinator voor de grote fruit- en groente-importeurs (31 uur) zodat zij meer tijd heeft voor de activiteiten van en op de boerderij. In 2003 starten diverse promotieactiviteiten (o.a. Jaar van de Boerderij, Midden-Delfland Dag, Open Monumentendag), in 2004

Evenementenkalender De elektronische maandelijkse evenementen kalender 'Mooi Dichtbij' van het Promotieplatform en de Midden-Delfland Vereniging is gratis per e mail aan te vragen bij [email protected].

Baardman is in opmars Dat blijkt uit een vervolgrapport over Flora en Fauna van het Volksbos Lickebaert en Omgeving. De Baardman broedt sinds 2002 in de Rietputten, in toenemend aantal. In 2004 was sprake van 20 à 25 broedparen met aan het eind van het broedseizoen naar schatting op 150-200 exemplaren. Dit rapport, het Monitorverslag 2003-2005 (een uitgave van KNNV afd. waterweg-Noord), wordt op aanvraag toegezonden: digitaal is het kosteloos, op papier tegen de kostprijs en verzendkosten. Te bestellen bij de auteur: dr L.H. Batenburg, Adr. Brouwerstraat 11, 3141 JA Maassluis, tel. 010-5922697, e-mail: [email protected]

19

Als u zich aanmeldt krijgt u één keer per maand via de e-mail een overzicht van de 'groene' MiddenDelfland activiteiten (soms ook van de regio). U betaalt hier niets voor en u kunt ten allen tijde aangeven toezending niet meer op prijs te stellen. De kalender verschijnt drie tot vier keer per jaar in druk. Ook die kunt u gratis krijgen via een verzoek op onze e-mail. Een voorbeeld hiervan zag u vorige maand in de extra Nieuwsbrief.

Oud-bestuurslid Dirk van den Bosch overleden Kort voor de jaarvergadering in april ontving de Midden-Delfland Vereniging het bericht dat oudbestuurslid en Midden-Delfland liefhebber Dirk van den Bosch op bijna 83-jarige leeftijd is overleden. Namens de vereniging sprak oudvoorzitter Jasper Koorevaar een In memoriam uit. Hij refereerde aan de lange betrokkenheid van Dirk van den Bosch bij Midden-Delfland. Al vijfendertig jaar geleden kwam hij via zijn werk bij het Landbouwschap in aanraking met het gebied . Maar het was voor Dirk niet slechts een 'professionele' belangstelling, hij ging al in 1973 in MiddenDelfland (Schipluiden) wonen en in 1987 trad hij toe tot het bestuur van de Midden-Delfland Vereniging. Dirk was zich zeer bewust van het gevaar dat dit bijzondere landschap liep om vermalen te worden tussen de grote belangen binnen en buiten de agrarische sector. Met zijn professionele kennis was hij een invloedrijk en actief lid namens de vereniging in de Reconstructiecommissie, de plaats waar die belangenstrijd vaak uitkristalliseerde. Door zijn leeftijdsloze uitstraling overviel het menigeen, toen hij aankondigde te willen terugtreden als bestuurslid: hij bleek toen tot onze verbazing al 75 jaar te zijn! Maar helemaal stoppen deed hij ook toen niet, Dirk bleef lid van de werkgroep RO van de Midden-Delfland Vereniging en daarnaast vooral ac tief 'gebruiker' van MiddenDelfland. Jasper Koorevaar besloot met de wens, dat er meer mensen als Dirk zoud en zijn. In ieder geval hebben Midden-Delfland en de Midden-Delfland Vereniging veel aan Dirk van den Bosch' inzet te danken. GvO

Midden-DeHkrant

20

Vrijdag 17 juni 2005

Conferentie over het beheer van het landschap van MiddenDelfland Sinds 1977 wordt er gewerkt aan een nieuwe inrichting voor MiddenDelfland. Juist d e laatste tijd is te zien hoe veel kavels aangepast worden aan de nieuwe eigendomsverhoudingen en hoe de laatste terreinen van Midden-Delfland worden klaargemaakt voor hun nieuwe (recreatie- of natuur)ftmctie. Dat betekent dat de landinrichting van de 'rijksbufferzone' MiddenDelfland zo'n bee~e afgerond raakt en dat het tijd wordt voor de vraag naar de toekomst van MiddenDelfland. Elders in het blad is aangegeven hoe allerlei nieuwe beleidsdiscussies op gang komen, maar veel minder aandacht was er naar het gevoel van de Midden-Delfland Vereniging voor het beheer van Midden-Delfland. Daarom heeft de vereniging in 2004 het idee opgevat om een speciale conferentie te organiseren over het beheer van landschap van MiddenDelfland. Voor veel bezoekers aan het gebied en voor veel bewoners is een goed beheer een dagelijkse zorg. Een slordig bijgehouden

gebied, niet goed onderhouden landschapselementen, uitpuilende of ontbrekende prullenbakken, zijn een grote ergernis voor bewoners en bezoekers. Dat beheer móet wel goed gaan, zullen velen denken; er is bij het maken va n die mooie plann en voor de inrich ting van Midden-Delfland vast goed over nagedach t en er zijn minstens 7 overheden ( 4 gemeenten, Rijkswaterstaat, het Recreatieschap en het Hoogheemraadschap Delfland) bij het beheer van het gebied betrokken, d us 'voor alles wordt gezorgd'. Dat blijkt - zoals helaas vaker - op het tweede gezicht wel tegen te vallen. De overgang van landinrichting (aanleg) naar beheer (onderhoud) gaat niet vanzelf. Overheden werken niet altijd samen. Zij doen sommige dingen dubbel en andere dingen helemaal niet en hebben niet veel afstemming over gewenste kwaliteiten. Ook wordt er naar het idee van de Midden-Delfland Vereniging niet genoeg gebruik gemaakt van de inzet van de plaatselijke agrariërs om het openbare gebied goed te onderhouden. Het resultaat van dat alles is een 'grof' beheer van het gebied, ongetwijfeld een inefficiënte besteding van de gelden en geen doelgerichte ontwikkeling van de bedoelde landschapskwaliteiten van Midden-Delfland. De Midden-Delfland Vereniging heeft daarom het initiatief genomen tot een conferentie over het landschapsbeheer van Midden-Delfland. Deze conferentie heeft twee doelen:

- een verbeterde afstemming van de beheersdoelstellingen van de diverse beheerders voor MiddenDelfland, afgezet tegen de doelstellingen die tijdens de reconstructiefase voor (deel)gebied en en vormen van gebruik zijn gedefinieerd, en - het bevorderen van een grotere betrokkenheid van agrarische bewoners en gebruikers van het gebied bij een goed en zorgvuldig beheer van Midden-Delfland. Het aardige is dat alle betrokken overheden heel positief op dit plan van de Midden-Delfland Vereniging hebben gereageerd. Recrea tieschap, gemeenten en het waterschap Delfland zijn bereid om de conferentie mee te dragen. Met gevolg dat de bijeenkomst wordt gehouden in het Gemeenlandshuis van Delfland, er een flinke financiële bijdrage is van de gemeente MiddenDelfland en het Recreatieschap en dat alle betrokken overheden meedoen aan de discussie. Het belooft een interessante dag te worden waar we als vereniging een 'katalysatorrol' vervullen en er vooral voor zullen zorgen dat de werkgroepen concrete aanbevelingen doen, die we dan bij de juiste besturen en bestuurders zullen afleveren. In een volgende MiddenDelfkrant een overzicht van de uitkomsten. Kijk ook op de website van de vereniging www.middendelfland vereniging.nl.

Tweemaal beheer langs de Vlnnrdillgervnn rl: links het 11100i kortgehouden voetpnd over de groskade aan de Duifpolderzijde, juist ten noorden van het polderge111an/. En boven de stukgemaaide restanten van de zandzakken die augustus 2003 als nood111nntregel in de voet van de Vlaardingsekade zijn gelegd. Foto's Pin van Oord.

Midden-Delf.krant

Twee onderzoekende liefhebbers van Midden-Delfland, schrijver Kees Moerman en fotograaf Paul Meuldijk, maakten een tweeluik over 'spoelingboeren'. Teveel materiaal om in één keer te publiceren. We maken er in dit nummer alvast een begin mee. Wanneer dit bij u heriru1eringen oproept of als u aanvullingen of vragen hebt, dan is uw reactie bij de redactie of de auteur zeer welkom. In het volgende nummer leest u het tweede deel van dit artikel en een impressie van het boerenerf van de laatste spoelingboer in Schiedam.

Spoeling in Midden-Delfland over een bijzonder relatie tussen stad en land Veel mensen hebben misschien nog met eigen ogen gezien dat er vroeger veel koeien rondliepen in de polders rond Schiedam, Kethel en Overschie. Deze koeien werden gevoerd met een soort slobber afkomstig van de jeneverbranderijen. Het productieproces waarbij uit graan alcohol voor de graanjenever wordt gemaakt, levert grote hoeveelheden afvalproduct op. Dit wordt spoeling genoemd en is uitstekend geschikt als veevoer. Vele schuiten, karren en vrachtwagens vol dampende, warme spoeling hebben in de loop der eeuwen Schiedam verlaten op weg naar de boeren in de polders rondom.

21

daarom toen bekend als Zwart azareth. De bekende MiddenDelflandse dichter Hubertus Korneliszoon Poot, overleden in 1733, schreef in die tijd: "Ten oosten

dezer buurt bespoelt de Schie haar boorden. Ten zuiden blaeut de vest van 't smookende Schiedam. Delf heft zich op in 't noorden en Schiplui deist in 't west". Poot woonde toen hij dit schreef nog op de ouderlijke boerderij in Abtswoude, vanwaar hij de rookwolken boven Schiedam kon zien. Poot is later verhuisd naar Delft, misschien is hij richting Delft gegaan vanwege de aanblik "van 't

smookende Schiedam ".

De goot loopt vol111et spoeling in de stal van jan de Kok, de laatste spoelingboer aa n de Polderweg in Schieda m. Foto Paul Meuldijk.

Spoelingdistrict Rond Schiedam ontstond door de jeneverproductie een gebied wat vroeger bekend stond als het spoelingdistrict In Kethel, vooral het gebied rond de Poldervaart, en in Overscrue waren veel boeren die de koeien uitsluitend met spoeling voerden. Er bestonden toen drie soorten boeren in dit gebied.

Twee rijen koeien 111et de koppen diep in de spoelingbakken. Foto uit het blad "Melk", uitgave van de CMC wivelcoöperatie, 23 augustus 1969.

Geschiedenis Iedereen kent wel het gezegde: "Vele varkens maken de spoeling dLm". Dit gezegde stamt al uit de 16° eeuw. De betekeni zal ook wel bij iedereen bekend zijn maar waarschijnlijk minder bekend is dat spoeling een zo belangrijke rol heeft gespeeld in een deel van MiddenDelfland. In de 17• eeuw begon Schiedam zich te ontwikkelen als jeneverstad. Op het hoogtepunt van deze industrialisering stonden er meer dan 20 molens om het voor de negenentwinti gs te jaa rgang nr. 2, juni 2005

productie van jenever benodigde graan te malen. Er waren in 1881 in totaal 392 branderijen waar de alcohol voor de graanjenever gemaakt werd. In 1920 wa dit aantal al weer teruggelopen tot slechts 14 branderijen. Na 1910 is het met de spoeling langzaam bergafwaarts gegaan en rond 1970 was de spoeling bijna volledig voorbij. De jeneverproductie zorgde in de spoelingtijd voor zwarte rookwolken boven de stad door het stoken van de vele ketels met steenkool. Schiedam stond

Waarschijnlijk de enige bewaard gebleven spoelingpomp. Collectie 11/IISeum Oud Overschie. Foto Kees Moemzan

Midden-DeHkrant

22

Spoelingschouw met grote !zouten spoelingpomp en op de achtergrond de contouren van Schiedam afgebeeld op een schoolplaat van H.J. Wolter uit 1913 getiteld: Weidelandschap bij Schiedam..

de spoelingboeren, ook wel aangeduid als natte boeren vanwege het vocht in de spoeling, had je ook nog de droge boeren en de zelfverwerkende boeren. De droge boeren hadden voldoende land om 's zomers de koeien te weiden en voldoende hooi en kuilgras van het land te halen om in de stalperiode de koeien mee te voeren. De zelfverwerkende boeren hadden ook voldoende land en verwerkten bovendien de melk tot boter en kaas waarvoor in de nabij gelegen steden goede afzetmogelijkheden waren. De boter, kaas en melk werden door sommige van deze boeren zelf uitgevent in de stad. Veel boeren langs de Schie en de Poldervaart waren echter spoelingboer, deze boeren mestten het vee af met vaak als enig voer de spoeling van de branderijen. Voeren en vervoeren Door de ligging langs of in de buurt van het water was het mogelijk om de spoeling van de branderijen, die in Schiedam allemaal rond de havens gelegen waren, met een spoelingschuit aan te voeren. Deze spoelingschuiten waren van hout en werden afgedekt met houten luiken zodat de spoeling goed op temperatuur bleef tijdens het transport. Op deze schuiten stond een grote houten spoelingpomp om de schuit te lossen bij de boerderij.

Tot ver in het Westland waren er boeren die spoeling gebruikten maar dan meestal als bijvoedering negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

en niet, zoals rond de Schie en Poldervaart, waar de spoelingboeren hun koeien bijna niets anders voerden. De spoelingboeren lieten drie keer per dag de goot vollopen met verse spoeling, op zondag gebeurde dit maar twee keer. Er waren vele veehouders die iedere dag tachtig tot honderd liter spoeling per koe voerden. In slechts twee tot vijf maanden waren de koeien vetgemest en klaar voor de slacht. De meeste boeren hadden zelf een spoelingschuit ook wel spoelingschouw genoemd. Meestal ging men de spoeling niet zelf halen maar huurde men hier een 'spoelinghaalder' voor in of stuurde de knecht. Deze spoelinghaalders trokken met een touw dat vastzat aan een zeel om hun middel of zij boomden met een vaarboom de schuit naar de branderijen. Hier werden de schouwen volgeladen met hete, dampende spoeling. De spoelinghaalder of knecht kreeg voor hij weer vertrok altijd eerst een borrel. Bij de boerderij aangekomen werd vanuit de schuit de spoeling met de spoelingpomp via houten goten naar de voergoot in de stal gevoerd of het werd naar kuipen of troggen op het erf of in het land gepompt. Als het land wat verder weg lag, pompte men het over in een kar. Deze karren werden spoelingkisten genoemd. De spoelingkist stond op vier grote wielen en er kon wel 2000 liter spoeling in zo'n kar. De spoelingkist was voorzien van een

schuifje aan de zijkant waardoor men de spoeling via een gootje of pijpje in de klaar staande bakken kon laten lopen. Als de spoelinghaaiders tussen elf en twaalf uur terugkwamen stonden de ophaalbruggen van alle boerderijen altijd open om alle schouwen door te laten. De schouw is op een gegeven moment vervangen door een tankauto. Firma Kerkhof uit Kethel was een bekende vervoerder en ook firma Van der Kooy van de Kapel (kruising Oostveenseweg en Zouteveenseweg) vervoerde vanaf 1937 spoeling met een vrachtauto. Voordat Van der Kooy met een tankauto reed, vervoerde de firma de spoeling met een vrachtwagentje waarop 2 grote houten kisten stonden. Om de bakken helemaal goed leeg te maken werd de bak met een kelderwin aan één kant opgetild zodat ook de laatste rest eruit konden lopen. Van der Kooy haalde de spoeling op in Delft bij Gist Brocades, waar bij het productieproces ook spoeling overbleef. Ook de spoeling van de Gistfabriek werd voor de komst van de vrachtauto altijd met de schuit naar de boeren in de omgeving vervoerd. In verhouding tot de hoeveelheden uit Schiedam was de productie in Delft gering. De meeste spoelingboeren uit Kethel en Overschie wilden alleen de echte Schiedamse spoeling en niet die "Delftse prut", zoals de spoeling uit Delft wel werd genoemd. Hele veestapels, die uitsluitend spoeling te eten kregen kwamen in de buurt van Delft voor zover bekend - niet voor. Wordt vervolgd

Kees Moerman Maart 2005

Midden-OeHkrant

23

Woudsepolder in gevaar (vervolg) In het najaarsnummer 2004 van de Midden-Delfkrant schreven Jacques Moerman en Epko Bult al een bezorgd artikel over de aanleg van een waterberging in de Woudsepolder. De 800 jaar oude (blok)verkaveling dreigt te verdwijnen als gevolg van de combinatie van de aanleg van de waterberging en de ruilverkaveling, die juist dit jaar zijn beslag krijgt. Overleg in een speciale 'klankbordgroep' dreigde te verzanden in een spel waarbij de verschillende overheden elkaar de schuld gaven van de aantasting van cultuurhistorische waarden en de broedgebieden van grutto's en kieviten.

doende garanties voor de lange termijn oplevert. Mocht het echter niet lukken om tot een afspraak te komen met de veehouders ter plaatse, dan zullen we ons voorstel om een reservaat in te stellen handhaven. De hele aanpak van het proces baart de Midden-Delfland Vereniging toch wel zorgen. Pas na een 'ingreep' van onze kant is er nu een echt afwegings- en inrichtingsproces van de grond gekomen. Nu pas, na twee jaar, zijn de gebiedsverantwoordelijke wethouder van Midden-Delfland en Hoogheemraad van Delfland aan tafel geschoven. Onbegrijpelijk is verder dat ondanks het feit dat er nog geen besluiten zijn genomen over de precieze inrichting en aanpak van de Woudsepolder, het Hoogheemraadschap volkomen eenzijdig alvast pachtcontracten (vóór tien jaar!) heeft gesloten met de betrokken veehouders in de polder. Soms vraag je je af of een klankbordgroep die met zo'n dertig deelnemers avond aan avond vergadert niet gewoon een PR stunt is. Met het verstandig besturen van een zeer kostbaar stukje Midden-Delfland lijkt het soms weinig van doen te hebben. We houden onze leden op de hoogte.

Covert van Oord

De Midden-Delfland Vereniging en Natuurmonumenten hebben daarom getracht de impasse te doorbreken door in december 2004 voor te stellen dan maar een speciaal 'waardenreservaat' in te richten in de noordwest-hoek van de Woudsepolder. Op die manier konden de weidevogels en een tweetal historische bewoningsterpen beschermd worden. Het resultaat is dat eindelijk een werkelijke discussie over de inrichting van de Woudsepolder op gang is gekomen, waarbij nu als eerste stap de te beschermen waarden door de gemeente MiddenDelfland en het Hoogheemraadschap is kaart zijn gebracht (zie de illustratie). Als eerste stap wordt nu gekeken of het mogelijk is om met de agrariërs ter plaatse tot een oplossing van de situatie te komen (dmv beheersafspraken met een vergoeding).

Als Midden-Delfland Vereniging zijn we daar in principe voorstander van, wanneer dat tenminste vol-

Waarden Woudse Polder

Legenda ~ ~:~=:~~~v:~~~~;;';:!t

bron: Gemeente Midden-Delfland/ Hoogheemraadschap Delfland, maart 2005

negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

3 Nederzettingssporen 4 Slootrestant langs terp

sloten

5 6 7 8

Sloot langs terpen Sloot essentieel voor structuur Sloot langs Godskamp Sloot, rest van oude kreek

9 Sloot om ontgfnningsblok

10111 Middeleeuwse terp+ sloot 12Terp 13 Sloot om ontginningsblok

Midden-Delfkrant

24

De boer op! De zomer vraagt erom naar buiten te gaan en te genieten van wat Midden-Delfland en zijn producenten te bieden hebben. Daarom hebben we - m et dank aan de agrarische natuurvereniging Vockestaert- voor u een geactualiseerd overzich~e van de boerenbedrijven, waar wat te beleven is. Er op uit en veel plezier!

Moderne veehouderij met melkrobot* Rondleidingen voor groepen vanaf 15 personen, eventueel in combinatie met een lunch in de voormalige 'Paardenstal'. Hans en Corryne van Leeuwen, Gaagweg 38, Schipluiden, tel.: 015- 3808173 Open: op afspraak Midden-Delfland ontdekken met Friese paarden en authentieke rijtuigen Bezichtiging van en ritjes met oude rij tuigen en Friese paarden. Hoeve Buitenlust, Fam. Van 't Hoog, Klaas Engelbrechtsweg 1, Schipluiden, tel.: 015- 3808825 Open: op afspraak Kaas- en zuivelboerderij Van Winden Verkoop van kaas, zuivel en Midden-Delfland pakketten met diverse boerenproducten. Boerderij Van Winden, Gaagweg 36, Schipluiden, tel.: 015- 3809134, mail: [email protected] Open: di en vrij 14.00-17.30 uur, za 9.00-1 6.00 uur Zuivelwinkel Gerard van Winden Verkoop van zuivelproducten Fam. G. van Winden, Abtswoude 34, Delft, tel.: 015- 2563174 Open: ma, wo en za-ochtend 10.00-13.00 uur, iedere avond: 19.0019.30 uur

Biologische veehouderij, een bezoek waard!* Avontuurlijke polderwandelingen, rondleidingen en groepsaccommodatie, eventueel met biologische boerenlunch. Programma's op maat. Hoeve Ackerdijk, Fam. A. van den Berg, Rotterdamseweg 223, Schipluiden, tel. 015- 2560171, mail: [email protected] Open: op afspraak Creatieve workshops, rondleidingen, kinderfeestjes en natuurcamping Kamperen in landelijke omgeving, kinderfeestjes, creatief bezig zijn met natuurlijke materialen en/ of rondleidingen gecombineerd met een boerenlunch. Campingboerderij Hoeve Bouwlust, Fanz. de Vette, Oostgaag 31, Maasland, tel.: 010- 5912775/06 - 20420629, fax: 010- 5910744, mail: [email protected], www.hoevebouwlust.nl Camping open: 1 aprilt/ m 31 oktober Overige programma 's: op afspraak Rechts de Gatweg, boven Chiel Timmers, Ket/ze/. Foto's Paul Me!lldijk negenentwintigste jaargang nr. 2, juni 2005

Paardrijden en kinderfeestjes Rondleidingen, kinderfeestjes, paardrijlessen en pensionstaL Stal de Karperhoeve, Fam. Hallaar, Zuidbuurt 5, Maassluis, tel.: 010-5911454/5928735 fax: 010- 5904626/5918808 Open: op afspraak

Boerderij Burgersdijk Koffie- en theehuis en agrarisch museum Fam. M. Keijzer, Burgerdijkseweg 34, De Lier, tel. 0174- 523756 Open: 1 mei t/ m 1 sept. wo en za 13.00-17.00 uur, 1 sept t/ m 1 mei iedere 1e za van de maand 13.0017.00 uur

*bedrijven die 'boer in bedrijf' laten zien