Museumbericht september 2009

Museum Oud Overschie Overschiese Dorpsstraat 134-140 3043 CV Rotterdam Tel. 010-4158864

Museumbericht september 2009 Aan onze begunstigers en belangstellenden, Hierbij ontvangt u het museumbericht voor najaar 2009. Het derde en vierde kwartaal van dit jaar biedt u een breed scala van tentoonstellingen, presentaties, lezingen, concerten en evenementen. Ongetwijfeld zullen wij u dit najaar dan ook weer ontmoeten in ons museum.

TENTOONSTELLINGEN ”VERTROUWD MOTIEF NIEUWE INZICHTEN” Tot en met 25 oktober a.s. kunt u in de expositieruimte "De Melkfabriek" en de oude panden van het museum een tentoonstelling van het werk van de IJslandse kunstenaar Steini Thorsson bekijken. Een IJslandse kunstenaar in Overschie, aan de rand van een wereldstad? Evenals andere landgenoten kwam hij naar Nederland. Om verder te studeren. Voor een vervolgstudie in zijn vak, een vreemd vak, een vreemde snuiter, met een onmogelijke achtergrond. Hoe kan iemand van een boerderij in IJsland naar Overschie komen? En dan verblijven in een leegstand pand in het Bedrijvenpark Noord-West? Op een gegeven moment begint Steini Thorsson daar een serie schilderijen, die de bedoeling heeft aansluiting te zoeken bij publiek dat normaal niet naar kunst kijkt. Aantrekkelijke schilderijen, en betaalbaar ook! Kunst voor de ‘alledaagse’ man. Deze bezigheid heeft ook een andere functie. De kunstenaar heeft geen verf aangeraakt de laatste tien jaar, en is op zoek naar een nieuwe aansluiting met het schilderij. In het kader van deze serie begint hij de oude dorpskern van Overschie te schilderen. Hij zoekt niet alleen aansluiting bij het schilderij maar ook met dit land waar hij nu woont, en hij heeft zijn motief gevonden. Oud- Overschie is een mooie pittoreske, dorpskern. Het oerveld achter het Veerhuis. De geleidelijke bocht in de Schie. Die ze hebben vergeten recht te zetten. Een andere wereld die nog bestaat, in de grote stad. Later ontdekt hij dat hij niet de eerste is die deze kerk geschilderd heeft, grote meesters hebben die vereeuwigd in mooie doeken. Thorsson’s serie van betaalbare aantrekkelijke schilderijen, bestaat. Feit is dat zijn werk steeds persoonlijker wordt. Zelfs zo dat hij zich afvraagt of de laatste schilderijen van Overschie, wel in die serie inpassen.

"(NIET) GEBOUWD IN OVERSCHIE" Museum Oud Overschie bezit een flinke verzameling van oude kaarten en plattegronden en bouwtekeningen. Recent werd die aangevuld met enkele minder bekende Uitbreidingsplannen van voor Wereldoorlog II

uit de jaren ’20 en twee ontwerpen voor een nieuw Gemeentehuis uit de jaren ’30 voor het toen nog zelfstandige Overschie van de hand van architect Sutterland. Hij was sinds 1930 hoofd van de Technische Dienst van de Gemeente Overschie. Reden genoeg om aandacht te besteden aan deze (deels niet gerealiseerde) plannen voor Overschie. Weliswaar gaven de Overschiese Gemeenteraad en Gedeputeerde Staten eind jaren ’20 hun toestemming aan de toen gemaakte uitbreidingsplannen voor Kleinpolder, met de realisatie daarvan werd voor WO II maar een voorzichtig begin gemaakt. Ook de Wederopbouwplannen van na de WO II werden maar voor een deel gerealiseerd overeenkomstig de oorspronkelijke plannen van de hand van stedenbouw kundige Lotte Stam-Beese. Zij maakte voor de Rotterdamse Dienst van Stadsontwikkeling een nieuw plan voor de eerste grote naoorlogse stadsuitbreiding van Rotterdam: Kleinpolder. Deze plannen grepen voor een deel terug op de vooroorlogse plannen. Dat betrof onder meer het gebied rond de Prins Mauritssingel. Mevrouw Stam voerde een open bebouwing in met gemeenschappelijke tuinen. Het wordt een plan met veel hoogbouw zich spiegelend in het water en groene open ruimte . Bij de plaatsing van de gebouwen is gelet op de inval van de zon. Het probleem van de tweedeling van Overschie door Rijksweg 13 probeert ze op te lossen door er weerszijden een park omheen te projecteren . Hiervan is uiteindelijk alleen het deel aan de westzijde gerealiseerd . Ook in de jaren ’60 en ’70 volgen plannen die maar gedeeltelijk of in het geheel niet (Plan Noordrand) worden gerealiseerd. Men kan deze kleine tentoonstelling van uitbreidings- en bouwplannen bekijken vanaf 8 november tot en met 14 februari 2010. Ter gelegenheid van deze expositie is een wandeling samengesteld die u voert langs de wel gerealiseerde grootschalige dorpsuitbreiding van het vroeger zelfstandige dorp Overschie.

TEGELAANWINSTEN In het oude gedeelte van het museum kan men tot en met 28 februari 2010 een deel van de tegelaanwinsten van de afgelopen twee jaar bekijken. Het gaat om 17e en 18e eeuwse tegels, vooral van Rotterdamse makelij en om de kleine verzameling van 20e eeuwse cloisonné tegels die de afgelopen jaren werd opgebouwd. Onder de oude tegels vallen enkele tegeltableaus op. In het bijzonder het tegeltableau afkomstig van de boerderij Veelzicht aan de Beukelsdijk. Het betreft een mangaankleurig – paars - tegeltableau van 12 tegels met rondom een rand. De voorstelling is gemaakt naar een ets van A. van der Laan en stelt voor " Den IJsbeer aangevallen en met Lensen dood gemaakt ". Het tableau is waarschijnlijk in het derde kwart de 18e eeuw gemaakt door de Rotterdamse tegelbakkerij van J. Aalmis. Daarnaast vallen enkele vroeg 17e eeuwse wand- en vloertegels op die zijn aangetroffen bij werkzaamheden in een pand aan de Overschiese Dorpsstraat. Cloisonné tegels vallen op door hun reliëf en veelkleurigheid. Zij werden meermalen gebakken. De tentoongestelde tegels zijn vervaardigd bij Westraven te Utrecht en de Porceleijne Fles te Delft. Het zijn vooral gelegenheidstegels en wapentegels. Het is altijd mogelijk om oude tegels mee te nemen naar het museum en te laten toetsen. Mochten wij zelf niet over de vereiste deskundigheid beschikken. Dan kunnen we het aan anderen voorleggen.

“WEES SLIM, GEBRUIK GLIM” Omstreeks 1910 werd te Rotterdam de GLIM-Fabriek opgericht. De zaken liepen goed en directeur - oprichter Schatborn besloot een grote nieuwe fabriek voor schoonmaakartikelen in Overschie te bouwen. In 1928 werd het grote bakstenen gebouw aan de Overschieseweg, toen nog “Schiedamseweg” geheten, in gebruik genomen. Een nieuwe bloeiperiode voor het bedrijf begon. Iedereen in Nederland kende weldra de reclamespreuk “WEES SLIM, GEBRUIK GLIM”. Grote reclameacties zoals ballonvaarten en leuke geschenkartikelen ondersteunden het verkoopbeleid. Vele vertegenwoordigers doorkruisten Nederland. Een flink deel van de markt voor poetspommade, schoenpoets, kachelpasta en niet te vergeten schuurpoeder “SCHURA” werd veroverd. Hoewel het bedrijf begin jaren ’60 ten onder ging en werd overgenomen door Zwanenburg, zijn de bekende GLIM- schoenpoetsdozen nog steeds bij sommige gezinnen in gebruik. Er werkten veel mensen uit Overschie en Schiedam bij de GLIM. Zoveel dat de fabriek zelfs een eigen personeelsbus aanschafte. Nog steeds herinneren oud-werknemers en werkneemsters zich de grote saamhorigheid onder het personeel. Een oproep in het blad “De Oud Rotterdammer” leverden vele reacties zodat het mogelijk is om vanaf 25 oktober tot en met 7 maart 2010 een kleine expositie over dit stukje Industriële geschiedenis van Overschie in te richten. Op zaterdag 12 december wordt tussen 14.00 en 17.00 uur een reünie voor oud- medewerkers van de GLIM-fabriek gehouden.

CONCERTEN (LUNCH)CONCERTEN Na de prachtige concerten begin dit jaar hebben we in het vorige Museumnieuws geschreven dat het niet eenvoudig is om getalenteerde musici tegen betaalbare bedragen naar de Melkfabriek te krijgen. Toch willen wij graag het goede niveau handhaven en hebben voor de komende concerten contact gezocht met de Stichting Jong Muziektalent Nederland. Deze Stichting, opgericht in 1986, staat op de bres voor de toptalenten van morgen en is een organisatie die zich ten doel stelt talentvolle jonge musici op weg te helpen naar een optimale ontwikkeling en een internationale carrière. De SJMN organiseert jaarlijks een Nationaal Concours, voorafgegaan door regionale voorronden. Het Nationaal Concours wordt afgesloten met een Finale, die één van de hoogtepunten vormt van de SJMN-activiteiten. Prijswinnaars krijgen de gelegenheid zich nationaal en internationaal te oriënteren door hun financiële steun aan te bieden voor cursussen, masterclasses, etc. Tijdens de concerten van 18 oktober en 22 november kunt u de prijswinnende toptalenten van het laatste Nationale Concours beluisteren. Meerdere jonge musici zullen hun kwaliteiten ten gehore brengen op verschillende instrumenten. Een gevarieerd programma dus, dat zeer bijzonder beloofd te worden. Op 18 oktober kunt u luisteren naar Rianne Jongsma, dwarsfluit (19 jaar) – Wilma Jongsma, hobo (17 jaar) – Hendrik Marinus, hoorn en Roele Kok, piano (21 jaar). Zij vullen in wisselende samenstelling het programma. Op 22 november komen de meervoudige prijswinnaar Thomas van Noort, gitaar (17 jaar) en Floor van der Sluis, mezzosopraan met pianobegeleiding (19 jaar). Zij zullen elk de helft van het programma vullen. Meer informatie over de uitvoerenden en de muziek die gespeeld gaat worden krijgt u z.s.m. per email, de website en de Overschiese Krant.

Houdt u wel rekening met de nieuwe aanvangstijd: 12.00 uur. (Deze tijd is gekozen om bezoekers ’s middags tijdens de normale openingstijden de gelegenheid te geven om het Museum en de exposities te bezoeken. Het worden dus meer lunchconcerten, waarbij wij hebben gedacht om het koekje bij de koffie te vervangen door een smakelijk broodje. Natuurlijk kan na afloop zoals gebruikelijk nog nagepraat worden met de musici onder het genot van een drankje). U kunt reserveren voor de concerten via e-mail [email protected] of tel. 06 2128 0727.

LEZINGEN De nacht van 5 op 6 juli 1944 in Overschie In de nacht van 5 op 6 juli 1944 stortte een geallieerd vliegtuig neer te Overschie. Wrakstukken vielen neer boven de Overschiese Dorpsstraat. De afgelopen 10 jaar (!) heeft Ronald Vernes onderzoek gedaan naar deze gebeurtenis, een puzzel die hem beetje bij beetje als een spannend boek is gaan boeien. Na jaren kwam het einde van het speurwerk in zicht en gaat hij nog dit jaar aan het schrijven van een boek hierover beginnen. Ronald Vernes houdt over zijn onderzoek op vrijdagavond 9 oktober om 19.30 uur in "De Melkfabriek" van museum OudOverschie een voordracht. Deze voordracht is een bewerking en een aan de locale situatie in Overschie aangepaste versie van de lezing die hij in maart jongstleden heeft gehouden voor de leden van de Studiegroep Luchtoorlog 1939 -1945 in het Veteraneninstituut te Doorn.

November-Lezing op zondag 8 november 16.00 uur op de Oude Begraafplaats: ”Leven Dood en de Vooruitgang” De traditionele Novemberlezing onder het motto: ‘Leven Dood en de Vooruitgang’ vindt dit jaar voor de twaalfde keer plaats op zondagmiddag 8 november om 16.00 uur vanuit het Baarhuisje op de Oude Begraafplaats . Spreker is deze keer de heer Guus Sluiter, directeur van het Uitvaartmuseum ‘Tot Zover’ in Amsterdam . Het museum verzamelt kennis op het gebied van de dood, rouw en de bijbehorende rituelen uit verleden, heden en toekomst en besteedt daarbij ook aandacht aan andere culturen . De heer Sluiter zal vanuit zijn bijzondere kennis van het onderwerp aandacht besteden aan de cultuur van begraven en rouwen in historisch perspectief . Voorafgaand aan de voordracht is er om 15.00 uur een muziekprogramma in de Melkfabriek met toepasselijke muziek voor piano en cello verzorgd door Ger Samson en Trix Zurcher. De gedrukte tekst van de voordracht is na afloop verkrijgbaar in de museumwinkel.

Speuren naar Sporen: Zoektocht naar getuigenissen van Overschiesche Dwangarbeiders in WOII. Op 10 november 1944 ’s morgens vroeg werd Overschie door de Duitse bezetter hermetisch afgesloten. Duitsland zocht een miljoen arbeiders voor de oorlogsindustrie en de eigen voedselproductie. En pakte daarvoor in razzia’s zo veel mogelijk de beste arbeidskrachten van 17 tot 40 jaar in Nederland op. Een deel van de mensen uit Overschie kwam in Beieren terecht. Door dagboeken van onder andere de broers Piet en Arie Lansbergen en Jan Veenis kunnen we van dag tot dag volgen wat ze meemaakten. De bijna 82 jarige Cok Ouwendijk herinnert zich nog wat hij als 17 jarige jongen heeft beleefd.

Andere mannen hebben er niet over kunnen praten of mondjesmaat thuis iets verteld. De toen 17 jarige Arie Heij was één van hen. Het dagboek van Arie en Piet Lansbergen is in Nederland uitgegeven en wordt op dit moment in het Duits vertaald. Museum Oud Overschie nodigt u uit op zaterdag 7 november 2009 om 14.00 uur voor een lezing van de families Lansbergen en Heij over wat zij samen met Cok Ouwendijk aan sporen hebben teruggevonden. Els Lansbergen, Michaël Lansbergen, Anke Heij en Roel Heij, kinderen en kleinkinderen van Piet en Arie Lansbergen en Arie Heij hebben in Beieren samen met Cok Ouwendijk gezocht naar sporen van het verleden. Ze nemen u in een presentatie mee naar de periode november 1944 – juni 1945 en u laten zien wat er vandaag nog terug te vinden is. Arie en Piet Lansbergen, Cok Ouwendijk en Arie Heij moesten met de anderen naar Delft lopen en werden in goederenwagons opgesloten. De treinreis met voor hen onbekende bestemming begon. Na een week onder erbarmelijke omstandigheden kwamen ze in Dachau bij München in Beieren aan. In een doorgangskamp dat grensde aan het concentratiekamp Dachau. Arie en Piet werden te werk gesteld bij bouwbedrijf Berlinger in München. Als goede vakmensen moesten ze mee helpen de zware schade door de geallieerde bombardementen aan gebouwen in München te herstellen. Ze waren ook graag geziene arbeiders in het paleis van de aartsbisschop van München en Freising kardinaal Faulhaber. Het zelfde paleis waar de huidige paus Benedictus als aartsbisschop woonde van 1977 tot 1982. Cok en Arie werden verder getransporteerd. Zij kwamen in het buurtschap Winkl op ongeveer 15 kilometer van Hitles Adelaarsnest bij Berchtesgaden. De bouw van Hitlers tweede regeringscentrum was volop aan de gang. De dwangarbeiders leefden in barakken en werden voortdurend bewaakt. In de strenge winter moesten ze onder andere meewerken aan het bouwen van barakken en het uitgraven van tunnels in de bergen. Grote angsten hebben ze doorstaan toen de geallieerden op 25 april 1945 de Obersalzberg bombardeerden. Na de bevrijding begin mei 1945 moest ieder op eigen gelegenheid in het ontwrichte Duitsland de tocht naar huis maken. Inlichtingen:

Museum Oud Overschie: www.museumoudoverschie.nl. Het museum is elke zondag geopend van 14.00 tot 17.00 uur. Verder iedere eerste zaterdag van de maand van 14.00 tot 17.00 uur. Telefoon 010 4158864. Email:[email protected]. Michaël Lansbergen, telefoon 074 3766040, e-mail [email protected] Anke Bruns – Heij, telefoon 06-43013773, e-mail [email protected]

Literaire avond in samenwerking met boekhandel Bensman & Blankstein Op woensdag 25 november houdt Nelleke Noordervliet een lezing in Museum Oud Overschie. Tijd: 20.00 u – 22.00u Nelleke Noordervliet (Rotterdam, 1945) behoort tot een van de meest productieve en veelzijdige schrijvers uit de moderne Nederlandse literatuur. Ze schrijft romans, verhalen, essays, poëzie en columns. Er is er één belangrijke constante in haar werk: geschiedenis. Ze heeft daarbij ‘extra oog’ voor de positie van vrouwen. En als geen ander kan ze verbanden leggen tussen het verleden en onze tijd. Begin november verschijnt haar nieuwste roman Zonder noorden komt niemand thuis. Het boek gaat over een man die op de dag dat de moordenaar van zijn vrouw vrijkomt naar Canada vertrekt. Kaartjes à € 8,00 zijn te bestellen bij Museum Oud Overschie, 010- 4158864, [email protected] en bij boekhandel Bensmann & Blankstein, 0104158206, [email protected]

EVENEMENTEN WEEK VAN DE SMAAK: RIOJA - proeverij Direct na de aankondiging van de Rioja avond in het vorige Museumnieuws kwamen de aanmeldingen binnen en al snel was het aantal van 50 personen bereikt. Ook tijdens de Boerendag meldden zich nog mensen en het aantal werd zodanig dat er wel twee avonden georganiseerd konden worden. Daartoe hebben we dan ook besloten, zodat er zowel op donderdag 24 als op vrijdag 25 september van Riojawijn genoten kan worden. Het aantal deelnemers op de donderdagavond is wat kleiner, dat betekent dat er nog mogelijkheden zijn om op die avond aan te schuiven. Mocht u nog interesse hebben, dan gelieve u zich zo spoedig mogelijk op te geven bij Wim Neeleman via e-mail [email protected] of tel. 06 2128 0727. De kosten voor de proeverij en de Spoaanse lekkernijen

bedragen € 22,50 per persoon. Voor donateurs geldt een korting, zij betalen € 17,50. De wijnen die we gaan proeven komen van Bodega Baron de Ley, een groot bedrijf in het oosten van het Riojagebied in de buurt van Logrono. Aan de hand van beelden krijgt u informatie over het wijnhuis, de Rioja en de wijze van wijnbouw in die streek, waar hoofdzakelijk rode wijn gemaakt wordt van de Tempranillo druif. Maar Bodega Baron de Ley maakt ook een mooie witte wijn en een rosé. Professionele toelichting krijgt u van Jos Pruijmboom van Wijnkoperij de Bergse Cave. Spaanse gerechten worden verzorgd door Restaurant La Cazuela en er wordt muziek wordt gemaakt door Marite Sainz Palacios uit Spanje en Santiago Lascurain Sanchez De Tagle uit Mexico. Op beide avonden vanaf 18.00 uur in de Melkfabriek van het Museum.

CHAMPAGNE - proeverij Vrijdagavond 30 oktober vanaf 18.00 samen met Au Bain Marie Kookworkshops te Schiedam een feestelijke proeverij van mousserende wijnen en “fingerfood”. Een goed moment om ideeën op te doen voor de feestdagen. U krijgt van Karen en Jacqueline van Au Bain Marie zeer bruikbare tips. Op het menu: • • • • •

Een geurige cremant met een feestje van geitenkaas; Rode champagne met geconfijte eend met eendelever en compote; Droge prosecco met een pine wheel van mascarpone, zalm en dille; Champagne (alyna) met een oestertje; Zoete prosecco met fruit in aspic dessert.

Belangstellenden kunnen zich schriftelijk opgeven of via de e-mail van het museum: [email protected]. De kosten voor de proeverij en de zelfgemaakte lekkernijen bedragen € 35, - per persoon. Voor donateurs geldt een korting, zij betalen € 30,-

GROENE VINGERS GEZOCHT Het buitengebied van het Museum is een grote uiteenlopende verzameling van tuinen, paden, weilanden en het kerkhof. Een aantal vrijwilligers zet zich enthousiast in om alles in stand te houden en vorm te geven. Maar de natuur blijft maar doorgaan en er zijn inmiddels zoveel werkzaamheden dat de huidige hoeveelheid vrijwilligers ontoereikend is om alles in stand te houden. Weliswaar wordt er 2 x per jaar een buitenwerkdag gehouden en dan is de geweldige hoeveelheid werk die in korte tijd wordt verzet duidelijk zichtbaar, maar voor het reguliere werk is meer assistentie nodig. Vindt u het leuk om met anderen met planten en bomen bezig te zijn bent u in de gelegenheid om een paar uur per week mee te helpen, dan bent u van harte welkom. Natuurlijk is het fijn wanneer u enige kennis van tuinieren hebt, maar ook wanneer dat niet zo is kunt u plezier aan het werk beleven, want er zijn legio werkzaamheden die door iedereen uitgevoerd kunnen worden. Mocht u groene vingers hebben of willen krijgen, meldt u zich dan aan bij Bob Hoftijzer via bobhoftijzer@ solcon.nl of tel. 06 516 172 98.

AGENDA KUNSTKIJKROUTE 10 en 11 oktober 13.00 – 18.00 uur Met medewerking van Deelgemeente. Museum en (Overschiese) kunstenaars wordt er op zaterdag 10 en zondag 11 oktober een kunstkijkroute door Overschie georganiseerd. Open Ateliers op diverse locaties en presentaties van kunstenaars in winkels aan de Abtsweg, de Baumannlaan, winkelcentrum Hoornweg en Overschiese Dorpsstraat. Hiervoor verschijnt een apart programmaboekje.

MUSEUMWERKDAG Zaterdag 30 oktober tussen 10.00 en 16.00 uur is er weer een buitenwerkdag in het museum + stukje tuinen van WIM en BOB

KERSTMARKT vrijdagavond 18 december Vrijdagavond 18 december van 18.30 tot 21.00 uur is de traditionele Kerstmarkt en Lichtjesavond in de Dorpsstraat. Diverse optredens. In de Grote Kerk en de R.K. Kerk van Sint Petrusbanden aan de Delftweg zijn speciale programma’s. Zie het volgende museumbericht.

NIEUWJAARSBIJEENKOMST zaterdagmiddag 2 januari 2010 om 16.00 uur in “De Melkfabriek”

DIA- VOORSTELLING over Oud-Overschie met toelichting door Arnold Tak over “OVERSCHIE DOOR DE TIJD “ Zondagmiddag 16 januari om 16.00 uur in “De Melkfabriek”

Colofon Het Museumbericht is een uitgave van de Stichting Museum OudOverschie ‘De Hoop doet Leven’. Adres: Overschiese Dorpsstraat 134-140 3043 CV Rotterdam Tel. 010 415 88 64 E-mail: [email protected] Website: www.museumoudoverschie.nl Openingstijden: Het museum is elke zondag gratis toegankelijk en geopend van 14.00 tot 17.00 uur. Verder iedere eerste zaterdag van de maand van 14.00 tot 17.00 uur.

Het Buitenmuseum is ieder weekend geopend van 12.00 tot 17.00 uur, te bereiken via de Overschiese Kerksingel en via het (geopende) museum. Het Museum is een stichting die geheel wordt gedreven door vrijwilligers en wordt in stand gehouden door jaarlijkse bijdragen (minimaal a 15,00 per jaar) van onze ongeveer 650 begunstigers. Nieuwe donateurs zijn van harte welkom. Opgave aan het museum of via Postbank 3220252 t.n.v. Penningmeester Museum Oud-Overschie te Rotterdam o.v.v. nieuwe donateur.