PM23.qxp:98
23-10-2009
10:14
Pagina 1
museum NIEUWS
23 OKTOBER 2009
Column van Jaap Kloosterman
Waar bleef De Journalist?
Deel weekblad Unicum verworven
Altijd autoriteiten te bestrijden
pagina 3
pagina 4/5
pagina 6
pagina 7
1989: het volk uit de schaduw door Niels
Beugeling
Het communisme dat op de punten van de tenen wegsluipt, Gorbatsjov, fluitend op de vlucht voor donkere wolken en de afbrokkelende OostDuitse partijleider Egon Krenz als personificatie van de ineenstortende Muur. Het jaar 1989 is door politiek tekenaars in veel verschillende hoedanigheden verbeeld. Het jaar 1989 staat gelijk aan verandering. Bijzonder is dat in alle gevallen het volk aan de basis van de veranderingen staat. In de herfst van 1989 worden de Montagsdemonstationen in Leipzig steeds massaler, van 8.000 mensen op 25 september naar 70.000 op 9 oktober. Uiteindelijk gaan op 23 oktober 300.000 mensen in Leipzig de straat op. De demonstraties, begeleid met de uitroep Wir sind das Volk, worden aanvankelijk nog met geweld en arrestaties onderdrukt, maar de omvang van het protest groeit de DDR-regering boven het hoofd. Ingrijpen wordt door de leiding uiteindelijk als een zinloze daad terzijde geschoven.
Dienstbevel In een officieel dienstbevel wordt de politie van Leipzig geïnstrueerd zoveel mogelijk in den Schatten zu treten, letterlijk in de schaduw van het protest te
Fritz Behrendt, ‘De afbraak van de muur staat niet meer ter discussie’, 7 november 1989
©Persmuseum
Tentoonstelling 1989. Einde van een tijdperk. te zien van 9 november tot en met 28 januari blijven staan en slechts te observeren! Uiteindelijk treedt partijleider Honecker op 18 oktober af en onder zijn opvolger, Egon Krenz, valt enige tijd later de Muur. In de nacht van 9 op 10 november, om 23.14 uur, worden bij de grensovergang aan de Bornholmer Strasse in Berlijn de eerste slagbomen opengesteld door de Oost-Duitse grenswachten.
Politiek tekenaars als Fritz Behrendt, Frits Müller en Opland hebben de gebeurtenissen van 1989 honderden keren tot onderwerp van hun tekeningen gemaakt. Van het doorknippen van het IJzeren Gordijn tussen Oostenrijk en Hongarije in mei en de in juni door Solidarność gewonnen verkiezingen in Polen tot de daadwerkelijke Val van de Muur in Berlijn op 9 november.
In de laatste dagen van 1989 raken de gebeurtenissen in een stroomversnelling door de executie van het Roemeense dictatorechtpaar Nicolae en Elena Ceaușescu en de voltrekking van de Fluwelen Revolutie in TsjechoSlowakije, waar op 29 december schrijver en dissident Václav Havel tot president wordt gekozen. Vervolg op pagina 2
PM23.qxp:98
23-10-2009
10:14
Pagina 2
museum
pagina 2
Positie van tekenaars tussen hoop en euforie Vervolg van pagina 1 De omwentelingen van 1989 vinden hun weg naar de lezers van de belangrijkste kranten in Nederland onder meer via het werk van de politiek tekenaars. Voor Fritz Behrendt vallen de ontwikkelingen grotendeels samen met zijn persoonlijke geschiedenis. Als jonge idealist is Behrendt betrokken bij diverse jeugdbewegingen in Joegoslavië en de DDR. Voor hem is de Val van de Muur en het ineenstorten van het communisme een persoonlijke breuk met het verleden. De positie die de tekenaars innemen is er een van hoop en euforie, maar ook een van afwachting, zoals in vele tekeningen van Frits Müller is te zien. De onheilspellende wolken die elk optreden van Gorbatsjov in Müllers tekeningen begeleiden spreken wat dat betreft boekdelen en hebben zelfs profetische kwaliteit: met vallen en opstaan ontworstelen de Oostbloklanden zich vanaf 1989 aan hun verleden.
Frits Müller, Gorby, 20 mei 1989.
©erven Frits Müller
Geschiedenisles en workshop cartoontekenen
Publicaties
Bij de expositie 1989. Einde van een tijdperk heeft het Persmuseum een tweedelig educatief programma ontwikkeld. Het programma bestaat uit een voorbereidende geschiedenisles over het ontstaan, het verloop en het einde van de Koude Oorlog en een speciaal op het thema aangepaste workshop cartoontekenen waarbij leerlingen onder leiding van cartoonist TRIK een politieke tekening maken. De gratis downloadbare geschiedenisles kan worden gebruikt als aanvulling op de reguliere lesstof over de Koude Oorlog. Bijzonder aan de les is dat alle vragen en opdrachten gekoppeld zijn aan de expositie. Belangrijke historische ontwikkelingen en gebeurtenissen voorafgaand aan en in 1989 zijn te zien op tal van voorpagina’s van kranten uit heel Europa en politieke prenten van beroemde tekenaars. Een groot deel van deze bijzondere collectiestukken is gedigitaliseerd opgenomen in de speciale webexpositie:
www.persmuseum.nl/1989. De les kan dus op school of thuis worden gemaakt.
cartoontekenen een spraakmakende prent maken.
Te koop in het Persmuseum of te bestellen: www.persmuseum.nl
Meer informatie?
Na de voorbereidende les komen de leerlingen goed ingewijd naar het museum waar ze de expositie bekijken en in de workshop
Neem contact op met de afdeling educatie: 020 692 88 10 of kijk op www.persmuseum.nl onder educatie.
Kleine geschiedenis van de Berlijnse hereniging. Hans Smits, Aksant, 2005 IJzeren Deuren – Zes Families tussen Oost- en West-Europa, Annemieke Hendriks, Contact, 2009 Berlijn 1989-2009, Cees Nooteboom, De Bezige Bij, 2009 Boze geesten van Berlijn, Philippe Remarque, Mets en Schilt, 2005 Na de Muur. Oog in oog met het nieuwe Duitsland. Margriet Brandsma en Marjolein Uitzinger, Uitgeverij Balans, 2006 Het Geheim van de Telegraaf, Mariëtte Wolf. Uitgeverij Boom, 2009 Getekend door het Academisch leven. Een halve eeuw Kees Willemen. Jan Blaauw en Kees Willemen. Aksant, 2009 Honderd omeletjes met roomkaas. Kees Willemen (tekst), Awoiska van der Molen (foto’s), Martin Bril (inleiding), Stichting Noorderbreedte, 2006 Geheime Opdracht. Een dwaas Verhaal. Uit de archieven van Stella Maris. Peter Beekman. Uitgeverij Julius de Goede, 2009
Educatieve activiteiten Kinderworkshops (8-12 jaar) - Je eigen tienertijdschrift - Jij, een ontwerper! - Flitsende Nieuwsfoto’s Basisonderwijs - Nieuwsflits! (groep 7 en 8, museumprogramma) Voortgezet onderwijs - Workshop Censuur - Workshop Krant maken (basisvorming VMBO) - Workshop Cartoontekenen (alle niveaus, afgestemd per groep) - Workshop Journalistiek (3de en 4de leerjaar VMBO, en bovenbouw HAVO/VWO)
- Workshop Fotojournalistiek (3de en 4de leerjaar VMBO, bovenbouw HAVO/VWO) - De politieke tekeningen van Peter van Straaten (bovenbouw HAVO/VWO, digitale les) MBO - Europe 4U lessenpakket, digitales en digitale kranten maken over Europa Meer informatie over de inhoud van de lesprogramma’s is te vinden op: www.persmuseum.nl onder educatie
PM23.qxp:98
23-10-2009
10:14
Pagina 3
museum
pagina 3
Gastcolumn Jaap Kloosterman 1989: bittere erfenis overschaduwt de gehele geschiedenis Twintig jaar na 1989 is veel van twintig jaar ervóór nauwelijks nog voorstelbaar. De vroege trein van Wenen naar Boedapest werd bij de grens naar het midden van een leeg emplacement gereden, in felle zoeklichten gezet en door zwaar bewapende hondenbegeleiders doorzocht. Er waren wachttorens, prikkeldraadversperringen en grote stukken niemandsland. Boedapest zat met al zijn charme onder waaiers van kogelgaten, waarvan onduidelijk was of ze uit 1945 of 1956 stamden. De binnenstad was ’s avonds grotendeels verlaten, op wat ongure ‘burgerwachten’ na. Ging je naar Barcelona, dan zag je ook veel automatische wapens op straat. Je kwam er gemakkelijker en Spanjaarden
blijven ’s avonds nu eenmaal niet thuis, dus het oogde anders. Maar op een bepaalde manier was het ook anders. Er bestond verzet van enige omvang en, hoe dan ook, het Spaanse regime draaide om Generaal Franco, die tegen de tachtig liep. Verandering was op afzienbare termijn onvermijdelijk. In Hongarije leek het regime om János Kádár te draaien, maar dat was natuurlijk niet zo: het draaide om Leonid Breznjev, die dat in 1968 nog eens had onderstreept door Hongaarse troepen de Praagse Lente in te sturen. Breznjev was nog niet zo oud en zijn leeftijd deed er ook veel minder toe. Iedereen wist dat er na hem gewoon een soortgelijk iemand zou komen. Niemand dacht dat de Sovjet-Unie twintig jaar later zichzelf zou opheffen. Het feit dat de ‘volksdemocratieën’ koloniën waren en dit naar veler verwachting nog lang zouden blijven, voegt twee complicerende factoren toe aan de
toch al ingewikkelde vraag wie nu precies waarvoor verantwoordelijk is geweest - een vraag die achteraf zowel in Boedapest als Barcelona onvermijdelijk is gesteld, al gebeurde het niet meteen. In Spanje omvatten de omzichtige politieke manoeuvres die als transición bekend staan, ook de afspraak dat het verleden onbesproken zou blijven; het is pas sinds enkele jaren dat hier op grote schaal aan voorbij wordt gegaan. In Hongarije en Polen, waar de plaatselijke communistische partijen zelf aan de dekolonisatie hadden deelgenomen, is veel nog niet gezegd. Overal in OostEuropa vormden de archieven van de geheime dienst voor de nieuwe machthebbers niet alleen een historische bron, maar tevens een politiek wapen, zonder dat dit ze er betrouwbaarder op maakte. En ook als alle feiten klopten, was de goed-of-fout vraag daarmee nog niet altijd gemakkelijk beantwoord.
Van onstuimig nieuwsblad tot behoudende massakrant In het boek schetst zij hoe De Telegraaf zich ontwikkelde van een onstuimig en vooruitstrevend nieuwsblad voor de Amsterdamse elite tot een behoudende massakrant. Het biedt een kijkje achter de schermen van de krant maar geeft ook inzicht in grote en kleine gebeurtenissen in de samenleving vanaf het ontstaan van De Telegraaf in 1893. De houding en werkwijze van De Telegraaf veroorzaakte regelmatig commotie: de pro-Franse koers tijdens de Eerste Wereldoorlog, de geleidelijke aanpassing aan de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog, de primeurjacht bij de verloving van Beatrix, bij Elfstedentochten, treinkapingen en ontvoeringen, de felle politieke campagnes.
Omslag van het boek Het geheim van de Telegraaf van Mariëtte Wolf. © Uitgeverij Boom
In juni 1966 leidde de berichtgeving zelfs tot de bestorming van het Telegraafgebouw aan de Nieuwezijds Voorburgwal door bouwvakkers en provo’s. De aandacht die de schrijfster besteedt aan de kleurrijke figuren die bij
Vragen over verantwoordelijkheid hebben voor hen slechts betrekking op het raadselachtige einde van de SovjetUnie. Hier is de erfenis van 1989 zo bitter dat ze de gehele geschiedenis overschaduwt een geschiedenis die is bevroren in een nieuwe stabiliteit, waarvan veel Russen denken dat ze zeker twintig jaar zal duren. Jaap Kloosterman is hoofd collectievorming bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis
Agenda
Oud-directeur Wolf van Persmuseum schrijft boek over De Telegraaf
Op woensdag 14 oktober werd in Amsterdam het boek Het Geheim van De Telegraaf. Geschiedenis van een krant gepresenteerd. Het boek vormt de neerslag van het promotie-onderzoek dat Mariëtte Wolf, oud-directeur van het Persmuseum, deed naar de geschiedenis van de grootste krant van Nederland.
De oude koloniale macht zelf heeft na enige aarzeling een oplossing voor dit probleem gevonden door het verleden opnieuw in beheer te nemen. Met uitzondering van de tragische periode waarin het rijk uiteenviel, was en is het optreden van de overheid goed. Wie het daar niet mee eens is, heeft de gevolgen aan zichzelf te wijten. Maar veel Russen zijn het wel degelijk met deze weinig overtuigende stellingen eens.
7 november 2009 Museumnacht: Dutch Fleet Street. Spannende nachttours door hèt perscentrum van de vorige eeuw: de Nieuwezijds Voorburgwal, de Nederlandse Fleet Street. Het Persmuseum is die avond gesloten. 9 november tot en met 28 februari 2010 Tentoonstelling 1989. Einde van een tijdperk. De revolutionaire ontwikkelingen in 1989 die leidden tot de Val van de Muur in voorpagina’s en politieke tekeningen.
Mariëtte Wolf
FOTO JOS HEIJNEN
De Telegraaf hebben gewerkt zorgt ervoor dat het boek soms leest als een journalistieke schelmenroman. Een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de persgeschiedenis van de twintigste eeuw. Het boek is door Uitgeverij Boom uitgegeven, ISBN 9789085067658, verkoopprijs € 39,95 Het is ook te koop in het Persmuseum..
11 maart – 2 mei 2010 Politiek in Prent 2009 De beste politieke tekeningen van het voorgaande jaar. Vier eeuwen pers? Overzie ze in het Persmuseum
PM23.qxp:98
23-10-2009
10:14
Pagina 4
museum
pagina 4
Van Mededeelingen tot Villamedia
Waar is De Journalist gebleven? door Angelie
Sens
Het kan geen toeval zijn, dacht ik toen ik hoorde dat De Journalist, hét vakblad voor journalistiek Nederland, haar eerbiedwaardige titel in september, na 90 jaar trouwe dienst, naar het kerkhof droeg om onder de naam Villamedia door te gaan. Het Persmuseum had net daarvoor een begin gemaakt met de digitalisering van De Journalist, haar voorlopers en de katholieke en protestante tegenhangers. Dat wil zeggen, de voorbereidingen tot digitalisering zijn per 1 september in gang gezet, zodat begin 2011 de journalistentijdschriften uit de periode 18961950 voor een ieder online ter beschikking komen, doorzoekbaar en wel. Met grote dank aan het Bureau Metamorfoze dat dit project financieel mogelijk maakt.
Professionalisering Het Persmuseum heeft in de loop van inmiddels 107 jaar zijn uitgebreide pershistorische collecties opgebouwd, en doet dat nog steeds. De oprichting van het museum in 1902 was niet toevallig. Rond 1900 tekende zich namelijk het begin af van de professionalisering van de Nederlandse journalistiek. Er werden journalistenkringen en -clubs (voor belan-
Een vergadering van de Nederlandsche Journalistenkring in juni 1910 te Den Haag.
genbehartiging én ter leringh ende vermaak) opgericht. Er verschenen publicaties over
de journalistiek. En de beroepsgroep kreeg haar eigen orgaan: een vaktijdschrift voor de journalist. In augustus 1896 verscheen het eerste journalistentijdschrift met de o zo spannende titel Maandelijksche Mededeelingen van het bestuur van den Nederlandschen Journalistenkring. Het was een maandblad en dat zou het nog jarenlang blijven. Na drie titelwisselingen kreeg dit blad van de NJK op 2 oktober 1919 zijn definitieve naam: De Journalist. Met uitzondering van de oorlogsjaren verscheen het blad tot 25 september 2009 onder deze titel.
Voorpagina van het eerste nummer van De Journalist, 2 oktober 1919.
©Collectie Persmuseum
Vanaf januari 1950 is De Journalist het vaktijdschrift voor álle aangesloten journalisten. In 1946 werd de Federatie van Nederlandse Journalisten (FNJ) opgericht, met als aangesloten vere-
©Collectie Persmuseum
nigingen de NJK, de Katholieke Nederlandse Journalistenkring (KNJK) en vanaf 1949 de Protestants-Christelijke Journalistenkring (PCJK). In 1968 was het fusieproces voltooid en werd de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) opgericht. Het digitaliseren van De Journalist vanaf 1950 is voorlopig nog een toekomstdroom. De benodigde financiën en de kwestie van de auteursrechten maken een dergelijk project al bij voorbaat een vrijwel onneembare vesting. Maar wie weet …
Ieder z’n eigen orgaan Het zal niet verbazen dat ook (of juist) de Nederlandse pers en journalistiek verzuild waren in de eerste helft van de twintigste eeuw. Zo hadden de katholieke journalisten sinds 1915 hun
PM23.qxp:98
23-10-2009
10:14
Pagina 5
museum
pagina 5
eigen ‘mededeelingen’, in 1921 omgedoopt in De Katholieke Pers. De protestante journalisten waren wat trager. Pas in 1948 zag hun De Christen Journalist het licht om nog geen twee jaar later op te gaan in de federatieve De Journalist.
Indië Ook in Nederlands-Indië waren journalisten zich al vroeg bewust van de noodzaak tot de bundeling van hun krachten. Reeds begin twintigste eeuw richtten zij een vereniging van Indische journalisten op, die na een tijdje een slapend bestaan leidde. Medio 1924 deden in Indië werkzame Nederlandse journalisten een volgende poging tot vereniging. Naar analogie van de NJK richtten zij de NederlandschIndischen Journalistenkring op en ook deze NIJK had al snel een eigen orgaan: Mededeelingen van den Ned.-Indischen Journalistenkring, dat naar wij kunnen nagaan, twee jaar heeft bestaan. In 1939 wordt er een nieuwe poging ondernomen en ziet De Indische Journalist het licht. Ook dit blad sterft een zachte dood. Niet alleen de journalisten verenigden zich, ook de dagbladuitgevers achtten het rond 1900 noodzakelijk de handen ineen te slaan om hún belangen te kunnen verdedigen. De vereniging ‘De Nederlandse Dagbladpers’ was op 21 december 1908 een feit. Ook zij beschikte, sinds 7 juni 1910, over een verenigingsorgaan: Mededelingen van de Nederlandse Dagbladpers. Wat al deze vaktijdschriften gemeen hebben is dat ze de
De Nederlandsche Journalistenkring (NJK) maakt haar jaarlijkse uitje. Polygoon, 1926.
Journalistentijdschriften tot 1950 zijn in 2011 online beschikbaar belangrijkste bron zijn voor informatie over journalistiek Nederland, over de werking en invloed van de Nederlandse geschreven pers en in de loop van de twintigste eeuw ook radio en televisie. Om een compleet beeld te krijgen hebben we ervoor gekozen alle perstijdschriften tot 1950 mee te nemen in dit digitalise-
Oproep! In de collecties van het Persmuseum en het IISG zitten helaas hiaten. Deze kunnen we grotendeels opvangen door externe bruiklenen, maar niet helemaal. Wij roepen onze lezers dan ook op ons te informeren over exemplaren van de volgende titels: - De Journalist, nrs. 306, 308 (1920) en nr. 312 (1921) - De Katholieke Pers, nr. 58 (1930) - De Indische Journalist, nrs. 1-4 (1939) en eventueel nr. 7 en verder
©Collectie Persmuseum
- Mededelingen van de Nederlandse Dagbladpers, nrs. 1-2 (1910), 4, 6, 11 (1911), 18 (1912), 325 (1934), 344 (1935) Alle informatie is welkom! telefoon 020-6928810
[email protected] De archieven van de FNJ/NVJ en van de NDP hebben reeds jarenlang een goed tehuis in ons gebouw aan de Zeeburgerkade 10/Cruquiusweg 31. Voor inzage wel even toestemming vragen aan respectievelijk de NVJ en de NDP.
ringsproject, ook de titels die tijdens de Tweede Wereldoorlog verschenen: De Nederlandsche Journalist en De Pers. In deze tijdschriften zijn alle belangrijke ontwikkelingen binnen de Nederlandse pers op de voet te volgen. Daarnaast geven ze ook een kijkje in de keukens van afzonderlijke kranten- en tijdschrifttitels, van individuele journalisten, van grote uitgeverijen, van de verschillende ‘secties’ binnen de journalistiek (bijvoorbeeld de parlementaire pers, de buitenlandse pers, de sportverslaggeverij, de persfotografen, de hoofdredacteuren) en van de inhoudelijke en feestelijke bijeenkomsten waar journalistiek Nederland zijn gezicht liet zien. Van belang zijn ook de debatten binnen de journalistiek die in de tijdschriften gevoerd worden. Zo passeren thema’s als persvrijheid en censuur, de rol van de overheid in het persbeleid, de kwaliteit van de journalistiek en vrouwen in de journalistiek de revue.
Nederlandsche Journalistiek, prent van Albert Hahn, uit: Zondagsblad van Het Volk, 12 augustus 1906.
©Collectie IISG
PM23.qxp:98
23-10-2009
10:14
Pagina 6
museum
pagina 6
Persmuseum verwerft deel van het weekblad Unicum Door schenking is het Persmuseum deze zomer in het bezit gekomen van een vrijwel complete reeks van het weekblad Unicum uit de periode 1932-1944, een aanzienlijke aanvulling op onze collectie. De eerste aflevering van het blad verscheen op 6 oktober 1932. De volledige titel luidde: Unicum. Geïllustreerd weekblad. Later ging het Unicum. Het Weekblad voor U heten. Unicum is een rijk geïllustreerd familieblad met kleurenomslagen en cartoons op de achteromslag. Naast feuilletons bevat het veel bijdragen over binnen- en buitenland met een sterk folkloristisch karakter. Ook wordt veel aandacht besteed aan film en theater.
Summier over de oorlog De actualiteit dringt nauwelijks door tot de inhoud van het blad. Pas in aflevering 19 van 15 juni 1940 is iets te bespeuren van de oorlogssituatie in Nederland. De foto op de vooromslag toont een
man met een racefiets die een brief voorleest aan een Zeeuwse dame in klederdracht. Het onderschrift luidt: ‘Zoo lang de postverbinding met Zeeland nog niet geheel normaal was, brachten bekende Nederlandsche wielrenners de brieven van familieleden uit Holland over.’ Ook latere afleveringen zijn heel summier in hun berichtgeving over de oorlog. De laatste aflevering van Unicum in de collectie van het Persmuseum is jaargang 14, nummer 19 (9 september 1944). Het openingsartikel luidt: ‘De laatste Tachtiger. Bij Lodewijk van Deyssel in Haarlem. 80 jaar!’ Verder staan er bijdragen in als: ‘Italië’s wondersteden’, ‘Nederlanders houden van dieren’ en ‘De Moeder in de Film’. Geen letter over het oorlogsgeweld in Europa. Literatuur: Joan Hemels en René Vegt. Het Geïllustreerde Tijdschrift in Nederland. Bibliografie. Deel 1: 1840-1945.
Omslag Unicum. Het Weekblad voor U. No 19, 15 juni 1940.
©Collectie Persmuseum
Tour door hét perscentrum van de vorige eeuw Wil je alles weten over de Nederlandse Fleet Street? Sluit je dan in de Museumnacht, zaterdag 7 november, aan bij de PersMN8tour langs alle highlights van de belangrijkste
Museumnacht: Dutch Fleet Street nieuwsstraat van de vorige eeuw: de Nieuwezijds Voorburgwal. Parooljournalist Paul Arnoldus-
In café Scheltema, eind jaren zestig. Van links naar rechts Jacques Gans, Marlies Scholtens, Henk Hofland, Remco Campert en Wim T. Schippers.
FOTO ©COR JARING
sen en schrijver Ko van Geemert nemen je mee naar de bedrijvige sfeer van vroeger tijden. Sterke staaltjes en stoere anekdotes zijn de hoofdmoot van deze tocht langs kranten, persbureaus en etablissementen. In café Karpershoek put Hans Smits (onder andere Vrij Nederland) uit eigen ervaringen. En bij Scheltema, het legendarische journalistencafé, neemt Aaf Brandt Corstius de ‘valse’ journalistenromantiek onder de loep, bij een door ons aangeboden ‘journalistenborrel’. De tour duurt ongeveer een uur en vertrekt twee keer: 19.45 en 21.45 uur. Start: Café Karpershoek, Martelaarsgracht 2 (tegenover het Centraal Station) Einde: Café Scheltema, Nieuwezijds Voorburgwal 242 Aaf Brandt Corstius spreekt om 21.00 uur en om 23.00 uur in café Scheltema
Tentoonstelling en debat over persvrijheid in Moldavië Op donderdag 12 en vrijdag 13 november organiseert Cul, het tijdschrift van de studierichting culturele antropologie, een debat en een kleine tentoonstelling in het Persmuseum. Thema is de persvrijheid in Moldavië. Ook wordt het nieuwste nummer van het blad gepresenteerd, dat geheel aan dit onderwerp is gewijd. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het Persmuseum op 020-6928810 of
[email protected]
PM23.qxp:98
23-10-2009
10:14
Pagina 7
museum
pagina 7
Er vallen altijd wel autoriteiten en reactionairen te bestrijden Kleur rood kenmerkt de tekeningen van Kees Willemen door Bert
voor de site van de SP, was het goed verklaarbaar dat zijn tentoonstelling werd geopend door Jan Marijnissen, toch nog steeds het boegbeeld van die partij. Maar Marijnissen wist nog veel meer op te sommen wat hem aan Willemen verbond.
Steinmetz
De opening van een nieuwe expositie is doorgaans al geen stijve bedoening in het Persmuseum, maar het feest bij het begin van de tentoonstelling van tekeningen van Kees Willemen was helemaal een prettige chaos. Het liep al snel vol, die 10de september in het Persmuseum. Veel collega-tekenaars, veel vrienden van Willemen, vooral ook uit de kring van de diverse kranten en bladen waar hij al zo’n vijftig jaar bijdragen aan heeft geleverd. Hij leidde zelf het overzicht van zoveel jaar strijdvaardig tekenen op het linkerfront in met een even uitvoerige als springerige uiteenzetting. Kees Willemen (1943) begon als linkse student in het Nijmeegs Universiteitsblad, en tot de dag van vandaag levert hij nog steeds bijdragen aan de Universiteitskrant Groningen. Daarnaast tekende hij in kranten als De Waarheid, Trouw en het
Kees Willemen en Jan Marijnissen bij de opening van de tentoonstelling ‘Een rebelse dorpstekenaar’
Nieuwsblad van het Noorden. De laatste tijd is hij ‘huistekenaar’ op de website van de SP. Want als er al sprake is van een rode draad bij Willemen, dan is het vooral die kleur rood. Er vallen altijd wel autoriteiten, reactionairen en onderdrukkers te bestrijden. Dat werk voor de SP-site betekende voor Willemen wel een overgang, bekende hij. ,,Het is nu een soort multimediashow
,,We zijn allebei Brabander”, begon hij. ,,Hij is een recalcitrant manneke, ik ook. Ik volg hem mijn hele leven al.” ,,Kees Willemen is voor heel veel mensen jarenlang een anker geweest. Hij heeft heel veel mensen zijn interpretatie van de werkelijkheid bijgebracht. Ja”, richtte hij zich tot de tekenaar, ,,jij hebt mij mede opgevoed, jongen.”
©Persmuseum. FOTO: INEKE EISMA
geworden”, vond hij. ,,De tekeningen van inktkoelies leggen het langzamerhand af.” Hij beschreef beeldend hoe voorheen zijn prenten bij de krant kwamen. ,,Eerst kwamen de koeriers die de tekeningen brachten. En daarachteraan de mensen van de AIVD...”
Marijnissen Gezien het werk dat Willemen een paar keer per week levert
Marijnissen beschreef, enkele malen onderbroken door de kunstenaar zelf, de bescheiden selectie uit de 15.000 tekeningen van Willemen die (nog tot en met zondag 1 november) in het Persmuseum zijn te bewonderen. ,,Het geeft een fantastisch mooie indruk van zijn werk. Zo’n oeuvre heeft Rembrandt niet!” En met die woorden gaf hij ruim baan aan het nog verder uitdijen van die prettige chaos.
700 tekeningen van Fritz Behrendt aan museumcollectie toegevoegd Het Persmuseum heeft met steun van de Stichting Democratie en Media, het VSB-fonds en de Mondriaan Stichting ruim 700 tekeningen van politiek tekenaar Fritz Behrendt (19252008) verworven. De tekeningen beslaan meer dan veertig jaar wereldgeschiedenis en zijn vervaardigd voor uiteenlopende kranten als het Algemeen Handelsblad, Het Parool en De Telegraaf. Tevens bevinden zich in de collectie enkele grote prenten,
‘live’ getekend voor Avro’s Televizier en zes bijzondere ontwerptekeningen voor wervingsaffiches van Het Parool. Het totale scala aan wereldleiders, van Chroestjov en Kennedy tot Lubbers en Obama bevolkt de tekeningen van Fritz Behrendt. Met de tekeningen van Behrendt heeft het Persmuseum een belangrijke collectie aan de groeiende verzameling politieke prenten toegevoegd.
(Den Uyl en Van Acht) ’Laten wij het nog even over de ethische beginselen van een eventuele samenwerking hebben’. © FRITZ BEHRENDT
PM23.qxp:98
23-10-2009
10:14
Pagina 8
museum nieuws
pagina 8
Bezoekersinformatie
Routebeschrijving
Persmuseum
Bus
A Zeeburgerkade 10, 1019 HA Amsterdam T 020-692 88 10 F 020-468 05 05 E
[email protected] W www.persmuseum.nl
Beste verbinding: Bus 43: Vanaf Centraal Station richting Borneo Eiland, halte Cruquiusweg Bus 41: Vanaf Station Muiderpoort richting KNSM Eiland, halte Cruquiusweg
Tram
Openingstijden Persmuseum
Tram 14 naar het Javaplein (5 minuten lopen), tram 10 naar de Van Eesterenlaan (5 minuten lopen) of tram 7 naar de Molukkenstraat (10 minuten lopen).
dinsdag – vrijdag 10.00 – 17.00 uur zondag 12.00 – 17.00 uur Het museum is gesloten op zaterdag, maandag en op feestdagen
Trein
Studiezaal / Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis A Cruquiusweg 31, 1019 AT Amsterdam T 020-668 58 66 F studiezaal: 020-663 03 49 E studiezaal:
[email protected] Online publiekscatalogus: www.iisg.nl/opc-nl.php search.iisg.nl
Openingstijden studiezaal Maandag – vrijdag 09.00 – 17.00 uur De studiezaal is gesloten op zaterdag, zon- en feestdagen
Toegangsprijzen Persmuseum Volwassenen 13 - 18 jaar, 65+ Groepen vanaf 10 personen Stadspas Cultuurkaart / CJP Studenten met collegekaart XXXS-kaart 0 - 12 jaar, Museumkaart, ICOM, Vrienden
Onderwijs
Naar het IISG
Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden Zeeburg volgen tot in de Piet Heintunnel. Aan het eind van de tunnel bij de stoplichten naar links. Eerste straat links, met de bocht mee naar links en vervolgens rechtdoor. NB: door werkzaamheden kunnen er omleidingen zijn! H OT
EP
TR
EN PIET
EL
TUNN
HEIN
N AA
L EN
G
IIS
N
AA
VE N
AA EL
€ 45,00 € 55,00 € 32,50 € 45,00 € 67,50
M SEU MU KADE RS EBURGER E P ZE
GL UR IJB
N
AA
OL
NE
R BO
TER EES
€ 45,- per groep, incl. lesmateriaal afhankelijk van educatief programma (zie www.persmuseum.nl)
Rondleiding volwassenen + Engels Rondleidingen andere taal Rondleiding Universiteit/HBO Rondleiding Voortgezet Onderwijs Rondleiding VO met opdracht
N
E AV
EO
RN
BO
AN LA MA NA PA
Rondleidingen
€ 2,50 € 2,75 € 2,25 € 2,25 gratis
Auto
Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden Zeeburg volgen. Voor de Piet Heintunnel linksaf, richting Indische Buurt. Bij de eerste stoplichten na de brug rechtsaf. Vervolgens de tweede rechts. Bij de rotonde de tweede afslag nemen (= doodlopend) om op de Zeeburgerkade te komen. Deze geheel uitrijden (ca. 400 m.), aan het einde bevindt zich het Persmuseum.
N VA
Basisonderwijs Voortgezet onderwijs
€ 4,50 € 3,25
Vanaf Centraal Station: één van de hierboven genoemde bussen. Vanaf station Muiderpoort: lopend (ca. 15 minuten) of met bus 22 of 41 (zie hierboven)
EG
W US
UI
UQ
CR
Toegankelijkheid
AD RP
GE
Het Persmuseum is goed toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Het museum beschikt over een aangepast toilet en de expositieruimte bevindt zich op 0-niveau.
UR
EB
E AD
K US
UI
UQ
CR
ZE
IJK
RD
GE
UR
EB
ZE
Word of maak een Vriend(in)
Colofon
De Stichting Vrienden van het Persmuseum stelt zich ten doel de bloei en de naamsbekendheid van het Persmuseum te bevorderen en extra inkomsten te verwerven ten behoeve van collectieaankopen en activiteiten.
Het PersmuseumNieuws is een uitgave van het Persmuseum en wordt mede mogelijk gemaakt door de Stichting Vrienden van het Persmuseum. Redactie:
U bent al Vriend(in) met een bijdrage van minimaal € 25,00 per jaar! Een vriend(in) van het Persmuseum krijgt: - gratis toegang tot het Persmuseum - 10% korting op uitgaven van het Persmuseum - uitnodigingen voor openingen en andere speciale activiteiten - driemaal per jaar de nieuwsbrief het PersmuseumNieuws Voor minimaal € 50,- per jaar krijgt u tevens: - een gratis publicatie/catalogus U kunt ook Vriend voor het leven worden door eenmalig een bedrag van € 500,- te doneren. U geniet dan altijd van alle voordelen die een Vriend(in) van het Persmuseum heeft. Word of maak nu een Vriend! Zelf Vriend worden? Vul het aanvraagformulier in op www.persmuseum.nl onder het kopje ‘Vrienden’. U kunt telefonisch (020-6928810) of per e-mail (
[email protected]) het aanvraagformulier ‘Word of maak een Vriend’ opvragen. Een donatie is ook altijd welkom! Postbank 5761042 t.n.v. Stichting Vrienden van het Persmuseum o.v.v. ‘donatie’ Het Persmuseum is hét levendige en herkenbare landelijke centrum van de Nederlandse pers en de politieke prent, met een breed scala aan activiteiten. Het Persmuseum is uniek in Nederland. Al meer dan honderd jaar beijvert het Persmuseum zich om de geschiedenis, het heden en de toekomstige ontwikkelingen van de Nederlandse pers te documenteren, te bestuderen en toegankelijk te maken.
Leen de Ruiter (eindredactie) Servaas Smulders Bert Steinmetz Persmuseum
Redactieadres: Persmuseum Zeeburgerkade 10 1019 HA Amsterdam T 020-6928810
[email protected] Aan dit nummer werkten mee: Niels Beugeling Anouk Custers Ineke Eisma Jaap Kloosterman Sjoukje Posthuma Job Schouten Angelie Sens Alma Sihman Diaz Oplage:
2.000 verschijnt tenminste driemaal per jaar
Druk:
Drukkerij Bakker, Roelofarendsveen
Uitgever:
Persmuseum
ISSN nummer:
1569-0318
Het PersmuseumNieuws wordt gratis verstrekt aan Vrienden en relaties van het Persmuseum. In het Persmuseum zijn exemplaren kosteloos te verkrijgen. © Persmuseum
