museum NIEUWS
30 MEI 2012
Column van
Archief Hahn jr.
Frans Goedhart,
Argus wint de Junior
Pieter Broertjes
naar Persmuseum
onbuigzaam journalist
Inktspotprijs
pagina 3
pagina 4
pagina 5
pagina 6
Vlak voor het officiële bezoek van president Abdullah Gül streken andere Turkse gasten neer in het Persmuseum voor de opening van Caricaturca
Expositie hekelt ‘persvrijheid’ in Turkije door
Bert Steinmetz
Turkse hapjes, Turkse muziek, Turkse warmte, maar vooral: Turkse tekenaars en Turkse tekeningen. Het was vrijdag de dertiende april even Istanbul in Amsterdam. De expositie Caricaturca, met politieke prenten van Turkse en Nederlandse tekenaars, past natuurlijk net als het staatsbezoek van Gül prachtig in de viering van vierhonderd jaar Nederlands-Turkse betrekkingen. Maar daarmee houdt de overeenkomst wel op. De tentoonstelling in het Persmuseum, te zien tot en met 17 juni, richt zich speciaal op de persvrijheid, en dan vooral de onderdrukking daarvan in Turkije, waar tientallen journalisten de afgelopen decennia zijn vermoord en op dit moment minstens 95 journalisten (dat is althans het officiële getal) vanOp vertoon van uw Vriendenkaart kunt u het boek Caricaturca. Global-Local voor € 5,- verkrijgen bij de balie van het Persmuseum.
De Turkse tekenaar Sefer Selvi vertelt (bijgestaan door zijn tolk) over de tekening die hij maakte bij het bezoek van Gül aan Nederland. FOTO ASTRID VAN UNEN
wege hun werk in de gevangenis zitten. Niet voor niets is deze expositie georganiseerd samen met de Stichting Röportaj, die zich druk maakt om de persvrijheid in Turkije en vooral sinds de moord op journalist Hrant Dink in 2007 heel actief is. Röportaj was ook
Nog te zien tot en met 17 juni nauw betrokken bij een eerdere editie van deze tentoonstelling, in 2010 in Istanbul. Daaraan deden behalve Turkse en Nederlandse ook Duitse en Zwitserse cartoonisten mee.
Laatste papieren nummer van het PersmuseumNieuws Dit is ‘m dan! Nummer 30, het laatste nummer van het PersmuseumNieuws in de vertrouwde papieren vorm, met de opmaak van een echt krantje. Vanaf nu zal het PersmuseumNieuws digitaal verschijnen.
Minstens tien keer per jaar zult u de nieuwsbrief in uw mailbox vinden. Wij hopen dat u het in deze nieuwe vorm met net zoveel plezier blijft lezen. Uw e-mailadres kunt u telefonisch of per mail doorgeven aan
020-692 88 10 of
[email protected] Indien u het PersmuseumNieuws liever in papieren vorm wilt blijven ontvangen kunt u dat ook op deze manier laten weten. Wij sturen u dan een print.
,,Istanbul was toen Culturele Hoofdstad”, vertelde Mehmet Ülger van Röportaj, ,,terwijl de Turkse tekenaars steeds met rechtszaken werden belaagd door premier Recep Tayyip Erdogan. Dat in Turkije nu nog steeds meer dan honderd journalisten vastzitten, is ook in deze tentoonstelling zichtbaar.” Vervolg op pagina 2 (waar u ook een terugblik vindt van Mehmet Ülger)
museum
pagina 2
‘Gül, het lachende gezicht van het fascistische regime’ Vervolg van pagina 1 Hij wees op de twee Turkse tekenaars die naar Amsterdam . waren gekomen: ,,Güneri Içog lu was de eerste cartoonist die om zijn politieke tekeningen in de gevangenis werd gegooid. En Sefer Selvi was de eerste tekenaar die door Erdogan werd aangeklaagd.” Beiden hadden een tekening speciaal gewijd aan het bezoek van de president aan Nederland. Selvi: ,,Gül is het lachende gezicht van het fascistische regime in Turkije. Hij doet de journalisten, tekenaars en studenten pijn, zoals een roos doet met zijn doornen.” Gül is ook het Turkse woord voor roos – vandaar de prent waarop de president lachend een met doornen bezaaide hand toesteekt.
Herinneringen Tekenaar Joep Bertrams haalde herinneringen op aan de opening van de expositie twee jaar terug in Istanbul. ,,Ons werk dient hetzelfde doel”, zei hij, ,,de macht kritiseren en te kijk zetten. Maar in Turkije krijg je
Journalist Bram Vermeulen deelt zijn ervaringen met persvrijheid in Turkije.
meteen een rechtszaak aan je broek als je tekening verkeerd valt. Zij kunnen lang niet wat wij kunnen. Toch gaan zij door.” Hij verwees naar de tekening die zijn Turkse collega voor de rechter bracht. Selvi had Erdogan getekend terwijl hij door een zakenman werd bereden alsof hij een paard was. Politici afbeelden als dieren, dat werd streng
bestraft. Als commentaar beeldde een Turks tekenaarscollectief in hun tijdschrift LeMan Erdogan af als alle mogelijke soorten groenten en fruit. Ook die omstreden tekeningen hangen uiteraard nu op Caricaturca. Bram Vermeulen, correspondent voor de NOS en NRC Handelsblad in Turkije, wees erop dat ook in Nederland de persvrijheid onder
FOTO ASTRID VAN UNEN
druk staat, door de dictatuur van het geld. ,,Het wordt journalisten steeds moeilijker gemaakt in vrijheid te opereren, want het moet verkopen.” . En terwijl Içog lu bezield op een Turkse fluit speelde en de hapjes van Turks restaurant Orontes rondgingen, raakte het Persmuseum helemaal in oriëntaalse sferen.
Het effect van Caricaturca 2012, Mehmet Ülger blikt terug In januari 2009 haal ik de Turkse cartoonist Güneri Içoğlu van Schiphol. We hebben elkaar dan alleen nog door de telefoon gesproken. De kleine drukke man die uit het vliegtuig stapt, zeult zware tassen met prentenboeken met zich mee. Ook pen en papier ontbreken niet. Hij zal de opening van de kleine tentoonstelling ‘De verbeelding aan de macht’ bijwonen in het Persmuseum. Het is de eerste keer dat Stichting Röportaj samenwerkt met dit prachtige museum. Zo’n veertig cartoons worden getoond, dertig Turkse en tien Nederlandse. De opening is een succes. Het debat dat tussen Jos Collignon en Güneri ontstaat, verheldert de moeilijke positie van tekenaars in Turkije. We spreken met het Persmuseum af dat we dit gaan herhalen. Nog in datzelfde jaar reizen Angelie Sens en Niels Beugeling met ons mee naar Berlijn, waar we met onze toekomstige ‘partners’ vergade-
ren over een grote cartoonistententoonstelling. Istanbul is in 2010 een van de culturele hoofdsteden van Europa. Een mooie aanleiding om een brede tentoonstelling neer te zetten Alles wat zo’n beetje kan tegen zitten, zit tegen, maar in juli 2010 wordt dan toch de bijzondere expositie ‘Caricaturca 2010. Global-Local’ geopend. Niet alleen Turkse en Nederlandse cartoonisten doen hier aan mee, ook Duitse en Zwitserse. Güneri is er weer tijdens de opening, evenals de stille tekenaar Sefer Selvi. Vier Nederlandse tekenaars en hun partners zijn van de partij. De opkomst is groot, de sfeer heel goed. We beleven een regenachtig, maar desondanks prachtig weekend. De tentoonstelling, die slechts vijf weken in Istanbul hangt, wordt goed bezocht.
Weer op bezoek Op 12 april van dit jaar sta ik opnieuw op Schiphol. De druk
pratende Güneri loopt als eerste door de schuifdeuren, de stille tekenaar achter hem aan. De begroeting is warm, ook al moet ik Sefer Selvi nog leren kennen. Zijn paspoort ruikt naar nieuw, want hij is voor de eerste keer in zijn leven in het buitenland. Doel van hun bezoek is de opening van ‘Caricaturca 2012’. Nederland viert 400 jaar diplomatieke betrekkingen met Turkije. We hebben de tentoonstelling dan ook ‘verturkst’; de Duitse en Zwitserse tekeningen zijn daarvoor uit de collectie gehaald.
luisterden. We beleven een druk weekend, want een dag later is er nog een opening in restaurant Orontes, waar een kleine verzameling uit de expositie hangt.
Tien Nederlandse cartoonisten, evenals Güneri en Sefer, hebben speciaal voor deze expositie een tekening gemaakt over het bezoek van de Turkse president Gül aan Nederland. Sefer licht zijn tekening toe tijdens de opening op geheel eigen wijze: kort en erg krachtig.
Hij vertelt hen uitgebreid over Caricaturca 2012. ,,Daar heb ik over gelezen”, zegt een van hen. ,,In de Volkskrant”. Snel lopen we naar de kiosk en scoren drie krantjes. Güneri ontdekt glunderend dat zijn prent over Güls bezoek aan Nederland is afgedrukt. ,,Nu snap ik pas het effect van zo’n tentoonstelling.” Bij het afscheid krijg ik een stevige omhelzing van beiden. ,,Bedankt broer”, zeggen ze.
Güneri blaast mooie Turkse muziek, maar moppert achteraf dat er zo weinig mensen echt
Tevreden Maandagochtend is het feest voorbij. Beiden hebben meer bepakking dan toen ze aankwamen door alle cadeautjes. Ik rijd ze naar Schiphol en voel dat ze beiden tevreden zijn over dit bezoek. Güneri raakt bij aankomst op de luchthaven aan de praat met een aantal politieagenten.
museum
pagina 3
Column Pieter Broertjes De Pers volgt PersmuseumNieuws Het is eigenlijk nog een wonder dat De Pers het zo lang heeft volgehouden. Vijf jaar kwalitatieve journalistiek; het mocht wat kosten, maar dan had je ook wat. Wat het gratis blad DAG niet lukte - dat sneefde al na anderhalf jaar - lukte De Pers wel. Logisch dat zij het langer volhielden. Eerst waren er de diepe zakken van geldschieter Marcel Boekhoorn die de krant in de lucht hield. Later de megadeal met Wegener die ze uiteindelijk noodlottig werd omdat Wegener alsnog na vijf jaar de stekker eruit trekt vanwege megaverliezen (50 miljoen euro). Mooie persgeschiedenis, dat
wel. Alle credits voor de redactie van De Pers die er al die jaren met zichtbaar veel plezier aan heeft gewerkt. Hoofdredacteur, later uitgever, Ben Rogmans mag trots zijn op wat hij heeft bereikt. De Pers stond vanaf dag één als een huis. Journalistiek interessante kopij, een mooie mix van lichte en zware kost en je werd er altijd wijzer van. Een lezer noemde de krant ‘het stoutste jongetje onder de dagbladen’ en dat is misschien wel de beste typering. Alles wat gratis is, verloedert dus helemaal niet, zoals Theo Bouwman (oud-VN en oud-PCM) ooit zei. De markt verloedert: adverteerders hebben de geschreven pers massaal de rug
toegekeerd en het digitale tijdperk (digital, digital, digital) eist vele slachtoffers. Dat patroon verwoest het verdienmodel van de oude media all over the world; dus ook in Nederland. Dezer dagen maakte De Pers bekend dat er geen doorstart komt als papieren krant. ‘Daar beginnen we niet meer aan’ , aldus de redactie, moe gebeukt. Er zijn duizenden adhesiebetuigingen van lezers binnengekomen met de massale roep: doorgaan! Maar wie gaat dat betalen? Gratis is geen optie meer, want te duur. Betaalde abonnementen zijn ook minder in trek dan vroeger; zeker bij jongeren. Die zweren bij internet en zijn de hele dag bezig met digitale platforms. Nieuws
Agenda Tot en met 17 juni Caricaturca 2012 De kijk van Nederlandse en Turkse tekenaars op Turkije en het wereldgebeuren belicht aan de hand van thema’s als persvrijheid, religie, Europa, politiek leiders en oorlog & vrede. Een aantal tekeningen is speciaal gemaakt in verband met het bezoek van president Gül aan Nederland. Met werk van o.a. Sefer Selvi en Joep Bertrams. In het Persmuseum én in Turks restaurant Orontes op de Albert Cuypstraat 40-42.
©Peter van Straaten
Tot en met 17 juni Zelf problemen maken Ter gelegenheid van het verschijnen van het boek Zelf problemen maken, organiseert het Persmuseum een kleine expositie van de tekeningen die Pieter Geenen maakte voor Trouw en Vrij Nederland. De hilarische strips over hedendaagse (schijn)problemen
is niet uit; nieuws op papier is voorbij. Zelfs rasinnovator Rogmans is voorzichtig geworden. In somber getoonzette interviews stelt hij dat niemand nog het ei van Columbus heeft gevonden door met digitaal nieuws echt geld te verdienen. ‘Het is heel zuur voor ons dat het nog niet zo ver is.’ Toch is er geen keus. Welkom in de wereld van de digitale platforms. Niet alleen De Pers, maar ook ons eigen wereldblad stopt als papieren krant. Na tien jaar en dertig afleveringen kunt u vanaf de zomer het nieuws over het Persmuseum alleen nog digitaal verkrijgen. Pieter Broertjes is voorzitter van het bestuur van het Persmuseum
houden de moderne mens genadeloos een spiegel voor en werken zo onontkoombaar op de lachspieren. 28 juni – 23 september Peter van Straaten en Jo Spier, Virtuoze tekenaars van het Nederlandse Leven De expositie geeft een uniek beeld van het werk van deze boegbeelden van de Nederlandse (politieke) tekenkunst. De eigenzinnige humor van Peter van Straaten is al jarenlang mateloos populair. Even zo geliefd waren de teksten en beelden van Jo Spier. Zijn verzamelde reisschetsen uit de Oost en de West vonden hun weg naar tienduizenden lezers. De op het oog zo eenvoudige lijnvoering van Spier had ook grote invloed op het werk van Van Straaten. Dit wordt op subtiele wijze blootgelegd in de tentoonstelling. Bij de tentoonstelling is een rijk geïllustreerd boekje verkrijgbaar voor 5 euro.
Hans IJsselstein Mulder (66) overleden Op zaterdag 24 maart overleed op 66-jarige leeftijd Hans IJsselstein Mulder, oprichter en drijvende kracht achter de in 1980 opgerichte Stichting Pers & Prent. Tientallen jaren zette Hans zich in voor de politieke prent in Nederland. Als kenner van het genre was hij voor de tekenaars vaak letterlijk en figuurlijk de
rots in de branding. Censuurkwesties en andere aanvallen op het vak werden door hem met grote overtuiging en succes bestreden. Sinds 1993 organiseert de Stichting Pers & Prent elk jaar de expositie Politiek in Prent met het beste werk van de politiek tekenaars in Nederland. Sinds
1994 wordt daarnaast de Inktspotprijs uitgereikt voor de beste politieke tekening van het jaar. Niet alleen de tekenaars verliezen een groot medestander, ook het Persmuseum verliest met de dood van Hans een jarenlange vriend en aanjager van mooie projecten!
Hans IJsselstein Mulder tijdens de opening van Politiek in Prent 2008 in het Persmuseum.
museum
pagina 4
Ook archief Albert Hahn jr. in bezit Persmuseum Een mooie aanvulling op het reeds in het bezit van het Persmuseum zijnde archief van Albert Hahn sr. is het archief van zijn stiefzoon Albert Pieter Hahn jr. (1894-1953), geschonken door
mevrouw Lancée Senff, kleindochter van Hahn jr. Het archief bevat plakboeken met artikelen over zijn werk en tentoonstellingen, door hem ontworpen reclamemateriaal,
manuscripten en een plakboek met zijn overlijdensberichten en condoleances. Verder een omvangrijke collectie ex-librissen van zijn hand, familiefoto’s (o.a. van Hahn sr.), persoonlijke documenten en correspondentie met o.a. Richard N. Roland Holst, J. Wibaut, Jan A. van Zutphen, Willem van Iependaal, Cornelis Veth (de laatste in zijn functie van secretaris ‘Kunst aan het Volk’) en Willem Drees over de problemen die Hahn jr. heeft met de ‘traagheid van de perszuivering’ (18 april 1946). Foto van de jonge Hahn sr. in zijn atelier.
Bijzonder om te vermelden is een brief van de tekenaar Jan Rot, gedateerd 28 januari 1929, waarin hij Hahn Jr. bedankt voor zijn steun in het conflict tussen de directie van Het Volk/De Notenkraker en de tekenaars. George van Raemdonck benadert Hahn jr. met een prijsadvies: ‘Ik zou een biljet moeten teekenen en op steen zetten. Vertel mij eens wat ik vragen mag…’(12 augustus 1927).
Congé
Das Kleine Blatt.
Collectie Persmuseum
In een schrijven aan het bestuur van de SDAP doet Hahn jr. zijn beklag over het congé dat hem is aangezegd door de nieuwe hoofdredacteur van Het Volk, J. de Roode. Verder een aantal presentexemplaren van de bladen De Bijenkorf, maandblad voor kinde-
Collectie Persmuseum
Aanwinsten ren en De Bedrijfsreklame met omslagen van Hahn jr. maar ook een aflevering van het Wener Das Kleine Blatt van 21 juni 1929 met op de voorpagina een door hem getekende prent, met het onderschrift ‘Dazu rüsten sie!’, die eerder was verschenen in De Notenkraker van 11 mei 1929, getiteld Slachtoffers van kommunistische misdadigheid in Berlijn. Bijna ontroerend is de kleine losliggende agenda ofwel Zak Memoranium 1918 met op zaterdag 4 augustus de summiere dubbel onderstreepte notitie: ‘pappa dood. 6 uur n m.’
Drie tekeningen van Louis Raemakers Onlangs kreeg het Persmuseum uit handen van de heer L.T. van der Linden, de kleinzoon van Jean Louis Pisuisse, drie originele tekeningen van Louis Raemakers. De tekeningen zijn door Raemakers vervaardigd voor het boek Avonturen als straatmuzikant van Jean Louis Pisuisse en Max Blokzijl uit 1907. Journalisten Pisuisse en Blokzijl trokken, vermomd als Italiaanse straatmuzikanten, in 1907 door Nederland en deden in het boek verslag van hun vreemde avonturen. Raemakers maakte een aantal prachtige tekeningen van de journalisten-zangers, zoals ze zichzelf noemden. Op een van de tekeningen zien we het tweetal in de buurt van
Wageningen wakker worden na een regenachtige en ijskoude nacht in het bos. In de jaren erna, tussen 1908 en 1913 trok het duo nog door Nederlands-Indië, China, Japan en Rusland. Het leven zou later een totaal andere wending voor beiden krijgen: Jean Louis Pisuisse werd bekend als de grondlegger van het Nederlandse cabaret en kwam in 1927 op het Rembrandtplein in Amsterdam op tragische wijze om het leven; hij werd slachtoffer van een moordaanslag die, zoals later bleek, in de relationele sfeer lag. Max Blokzijl werd in de jaren dertig een overtuigd en prominent
Tekening van Louis Raemakers: Pisuisse en Blokzijl in het bos, 1907.
Collectie Persmuseum
lid van de NSB. Vanaf 1941 verzorgde hij nationaal-socialistische radiopraatjes om het nazistisch gedachtegoed in
Nederland te verspreiden. In september 1945 werd Blokzijl na een kort proces ter dood veroordeeld en geëxecuteerd.
museum
pagina 5
Biografie oprichter verzetskrant Het Parool
Frans Goedhart onbuigzaam journalist en politicus door
John van Miltenburg Bij zijn dood in 1990 typeerde Het Parool verzetsman, journalist en politicus Frans Goedhart (1904-1990) als ‘een buitengewoon eigenzinnig, maar ook buitengewoon heldhaftig man’. Hoofdredacteur Sandberg beschreef het compromisloze karakter van de oprichter van de ondergrondse krant met respect. Als naoorlogs politiek commentator van de krant had Goedhart ‘vrij, onverveerd’ en met ongekende rechtlijnigheid de vloer aangeveegd met zijn politieke tegenstanders. In de jaren dertig was Goedhart lid van de Communistische Partij Holland (CHP) en redacteur van het partijorgaan De Tribune. Een bevlogen communist zou hij echter nooit worden. In 1934 leidden kritiek op de CHP en op de terreur van Stalin in de Sovjet-Unie zelfs tot zijn royement. Vanaf 1938 schreef hij als Nederlands correspondent voor de sociaaldemocratische Belgische krant de Vooruit artikelen waarin hij wel zijn politieke ei kon leggen.
Kamerlid Als lid van de Tweede Kamer voor de PvdA en fervent verdediger van het Atlantisch bondgenootschap, waarschuwde hij een kwart eeuw lang voor het drei-
gende gevaar van de Sovjet-Unie. De voormalige communist ontwikkelde zich tot een vurig kruisvaarder tegen het communisme. In de lijvige biografie van NIODmedewerker Madelon de Keizer worden episoden uit Goedharts leven belicht die hem recht doen als een kritisch, non-conformistisch journalist en links gericht parlementariër, een strijdbaar activist tegen dictatuur en totalitarisme, van linkse èn rechtse signatuur. De biografie beschrijft hem als ‘een ‘journalist die zijn stiel als een politieke daad zag en met zijn journalistiek de grootst mogelijke politieke effectiviteit najoeg’. En daarbij werd hij gedreven door de overtuiging dat alle stromingen die de geestelijke vrijheid wilden aantasten bestreden moesten worden.
Nieuwsbrief Twee maanden na de inval van de Duitsers in Nederland verscheen de eerste ondergrondse Nieuwsbrief van Pieter ‘t Hoen, gemaakt op een stencilmachine. Hierin nam Goedhart stelling tegen de nieuwe machthebbers die Nederland onder de voet hadden gelopen maar ook tegen ‘het serviele journaille’ dat uit angst, lafheid en baatzucht optekende wat de vijand welgevallig was. Met steun van geestverwanten werd de Nieuwsbrief van Pieter ‘t Hoen omgevormd tot de illegale krant
enige tijd zijn journalistieke werkzaamheden hervatte was een groot aantal medewerkers en verspreiders van Het Parool al gefusilleerd.
Omslag van het boek
Het Parool, vanaf juli 1941 gedrukt. Een half jaar later werden Goedhart en Wiardi Beckman, de vooroorlogse hoofdredacteur van Het Volk, op het strand van Scheveningen door de Duitsers gearresteerd bij een poging naar Engeland te ontkomen. Goedhart kreeg na een schertsproces de doodstraf. Bij een transport uit concentratiekamp Vught wist hij echter te ontsnappen. Hij dook onder bij journalist Louis van Bunge in Den Bosch waar hij Gerrit van Heuven Goedhart ontmoette, die tijdelijk de leiding van de illegale krant op zich had genomen. Toen Goedhart na
Honderden tekeningen van Jaap Vegter Uit handen van Titus Vegter ontving het Persmuseum onlangs vele honderden tekeningen en schetsblokken van Jaap Vegter (1934-2003). De tekeningen verschenen onder meer in De Tijd, De Haagsche Courant, Vrij Nederland en de Consumentengids. Jaap Vegter was gedurende tientallen jaren vaste medewerker van Vrij Nederland. Hij liet vanaf 1977 in zijn wekelijkse strippagina voor het blad hoofdpersonen als Frits en Johan commentaar geven op de wereldpolitiek, maar zeer zeker ook op de kleinzielige, dicht-bij-huis-problemen. Het prachtige werk zal binnen afzienbare tijd in een expositie voor het voetlicht worden gebracht.
Eind september 1943, twee dagen voor de laatste jodenrazzia in Amsterdam, zorgde Goedhart voor opzienbarend nieuws. Tijdens zijn verblijf in kamp Vught had een Poolse arts hem uitvoerig verteld hoe in concentratiekampen duizenden kampgevangenen op gruwelijke wijze systematisch werden vermoord. Niet eerder waren de verschrikkingen zo gedetailleerd beschreven. Na hevige discussie achtte de redactie van Het Parool een artikel niet verantwoord omdat getwijfeld werd over het waarheidsgehalte. Uiteindelijk kwam het toch tot publicatie.
Politiek commentator Na de bevrijding werd niet Frans Goedhart maar Gerrit van Heuven Goedhart hoofdredacteur van de nu bovengronds verschijnende krant Het Parool. Als bestuurslid van de stichting die de krant uitgaf, zou Frans Goedhart zijn kompanen uit het verzet nog vaak voor de voeten lopen. Hoewel hij zichzelf beschouwde als de ziel van de krant moest hij genoegen nemen met een functie als politiek commentator. Goedhart stortte zich vol overgave in de nationale en internationale politiek, een facet van zijn energieke en politieke leven dat in de biografie zeer gedetailleerd is geboekstaafd. In 1970 zette de PvdA-fractie ‘de politicus van de Koude Oorlog’, die de tijdgeest steeds minder goed wist in te schatten, aan de kant als woordvoerder over de Amerikaanse Zuid-Oost-Aziëpolitiek. Het nieuwe politieke avontuur met DS’70, dat hij met enkele andere PvdA-prominenten oprichtte, liep uit op een mislukking. Aan het eind van zijn leven was Goedhart verbitterd. Op 3 maart 1990 overleed hij op 86-jarige leeftijd. Vier maanden na de Val van de Muur.
Jaap Vegter, Het inflatiespook.
Collectie Persmuseum
Madelon de Keizer: Frans Goedhart journalist en politicus 1904-1990. Uitgeverij Prometheus/Bert Bakker, € 39,95.
museum
pagina 6
Jaarlijkse onderscheiding voor het Politiek TekenTalent onder middelbare scholieren
Argus, grote winnaar van Junior Inktspotprijs door Bert
Steinmetz
ter ben”), Hajo de Reijger, tekenaar van nrc.next en NRC Handelsblad, en Angelie Sens en Niels Beugeling van het Persmuseum, noemde het niveau van de tekeningen verrassend hoog. ,,Zo hoog”, zei Pollmann, ,,dat we ook twee eervolle vermeldingen hebben gekozen, één voor de humor en één voor de politieke inhoud.”
Argus, de politiek tekenaar van De Pers, valt dik in de prijzen: winnaar én de derde plaats bij de Junior Inktspotprijs. En – extra wrang voor hem – het is net op tijd, want de eigenaren besloten met De Pers eind maart te stoppen. ,,Een heel mooie beloning” noemde René Leisink (de man achter Argus) deze onderscheiding. ,,Tien jaar geleden ben ik begonnen elke dag een cartoon te maken, en nu dit. Ik ben apetrots.” De jury van de Junior Inktspotprijs, ruim achthonderd leerlingen van negen scholen voor voortgezet onderwijs, kozen met overweldigende meerderheid voor zijn tekening over de Internationale Coming Out-dag, waarop een lid van de Barbapapafamilie bekent homo te zijn. ,,De leerlingen waren het er niet unaniem over eens waar die tekening nu precies over ging”, aldus het juryrapport, ,,maar de grap zagen ze meteen.” Twee leerlingen van het Murmellius Gymnasium in Alkmaar, Tiffany Tang en Elmer van der Vlugt, legden uit dat ze bewust niet hebben gekozen voor de thema’s die heel vaak langskwamen: de Arabische lente, de Europese schuldencrisis of Wilders. De tweede prijs ging naar Djanko
Helen Zwaan en Steven de Ridder verdienden die eer, maar tot het eerste Politieke TekenTalent werd uitgeroepen Maaike Sangster, voor haar bijzondere combinatie van de Occupy-beweging en de bemoeienis van Johan Cruijff met Ajax. Zij tekende een roodwit tentje met nummer 14 op de middenstip van de Arena. De prijs: een eervolle plek op de expositie tussen al die grote tekenaars. Tekenaar Argus met de JIP-award bij zijn prijswinnende tekening.
(Herman Jan Couwenberg), een tekenaar die elk jaar hoge ogen gooit bij de scholierenjury; hij won de Junior Inktspotprijs 2005 en werd ook vorig jaar tweede. De uitreiking van deze prijs is traditiegetrouw de aftrap voor de expositie Politiek in Prent, die van 16 februari tot 25 maart in het Persmuseum was te zien.
Nieuw Naast de winnaar van de Junior en de ‘grote’ Inktspotprijs (Siegfried Woldhek) stond voor het
FOTO PERSMUSEUM
eerst nóg een politiek tekenaar in het middelpunt. Het Persmuseum reikt voortaan jaarlijks de onderscheiding uit voor het Politiek TekenTalent onder middelbare scholieren. Omdat de voorbereidingstijd erg kort was, kon ditmaal alleen het Stedelijk Gymnasium Leiden bijtijds inzenden, 75 tekeningen toch nog, maar volgend jaar wordt op een veel groter aantal gerekend. De jury, met striprecensent Joost Pollmann van de Volkskrant (,,Ik hoorde net dat ik de juryvoorzit-
Verontrust Alexander Klöpping, internetcolumnist, opende die tentoonstelling met een verontrustend inkijkje in de censuur die internet steeds meer bedreigt – niet in dictaturen ver weg, maar hier, in Europa. ,,Gelukkig begint in de internationale steun voor die censuurwetgeving af te brokkelen”, stelde Klöpping vast. Hij was benieuwd of ook deze politieke bedreigingen in de digitale wereld politieke tekenaars weten te inspireren. Volgend jaar weten we meer.
Jaarverslag Vrienden van het Persmuseum: roerig 2011 Het jaar 2011 is in alle opzichten een roerig jaar geweest voor het Persmuseum en voor de Vriendenstichting. Het begon met een gewijzigde samenstelling van het bestuur. Max de Bok stapte eind 2010 op, als voorzitter en als bestuurslid. Hij werd opgevolgd door Pieter Broertjes. Ook Wibo Burgers, al veertien jaar secretaris, en Peter Jonkman namen afscheid van het bestuur. Bert Steinmetz nam de functie van secretaris over. Later in het jaar trad Paul Arnoldussen toe tot het bestuur. Er wordt nog rondgekeken naar verdere versterking. De financiële situatie van het Persmusum lag dit jaar flink
onder vuur. Op 21 maart bezocht de visitatiecommissie het museum, waarbij namens de Vrienden ook met Broertjes en Steinmetz werd gesproken. De commissie toonde zich onder de indruk van wat het Persmuseum heeft te bieden en kan betekenen, maar maakte zich zorgen over de bestuurskracht. Er werd gepraat met verwante instellingen, als Beeld en Geluid en het ReclameArsenaal, om te zien waar samenwerking mogelijk is. Het Vriendenbestuur betreurde het dat het museumbestuur geen mogelijkheid zag een expositieruimte in het centrum te huren. In juni openbaarde staatssecretaris Halbe Zijlstra zijn cultuurno-
ta. Het Persmuseum kwam er relatief gunstig vanaf, maar moet het wel met minder subsidie doen. Intussen heeft ook de Vriendenstichting te kampen met een teruglopend aantal donateurs en een dalend bedrag aan donaties. Extra inspanning om donateurs te werven bij gelegenheid van het tienjarig bestaan op de huidige locatie, moet soelaas bieden. Een opsteker was de toezegging van de NVJ jaarlijks duizend euro te doneren. Het tienjarig jubileum werd opgeluisterd met een expositie van topstukken uit de collectie, die op 17 november werd geopend door Henk Hofland. Over
die 55 topstukken verscheen tegelijkertijd een fraai jubileumboek. De redactie van PermuseumNieuws, bestaande uit leden van het Vriendenbestuur en van de staf van het Persmuseum, bracht dit jaar drie nummers uit: in maart, juni en december. Het bestuur van de Vriendenstichting vergaderde op 21 januari, 20 mei en 30 september. Het bestuur bestond aan het eind van het jaar uit Pieter Broertjes (voorzitter), Bert Steinmetz (secretaris), Marijke de Jong (penningmeester), Paul Arnoldussen, John van Miltenburg, Leen de Ruiter, Servaas Smulders en René Vos.
museum
pagina 7
PersmuseumNieuws voortaan in de mailbox Het is een bezuiniging, daar gaan we niet ingewikkeld over doen. Maar het is een besparing die toch vooral voordelen biedt. Het PersmuseumNieuws wordt een digitaal blad. Niet meer in de brievenbus maar in de mailbox. Nadeel: je kunt het blad niet meer inbinden. Voordeel: onbeperkte ruimte, vaker verschijnen (ca. 10 keer per jaar) en een kortere productietijd.
Pieter Geenen als mental coach van heel Nederland? ‘Eenmaal daags een Dingeman, daar word je beter van.’ Met dit toepasselijke motto sloot Pieter Geenen, als tekenaar dagelijks aanwezig in Trouw (met de strip Anton Dingeman) en wekelijks in Vrij Nederland, de feestelijke presentatie af van zijn boek Zelf problemen maken. Het was weer een opgewekte bijeenkomst, 12 april in het Persmuseum, waar ook een bescheiden expositie van Geenens werk te bewonderen was. Anders dan zijn boektitel doet
vermoeden allemaal prenten waar je vrolijk van wordt, en waarin hij onze opgejaagde wereld een ironische spiegel voorhoudt. Robert van de Griend, adjunct-hoofdredacteur van Vrij Nederland, die zichzelf ‘een echte Geeniaan’ noemde, stelde dan ook voor de tekenaar tot mental coach van de hele samenleving aan te stellen. ,,Een Pieter Geenen-scheurkalender, een Pieter Geenen-app – dat moet toch kunnen?” Bert Steinmetz
Publicaties Te koop in het Persmuseum of te bestellen via www.persmuseum.nl Caricaturca 2010. GlobalLocal. Persmuseum, 2010. € 5,Zelf Problemen maken. Pieter Geenen. Uitgeverij De Harmonie. € 19,90 De Avonturen van Anton Dingeman. Pieter Geenen. De Harmonie. € 16,50
Het Dagboek van Anton Dingeman. Pieter Geenen. De Harmonie. € 15,90 Dag in Dag uit. Een journalistieke geschiedenis van de Volkskrant. Annet Mooij. De Bezige Bij. € 19,90 #55 Topstukken. Het jubileumboek van het Persmuseum. Met bijdragen van Frits Abrahams, e.a.. Persmuseum. € 19,50
Het wordt geen nieuwsbrief maar een echte krant, gewoon met kolommen zoals het hoort. En met foto’s. En hoe gaat het als je aan veranderen begint? Je kunt er maar moeilijk mee ophouden. Dat werd ook al in de hand gewerkt door het vertrek van een aantal redacteuren: Leen de Ruiter en Servaas Smulders. Jarenlang hebben ze zich voor het blad ingezet, Leen als eindredacteur, ‘laverend tussen eigenwijze Persmuseummedewerkers, drukkerij Bakker en zijn eigen voorkeuren’, aldus Sjoukje Posthuma, een van die eigenwijze types. Servaas schreef, deed verslag van het reilen en zeilen van het museum. We zijn hen dankbaar. Nieuws uit het Persmuseum blijft natuurlijk de hoofdzaak, recenseren blijven we ook doen, maar we zullen ook wat meer aandacht besteden aan de persgeschiedenis: wat wordt er uitgezocht en waarom. We willen de zusterin-
stituten in het buitenland eens onder de loep nemen, we kijken terug op grootscheepse successen en mislukkingen van journalisten en we gaan ons ook eens buigen over journalistenkroegen ‘in de provincie’, want over Scheltema in Amsterdam raak je ook wel eens uitgepraat. Bert Steinmetz, oud-redacteur van Het Parool, blijft het Persmuseum-nieuws volgen. Freelancer Marcella van der Weg gaat ontspannen rubriekjes verzorgen. En omdat de Persgroep daar zoveel succes mee heeft - de Volkskrant, Het Parool, het AD en Trouw weten al niet beter meer hebben we een chef In en een chef Uit benoemd. Paul Arnoldussen, ook al van Het Parool mag zich ‘chef In’ noemen. Hij zorgt ervoor dat er verhalen komen. Henk Schaaf, ooit van Het Vrije Volk en later senior-communicatieadviseur bij de rijksoverheid en deeltijd-docent journalistiek wordt ‘chef Uit’. Hij zorgt ervoor dat die stukken een beetje aardig in het blad verschijnen. Lezers die in plaats van de digitale krant écht nog een papieren editie willen ontvangen kunnen deze aanvragen op 020-6928810 of via
[email protected]. We verheugen ons op deze vernieuwing. Voor de zomer hoort u nog van ons. De redactie
Educatieve activiteiten Meer informatie over de inhoud van de lesprogramma’s is te vinden op: www.persmuseum.nl/educatie Kinderworkshops (8-12 jaar) Je eigen tienertijdschrift Hoe spannend ziet jouw krant eruit Flitsende Nieuwsfoto’s Basisonderwijs Nieuwsflits! (groep 7 en 8, museumprogramma) Voortgezet onderwijs Media Blend & Word Mediawijs. Leerlingen aan de slag met de media in diverse workshops.
Een samenwerkingsverband van Click F1 en het Persmuseum (voortgezet onderwijs, alle niveaus) Workshop Censuur (bovenbouw van het voortgezet onderwijs, alle niveaus) Workshop Ff een krant maken (basisvorming VMBO) Workshop Cartoontekenen (alle niveaus, afgestemd per groep) Workshop Journalistiek (bovenbouw voortgezet onderwijs) Workshop Fotojournalistiek (bovenbouw HAVO/VWO) Rondleiding ‘Start de Persen’(alle niveaus)
museum
pagina 8
Bezoekersinformatie
Routebeschrijving
Persmuseum
Bus
A Zeeburgerkade 10, 1019 HA Amsterdam F 020-468 05 05 T 020-692 88 10 E
[email protected] W www.persmuseum.nl
Bus 48: Vanaf Centraal Station richting Borneo Eiland, halte Borneolaan Bus 65: Vanaf Station Zuid via Amstel Station, richting KNSM-eiland, halte Cruquiusweg (ieder kwartier).
Openingstijden Persmuseum
Tram
Dinsdag – vrijdag 10.00 – 17.00 uur 12.00 – 17.00 uur Zondag Het museum is gesloten op zaterdag, maandag en op feestdagen
Tram 14 naar het Javaplein (5 minuten lopen), tram 10 naar de Van Eesterenlaan (5 minuten lopen), tram 7 naar de Molukkenstraat (10 minuten lopen), tram 26 naar Rietlandpark (8 minuten lopen).
Studiezaal / Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis A Cruquiusweg 31, 1019 AT Amsterdam T 020-668 58 66 F studiezaal: 020-663 03 49 E studiezaal:
[email protected] Online publiekscatalogus: www.iisg.nl/opc-nl.php search.iisg.nl
Openingstijden studiezaal
Vanaf Centraal Station: één van de hierboven genoemde bussen. Vanaf station Muiderpoort: lopend (ca. 15 minuten) of met bus 22, halte Zeeburgerdijk.
Auto
Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden Zeeburg volgen. Voor de Piet Heintunnel linksaf, richting Indische Buurt. Bij de eerste stoplichten na de brug rechtsaf. Vervolgens de tweede rechts. Bij de rotonde de tweede afslag nemen (= doodlopend) om op de Zeeburgerkade te komen. Deze geheel uitrijden (ca. 400 m.), aan het einde bevindt zich het Persmuseum.
10.00 – 17.00 uur Maandag 09.00 – 17.00 uur Dinsdag – vrijdag De studiezaal is gesloten op zaterdag, zon- en feestdagen
Toegangsprijzen Persmuseum Volwassenen 13 - 18 jaar, 65+, groepen vanaf 10 personen Stadspas Cultuurkaart / CJP Studenten met collegekaart XXXS-kaart 0 - 12 jaar, Museumkaart, ICOM, Vrienden
Trein
€ 4,50 € 3,25 € 2,50 € 2,75 € 2,25 € 2,25 gratis
Naar het IISG
Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden Zeeburg volgen tot in de Piet Heintunnel. Aan het eind van de tunnel bij de stoplichten naar links. Eerste straat links, met de bocht mee naar links en vervolgens rechtdoor. NB: door werkzaamheden kunnen er omleidingen zijn! E RN BO
Onderwijs
PIET
€ 55,- per groep, incl. lesmateriaal afhankelijk van educatief programma (zie www.persmuseum.nl)
AN LA EO
E EST N RE AN LA
CR
i ple
ZE
R GE UR EB
JK DI
0 f1 7o
DE
AD RP GE UR
ram
KA US UI UQ CR
EB ZE
nt
Het Persmuseum is goed toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Het museum beschikt over een aangepast toilet en de expositieruimte bevindt zich op 0-niveau.
De Stichting Vrienden van het Persmuseum stelt zich ten doel de bloei en de naamsbekendheid van het Persmuseum te bevorderen en extra inkomsten te verwerven ten behoeve van collectieaankopen en activiteiten.
G WE US UI UQ
va Ja
Toegankelijkheid
Word of maak een Vriend(in)
G IIS
ing ht ric
45,00 55,00 32,50 45,00 67,50
N
N AA EL VE
€ € € € €
AN LA MA NA PA
volwassenen+ Engels andere taal Universiteit/HBO Voortgezet Onderwijs VO met opdracht
E AV TH PO RE
M EU US DE SM URGERKA R PE ZEEB
S BU RN BO
Rondleidingen
T EN
EL TUNN HEIN
NE VA
Basisonderwijs Voortgezet onderwijs
O
Colofon Het PersmuseumNieuws is een uitgave van het Persmuseum en wordt mede mogelijk gemaakt door de Stichting Vrienden van het Persmuseum. Redactie:
Leen de Ruiter (eindredactie) Servaas Smulders Bert Steinmetz Persmuseum
Een vriend(in) van het Persmuseum krijgt: - gratis toegang tot het Persmuseum - 10% korting op uitgaven van het Persmuseum - uitnodigingen voor openingen en andere speciale activiteiten
Redactieadres:
Persmuseum Zeeburgerkade 10 1019 HA Amsterdam T 020-6928810
[email protected]
Voor minimaal € 50,- per jaar krijgt u tevens: - een gratis publicatie/catalogus
Aan dit nummer werkten mee:
U bent al Vriend(in) met een bijdrage van minimaal € 25,00 per jaar!
U kunt ook Vriend voor het leven worden door eenmalig een bedrag van € 500,- te doneren. U geniet dan altijd van alle voordelen die een Vriend(in) van het Persmuseum heeft. Word of maak nu een Vriend! Zelf Vriend worden? Vul het aanvraagformulier in op www.persmuseum.nl onder het kopje ‘Vrienden’. U kunt telefonisch (020-6928810) of per e-mail (
[email protected]) het aanvraagformulier ‘Word of maak een Vriend’ opvragen. Een donatie is ook altijd welkom! Postbank 5761042 t.n.v. Stichting Vrienden van het Persmuseum o.v.v. ‘donatie’ Het Persmuseum is hét levendige en herkenbare landelijke centrum van de Nederlandse pers en de politieke prent, met een breed scala aan activiteiten. Het Persmuseum is uniek in Nederland. Al meer dan honderd jaar beijvert het Persmuseum zich om de geschiedenis, het heden en de toekomstige ontwikkelingen van de Nederlandse pers te documenteren, te bestuderen en toegankelijk te maken.
Paul Arnoldussen Niels Beugeling Pieter Broertjes Ineke Eisma John van Miltenburg Emily Mulder Sjoukje Posthuma Job Schouten Angelie Sens Bert Steinmetz Mehmet Ülger Astrid van Unen
Oplage:
2.000 verschijnt tenminste driemaal per jaar
Druk:
Drukkerij Bakker, Roelofarendsveen
Uitgever:
Persmuseum
ISSN nummer:
1569-0318
Het PersmuseumNieuws wordt gratis verstrekt aan Vrienden en relaties van het Persmuseum. In het Persmuseum zijn exemplaren kosteloos te verkrijgen. © Persmuseum
