Monumenten in de gemeente Katwijk

Monumenten in de gemeente Katwijk Met het oog op de toekomst van ons verleden

Als u bouwplannen heeft is het belangrijk om te weten of uw pand een beschermd monument is. Informeer tijdig voordat u gaat (ver-)bouwen of hiervoor plannen maakt of uw pand beschermd is en of u een vergunning nodig heeft. Heeft u een monument of bent u van plan een monument te kopen? Raadpleeg dan deze folder en word wegwijs in monumentenzorg.

Meer weten over de geschiedenis van de gemeente Katwijk? Kijk op www.katwijk.nl.

Acti e f monume nte n be le i d De gemeente streeft naar het behoud van cultuurhistorische waarden binnen de gemeentegrenzen. Ze zet zich in voor het behoud van monumenten en archeologie van lokaal, nationaal en internationaal belang, zoals de bollenschuren, de kerken, het Spinozahuis en de opgravingen op voormalig vliegveld Valkenburg. De gemeente selecteert en beschermt zelf het erfgoed van lokaal belang, de zogenaamde gemeentelijke monumenten. Bovendien zet de gemeente Katwijk zich in om dit erfgoed bekend en bemind te maken door het organiseren van publieks- en educatieve activiteiten en het uitgeven van brochures en boekjes op het gebied van de archeologie, monumenten en cultuurhistorie. Geschiedenis Sinds 2006 vormen Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg de gemeente Katwijk. Alle dorpen kennen een geschiedenis die ver in de tijd teruggaat. Omdat de Rijn hier de grenslinie van het Romeinse Rijk vormde, speelt de Romeinse tijd, waarin bij Valkenburg legerplaatsen (castella) waren aangelegd, een grote rol. Vanwege de ligging aan de Rijn en aan de kust vormen oorlog en verdedigen een rode draad in de geschiedenis. Dit werkt sterk door in de gebouwen, zoals verdedigingswerken van de Atlantikwall en de Wederopbouwarchitectuur. De ligging aan de Rijn zorgde voor veel industriële ontwikkelingen, zoals steenfabrieken, pannenbakkerijen en kalkovens. De zee betekende visserij en met de komst van een tramlijn vanuit Leiden ook de opkomst van toerisme en de ontwikkeling van een boulevard. Rondom de dorpen was de tuinbouw met bollencultuur van groot belang. Zo staan er in Rijnsburg nog veel

bollenschuren met bijpassende kwekerswoningen langs de Oegstgeesterweg. In de Tweede Wereldoorlog heeft de Duitse bezetter alle bebouwing aan de Boulevard laten afbreken. Het dorp Valkenburg werd bij zware gevechten grotendeels verwoest. Na de oorlog is er een prachtige nieuwe boulevard herrezen en is er nieuwe bebouwing rondom de Valkenburgse markt gekomen. Toch zijn ook na de oorlog nog veel panden gesloopt, tot onvrede van de bevolking. Mede door deze geschiedenis wordt het erfgoed nu door velen gekoesterd. Daarom is het belangrijk zorgvuldig om te gaan met de cultuurhistorische waarden van de dorpen, het buitengebied en de gebouwen. Door een historisch gebouw of gebied te beschermen blijft dit erfgoed voor de toekomst bewaard; om te leren over de geschiedenis en te genieten van de schoonheid van de gemeente Katwijk.

Wat i s e e n be sch e rmd m o nume nt ? Beschermde monumenten zijn gebouwen of terreinen met een bijzondere cultuurhistorische waarde die zijn beschermd volgens de Monumentenwet of een provinciale of gemeentelijke verordening. Het monument kan zich ook onder de grond bevinden, zoals een archeologisch beschermd monument. De rijksmonumenten zijn door het Rijk aangewezen en het behouden en beschermen daarvan is van nationaal belang. De regels over wat er wel en niet mag met een rijksmonument zijn door het Rijk opgesteld. Er zijn in de gemeente Katwijk 43 rijksmonumenten, die zich zowel boven als onder de grond bevinden.

Gemeentelijke monumenten Gemeentelijke monumenten worden door de gemeente aangewezen. De gemeente bepaalt wat zij van lokaal belang vindt. Zij beoordeelt wat het meest karakteristiek voor de gebouwde geschiedenis is en behouden dient te blijven. Voordat een gebouw of object een monumentenstatus krijgt, wordt advies ingewonnen van de monumentencommissie. Zij beoordelen of er voldoende cultuurhistorische waarden zijn. Het college beslist uiteindelijk en in dit besluit spelen behalve de historische waarde ook andere aspecten een rol, zoals de belangen van de eigenaar. Op dit moment telt de gemeente Katwijk ongeveer 160 beschermde gemeentelijke monumenten. Dit aantal wordt de komende jaren als resultaat van het Project Gemeentelijke Monumenten aanzienlijk uitgebreid.

B esc h e r mi n g , wat b e te ke nt dat ? Een beschermd monument mag niet zonder – of in strijd met – een vergunning afgebroken, verplaatst of gewijzigd worden. Deze regel kan ook gelden in de periode dat een gebouw nog in de procedure zit om als beschermd monument aangewezen te worden. Zo wordt voorkomen dat een eigenaar het monument tijdens de aanwijzingsprocedure ingrijpend kan veranderen. Bescherming betekent niet dat de eigenaar gedwongen wordt onderhoud te plegen. Het betekent ook niet dat er niets veranderd mag worden. Het betekent wel dat als een eigenaar een monument wil wijzigen er een monumentenvergunning nodig is, ook voor wijzigingen in het interieur. Bij de behandeling van de vergunningaanvraag wordt beoordeeld of er zorgvuldig met de cultuurhistorische waarden wordt omgegaan. Is dat zo, dan wordt de vergunning verleend. Er zijn ook werkzaamheden waarvoor geen vergunning nodig is. Deze staan voor gemeentelijke monumenten in ‘Nadere regels artikel 10 van de Monumentenverordening gemeente Katwijk 2010’. Onderhoud waarbij de detaillering, materialen en kleuren niet wijzigen, wordt bijvoorbeeld niet als wijziging gezien. Ook wijzigingen aan bestaande onderdelen van het interieur die geen cultuurhistorische waarde hebben, zoals een moderne badkamer, zijn vergunningsvrij. Om er zeker van te zijn dat de ingreep vergunningsvrij is en dat deze zonder schade aan het monument kan worden uitgevoerd, is er een kennisgevingsplicht voor vergunningsvrije werkzaamheden.

TI P Werk aan monumenten is zeer specialistisch. Het is raadzaam om een ervaren restauratiearchitect en/of -aannemer in de hand te nemen. Meer informatie: www.monumenten.nl Over architecten: www.bna.nl Over aannemers: www.vakgroeprestauratie.nl

TI P

Zeker weten en geen verrassingen achteraf? Of u nu een rijks- of een gemeentelijk monument heeft, neem voordat u werkzaamheden aan uw monument gaat uitvoeren contact op met de gemeente. Omgevingsvergunning Sinds oktober 2010 zijn alle vergunningen voor wonen, ruimte en milieu samengevoegd in één vergunning: de omgevingsvergunning. Dus ook de afzonderlijke monumentenvergunning is vervallen. Er is één procedure en één besluit. Ook is er maar één bezwaar- en beroepsprocedure mogelijk. Bovendien moet iedere vergunningsaanvraag binnen acht weken afgehandeld worden, tenzij het bouwplan strijdig is met het bestemmingsplan. De gemeente kan deze periode slechts één keer verlengen met zes weken. De termijnen bij een vergunning voor een rijksmonument zijn afhankelijk van het soort werk dat u wilt doen. Houdt u er rekening mee dat vergunningen voor ingrijpende wijzigingen, zoals gedeeltelijke sloop en herbestemming lang kunnen duren. Omdat het werk aan monumenten maatwerk is, is vooroverleg noodzakelijk. Neemt u daarom voordat u een omgevingsvergunning aanvraagt altijd contact op met de gemeente. Tijdens het vooroverleg hoort u welke gegevens de gemeente nodig heeft om uw aanvraag te kunnen behandelen. Een vergunning vraagt u aan via: www.omgevingsloket.nl Meer informatie over de omgevingsvergunning: www.rijksoverheid.nl. Klik naar onderwerpen > omgevingsvergunning Vooroverleg vraagt u aan via: de afdeling Veiligheid van de gemeente Katwijk, T 071 4065252.

De m onume nt e n commis s i e De monumentencommissie is een adviescommissie die het college van burgemeester en wethouders advies geeft over alle bouwplannen voor monumenten in de gemeente. De leden van de monumentencommissie zijn onafhankelijke deskundigen. De vergaderingen zijn openbaar en worden aangekondigd via de gemeentepagina in de lokale kranten. De commissie beoordeelt of de cultuurhistorische waarden van het pand en zijn directe omgeving niet worden aangetast door het bouwplan of de restauratie. In de monumentenwet en de monumentenverordening is vastgelegd dat de commissie hierbij rekening moet houden met het gebruik van het monument. De commissie kan alleen advies geven als zij goed geïnformeerd is. Daarom zal zij soms, via de gemeente, om meer gegevens over

uw monument vragen. Dit kunnen meer foto’s zijn, maar ook een bouwhistorisch of bouwtechnisch rapport. Tijdens het vooroverleg hoort u wat de commissie nodig heeft. Het komt ook voor dat de commissie in overleg met u ter plaatse komt kijken. Zo kan de commissie maatwerk leveren en inspelen op uw specifieke monument of situatie. De monumentencommissie geeft ook advies over cultureel erfgoed in bredere zin. Bijvoorbeeld over de aanwijzing van gemeentelijke monumenten. Bovendien kan de commissie advies geven over cultuurhistorische aspecten die een rol spelen bij niet-monumenten of gebieden, zoals bijvoorbeeld bij nieuwbouw in een historisch dorpscentrum of bij het vaststellen van een nieuw bestemmingsplan.

F i n a n ci e ri ngsmoge l ijkh e de n Er zijn vele vormen van financiële tegemoetkoming voor het restaureren en onderhouden van monumenten. Voor actuele informatie is het raadzaam om de verschillende websites en instellingen te raadplegen. De gemeente kan u informeren over specifieke financieringsmogelijkheden voor gemeentelijke monumenten. Hieronder volgt een beknopt overzicht van fondsen en regelingen. Rijkssubsidiring Vanaf 2006 hanteert de rijksoverheid het BRIM voor het subsidiëren van rijksmonumenten. Deze regeling is vooral gericht op de instandhouding van monumenten, volgens de gedachte ‘voorkomen is beter dan genezen’. Particuliere woonhuizen en boerderijen zonder agrarische functie komen niet voor subsidie in aanmerking maar voor een goedkope lening via het NRF. Kijk op www.restauratiefonds.nl of bel 033 2539439.

Het Nationaal Restauratiefonds Het Nationaal Restauratiefonds (NRF) biedt verschillende financiële producten voor eigenaren van rijks- en gemeentelijke monumenten aan, zoals een restauratiehypotheek met lage rente. Kijk op www.restauratiefonds.nl of bel 033 2539439. Fiscale aftrekmogelijkheden Bij onderhoud en restauratie van rijksmonumenten bestaan voor eigenaren fiscale aftrekmogelijkheden. Voordat met de uitvoering van de plannen begonnen kan worden, is een beschikking van het Bureau Monumentenpanden van de Belastingdienst nodig. Belastingdienst Particulieren Amersfoort: Kijk op www.belastingdienst.nl of bel 0800 0543.

Open Monumentendag Katwijk Het comité Open Monumentendag Katwijk organiseert ieder jaar in nauwe samenwerking met de gemeente de Open Monumentendag. Vele monumenten openen op deze

dag de deuren. Als monumenteigenaar bent u niet verplicht aan deze dag deel te nemen. Als u mee wilt doen, nodigen wij u uit om u aan te melden bij de gemeente.

Mon um e nte n wac ht Subsidie voor gemeentelijke monumenten De gemeente Katwijk draagt bij in de onderhouds- en restauratiekosten van de gemeentelijke monumenten. U kunt één maal per jaar, vanaf 2 januari, een aanvraag voor subsidie doen. De gemeente behandelt alle aanvragen in volgorde van binnenkomst. Per project mag u één maal in de tien jaar subsidie aanvragen. Ook het abonnement en de inspectie van Monumentenwacht kunnen vergoed worden. Informeer bij de gemeente naar de maximale hoogte van het subsidiebedrag. Er zijn voorwaarden waar uw aanvraag aan moet voldoen. In de ‘Subsidieverordening gemeentelijke monumenten Katwijk’ staan alle regels beschreven. Kijk op www.katwijk.nl of bel 071 4065000.

Belangrijk om te weten Start nooit met de werkzaamheden voordat schriftelijk bericht over de financiering ontvangen is. Het recht op subsidie, belastingaftrek of een laagrentende hypotheek kan anders verspeeld worden.

Regelmatige inspecties en onderhoudsbeurten voorkomen hoge kosten door achterstallig onderhoud. Monumentenwacht geeft raad over het onderhoud van monumenten. Onafhankelijke monumentenspecialisten inspecteren de monumenten en adviseren wanneer welke werkzaamheden aan een pand nodig zijn. Kijk op www.erfgoedhuis-zh.nl of bel 015 2154350.

Me e r i n formati e? Voor meer informatie over het verbouwen of restaureren van uw monument of over het werk van de monumentencommissie kunt u terecht bij de gemeente. Deze folder is een uitgave van de gemeente Katwijk.

Deze folder informeert niet over archeologie. Meer informatie over archeologie, het gemeentelijke archeologiebeleid en vergunningen vindt u op www.katwijk.nl. Graag direct contact? Bel (071) 406 5000 en vraag naar de medewerker archeologie of e-mail naar [email protected] Contact Gemeente Katwijk Koningin Julianalaan 3 Postbus 589 2220 AN Katwijk ZH Telefoon: 071 4065000 E-mail: [email protected] Website: www.katwijk.nl

Aan de informatie in deze folder kunnen geen rechten worden ontleend. Uitgave: maart 2011

Tekst, fotografie en vormgeving: TasT, projecten voor tastbaar erfgoed, www.tastbaarerfgoed.nl

Graag direct contact met de gemeente over uw monument? Bel 071 4065000 en vraag naar de medewerker monumenten of e-mail naar [email protected].