..................................................................................................................................................................
MONUMENTEN IN AMSTERDAM ondek de monumenten in de stad
Project van het Amsterdams 4 en 5 mei comité ..................................................................................................................................................................
Tijdelijk monument voor actiegroep Dolle Mina uit 2009. Hier tussen de Westermarkt en de Keizersgracht, vlakbij het huidige Homomonument, stond een pissoir voor mannen. Dit was een van de plekken waar de Dolle Mina’s protesteerden.
naam .................................................................................................................................................................. klas .................................................................................................................................................................. datum ..................................................................................................................................................................
I. Introductie
Over een paar weken is het 4 en 5 mei. Op 4 mei herdenken we de slachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog en in de oorlogen daarna zijn gevallen. Duizenden mensen komen samen, op de Dam en bij andere monumenten. Er worden verhalen verteld, over mensen die zich inzetten voor de vrijheid, door in het verzet te gaan, door mensen te helpen die vervolgd worden, door de bezetter dwars te bomen.Veel van deze mensen hebben inmiddels een eigen monument in Amsterdam. Wist je dat er wel 181 oorlogsmonumenten in Amsterdam zijn? 1. Kun jij er een paar noemen? .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. 2. En, als jij nu kon kiezen, wie zou er dan een monument verdienen? .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. NB in 2009 en 2010 verspreidde het Amsterdams 4 & 5 mei Comité zelf twintig tijdelijke monumenten. Zie: 2009: www.libertycity.nl/page/392/nl 2010: www.libertycity.nl/page/4292/nl
Dit project gaat over monumenten. Het oprichten van monumenten is een eeuwenoude traditie. Denk maar aan de grote standbeelden in Parijs en Londen, van grote koningen en heersers. Tegenwoordig herdenken we niet alleen maar ‘grootste daden en helden’, maar hebben we ook oog voor de bijzondere daden van normale mensen. Bijvoorbeeld voor mensen die onderduikers in huis haalden. Maar er waren ook andere vormen van verzet. Een bekend voorbeeld uit de geschiedenis van Amsterdam is de Februaristaking. Als reactie op de razzia’s waarbij veel joden opgepakt werden om naar werkkampen in Duitsland gedeporteerd te worden, organiseerde de Communistische Partij Nederland (CPN) op 25 en 26 februari een staking, die zich al snel door heel Nederland verspreidde. De communisten streefden naar een maatschappij waarin iedereen gelijk was, dus discriminatie tegen de joden bestreden zij. De Februaristaking is een van de meest massale verzetsacties in heel Europa. De Dokwerker aan het Daniel Jonas Meijerplein herinnert aan de Februaristaking.
In dit project gaan we aan de slag met monumenten.Wie zijn de vrijheids- en verzetsstrijders? Wanneer is iemand een held? Wie verdient er een monument? En waarom? Vlak voor 5 mei gaan we opzoek naar monumenten in de buurt. Amsterdam-Noord heeft een bijzondere oorlogsgeschiedenis. Wat speelde zich hier af? En voor wie zijn de monumenten opgericht? Ondek het!
II. Monumenten Van Dale: mo·nu·ment het; o -en 1. iets dat opzettelijk bestemd is om de herinnering aan iemand of iets te bewaren; gedenkteken
De vorm van het homomonument bij de Westerkerk, de roze Het Nationaal Monument bij Kamp Westerbork verwijst driekhoek, verwijst naar het herkenningsteken dat homo’s in naar de transporten waarmee de gevangenen het kamp concentratiekampen moesten dragen. binnenkwamen. www.homomonument.nl/index.htm
www.kampwesterbork.nl/museum/kampterrein/nationaalmonument-westerbork/
1. Wat komt het eerst bij je op als je aan een monument denkt? .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. 2. Waarom richten mensen monumenten op? .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. 3. Heb je wel eens een herdenking bijgewoond en zo ja, wat vond je ervan? .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................
4. Is er monument bij jou in de buurt? Kijk maar eens op deze site: -> www.4en5mei.nl oorlogsmonumenten/zoeken .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. 5. Maak een lijstje van vijf bekende monumenten (binnen en buitenland) a................................................................................................................................................................... b................................................................................................................................................................... c................................................................................................................................................................... d................................................................................................................................................................... e...................................................................................................................................................................
III. Helden
Zoals je gemerkt hebt kun je monumenten grofweg in delen in twee soorten: monumenten voor de slachtoffers, zoals de joden in de Tweede Wereldoorlog, en monumenten voor heldendaden, zoals de verzetsstrijders. 1. Zoek twee bekende (Amsterdamse) verzetshelden op: wie waren dat en wat deden ze in de oorlog? a................................................................................................................................................................... b................................................................................................................................................................... Kijk maar eens op onderstaande websites voor inspiratie: -> www.verzetsmuseum.org/tweede-wereldoorlog/nl/achtergrond bijvoorbeeld bij ‘geuzen en bezige bij’, ‘aanslagen --> bevolkingsregister’ -> www.tweedewereldoorlog.nl/themas/subthema/_pid/leader/_rp_leader_elementId/1_7124 2. In de Bijlmer is een hele buurt vernoemd naar Verzetshelden. Welke? Noem er twee. Kijk hier: -> http://stadsarchief.amsterdam.nl/onderwijs/buurt_en_stad/zuidoost/bijlmerzuid/verzetsheldenbuurt/ a................................................................................................................................................................... b................................................................................................................................................................... Gerrit van der Veen (foto) is een van de bekendste Amsterdamse verzetsstrijders. Er zijn zowel een school als een straat naar hem genoemd. 3. Om welke daad is hij beroemd om geworden? ................................................................................. ................................................................................. ................................................................................. ................................................................................. 4. Noem twee andere redenen waarom mensen in het verzet gingen: a................................................................................................................................................................... b................................................................................................................................................................... 5. Wat zou jij doen in de oorlog? .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................
www.debunker.nu confronteert je met deze dilemma’s. Kijk op de ‘verhalenbank’ voor verhalen uit de oorlog. In dit project gaan we ons bezig houden met helden en vrijheidstrijders in alle soorten en maten. Bekende helden, maar ook kleine helden. Helden uit de oorlog, maar ook helden van daarna. De bevrijding van Nederland in 1945 maakte namelijk wel een einde aan de oorlog en de bezetting van de Duitsers, maar het vechten voor de vrijheid stopte niet! Discriminatie, onrecht zijn van alle tijden; net als vrijheidsstrijders. In de jaren sinds de bevrijding hebben verschillende groepen in de maatschappij voor hun vrijheid gestreden. Denk bijvoorbeeld aan de Dolle Mina’s die streden voor gelijke rechten voor vrouwen.Voor een indruk van hoe die strijd eruit zag bekijk je dit filmpje: -> www.youtube.com/watch?v=p4vSbw-4JoM Ook kun je denken aan de homobeweging die zich inzette voor het homohuwelijk. Verzetsof vrijheidsstrijders zijn dus van alle tijden. 6. Kun je een andere vrijheidsstrijd bedenken? Wat was in 1960 nog niet mogelijk maar nu wel? .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. Maar vrijheidsstrijders hoeven niet perse grote demonstraties of acties te organiseren. In 2002 startte SIRE een campagne met de titel ‘De maatschappij, dat ben jij’. De soundtrack van deze reclame was dit liedje van The Scene. -> www.youtube.com/watch?v=TDlUpvsBngU 7. Wat is een held volgens jou? .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................
Voor veel mensen zijn brandweermannen echte helden.
© 2011, Amsterdams 4 en 5 mei comité, Tessa Hagen
