Monument: Eindhoven, Evoluon REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]
0772100000294873 0772100000294874 0772100000294872 Noord-Brabant Eindhoven Eindhoven Noord Brabantlaan 1A 5652 LA Strijp C 4315
Tentoonstellingsgebouw met mast (“technische mast”), park en vijver.
KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en
Het Evoluon is symbool voor een tijdperk waarin Philips en de regio Eindhoven op vele gebieden met elkaar waren verstrengeld. Als uitdrukking van de ontwikkeling van de techniek.
Het gebouw is innovatief vanwege de door het gewicht van het beton zeer gedurfde vormgeving en constructie.
Het gebouw is van belang voor de geschiedenis van de architectuur en de bouwtechniek, vanwege het bijzondere futuristische ontwerp. Er is sprake van een gedurfde constructie vanwege het gewicht van het beton. Het is een bijzonder ontwerp in het oeuvre van L.C. Kalff en L. de Bever. Het gebouw is in vorm en opzet sterk verweven met de moderne techniek van zijn tijd vanwege het bijzondere, esthetisch hoogwaardige ontwerp van de “vliegende schotel” op stabiele V-vormige kolommen. Het gebouw heeft fraaie bronzen toegangsdeuren die de vooruitgang door techniek symboliseren. Er is sprake van een totaalontwerp, waarbij de samenhang tussen de open, lichte hal onder de schotel en de meer gesloten
interieur(onderdelen).
III Situationele en ensemblewaarde 1. betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere betekenis van het complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere betekenis van het complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële,
tentoonstellingsruimten in de schotel, met bijzondere ruimten in de aanbouw, zich in in- en exterieur manifesteert.
Het object heeft een integrale samenhang met de cirkelvormige vijver en de concentrische groenaanleg daar omheen.
Het Evoluon is beeldbepalend voor de skyline van dit deel van Eindhoven. Het maakt ook onderdeel uit van een belangrijk verkeersknooppunt in de stadsring, waarbinnen het is gesitueerd.
Het Evoluon is, ondanks enkele wijzigingen, in architectonisch opzicht geheel gaaf.
Het gebouw is geheel oorspronkelijk in
3.
4.
5.
6.
technische en/of constructieve gaafheid; als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving.
V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten.
constructief opzicht, materieel en technisch opzicht. De oorspronkelijke functie, expositiegebouw voor technische ontwikkeling, is goed herkenbaar, onder meer door het nog gave ontwerp en in de tentoonstellingsgalerijen in het interieur.
Zowel qua vormgeving als constructie uniek gebouw in Nederland.
Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis,
Over het Evoluon is zeer veel geschreven en
prijzen e.d.
uitgezonden op radio en televisie. Met name ook de expositie kreeg veel aandacht.
Overige
KENNIS: FEITEN Oorspronkelijke functie Typologie Huidige functie (met jaartal)
Cultuur, gezondheid, wetenschap Welzijn, kunst en cultuur Expositiegebouw Congrescentrum (sinds 1991)
Naam object Stijl/stroming Bouwtijd (ook de planfase)
Evoluon Internationale stijl. 1961 (idee/planvorming); sept. 1964 (start bouw); 1966 (oplevering)
Architect(en)/ontwerper(s) Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever
Kalff, L.C.; Bever, L. de Technische Bedrijven Philips; N.V. Hollandse Beton Maatschappij (HBM) N.V. Philips
Exterieur
Schotel van 77 m doorsnede rustend op 12 Vvormige kolommen waartussen glazen hal, van waaruit glazen verbindingsgang naar restaurant en foyer. In bovenschaal 48 vensters langs de buitenrand. Ronde vijver van 77 m doorsnede, omliggend park met rondlopende paden; oorspronkelijke hoofdtoegangsweg gericht op hoofdentree. Grote hal waarin glazen plunjerlift en dubbele trappartij, drie omlopende trapsgewijs oplopende galerijen verbonden door trappen, minitheaters op ring. In oorspronkelijke aanbouw, verbonden door glazen gang, foyer en restaurant. Kelders onder centrale hal en foyergebouw.
Interieur (indeling)
Stedenbouwkundige ligging, situering (incl. aanduiding windstreek), omgeving van belang
Gelegen op driehoekig terrein van ca. 55 ha, dat is omsloten door wegen.
Archeologische relevantie ondergrond
Gebouw en vijver liggen voor zover beken niet in en gebied met archeologische verwachtingswaarde.
Toegepaste materialen gebouw, constructietechniek
Onderschaal uit betonnen elementen, bijeengehouden door 160 km aangespannen staalkabel, gedragen door 12 betonnen V-
Interieur/afwerking Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument nr. 1 Materiaal/techniek Locatie (in/aan het beschermde monument) Kunstenaar Voorstelling
Datering Afmetingen
kolommen. Bovenschaal uit 822 betonnen zeshoekige koepelelementen voorzien van houten betimmering waarop mastiek en wit PVFfolie. Glazen halwand, stalen kozijnen. Kunststof lichtkoepel. Waterafvoer: 11 zichtbare kunststof buizen. Dakconstructie restaurant en foyer: betonnen “hypparschalen”, aan de binnenzijde bekleed met hardhouten delen. Gevels foyergebouw gemetseld in grijsblauw en wit geglazuurde stenen. Overwegend beton, trappen met houten treden,
Twee bronzen entreedeuren Hoofdingang Prof. Fred Carasso “De Evolutie van de mens” . Ze staan model voor de mens die zich door middel van techniek een weg baant naar een betere toekomst. Geproduceerd door Bronsgieterij Binder-Smidt te Haarlemmerheide. Geschenk van de relaties van de afdeling Direct Export van Philips.
Groen erfgoed: aanleg/beplanting
Aansluitend aan het terras, deels onder de koepel, ronde vijver met een doorsnee van 77 m., die onderdeel is van het hemelwaterafvoersysteem van het gebouw. Daaromheen aan de zuidoostzijde door struiken begrensde gazons. aan de noordzijde gazons met toegangsweg vanaf de weg naar de hoofdingang, met struiken/gazons aan de oostzijde.
Geschiedenis
Het Evoluon was een jubileumgeschenk van het 75jarige Philips aan Eindhoven. De oorspronkelijke werktitel was “Project ‘66”. Het succes van het Philipsgebouw op de wereldtentoonstelling in Brussel (1958) bracht Frits Philips op het idee een permanente expositie op te zetten. De grond werd geschonken door de gemeente Eindhoven als jubileumgeschenk. De bouwtijd van slechts twee jaar werd gecompliceerd door twee strenge winters. De expositie moest een beeld geven van de invloed van mechanisering, automatisering en humanisering op de menselijke arbeid en de betekenis van wetenschap en techniek voor de samenleving. Prof. dr. J.F. Schouten ontwikkelde de inhoud van de expositie, James Gardiner deed de visualisatie. Het Evoluon werd voor het publiek gesloten op 30 november 1989. Het had toen tien miljoen bezoekers getrokken.
Relevante wijzigingen
Sinds 1991 zakelijk ontvangst- en ontmoetingscentrum, later conferentiecentrum. In de jaren ’90 auditorium met foyer aangebouwd op de as van de gang naar de oorspronkelijke foyer. Foyer en restaurant gewijzigd in conferentiezalen en VIP-rooms met luxe restaurant. In zuidelijke richting kantoorgedeelte aangebouwd. Architect G. Grosveld.
Roerende objecten van belang voor het gebouw Bezocht
Gerda Cornelissen-Bakker, 4 september 2012, in- en exterieur.
Overige
KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Interviews bewoners, gebruikers
Auteur, Titel, Plaats/jaar, pp De items voorzien van een nummer.Bijv. 1. Archief architect in … Hendriks, S.: Evoluon, 40 jaar boegbeeld van een ambitieuze regio, ’s Hertogenbosch 2006 Dam, P. van: Ir. L.C. Kalff, Het artistieke geweten van Philips.
