Monument: Burgerweeshuis, Amsterdam
REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]
0363100012080770 Noord Holland Amsterdam Amsterdam Amstelveenseweg 400, 404 IJsbaanpad 1a t/m 1h, 1k, 3a, 3b, 5 t/m 5c 1076 CT Amsterdam AB AB 2131
Weeshuis met aanleg
KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen). III Situationele en
Het Burgerweeshuis brengt tot uitdrukking de nieuwe opvattingen over de opvang van kinderen in relatie tot hun ontwikkeling.
Het Burgerweeshuis is het eerste gebouw in Nederland in de stijl van het structuralisme.
Als eerste structuralistisch gebouw is het Burgerweeshuis belangrijk in het oeuvre van Van Eyck. Het ontwerp heeft hoogwaardige esthetische kwaliteiten.
ensemblewaarde 1. betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere betekenis van het complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere betekenis van het complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare
Bijzondere is de labyrintische vorm. Daardoor is het complex geheel ingericht op behoeften van kinderen in diverse leeftijdsklassen en voorzieningen daarop afgestemd (leeshoeken, slaapzalen, buitenruimtes met speelvoorzieningen die in de architectuur zijn opgenomen zoals zandbakken met waterelementen, woningen inpandig personeel) Het Weeshuis is een laag gebouw, vrijstaand op grote kavel aan de rand van de stad. Daarme heeft het een opvallende ligging aan de rand van Amsterdam nabij uitvalswegen en vliegveld,
Ondanks latere wijzigingen is het complex grotendeels nog gaaf in hoofdopzet en structuur en interieurinrichting.. Ook is het ondanks latere wijzigingen grotendeels nog origineel in materiaalgebruik
uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten. Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d. Overige
Het weeshuis is een vroeg voorbeeld van toepassing van de stijl van het structuralisme.
KENNIS: FEITENVERZAMELING Oorspronkelijke functie Typologie Huidige functie (met jaartal) Naam object Stijl/stroming Bouwtijd (ook de planfase)
Cultuur, gezondheid, wetenschap. Weeshuis Bedrijfsverzamelgebouw sinds 1995 (waarneming 2012)
Structuralisme Ontwerp: 1955-1957. Bouwtijd: 1958-1960
Architect(en)/ontwerper(s) Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever
Eyck, A. van (Aldo) Stigt, J. van (Joop) opzichter
Exterieur
De hoofdstructuur van het weeshuis is opgebouwd uit twee reeksen van vier geschakelde paviljoens. Deze twee reeksen staan haaks op elkaar, en vormen zo een T-vormige plattegrond. De paviljoens voor jongere kinderen zijn op het zuidoosten georiënteerd, die voor oudere kinderen op het zuidwesten. De entree is gesitueerd bij het snijpunt van beide reeksen, aan de noordzijde. Deze entree wordt geflankeerd door nevenruimten met de diverse voorzieningen die onmisbaar zijn voor een huishouden met 125 kinderen. Zo is een besloten voorplein gecreëerd. De op het zuidoosten georiënteerde reeks wordt aan de zuidzijde beëindigd met een ziekenafdeling, gecombineerd met een babyafdeling. Aan de westzijde van deze reeks is een feestzaal geplaatst. De paviljoens worden vanaf de entree ontsloten door twee ruime en lichte binnenstraten. Door een aantal patio’s valt het licht vrijwel overal in het gebouw aan twee kanten binnen. Het weeshuis is in wezen een gebouw met één bouwlaag. Alleen de paviljoens voor oudere kinderen zijn voorzien van een verdieping met slaapkamertjes. De twee clusters met voorzieningen aan de noordzijde worden verbonden door een smal langgerekt bouwdeel dat eveneens twee bouwlagen telt. Op de verdieping is woongelegenheid voor inwonend personeel ondergebracht. Dit bouwdeel staat deels op kolommen en vormt zo een poort die toegang geeft tot het voorplein. In deze poort is de hellingbaan naar de fietsenkelder gesitueerd. Beton, baksteen, glazen bouwstenen, glas, staal
gebouw, constructietechniek Interieur (indeling) interieur, techniek en materialen
Grotere en kleinere ruimtes verbonden door brede gangen, open keukens en verblijfsruimtes. Gegroepeerd rondom enkele patio’s. Beton, glazen bouwstenen, baksteen, staal, stucwerk, leisteen, hout, mozaïek.
Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument
nr. 1 Materiaal/techniek Locatie (in/aan het beschermde monument) Kunstenaar Voorstelling Datering Stijl/stroming Afmetingen
Keukenkasten. Granieten uitserveertafel met bakken met mozaïekbodem en houten afdekplanken. Houten opbergkasten. Opbergkasten van baksteen en hout. Opbergkasten van baksteen, beton en hout. Betonnen speel- en zitelementen; buiten en binnen. Stalen, bolvormige lampen op palen, in de keuken/verblijfsruimten en buiten in de speelruimte. Bol-lampen met armatuur aan de muren. Betonnen paraboolvorminge lampen aan de muren. Paraboolvorminge lampen met stalen, gerasterde omkleding aan de muren. Bank. Granieten wasbak. Betonnen wasbak. Houten traptreden in zitgedeelte in verblijfsruimte.
Groen erfgoed: beplanting
De groene ruimte bestaat oorspronkelijk uit gazon. Later (geen jaartal bekend) is daar op enkele plaatsen beplanting bijgekomen. De groenstructuur is gemeentelijk monument.
Stedenbouwkundige ligging, situering
Het pand ligt aan de westelijke rand van Amsterdam, op de hoek van de Amstelveenseweg en het IJsbaanpad, net binnen de A10. Het pand heeft overwegend één bouwlaag en ligt vrij op een grote kavel. Het niet bebouwde deel van de kavel is ingericht als gazon met hier en daar beplanting. Alle omringende, hogere bebouwing is van latere datum.
Archeologische relevantie ondergrond
Geschiedenis
Eerste restauratie dateert van ca. 1987-1991. Het pand kwam deels leeg te staan. Van sloop werd afgezien en besloten werd het pand te restaureren/renoveren op voorwaarde dat een deel van het omliggend terrein verkocht werd ten behoeve van kantoorbouw en het weeshuis gerenoveerd zou worden door Hannie en Aldo van Eyck. Na renovatie functioneerde het deels nog als weeshuis en deels als huisvesting voor het Berlage Instituut.
Relevante wijzigingen
Tot 1993 is het weeshuis geweest. Daarna volgde de tweede restauratie: van 1993 tot 1995. Sinds 1995 is het een bedrijfsverzamelgebouw en staat het deels leeg.
Roerende objecten van belang voor het gebouw Bezocht
Eline Jörg, 7 augustus 2012. Van buiten bekeken en gefotografeerd. Eline Jörg 26 november 2012 bezocht en interieur gefotografeerd.
Overige
KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Nr. 4 Interviews bewoners, gebruikers
F. Strauven, Het Burgerweeshuis van Aldo van Eyck; een modern monument, Amsterdam, 1987. B. Struijk, Van burgerweeshuis tot Garden Court: ontstaan, betekenis, verval en de enerverende renovatie van een modern monument, Ede, 1996. E. van Velzen, De restauratie van het burgerweeshuis, Archis (1991) 5 pp. 2-3 W.J. van Heuvel, Structuralisme in de Nederlandse architectuur, Rotterdam, 1992
