Mondverzorging bij nierziekten
Inhoudsopgave Inleiding
3
Veel voorkomende mondaandoeningen
3
Mondverzorging bij mensen met nierinsufficiëntie na een niertransplantatie
4
Algemene adviezen
5
Eigen gebit
5
Kunstgebit 6 Geïrriteerd gebit/mond
6
Droge mond
7
Verpleegkundige 7 Tenslotte
7
Vragen 7
Inleiding
Voor u ligt de folder mondverzorging. Mondverzorging zijn de dagelijkse maatregelen die nodig zijn om uw gebit en uw mond gezond te maken of gezond te houden. Bij u is mondverzorging erg belangrijk. In deze folder leest u waarom en krijgt u adviezen over de verzorging van uw mond.
Veel voorkomende mondaandoeningen
•
Cariës, pulpitis In een mond zitten bacteriën die zuur kunnen vormen uit voedingssuikers als de tandplak niet regelmatig wordt verwijderd. Dit zuur veroorzaakt gaatjes: dit wordt cariës genoemd. Ook kunnen zenuwen en bloedvaten in het binnenste deel van de gebitselementen aangetast worden en ontstoken raken: pulpitis.
•
Gingivitis en parodontitis Tandplak kan leiden tot ontstoken tandvlees: gingivitis. Ontstoken tandvlees ziet er rood en gezwollen uit. Het bloed gemakkelijk en kan ook pijnlijk zijn. Ontstoken tandvlees kan overgaan in een chronische ontsteking van het tandweefsel: dit wordt pulpitis genoemd.
•
Candidosis Candidosis is een infectie van de slijmvliezen door Candida albicans. In de mond kunnen witte afschraapbare plekken aanwezig zijn, of juist rood gekleurde slijmvliezen. De oorzaken zijn onvoldoende mondreiniging, verminderde speekselsecretie en het dragen van een gebitsprothese. Daarnaast kunnen immunosuppressieve geneesmiddelen en enkele ziekten bijdragen aan het ontstaan van candidosis. Een bijzondere vorm van candidosis is cheilitis angularis (ontstoken mondhoeken).
3
•
Hyposialie Speeksel speelt een rol bij de bescherming van het gebit en slijmvliezen. Onvoldoende speekselaanmaak (hyposialie) kan leiden tot een toename van gaatjes, ontstoken tandvlees, chronische ontsteking van het tandweefsel en infectie.
•
Hyperplasie van het tandvlees Chronische tandvleesontsteking kan gepaard gaan met weefselvermeerdering van het tandvlees: hyperplasie Ook geneesmiddelen kunnen verdikking van het tandvlees veroorzaken of versterken.
Mondverzorging
Bij nierinsufficiëntie Als u nierinsufficiëntie heeft is mondverzorging belangrijk, omdat u een groter risico heeft op gebitsproblemen. U heeft meer kans op gaatjes en ontsteking van het tandvlees waardoor de tanden los gaan zitten. Dit kan komen doordat u minder eiwitten moet eten. In de plaats daarvan eet u meer koolhydraten. Koolhydraten worden in de mond omgezet in zuren. Dit kan de tandplak en daarmee de zuurproductie en de aantasting van de tanden versnellen. Ook vermenigvuldigen de bacteriën zich dan ook extra snel en vormen een nog dikkere laag aanslag en daarmee wordt het risico dat de tanden gaan loszitten groter. Veel mensen met chronische nierschade gebruiken ook medicijnen die de speekselproductie remmen waardoor u weer een drogere mond krijgt. Dit is natuurlijk ook niet bevorderlijk voor uw gebit, omdat dit kan leiden tot toename van gaatjes, ontstoken tandvlees, loszittende tanden en infectie. Na een niertransplantatie Als u een niertransplantatie heeft gehad is mondverzorging belangrijk voor u, omdat u een groter risico heeft op gebitsproblemen. U moet voor de rest van uw leven Immunosuppressiva slikken. Deze medicijnen kunnen tandvleesverdikking veroorzaken. Daarnaast is bij u het immuunsysteem onderdrukt en heeft u een groter risico op een schimmel/infectie van de mond.
4
Mondverzorging is voor mensen met nierinsufficiëntie en na een niertransplantatie heel belangrijk. Een goede mondverzorging is echter belangrijk omdat: Een slechte mondgezondheid kan lijden tot pijn. Hierdoor kunt u eet- en drinkproblemen krijgen wat niet bevorderlijk is voor uw gezondheidstoestand wanneer u herstellende bent in het ziekenhuis. Een slechte mondgezondheid kan leiden tot infecties op afstand zoals longontsteking. Ook lijkt er een relatie te bestaan tussen tandvleesontsteking en hartziekten.
• • •
Adviezen
Hieronder leest u adviezen voor een goede mondverzorging. De verpleegkundigen en de verpleegassistenten kunnen deze aan u uitleggen en demonstreren. Het kan natuurlijk dat u door uw ziekte niet in staat bent om uw mond zelf te verzorgen. De verpleegkundigen en de verpleegassistenten helpen u dan graag. Algemene adviezen Juiste manier van tanden poetsen: zet uw tandenborstel in een hoek van 45 graden op uw tanden met de haartjes naar het tandvlees toe. Beweeg de tandenborstel daarbij heen en weer. Zet uw tandenborstel na gebruik met de borstelkop omhoog weg. Gebruik van lemon wabs wordt ten zeerste afgeraden, omdat dit de zuurgraad van de mond verlaagt en een etsende werking op het glazuur heeft. Het ontstaan van cariës wordt bevorderd en het mondslijmvlies droogt eerder uit.
• • •
Eigen gebit Poets uw tanden en het tandvlees 2x daags met een zachte tandenborstel en fluoride tandpasta Reinig uw mondholte door flink te spoelen met water bij voorkeur na iedere maaltijd. Kijk of er etensresten achter blijven. Smeer uw lippen eventueel in met vaseline. Gebruik 1x daags tandzijde (dental floss) of tandenstokers om ook de ruimtes tussen uw tanden te reinigen
• • • •
5
Kunstgebit Poets uw kunstgebit 1x daags met een speciale harde prothese borstel en zachte zeep of prothese gel (in verband met mogelijke beschadiging van de prothese), en spoel uw prothese 3x daags af met water. Reinig uw mondholte door flink te spoelen met water bij voorkeur na iedere maaltijd. Kijk of er etensresten achter blijven. Smeer uw lippen eventueel in met vaseline. Poets eventuele pijlers van uw implantaten 2x daags met tandpasta. Als u uw kunstgebit niet draagt, bewaar deze dan in een afgesloten bakje met schoon water. Indien nodig (tandsteen, aanslag) kunt u uw kunstgebit één nacht in water met azijn laten staan en daarna goed afspoelen. Reinig dagelijks huishoudelijk uw eigen gebitbakje en ververs het water dagelijks. Ook kunt u 1x daags uw gebitbakje vernieuwen. Draag uw kunstgebit ’s nachts niet. Zo krijgen de slijmvliezen rust en worden deze beter doorbloed, waardoor de kaken minder snel zullen slinken.
• • • • • • •
Geïrriteerd gebit/mond Smeer uw lippen in vóór en na de mondverzorging om mondkloofjes en wondjes tijdens de verzorging te voorkomen. Als poetsen niet voldoende helpt of niet goed mogelijk is, kunt u chloorhexidine 0,2% als tijdelijke ondersteuning gebruiken. Dit heeft een antibacteriële werking. Het gebruik hiervan kan een bruine verkleuring geven aan de tanden, kiezen en tong. Ook kunnen smaakveranderingen optreden. Uw smaak komt wel weer terug zodra u stopt met het gebruik van chloorhexidine 0,2%. Het kan zijn dat u anti-schimmelmiddelen moet gaan gebruiken. Deze moet u innemen na de mondverzorging. Wanneer u een kunstgebit hebt kunt u deze ook behandelen met anti-schimmelmiddelen. De verpleegkundige zal u verdere instructies geven. Indien u last hebt van veel taai slijm kan er worden gekozen om de mond te bevochtigden met natriumbicarbonaat 1,4%. Natriumbicarbonaat lost namelijk het slijm beter op.
• • • • •
6
•
Het kan zijn dat uw tandvlees gaat bloeden. Dit duidt op een ontsteking veroorzaakt door tandplaque. Door goed bij de rand van uw tandvlees te poetsen kunt u dit verhelpen.
Droge mond Wanneer uw mond droog aanvoelt en het slikken pijnlijk is, kunt u uw mond extra spoelen met NaCl 0,9%. Aangeraden wordt dit minstens elke twee uur te doen. Wanneer bovenstaande niet voldoende werkt dan kan het zijn dat u aangeraden wordt om kunstspeeksel (Glandosane® of Saliva Orthana®) of orale gel (Orale Balance®) te gaan gebruiken. De verpleegkundige kunt u hierbij helpen. Kauwen op kauwgum (suikervrij) kan de speekselproductie bevorderen. Droge lippen kunt u naar behoefte insmeren met vaseline.
• • • •
Verpleegkundige
Bij vragen en/of problemen omtrent de mondverzorging kan de verpleegkundige contact opnemen met de mondhygiëniste. Het kan dat een consult bij de mondhygiëniste noodzakelijk is. Dit zal de verpleegkundige voor u regelen.
Tenslotte
Deze folder is algemeen van aard. Dat wil zeggen dat in deze folder de algemene adviezen en interventies staan beschreven. Deze adviezen en interventies zijn in samenwerking met Radboudumc Tandheelkunde samengesteld. Het kan zijn dat de arts of de verpleegkundigen ervoor kiezen om een andere interventie toe te passen dan in deze folder beschreven staat. Deze zal dan beter bij uw situatie aansluiten.
Vragen
Wanneer u nog vragen hebt over deze folder of uw mondverzorging, stel deze dan gerust aan de verpleegkundigen of aan uw arts. Zij zullen uw vragen graag beantwoorden.
7
Noteer hier uw vragen
05-2013-7349
Adres Verpleegafdeling Nierziekten Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10, route 501 6525 GA Nijmegen Postadres Radboudumc 464 Nierziekten Postbus 9101 6500 HB Nijmegen Contact 024 - 361 89 85
Radboud universitair medisch centrum
