Module 2c
Module 2c ICT, Componeren en muziekmethodes. Studielast: 7 uur. Doel: Compositieopdrachten uit muziekmethodes kunnen omzetten naar opdrachten met behulp van ICT-middelen. Inhoud: De reader “Vertalen Compositieopdrachten naar opdrachten met inzet van ICT” is de basis van deze module. In de diverse delen van “moet je doen, muziek” komen soms compositieopdrachten voor. Veel zijn het er niet, globaal kijkende worden het er in het algemeen meer bij de delen voor oudere kinderen. In deel 8 staan her en der verspreid 5 compositieopdrachten. Deze zijn er uitgelicht als de 5 opdrachten die in deze reader centraal staan. Er is een transformatie gemaakt van deze opdrachten naar de mogelijkheden met Magix MusicMaker. In dat geval kunnen de kinderen de opdracht in de meeste gevallen in tweetallen achter de computer doen. Magix kan overigens op nog andere manieren ingezet worden, niet alleen als compositiegereedschap. Vooral ook om spelen en samenspelen aantrekkelijker te maken. Dat kan ook in relatie met een methode. In de voorbeelduitwerkingen in deze module worden sommige opdrachten dan ook zo getransformeerd, dat dan ook deze mogelijkheden benut worden. De opdrachten beginnen steeds met een samenvatting van wat er gevraagd wordt bij “moet je doen”. Hier komt een kleine algemene beschouwing over. Dan volgt de opdracht, opnieuw geformuleerd “hoe te gebruiken” als je Magix Musicmaker inschakelt. Apart wordt steeds aangegeven wat per opdracht de benodigdheden zijn. Niet vermeld wordt dat bij alle opdrachten in ieder geval nodig is een Computer met daarop Magix MusicMaker School, de bijbehorende Cd-rom of samplecd-roms met andere stijlen. Materiaal: Reader “Vertalen Compositieopdrachten naar opdrachten met inzet van ICT.” Opdracht: In het document “analyse muziekmethodes” op de site is al aangegeven dat er allerlei relaties zijn te maken tussen ICT en een methode. In de module wordt aangegeven hoe je dat letterlijk in de praktijk kunt brengen aan de hand van een bepaald softwareprogramma. De cursist krijgt als opdracht een dergelijke opdracht uit te werken en in de stagesituatie in de praktijk te brengen, en hiervan een analyse te maken en verslag uit te brengen.
Module 2c
Vertalen Compositieopdrachten naar opdrachten met inzet van ICT Compositieopdrachten in “moet je doen” muziek, deel 8. Mogelijkheden met Magix Musicmaker.
Opdracht 1 Moet je doen
pag. 41: maken eigen compositie met herhaling, contrast en variatie. Kinderen verzinnen een geluid A. (Tikken op bord, met stem klank maken etc.) Maak een kleine variatie (A’). Daarna: maak een contrasterend geluid B. (Het contrast dient met name dynamisch te zijn (zacht i.p.v. hard als voorbeeld). Schema wordt A, A’, B, A’. Deze opdracht is behoorlijk afgebakend. De kinderen worden hierdoor sterk gefocust op de kern van het begrip variatie, herhaling en contrast. Maar het resultaat is in de meeste gevallen waarschijnlijk erg mager en zal vaak weinig met muzikale beleving te maken hebben. Dat komt o.a. omdat de vorm zo strikt is voorgeschreven en het uitgangspunt erg abstract is. Vorm is namelijk niet gekoppeld aan een verhaal of emotie. Het is ook jammer dat bij deze opdracht niet sprake is van het gebruik van meerdere lagen (voorgrond, achtergrond). Bij de meeste muzikale vormen ontstaat er samenhang tussen de delen, ondanks de contrasterende elementen, doordat een bepaalde beweging of laag steeds doorgaat. Bij moet je doen werd het contrast vooral gefocust op het begrip dynamiek. Als iets wat hetzelfde is alleen dynamisch contrasteert, dan zou ik het niet de naam B, maar A’ geven. Deze focus maken we daarom niet bij de herformulering. Er volgen twee uitwerkingen, een eerste waarbij de oorspronkelijke opdracht voor een groot deel in tact is gebleven, een tweede waarbij het hoofddoel (herhaling, contrast, variatie) getraind wordt, maar in een meer inspirerende context.
Magix
Uitwerking 1 Benodigdheden: Silver synthesizer als onderdeel van Magix. (aanwezig vanaf schoolversie 2004-2005). De stijl house (staat op de programma-cdrom, eveneens van de schoolversie 2004-2005, maar kan ook (en dan zijn er veel meer samples aanwezig) van ander samplecdroms worden gehaald.) Om de opdracht te kunnen doen moet je de volgende technieken beheersen: • Samples kunnen inladen in Magix • Deze kunnen verplaatsen, uitrekken, verdubbelen, zachter en harder maken • De basisprincipes van de silversynthesizer kunnen toepassen
Module 2c
Maak in Magix een stukje van 16 maten in een A,A’,B,A’ vorm. Het stukje bestaat uit twee lagen. Een laag wordt gevormd door een drumpatroon in een vaste stijl (bijv. House). Gebruik drie patroontjes van die stijl waardoor A A’ B A’ ontstaat. Voeg hier een melodische laag aan toe die ook te beschouwen is als A A’ B A’ (dit kan bijv. met de silver synthesizer.) • •
•
•
Open Magix musicmaker school. Kies uit de cd-rom bij house de map drums. Maak een A, A’, B, A’ vorm, door een geluid te kiezen. De geluiden duren 2 maten. Elk geluid doen we daarom gelijk 2 keer, zodat het hele schema wat langer wordt. Kies dan een variatie op het geluid, ook 2 keer. Kies als derde een contrasterend geluid, eveneens twee keer, en tot slot geluid nr. 2 nogmaals 2 keer. Het geheel is nu 16 maten. Speel dit enkele keren af en ervaar de vorm. Verander nog als je niet tevreden bent. Nu gaan we een tweede laag verzinnen, die ook de vorm A, A’, B en A’ heeft. Dat kan op allerlei manieren. Wij doen dit met behulp van de “silver synthesizer. (klik links op synthesizer en kies voor de silver synthesizer). Speel af wat je hoort, en verander patroon en effecten naar believen. Als je daarna links op power klikt dan wordt de synthesizer weer gesloten, en het patroontje is over 4 maten toegevoegd aan het eerdere drumpatroon. Kopieer dit patroon met de ctrl toets naar de volgende 4 maten. Klik daarna dubbel op dit tweede synthesizerpatroon. Nu verander je het iets, bijv. alleen in toonhoogte (kun je links doen met draaischijf). Zorg dat het nog sterk lijkt op het origineel, het wordt immers een A’ deel. Weer sluiten met powerknop. Nu open je de synthesizer opnieuw en maakt een geheel nieuw patroon. Dat komt na sluiten automatisch achter de voorgaande patronen te staan. Tot slot kopieer je met de Ctrl toets het tweede patroon hier weer achter: de A A’ B A’ vorm is compleet! Zo gewenst verder editeren, eventueel nog lagen toevoegen.
Hierboven een voorbeeld hoe het uit kan zien: spoor 2 bevat de silver synthesizer, spoor 3 de drums uit de housestyle. Op spoor 4 is een A’ deel van de silver toegevoegd, om het contrast iets minder groot te maken met het Bdeel. De contrasten zitten zowel in het patroon, de toonsoort, dynamiek maar ook andere dingen als resonance, cutt-off e.d. vormen een onderdeel. Je zoekt tot je én de juiste contrasterende verhoudingen hebt én een goed klinkend resultaat.
Module 2c
Uitwerking 2 Benodigdheden: CD’s met muziek die bij gekozen karakters past. Om dit te kunnen doen moet je de volgende technieken beheersen: • Bestaande muziek van CD kunnen inladen in Magix. • Hierin kunnen knippen, stukjes kunnen verwijderen. • De bruikbare stukjes kunnen verschuiven, verdubbelen, zachter en harder maken, fade in en fade out kunnen maken. • Effecten kunnen toepassen op de verschillende stukjes.
Bij deze tweede mogelijkheid is de opdracht veel ruimer gemaakt. Het gaat om de elementen herhaling, variatie, contrast. Dit moet ervaren worden en in een vorm gegoten. Opdracht: Maak in Magix een vorm met herhaling, variatie en contrast door eerst een kort verhaal te verzinnen. In dat verhaal is sprake van twee personen die een heel ander karakter hebben, bijv. een snelle zakkenroller en een lieve, trage, oude vrouw. Je mag deze twee typen gebruiken, je kunt ook zelf twee heel andere personen verzinnen. Zoek twee bestaande muziekstukjes op CD waarvan jij vindt dat die bij de twee karakters passen (het ene bij het eerste karakter, het andere bij het tweede). Knip uit elk stuk maximaal vier fragmenten van 2 tot 30 seconden. (Het kunnen dus heel korte, maar ook wat langere fragmenten zijn.) Gebruik deze stukjes muziek, zodat er een verhaal ontstaat. Je mag de stukjes herhalen, maar ook vertragen of hoger of lager laten klinken. Je mag ze soms ook door elkaar laten lopen. Maak een duidelijk verhaal met begin en einde. Even geen muziek (stilte) kan ook heel goed werken!
Opdracht 2 Benodigdheden: Microfoon, aangesloten op de computer, enkele goedklinkende instrumenten. Om dit te kunnen doen moet je de volgende technieken beheersen: • Muziek met microfoon kunnen opnemen in Magix. • Deze muziek kunnen verknippen, verdubbelen, zachter en harder maken, fade in en fade out kunnen maken. • Effecten kunnen toepassen op de verschillende fragmenten.
Moet je doen
pag.86: gevoelens verklanken (boos zijn, mopperen, vrolijk zijn, verdriet hebben) op klankstaven, klokkenspel, xylofoon, handtrom, tamboerijn, woodblock, maracas, rasp, bellenkrans. Werkwijze: groepje van 5 kinderen, kiezen voor een gevoel, uitbeelden, voordragen. Het uitbeelden van een gevoel met orff-instrumentarium is niet makkelijk. Zeker als je niet iets doet met gelaagdheid (voorgrond/achtergrond). Zie het artikel
Module 2c
over componeren zonder ICT. Met ICT-middelen zijn de mogelijkheden om tot een goed klinkend stuk te komen veel groter.
Magix
Kies een emotie, bijv. vrolijk. Verzin twee korte zinnetjes of enkele woorden die iets met vrolijk te maken hebben. Oefen om deze woorden of zinnetjes op allerlei manieren uit te spreken, maar iedere keer wel vrolijk. Je kunt ook lettergrepen of woorden heel snel herhalen, of net de vrolijkste stukjes er uit lichten. Als je goed geoefend hebt ga je vanuit Magix een opname met microfoon maken van al deze stukjes. Het beste is om ze in één keer op te nemen, dus een wat langer stukje van bijv. 2 minuten. Het hoeft nog niet allemaal gelijk helemaal goed te gaan, je kunt stukjes die je niet mooi vindt straks in Magix gewoon wegknippen. Als tweede opname gaan we echte instrumenten gebruiken, bijv. een pianokeyboard, klankstaven of iets dergelijks. Verzin enkele korte stukjes muziek die voor jouw gevoel vrolijk klinken. Goed oefenen! Neem deze daarna op in Magix, weer met de microfoon. Nu is het basismateriaal klaar, een stuk met opgenomen stemmen, een of meer stukken met opgenomen muziek. Maak van al deze opnames in Magix zo nodig nog kleinere stukjes door te knippen. De stukjes die niet goed gelukt zijn verwijder je. Je kunt het gevoel “vrolijk” nog versterken in het effectenpaneel (bijv. de toonhoogte verhogen, of het tempo verhogen). Maak van het geheel een goedklinkend, vrolijk stukje muziek door de vele fragmenten die je nu hebt na en door elkaar te zetten op een zo muzikaal mogelijke manier! Zorg ook voor een begin en einde.
Opdracht 3 Benodigdheden: Liefst sample-cd met hiphopstijl, anders ook house of techno mogelijk. Om dit te kunnen doen moet je de volgende technieken beheersen: • Samples kunnen inladen in Magix. • Deze kunnen uitrekken. • Eventueel: effectgenerator kunnen gebruiken. • Kunnen opnemen met microfoon vanuit Magix.
Moet je doen
pag. 100: Rap maken. 4x4 tellen. Oefenen tellen (1,3 op bovenbeen, 2,4 klap in handen). Op CD staat voorbeeld. Zelf een tekst maken die past. Een rap maken op een leuk ritme is meestal heel leuk. En zeker als je dat ritme nog zelf kunt verzinnen ook. In Magix laten we de kinderen dus eerst een basisritme verzinnen, en dan de rap op een vergelijkbare manier toevoegen als bij “moet je doen.” Het aardige van Magix is dat je het geheel daarna ook nog kunt opnemen op de computer.
Module 2c
Magix
Kies een basisritme als achtergrond om op te rappen vanuit een sample van Magix. Maak een tekst en oefen die op dit ritme. Het ritme sleep je in de goede lengte afhankelijk van de lengte van de tekst. Neem dan ook met microfoon de rap op. Mix het geheel af, doe er nog wat effecten als scratches bij. Maak eventueel ook een voorspel. • Start Magix en ga naar een cdrom met samples (bijv. op de Magixcd-rom staan bij de map “audio” samples rond de stijl “house” of misschien staan op de harde schijf ook stijlen met samples. (Er zijn tientallen CD’s met allerlei stijlen en omgevingsgeluiden te krijgen die je hiervoor kunt gebruiken. Magix heeft sinds kort ook een DVD met uitsluitend samples in allerlei stijlen uitgebracht.) • Zoek bij de samples van de drum (bij voorkeur stijl hip hop, of house, of techno) tot je iets hebt dat je bevalt. Dubbel klikken en de sample staat in het arrangevenster. • Zorg dat de expert links beneden aanstaat! Rek de sample door naar rechts te slepen vanuit het rechteraangrijpingspunt, totdat hij een lengte heeft van bijv. 8 of 16 maten. • Speel af en probeer intussen te rappen. Passen tekst en ritme toch moeilijk bij elkaar, probeer dan een betere sample te vinden. • Als het wel gaat, dan ga je kijken tot hoe lang de sample precies moet duren om de tekst helemaal te kunnen rappen. Rek uit tot de goede lengte
•
• • • •
(gebruik eventueel de + en - toetsen naast het woordje zoom in het midden van het scherm om meer of minder maten op het scherm te zien.) Zorg voor een of twee maten intro! Plaats de microfoon in de microfooningang van de computer. Zorg dat deze aanstaat. Tik “r” van record. Ga naar volumebesturing en zorg dat de microfoon is geselecteerd. Dan dat scherm weer sluiten. Druk dan op de rode opnameknop. Het rappen kan beginnen. Klaar, accepteren en afluisteren. Als het volume te hard is, of de timing is niet goed, of je bent op een andere manier nog niet tevreden: verwijder de net gemaakte sample en doe alles opnieuw. Nu kun je nog veel meer leuke dingen doen. Je kunt de begeleiding voorzien van andere samples zoals scratch geluiden, je kunt stukjes uit de rap knippen en kopiëren en daar nog allerlei effecten op los laten enz. Je kunt een voorspel maken door in het begin voordat de zang komt nog wat extra ritmische dingetjes of wat je maar wilt toe te voegen. Het geheel opslaan, eventueel exporteren als wave om er een audio-cd bestand van te maken dat je kunt branden!
Module 2c
Opdracht 4 Benodigdheden: Samples in stijl house, of samplecd met andere stijlen. Om dit te kunnen doen moet je de volgende technieken beheersen: • Samples kunnen inladen in Magix. • Deze kunnen uitrekken, volume kunnen veranderen, kunnen verdubbelen. • Eventueel: effectgenerator kunnen gebruiken.
Moet je doen pag. 65: Ritme bedenken en noteren (uitsluitend halve, kwarten, achtsten). Gaat om imitatie (hoor ik de echo?) Bij deze opdracht wordt uitgegaan van simpele notenwaarden die de kinderen moeten kunnen lezen en uitvoeren. Imitatie (zachter) is de manier om het in een didactisch en muzikaal kader te gieten. De ritmes zijn niet erg interessant. Dat komt omdat wel leuke ritmes moeilijk te noteren zijn. Maar uitvoeren van een leuk ritme is eigenlijk helemaal niet zo moeilijk. Je moet gewoon meedoen, meebewegen tot je het voelt. Veel kinderen kunnen dan veel meer dan het spelen van deze niet bijzonder motiverende ritmes zoals ze in dit hoofdstuk staan. Het is een uitdaging om te kijken wat Magix aan mogelijkheden biedt om dit interessanter te maken. Het is dan helaas wel zo dat in dat geval de notatie niet meer aan de orde is. Het gaat dan puur om meedoen, imiteren, “echoën”.
Magix
Zoek een bruikbare stijl als house, techno of wat je ook maar leuk vindt. Als voorbeeld kiezen we house. In deze stijl zoeken we samples bij de map drums en bij de map percussie. Daaronder zetten we samples die we gaan proberen mee en na te doen. Elke gekozen sample, of eventueel een groepje van 2, herhalen we, maar maken deze zachter. Op een instrument of in de handen klappen we deze samples mee of na. • • • • • • •
Ga naar Magix naar de samples van house (of welke stijl dan ook.) Kies bij de drums een sample die zeer eenvoudig is en goed als een achtergrond beat kan dienen. (bijv. in house de sample kickd.) We zoomen uit (klik op - links naast het woord zoom rechts in het midden van het venster.) De achtergrondsample slepen we uit over 24 maten. Nu maken we op het volgende spoor repeterende patroontjes van telkens 2 maten (na 2 maten wordt het herhaald. De herhalingen zetten we zachter als een echo.) Om de structuur wat overzichtelijker te houden zorgen we voor een herhalingspatroon, bijv. AABBAACCAADD. Als A een leuk patroon is dan hebben we er gelijk lol in dat dit vaak terug keert. Meedoen met het schema, of alleen de imitatie meedoen. Kan klappend of met instrumenten. Met meer mensen kun je ook afspreken wie wat doet.
Module 2c
•
Spannend! Je hebt houvast aan de meelopende cursor die iets laat zien van het te spelen patroon! Zet alles in een eeuwige “loop” en oefen tot je het onder de knie hebt!
Hieronder een voorbeeld hoe zoiets kan uitzien:
Opdracht 5 Benodigdheden: Samples in stijl house, of samplecd met andere stijlen. Om dit te kunnen doen moet je de volgende technieken beheersen: • Samples kunnen inladen in Magix. • Deze kunnen uitrekken, volume kunnen veranderen, kunnen verdubbelen. • Eventueel: effectgenerator kunnen gebruiken.
Moet je doen pag.54: Muziekstukje samenstellen. De les gaat over variaties. Op werkblad staat thema met 2 variaties grafisch. Ze moeten een rondo maken door knippen en plakken. Uiteindelijk heb je dan: thema, variatie 1, thema, variatie 2, thema. (variatie 1 en 2 mogen ook andersom). Groepje van drie. Elk groepje krijgt 5 instrumenten ter beschikking (handtrom, tamboerijn, woodblock, claves, rasp). Moeten keuze maken welke instrumenten waar gaan spelen. Bij deze opdracht gaat het vooral om de instrumentatie van het gegeven schema. En dan moet dat ook nog gespeeld worden. Het schema is zeer eenvoudig en muzikaal niet zo aantrekkelijk omdat de ritmes erg simpel moeten zijn, vanwege de notatie). Wat kun je doen om deze opdracht meer aantrekkelijk vorm te geven? Als spelen niet aan de orde is, maar alleen het arrangeren van een rondo, dan zijn er binnen Magix leuke mogelijkheden. Als je tegelijkertijd het resultaat of een deel ervan moet kunnen spelen, dan wordt het een stuk lastiger. Het is misschien goed om dan de keuze te maken dat het spelen zich beperkt tot het meespelen (of zingen!) van een relatief eenvoudig patroon, terwijl het gemaakte arrangement wel aardig klinkt (meer ingewikkelde patronen bevat). Dan wordt meespelen daardoor alleen toch al weer leuk. Magix
Maak in Magix een ABABA schema, met slechts een basisakkoord. De A delen zijn herkenbaar omdat daar telkens samples met een tekst bijzitten (bij de map vocal staat er op de basiscd-rom een, heb je meer cd-roms dan heb je veel
Module 2c
meer keuzes). Bij het B-deel kiezen we telkens een herkenbaar melodisch iets van een instrument uit. Verder is er steeds een patroon welk over het hele stuk door blijft gaan van twee of drie instrumenten op basis van een sample per instrument. Het geheel kan per deel nog iets worden ingekleurd door iets te doen met effecten, extra geluiden etc. De vocale sample zing je iedere keer als die komt mee. Oefen tot je dat goed kunt. Hieronder een voorbeeld van hoe dit uit zou kunnen zien: A
B
A’
B’
A’’
Spoor 1 en 2 bevatten de basisgrondlaag op (per laag) een sample gebaseerd. Bij de B-delen is de tweede sample iets zachter. Bij A’ komt er een extra kleurtje bij door een lang akkoord (vinyltine). Bij B’ wordt de piccolo verdubbeld in kwinten. BIJ A’’ wordt ook de zang verdubbeld in kwinten. De echo van de zang is in de effectgenerator vervormd door er een lang reverb op toe te passen, dit zowel bij A, A’ en A’’.
