MINOR TAAL & MAATSCHAPPIJ I: INLEIDING SOCIOLINGUÏSTIEK Onderdeel Taalverandering en Taalcontact 2007-2008, 1e semester
4e college (29-11-2007)
Leven en dood van talen
1. Hoe ontstaan talen ? 2. Bedreigde talen 3. Taaldood
het ontstaan van talen taal = kennis (taalvermogen, I-language) ontwikkeling van taal < ontwikkeling van cognitie toegenomen cognitief vermogen niet-mens
mens
Hauser, Chomsky & Fitch (2002): beslissende stap = vermogen tot recursie http://www.sciencemag.org/cgi/reprint/298/5598/1569.pdf
recursie zie ‘recursie’ recursie: een eigenschap van een procedure P, zodanig dat een willekeurige stap van P gelijk is aan (een eerdere stap van) P P : een zin maken
P 1. zin = subject + predikaat 2. predikaat = werkwoord + object 3. object = zin
recursie is het recept om met beperkte middelen oneindigheid te bereiken
Jan zei dat Piet dacht dat Marie vond etc. etc.
zie ook:
http://en.wikipedia.org/wiki/Recursion http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Kochsim.gif
geschiedenis ontstaan: 100.000 jaar geleden ? monogenese: out of africa ?
huidige taalfamilies
klassieke model: afsplitsing
tree model
verspreiding van mensen vs. verspreiding van talen reconstructie van proto-talen maar beperkt mogelijk oudste bronnen: 3000 jaar reconstructietechniek: -
vergelijking van varianten opstellen (klank)wetten verhaal over historische omstandigheden
oudste gereconstrueerde stadium:
5000-7000 jaar
verreweg de meeste families: oudste bronnen 100-300 jaar alternatieve methode: lexicostatistiek - overeenkomsten tussen (basic vocabulary) woorden: statistisch gegeven - taalverandering: constant replacement rate schatting van het moment waarop 2 talen nog niet van elkaar verschilden problemen: - methode is niet toetsbaar - overeenkomst kan toeval zijn (cf. Oudgrieks/Hawaiiaans) - overeenkomst kan onherkenbaar zijn (vijf/cinque/penta) - constant replacement rate negeert mechanisme van taalcontact leidt tot de aanname van grotere taalfamilies
reconstructie op basis van lexicostatistiek gekoppeld aan DNA-boom (onderzoek van Luigi Luca Cavalli-Sforza):
probleem: stamboom-model negeert taalcontact indo-europees
niger-congo
west-germaans
west-atlantisch
insular english
frisian
continental german
akan
dutch
negerhollands
yoruba
overeenkomst Engels-Fries:
k > tsj
kaas - tsiis/cheese kerk - tsjirke/church
verschil Engels-Fries: SVO vs. SVOV palatalisatie Engels
+
Fries
+
OV
+
Nederlands/Duits
+
verhaal: (Middel) Engels sterk veranderd door contact met Noors/Frans FRIES ENGELS DUITS NEDERLANDS
modernere visie: vermenging
wave model
ontstaan van talen afsplitsing (functie van variatie binnen een taalgemeenschap) vermenging (functie van taalcontact) introductie/revival (kunstmatig)
vb. Modern Hebreeuws
bedreigde talen hoeveel talen zijn er momenteel? 6912 (Ethnologue 2005) http://www.ethnologue.com/ hoeveel talen zijn er over 100 jaar? schatting: ca. 600-700 (M. Krauss, Language 68.1 [1992], p. 4-10) http://www.jstor.org/cgi-bin/jstor/printpage/00978507/ap020274/02a00010/0.pdf? backcontext=table-of-contents&dowhat=Acrobat&config=jstor&userID=817d953d @rug.nl/01c0a8486a005073755&0.pdf 90 % zal verdwijnen
schatting gebaseerd op aantal talen met L1-sprekers (eerste taalverwervers) aantal talen met officiële status aantal talen met officiële status in meerdere landen engels
45
frans
30
spaans
20
arabisch
20
portugees
6
aantal sprekers > 1.000.000
347
> 100.000
1239
< 100.000
ca. 4500
< 1.000
ca. 1000
http://www.ethnologue.com/ethno_docs/distribution.asp?by=size#2 http://sirio.deusto.es/abaitua/konzeptu/nlp/top100.htm het belang dat sprekers hebben bij het spreken van hun moedertaal
is het erg ? ja: verlies aan culturele diversiteit (globaal belang) nee: ontwikkelingskansen van de sprekers (individueel/groepsbelang)
noodzakelijk voor oplossing respect voor verscheidenheid binnen een gemeenschap besef dat multilingualisme normaal is en niet schadelijk
probleem bilingualisme kan begin van het einde zijn: mechanisme van taaldood
taaldood definitie: het verschijnsel dat alle sprekers van taal A (ineens of geleidelijk) communicatie in A opgeven ten gunste van communicatie in taal T taaldood is een keuze vast patroon
stadia 1. uitgangssituatie:
multilingualisme (A en T gelijkwaardig)
2. verandering in sociaal-historische omstandigheden kan leiden tot:
differentiatie tussen A en T
complementaire distributie (gebruik van A en T in gescheiden domeinen)
3. ontstaan van negatieve attitude t.o.v. A (stigmatisering) 4. sprekers laten taal A in de steek (language abandonment) A krijgt geen nieuwe L1-sprekers 5. taaldood, taalritualisatie (bijv. Latijn in kerk/universiteit)
